Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 2, 13 January 1894 — HE KAAO HOONAUE PUUWAI NO PUAKAOHELO KE Kaikamahine Alii. KA Ui Oi Kelakela o ka Nani a me ka Maikai. NANA I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI. KA Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua-kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei. [ARTICLE]

HE KAAO HOONAUE PUUWAI NO PUAKAOHELO KE Kaikamahine Alii. KA Ui Oi Kelakela o ka Nani a me ka Maikai. NANA I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI. KA Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua–kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei.

KE KIOWAI KAPU A ME KA MANA KUPUA E KIAI IA ANA E NA HONU ALII HE UMIKUMAMALUA; UA LILO IA MANA I MEA OLE I KA NANI A ME KA UI O HAWAII.

Paue aku la na keiki, i hele mai nei maua e hai aku ia olua mo ko maua hele ke makaukau na mea i kauohaia mai e kupuna ia maua. Heaha ia kauoha a kupuna ia olua? I puaa olomea, i-a ula, i-a eleele, i niu, he aahu keokeo, aia a makaukau keia mau mea a pau, alaila, hele aku maua i ke kakahiaka nui o ka la apopo, a oia na mea i kauohaia mai ai ia maua. I mai la na makua, na kupuna maoli mai no kena mau kauoha ia olua? Ae, nana ponoi no i kamailio mai ia maua. Ua pono, ua loaa ia mau mea i na makaainana, aia a na papa e kamailio aku ia Punanaio, i hele aku hoi i ka uluulu, a loaa mai hoi pau ka pilikia, a o ka loaa no hoi ia o ka waa o olua, pau ka pilikia. Ma keia wahi, e huli ae kakou e nana i na hana a Puakanakamaikai a me kona kahuhanai. Ia Puakaohelo a me kona kahuhanai i kaawale mai ai mai Mokuola mai, kahi ana o luakaha ai me kona pokii haku kaikuahine, me he wai la ka haale i ke pili, i kau a mea o ka mokumokuahua o ka naau i ke aloha kupouli. I aku la o Puakanakamaikai ia Puakaunaoa, e haalele ana wau ia oe; no ka mea, ua hele mai nei loko a paila i ke aloha o kuahine i hele aku la.

I mai la ko kahuhanai, aole oe e hiki, no ka mea, ua hanaia he kanawai paa mawaena o kakou. Heaha ia kanawai, wahi a Puakanakamaikai. Eia hoi la, ina nau ke kii ia kuahine, alaila, o kaua ke hele i Kuaihelani, ka aina a ka poino i noho ai, he aina aia i ka mole o Lehua malalo aku, a ina hoi na kuahine, a o laua no hoi ke hele. I ka pau ana o ka ke kahuhanai mau wehewehe ana mai ka mua a ka hope, a eia no hoi kana hanai ke haalipo mai nei i ka eha lima ole a ke aloha, me he mea la e hea mai ana ke kaikuahine, e kunane e, e hele pu no kaua. Eia au ke hele nei a haalele i ke kaha one o ka ane moku o kaua i luakaha ai mai ka wa liilii o kaua, a hiki i ka wa o kaua i nunui ai, e hele ana ka wau e ike i ka aina a ka poino i noho ai, o keia mau olelo, he mau olelo haku ia na Puakanakamaikai iloko iho ona no ka nui o ke aloha i kona kaikuahine, o ke ani peahi mai a ka lau o ka niu i ka makani, a hoomanao ae la ka mea haku mele i keia mau wahi lalani mele kanaenae aloha a ka poe i hala—

Ani peahi na lima o Hualalai Ke kahoa na lima o Mailahahei I kakoia e ka ua noe awa ka nahele Iho ka hau kiliopu i kai o Kona Iho no i ke kula o Moeawakea He alanui kea ke kini o Kailua Aole au elua hookahi no O ka maka hehi a loko e noho nei I ka makemake malu wale iho no Eiala e—hoi—a—

