Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 5, 3 February 1894 — HE ALII HAWAII OMO KOKO! E Oki ia na Poo! E Kahe Hilihili na Koko o na Alakai o Hawaii! A E HAO WAUI IA NA WAIWAI! Ka Hana a na Pegana! [ARTICLE]

HE ALII HAWAII OMO KOKO!

E Oki ia na Poo!

E Kahe Hilihili na Koko o na Alakai o Hawaii!

A E HAO WAUI IA NA WAIWAI!

Ka Hana a na Pegana!

Ke unuhl piha 'ia aku nei na hoolala punl omo 1 ke koko a Liliu Kamakaeha Dominis i hoonohonoho papa ai do na alakai oke aupuni i keia wa, ma ka liua kamakamaiiio ana me ke Kuhina Willis, hoikeia aku i ka Mana Hooko o Amerika Huipuia a hunakeie loa ia mai ko na Ahaolelo Lahui mai ike ana, no ka hopohopo o ka Peresidena o hoohaahaa loa ia oia. Eia nae hoi, ua hoea mai i ka malamalama mamuli o ke kaukolo a ka iahui, a puka mai ke kaikoo o ka hoinola a puni ka aina maluna o ko iakou poo aupuni i keia hana. E heluheiuia me ka menemene a lihaiiha na hoolala puni koko. \Vasinetona, Jau. 13—Keena Oihana o ka Elele Aupuni o Amerlka Huipuia, ma Honoiulu, NoV. 16, 1893. Ma ke knkahiaka oka Poakahi ia 13, e Ilke ine na mea i hoolaiaia, ua kipa mai ia ka Moiwahine

i ukall ta e kona Puuku Mr.Eobertson, ma ke Keena Oihana o ka EleIe Aupuni o Amerikft. Aole kekahi mea hookahi i noho pu mai ma ka hapalua hora o keh kamakamailio ana, o ka Puuku, ua iawe ia aku ia a hoonohoia ma kekahi keena, o kanikela Generaia Mills hoi, ka mea nana i kono nku i ka Moiwahine e heie mai, ua noho oia ra« ke alo mamua o ka haie no ke keakea aku i ke komo ana mai o kekahi ī kela manawa. Mahope o ke kukaialoha ana, ua hoikeia aku ia i ka Moiwahine, he palapala ano nui loa ka ka Peresidena 6 Amerika Huipuia e j hoikeia aku ana iaia, a ua ninauia aku oia ina ua hiki iaia hookahi ke lawe me ka hilmai ana no ka maluhia o na hana a pau e hana laana, me ka hooia pu ia ana aku iaia o ia mea no kona pono a me ka palekana. Ua hoike aku la au i ko ka Pere3idena minamina oiaio, mamaii o ke komo mana ole ana mai o Amerika Huipuia e kokua, uakonoiaoia e haawi pio i kona mana aliiaitnoku a o kona mauaolaua, ke ae oia ma ka hui pu ana fcku, no ka hooponopono ana i keia hewa i hanaia mai iaia a me kona lahuikanaka. No keia mau olelo, ua hoike mai ia oia i kona ae ana ma ke kunou ana mal. Ua oielo hou aku ia au laia, ke upu nei ka Peresldeua me kona hiiinai piha i kou manawa e hoihoi ia ae ai maiuna o ka nohoaiii, e holke mai

aoa oe I ke kala ame ka huikala piha ana; e noho ce I moiwahiue maluna o ka lahuikauako holookoa oia hoi oa kanaka Hawail n me na kanaka i hanauia ma na aina e, t> awiwi koke aku no hol oe e loaa ku lakou aioha a mo ka lokahi, we ke kukuiu ana i ka inaiuhia o ka noho hoaloha ana a me koaupuni maikal. No keia luau olelo aole ia i pane mai. Mahope iho oke kaii ana no kekahl manawa pokele, ua hoomau aku ia au ike kamaiiio ana; Aoie waie no o ke kokua ka ka P«residena i makemake ai e hoike mai la oe, aka ua pahoia pu mai i kona minamina. Miuuua ae oka hoiko piha ana aku ia oe no kana mau mea i manao fti, ke makemako n<>i au - ike ina e hiki ana ia oe ke pano i kekahi mau ninau, oiai o ka'u hana ia oka ninau aku?" Ua pane mai la oia, "ua aa au epano." Ua ninau aku la au iaia; ina oe o hoihoi ia ana iiuna oka nohoaiil, eae ana anei oe i ka huikaia pllui ana mai i ke ola ame ka waiwai <> ka poe a pau i komo a e nohn nei iloko o ku Aupuni Kuikawa, a i ka poo paha i hui pu raa ke kuka ana e hookahuii i kou aupuni? No kekahi manawa pokMe, ua pane mai la mo ka malie ame ke pihoihol oie. Aia no he mau kanawai o ko'u aupuni, a e hooko no au me ka hoopaa ana i ka makemake o ua mau kanawai ia. O ka'u olelo hoohoio, e iike no ia me ke kuhikuhi a ke kanawai e okiia na poo o keia poe a o ko lakou mau waiwai e lilo i ke aupuni.

