Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 4, 27 January 1894 — KULAIA LA 17 O IANUARI, MA KONA A ME KAU. Na Ahaaina Hoomanao. [ARTICLE]

KULAIA LA 17 O IANUARI, MA KONA A ME KAU.

Na Ahaaina Hoomanao.

Na Haiolelo a me na Mahalo. Mamuli o ka lokomaikai o na makamaka mai na Kona a me Kau mai, ua loaa mai ia maKou na moolelo piha ona hana kulaia o keia mau wahi ae la maluna no ka la hannu o ko Aupuni Kuikawa o ilawuii, a oia mai keia e kuupauia aku nei: Joseph U. Kawainul, Aloha oe: Ma ka la i olelo ia ae la maluna, o'a hoi ka la hanau o ke Aupuni Kuikawa, ua wehe ae ko makou Hope Makai Nui 8. Lazaro i paina hoomanao, a e hoohanohano i ua la kaulana nei, a na poe koohui aina e hauoli mau loa ai ma kona home noho. Mamuli oka lohi loa oka puka ana o ka hoolaha a ke Kuhina Kalaiaina, ua nui ole na mea i hoom.ikaukau ia, aka, ua lawa no nae na poe i hoea mai. Mawaena ona iala o na ahahui i akoakoa mai, na hope Peresidena Thos. H Wright, Thomas N Haae a me David H Kahaulelio, ko kakauolelo W J Wrlghfc, Puuku, T. K. R. Amalu ame kekahi mau lala eae he nui wale. Ua komo pu ma keia paina hoomanao kekahi mau iala o ka ahahui aloha aina, a ua hauoli pu ma ka hoohanohano ana i ka la hanau o ke Aupuni Kuikawa. Ma ka hora 4 p.m. I ka makaukau ana o na mea a pau, ua woheia me ka himeni nme ka pule hoomanao i ke Akua e ka Hev. G. W. Waiau, a mahope mai, ua haawl ia na pu aloha ho 21 no ke Aupuni Kuikawa. Ua noho mai la na hoaaloha a pau loa e ai i na mea a pau i hoomakaukau ia e ko makou makamaka alohs, ka hope makai nui »S Lazaro a ua lawa ma na ano a pau. Ua haawi mai keia mau keonimana he mau olelo paipal, ola o W. J Wright, Solomon Hanohano, D. H Kahaulello, J. K. Kaupu, R Makahalupa a rae Thos. H. Wright, a mahope o na haiolelo, ua haawi ke anaina holookoa he ekolu huro no ke Aupuni Kuikawa.

Ua hiki kino mai e hoohanohano i ka papa aina ke Kalahu Hookani Pila "Ka Union," malalo oIX H. Kahaulelio. Ua mau kola hauoli a hiki wale i ka hora 12 o ka po, a ua hoi na mea a pau me ka hoomanao aloha no ke Aupuni Kuikawa. Ma ka liora 9 p.m., ua komo pu mai ka Hui Hookani Pila o Kealia, a ua kui lima pu me na hauoli poina ole a na keikl hoohnl aina o Kona Hema nel. Thomak N. 14aai:. ilookona, Kona, Hawaii, lanuari 18, 1894. irATOT,F.Ī.O A W. J. WIUGHT MA K \ LA KULAIA. lua lala o ka hui hoohuiaina o Kona Homa, ke haawi aku nei au i ko'u uiahalo kiekie ia oukou, no ko oukou haawi una mai ia'u i ka hanohano o ka wehe arta o keia la.

'E na keonlmana, ke hoomaopopo iho kakou, o ka piha ana keia o hoo ka'ni makahiki mai ka hookumuia ana o keia uupuni, a ke ku nei ke Aupuni Kuikawa maluna o kona raan wawae, ko kolo awiwi nei ke an, ke Iho awiwi iho Ia ka mole mo ka aaki paakiki loa iloko o ka lepo ou o Hawaii. Nolaila, o na keonimana, he hookahi makahlki i hala hope aku nei, he elua mau hiohiona ano nul i hanaia. O ka mna, ola no ka hookahuiia aua o ka nohoalii o Hawaii, a kiola ia ka Moiwahino Liliuokalani mai kona noho kalaunu ae. O ka lua, oia ko kukulu ia ana o ke Aupuni Kuikawa, malalo okamana o na makaainana. Nolalla, ke ike nel kakou, ho elua mau ano hiohiona iioko o keia raau la, oia hoi ke kaumaha a rae ka luuluu ma ka aoao o na aneo alii, a o ka lua, oia ka hauoli a me ka palekana ma kaaoao o ka poe kokua i keia aupuni, a nona hoi ka hanohano o keia la a kakou e hauoli nei. Nolaila, e na keonimana, aole a'u mau mea ano nui loa e kamaiilo aku ai ia kakou maluna o ka mahele mua, oia hoi ke kiolaia ana o ka Moiwahine mal kona nohoalli ae, oiai, ua kamaaina kakou i na kumu 0 ka lahui i ala mai ai a kulai aku iaia mai ka noho Moi aku, a oiai no hol, ua hana mua oia i kona punana a makaukau e liko me ka manu : 1 hana i kona punana maluna o na lau laau, pela no ka Moiwahine I hana ai i kona punana Iwaena o ka poe i hilinai ole ia e na makaainana a o ka hopena, ua loaa aku la kana mau hua i ke kanaka kla manu a pau ak« la I koalaia. Aka, ma ka mahele elua, aia au maluna o ia kahua e kakele aku al 1 ka'u mau wehewehe ana, oiai, o ko kakou kuleana ia i akoakoa raai nei i ma keia la kamahao ka la nui hoo-