Nolaila, e haalele kakou ia laua nei, a e huli ae kakou a nana i na mea nona ka moolelo e hele ana. Ma ia po iho no, ua hele aku la o Puananaio me na kanaka i ka upena lauahi i kai o keokea, a i ka hoi ana mai ua loaa na i-a i makemake nui ia. I kela po e huliia la na mea hana, ke ala wale la no na alii a me na makaainana i ka hula, no ka mea e kaawale aku ana na lii ia ao ana ae, aole i pau ka manao kaohi o ka poho i kana opuu liko lehua e hele nei a haalele mai i ka poli o ka makua, i ala wale ia no a wehewehe kaiao, aole i pili na maka, a i ka moakaka ana ae no, hoala aku la o Puakoolau i kana hanai, e ia nei e—eala ae, ua ao. I keia wa a ke kahuhanai e hoala ana, aohe mea a ala ae o ka ui hoomahie nona keia moolelo kaulana. I kela wa a na lii e hula nei, aole he kukui, o ka ula o ka ili o Puakaohelo oia ke kukui, a oi noke aku i ka hoala, noho wahi mea a ala ae o ka ui, ua kaia loa ia e ka hiamoe kulipolipo. E na hoa hooipo o keia nanea, e ninau mai ana paha auanei oukou, a e hai aku au i ke kumu o keia hiamoe loa ana o ka ui:

Iaia e nanea anu i ka lea o ka hula, ua ikaika loa ia ka ume ana a ka lihilihi maka e moe, a i iaia i hookuu aku ai e moe, ua halawai aku la kona uhane me ka uhane o ke kaikunane i kai o Mokuola, ua halawai laua me he mea la i ke kino la, aole ka i ke aka wailua ka, a ia laua i halawai ai me kona haku kaikunane, he mea e ka lele o ka hauli o ke kaikuahine i ka ike ana aku i ke kino nani o kona kaikunane, a ia laua e hakoko ana me he mea la aia i ke ao. O ka hele ia a pau na puili aloha o laua, hoi iho la ke aho a ke aho, wahi a laua ia laua iho. Ua ninau mai la ke kaikunane me he mea la aia no i ke ao, kai no ua hala aku nei olua, o ka uwe wale iho no ka'u i ua wa a pau. Auhea hoi ka waa, oiai, ua pau no hoi i ka wawahiia e oe. I mai ke kaikunane, kai no hoi no kuu ukiuki i na kahu hanai o kaua no ka laua kanawai inoino, a eia ka he manao okoa loa ko laua la. Heaha ia manao o laua, i ninau aku ai ke kaikuahine? O ka manao o Puakaunaoa, aia ka'u pua e kui ai i Nuumealani, aole i Hawaii nei. I ka lohe ana o ke kaikuahine, ua kulu iho la kona mau waimaka, a na ia nei hoi e uwe o ko laua nei uwe pu iho la no ia. Olelo mai la ke kaikunane, aole pela e kuu haku, e huli aku ana no au ia oe a hiki i ko loaa ana ia'u, aole e moe kuu maka a halawai hou kaua.

E na hoa, ke ike ae la kaua i ka manao o ua mau alii opio nei, aia i ka uhane ka hai ana i ke kaikuahine, i kona imi aku mahope nei aku. Ia manawa i ulu mahiehie ae ai na manao o ke kaikuahine, me kona manao e halawai aku ana no laua mahope aku, a e hui aku ana laua i ka aina ike ole ia. I ka wa a ke kahu hanai e hoala ana i ka hanai, aohe ala iki oiala, o ka hele ia a kahikole ka la, iluna loa, aohe mea a ala iki o Puakaohelo, no ka mea, aia laua la i ka huki heenehu, ka i-a kaulana o ka aina, o ia hele a pau ka pono no ka hele i kahi e loaa ai o ka waa. I aku na makua ia Puakoolau, e al ka i-a o Pilau auanei, apopo haele, huli hou aku no hoi ka i-a, a ua pono no hoi ia i ka manao o Puakoolau, a pau ae la ka i-a i ka ai ia, o ka moe no ia a aui ka la. I ala ae ka hana, ua aui ka la, a i au ae ka hana o na maka ma o a maanei, me ka manao o Mokuola no keia kahi o laua e noho ai me ke kaikunane, ua kulu iho la kona waimaka, no ka mea e ke aloha e koni ana i ka puuwai. Aole i pau.