Alaila, pinai aku ia hoi au, mu ka puana ana i leann mau olelo mo ka maopopo pono, "O kou manaoia 0 okiia ke i>oo o kela puo a e Uweiu ko iakou mau waiwai a pau?" Puno mai la oia, «oia no." I aku la au iaia, «<ua ike pono nnel oe i ke auo o na huaolelo a pau a'u i olelo aku nei ia 00, a roe kau i olelo mai ai ia'u, a ina pela, oin no uuanei kou manao I keia manawa?" O kana pane, oia ao keia: *'Ua maopopo pono ia'u a o ko'u manao no ia ma na mea a pau a'u i olelo ai, aka, maUa ua hiki paha ia'u ke waiho i ka hooholo aoa i ko'u mau Kuhina." 1 keia olelo ua pane aku au, <( lna paha ua ike ia he kupono e hoohoio oe i kou munao mamua o kou koho ana i kekahi mau kuhina, a e noi ia aku ana paha oe e hoopuka i kekahi olelo kuahaua aiii o ke aao huikaia nui a hana ana no anei oe?" Ua pane mai la oia; "Aoie o'u kuleana ma ke kanawai e hana ii mea, a aoie no hoi au e hana ia mea." Hoomaha iho la ia he wa pokole a hoomau hoa mai ia: "O keia poe no ke kumu o ka hookahuii aupuni a me ke kumukanawai o 1887. Aoie ioa e ioaa ana kekahi noho oluoiu ana oiai iakou maanei. He mea pono q kipaku ia iakou mai keia aina aku, a hoopaiia paha a e lawe ia ko iakou waiwai."

Pane hou aku ia au: Aole a'u mea hou e hoike aku ai in oe i keia wa, a aole no hoi a hiki i ka iohe hou ia ana mai ko'u aupuni mai, a aia paha ia iloko o ekolu a eha paha pule. Aele he mea i oleioia uo kekahi mau minute, a la wa pane hou aku la au, ina oia ua oiuolu e haawi mai īka inoa o eha o kona wau hoaloha ana i hiiinai ai, oiai paha « kupono ana, iloko o ekahi a eiua paha la, ī ko'u manao iie mea pono e malama ia kekahi kuknhuka ana me iakou imua ona. Ua ae mai oia a haawi mai i keia mau inoa: J. O. Carter, Jno. Richardson, Joseph Nawahi a me E. C. Macfariane. Ia wa ninau aku la au ina he hopohopo kona no kona oia ma kahi ana e noho nei ma Wasinetona hale. Ua pane mai oia, he hopohepo no, a oiai ua hiiinai oia i kekahi mau hoaioha ona e klai ana i kona wahi i na po a pau, i hooiakoia me na newa a ua ike mau ia hoi na kanaka me na aahu haekaeka e kiei haio ana ma na pa haie e piii mai ana, he haiekula me kekahi pa nui. Ua hoike au, ua hoomanaia au e ka Peresidena e haawi aKu iaia i na kokua hoopakeie ma kekahi o na mokukaua o kakou a i ole ma ke keena oihana paha, a hoike aku la au i ke kopono e iawe koke oia i keia kokua i waihoia aku. Ua hooie uaa» hoi oia, me ka i mai, ua manao oia ua kupono oia i keia wa e noho no ma kona wahi.

Ua olelo aku au, ua hainamn keia haawlna iaia i ka po a me ke ao n ko kakou aupuni i waiho aku &f|, ke makemake oia. Me kekahi raau olelo piliklno inahope iho, un oki iho la ko maua launa ana. He mea makehewa ia'u ko pakui ak'i ma ko'u hooki ana, mamuli o ka puaialena nui o na noonoo ana ua kupono ka hana koke ana e pale ia ai na hopena popiiikia. Ma ka la 0 oDekemaba, ua kakau hou aku o Mr. Willls la Mr. Gresham mai ke Keena Oihana Kuhina Amerika aku nia Honolulu nei, he palapal*, penei: Aloha oe:—Ma ke kaknhiMka o ka la 6 o Dekemaba, ua kipa mai i o'uoCß Wilson oia hoi ka llamuku o ka Moiwahine i ka wa i hookahuli ia ai. Ua niuau aku au iuia heaha kana hana i komo mai ai? Ua pane mai oia, aohe ana hana, "e kali ana ia ina hopena.'' Ua ninau aku au iaia, "i na hopena hea?" Ua pano niai ia, «'ka hoihol hou ia o ka Molwahine." Ua ūinau aku au iaia i kahi i loaa ai ia lohe. Ua pane mai oin, "Aohe wahi e ae," aka ua manaolana oia no ia mea. Aiailn, ua hoohuli ao la au i ke kanaailio ana ma kekahi mea e ne. Inia e ku «na e hoi, ua unuhi ae la lie palapala mailoko ae o kona pakeke a haawi uiai la ia'u, me ka olelo ana aole i maopopo iaia he pono paha aole paha, a waiho iho ia. Ma ka nana ana l ka pnlapala, Ike iho la au, he mau hoolala hana no ka hoihoi ia ana o kn Moiwnhine, a oia keia e hoouna pu i;< aku nei, penei: I ka wa leoke no e" loaa uial al na lono pili aupuni a ano eae paha, e hoihoi ia mai ana Ke Alh ka Moiwahino me kona Aupuni e llke la me ko ka ia 17 o īanuari, 1803, ma kona kulana mua ma ke ano Aupuni oni paa o ko Hawaii Pae Aipa, alaila, o ka Aha Kuhina ma kela wa o kahea koke i halawai na ka z\ha Kuhlna, no ka noonoo a hoomakaukau ana i ke ula e hana aku ai malalo oia mau mea, a liooholo ina mea pono no ka malama ana ika palekana o ke Alil ame kona Aupuni- a me ka maluma ana i ke ola ame ka waiwai a pau o na kamaaina o keia aupuni a e malama i ka maluhia ame ke kanawai a puni na mokupuni, ame na mea eaea pau i pili i kahoihoi hou ia ana mai e like me ka ko ke Alii mau Kuhina I manao ai he kupono, i mea e hiki ai i na kanawai o ke aupuni ke hooko ia e like me ke ku i ke kumukanawai, a e pale ia ai hol na hookahe waie ana i na koko a make paha na ola ma o na kuo ulupuni la