kahi hoi i p»jlapala ia raa, ka moolelo o kela paeaina, ka !a i napoo ai ka Ia kahiko, a puka hou mai la na kukuna o ka la hou. Nolailn, e na keonimana, e ninau mai paha auanei oukou, heaha la na mea ano nui i hanaia iioko oka uaakahiKi hookahi i noho mana ai keia Aupuni? Ke hai aku nei au ia oukou, ho nui a lehulehu na mea i hanaia a i hoolala ia, aka, e hoike aku ana au ia oukou i kekahi mau mea ano nui. I—-O ke kohoia ana oka Hon. S. B. Dole i Pereaidena no keia aupuni a me kona mau hoa mana oihana kiekie o ke aupuni, ka lakou hana a me ke kuiana. 2 —Ka hoouna ana i na Komisina i Amerika no ka hoao ana e hoohui aku ia kakou, me ka Repubalika nui o Amerika a me ka lakou hana.

3—Ka hoouna ana mai o Peresidena Kalivalana i ka Hon. J. H. Blount, i elele Kuhina me ka mana piha, e lawelawe i ka hana ninaninauina Hawaii nei, a me ke unoo kana hana. 4—Ke koi a Peresidena Kalivalana 1 ke Aupuni Kuiknwa e haalele i ko lakou kulana aupuni a e hoihoi aku i ko lakou mana piha i ka Moi Liliu a me ka pane oolea a ka Peresidena Dole e hoole ana Ika mana o Kalivalana e komo mai e hooponopono i na hana kuloko o ke aupunl Hawaii. s—Ka hoolala ana o keia aupuni e kuahaua i Hepuhalika ma Ilawaii nei. Nolaila, e na hoa, e lawe mai kakou i ka mahele mui a e kamailio no ia mea. E n'a keonimana, ua ike kakou a kamaaina i ke kulanao ka Hon. S. B. Dole, he kanaka kiekie oka naauao, he olohe ma ko kanawui, he kaulike ma ka noonoo, ahe kupono ahe kohu pono no ke kulana ona i hookiekie ia ai, pela 110 hoi kona mau hoa S. M. Damon, W. O. Smith, J. A. King, L. A. Thurston, E. G. Hitchcoek, J. B. Castle, a pela aku, a e hoomaopopo ia no hoi, he poe keia i ike mau ia ko lakou hoopono ma na oihana.

No ka lua hoi, oia ka hoounaia ana o na Komisina no ke kapitala ma Wasinetona, ua inaopopo ia kakou ka lakou hnna, olni ua hana ia ku luma. 3—No ka lioouna ia ana mai o Blount a me kana hoike i holke hope aku ai, ka hoole ana o ka Aha Senate i kana hoike a me ka lawelawe kino ana o ke komite i kahana nleniele, no ka mea, he lalau loa kana hoike. 4—No ke koi palaualeio aKa!ivalana e holhoi i ka moiwahlne maluna o kona nohoalii i hookahuliin ; ua maopopo ia kakou, ma ka ike ana ma na nupepa lkeano nui o ka palapala hoohaahaa a Kuhina Willie i ke Aupuni Kuikawa e kono ana ia lakou e haaleie i ko lakou mau kulana a e hoihoi ae i ka moiwahine ma ia noho, aka, ua loaa aku ka pane a ka Peresidena Doie e hoole loa ana i kona mana ma ke komo ana mai e hooponopono I na hana kuloko o keia aupiini. £ hoomapopo pu ia no hoi, he mauawa loihi ke kaawale mai ka wa i loaa mai ai o ke koi a Kalivalana a hiki i ka wa e loaa aku al o ka pane ma ka aoao o ke aupuni, e hoomaopopo pu la no hoi, aole loa i palaualelo na alakai o keia aupuni ma ka hoolaia ana i ka hana, oiai, ua nui ka wawa ia, i ka wa e loaa aku ai o ka pane hoole ma ka aoao o ke Aupuni Kuikawa, aluila, e hoolele ia mai ana na koa marina o na manuwa Amerika iloko o ke kulanakauhale o Honolulu a e lawe lima nui ae i ka mana a hookau aku ia Liliu ma ka nohoalii. Nolaila, oiai e hoomakaukau ia ana ka haina, ke hoomakaukau pa ia la he pualikoa i lawa ka ikaika e pale aku al i ka ikaika kaua o Araerika ma ke awa o Honoiulu, a ua lawa pono me na mea kaua, oia iho la ka wa i hoike ia aku al o ka pane. Nolaik, e na keonimana, i ka ike.ana o Kuhina Willis i keia makaukau, ua hookaulua oia i kona manao lele kaua, a hoouna hou aku la oia 1 kona aupuni no na ao hou ana, no ka mea, aole loa oia i makemake e hooi kona mau limailokooke ahiea ana, nolaila, he naauao ia i o la honua. Eia no hoi kekahi, ina o ko ko ka Peresi(lena makemake ina ka hoihol hou ana ia Liliuokalani, alaila ho mea maopopo aole loa e loaa ana ke kuikahi o ka noho ana maloko o keia mau Paemoku, oiai ua paa loa ko ka Moiwahine manao e hoopai i na poe a pau i kue aku iaia, aka i kanaho wale iho no ia manao ona mamuli o ke kauoha ikaika a Knli- j vaiana iaia e olelo ana, ke ae ole oia | e huikala i na mea a pau i hala, aiaila e hoopau no ia i kona kokua ana no ka hoihoi hou ana iaia ma ka noho elil. Nolaila, ke ike lea nei kakou ina io e hoi ka Moiwahine me ka loaa ole o kela hoohiki mai iaia mal, alaila e ike no a'uanei kakou, he la hookahe koko nul ka la o ka moi e lawelawe ai ia hana, a ke hoike pu aku nei no hoi au ia oukon, eia he 6,000 a oi ka nui o na

poe ma ka aoao hoohuiaina. Pehea ia, ke manao nei anei oukou e moe malie ana keia poe imua o ka aoao aloha aiii me ka onioni«ile, e like ala me ka hipa oiai oia imua o ke kanaka ako hulu, ke hoole paa akn nei au ia oukou aoie ioa, aka he la weiiweii loa ia ma Hawaii nei, ka ia e uia pu ai na pua a pau oka aina me ke koko o keia lahui o!ai he kaua weliweii loa. o—No ka hoolala ana i KipuhaiikB, ke i aku nef au ia oukou, he ikaika ioa kela manao iwaena o na aiakai o keia aupuni, ihakalia waie no i ka hana & ka Aha Senate 0 Amerika, oiai ua hoole maopopo lakou i ka hoike a Mr. Blount, oiai ua manao lakou he hoike aoao kapa kahi kana, a e imi wale ana no hoi i na mea e hoahewa ai ia Hon. J. L. Bteven ko Amerika Knhina noho ma Hawaii nei oiai na ia o ka hookahuli aupuni ma Hawaiii nei. Malalo oia mau kumu, ua lawe maoli ae no ke Komite 0 na Aina E, ana lakoa ka ninaninau ana ina kamaaina Hawaii e noho aia ma Wasinetona, e iaa .o P C Jones, Alekaneeleio a nui wale aku, nolaila he mea maopopo ke keho aku, ke manao ala ka Aha Senate e hoihoi hou mai i ke kuikahl hoohuiaina iloko ola hale a na lakou ka lawelawe ana a ma e like ko lakou manao me ko ka Peresidena, alaiia i ka wa e loaa ai na lohe maopopo oia ano, alaila, ke ia aku nei au ia oukou, oka hopena ola hana, e kukala mai ana ke Aupuni Kuikawa ia Hawaii nei 1 Ripubalika. Nolaiia, eia wale no ka'u ia oukou ekuu mau hoa ma keia hana, e eleu like kakou a e kokua i ke Aupuni Kipuhalika i kona la e kukala ia ai, e like ala me ka kakou i ala like mai ai a kokua i ka Hui Hoohuiaina o Kona Hema nei. Nolaila, e na hoa e hele kakou ma ke alanui akakou i kalai.al no kakou iho.