e hoea mai ana. Ho mea pono e huomakaukau e ia iio keia oaau ouii e hiki mai ana ma ka noonoo ana no keia mau mea hihipea, ma ko akahelo mamua o ka hiki io ana mai ola wa. Aohe hopena e ae i nana ia aku o ka maikai waie no ina e malie a akahele ka hoolaia ana, oiai hoi ina e waiho ia peia a hiki i ka manawa hope loa noonoo a hana, e pupuahuiu a akaka oie ana a hiki ole ke ko, a malia paha o ioaa ka poino koikoi. Muhopeo ko ka moiwahine aha kuhioa hooholo ana I kekahi papakuhi kuhi hana aiaiia na lakou e kono aku e noho pu mai o kuka me lakou i keia papainoa o na hoaloha i hakiioia o ke aupuni aiii a mo kn iahui ma ke ano mau aiakai a mau kokua ma na mea a puu e hoea mai ana i ka wa e hoihoi ia ai ke alit a"me kona aupuni e iike me ke kuluna i ka wa i kioia mana oie īa ai oia a hiki i ka manawa o maiuhia al a like me ka wa mua ko kukuiu paa ia ma ke ano aupuni i ike ia mai a ku malaio o ke kanawai a aupunl oiaio maoll 0 ka iahui Ilawaii. O keia poe ae ia i paa na inoa ma ke ano mau hoa kuka a mau kokua e haiawai lakoU ra« ka Aha Kuhina no ka noonoo, kuka a hoololi ana ina 1 kupono, alalln, apono a hooholo i na hoolala ana i waihoia imua o iakou e ka Aha Kuhina no ka hoo* holo lea loa ia ana o na mea I hoiuia ne nei wamua. Mahopeo ka hoohoio loa ia ana e na aha n i elua, alaiia na ka aha kuhina e iawe aku imua o ka Moiwahine no kona opono mai,

a e lioho mai no ua hoa kuka a me na ko&ua pela e kali ai me ka akoa- j koa no « J»iki i ka wa e hoi uiai ai j ka aha kuhiua mai ko lakou hala-; wai ana mo ka moiwahine. Aole i «♦Wniluku, lau. 27. —Ile lono ia e hoio nei mawaeua o na Aoee Alii maanei, na hooholo ke Komite o ka Ahaoleio e apono ana i ke kumuhana a KaUvatana." [O ke Koraite o ka Ahaoleio hea keia? Ka Ahaolelo oki puu a omo koko auei I wae ia e Wiiikina? Ina i pili keia Koraite i na Ahaoieio lahui o Ameriea Huipuia, alaiia, ho like ole. He okoa no ko ka Ilale Lunamakaainana a he okoa ko ka Hale Senate. A he mea maopopo loa 1 o la honua, aole ioa e ae ana keia mau komite e hoihoi i ke aiii puni koko ma kekahi nohoalii, oiai ua paku ae n£i ka noa hun» a Kaiivrflana, a ua llhaliha loa ka iahui o America Huipuia i kela hana okl puu, L. ll.] I ka wa e uakulu ai oiuko o ka opu me ka eha, a heie moku ka lepo, aiaila, o hoao i ka Chamberi aīn's Colic, CfTOLERA a me DrAi jioea Remedy iaau iapaau aeol ak». ana kou mahalo ke ike oe i kona hopi na. He oiuolu, paiekana a puhiii c e. He oiuolu, palekana a puhiii oie, He 25 a me ōO keneta o ka omole, a e kuai ia no ma na halekuai lnpaau a pau. 13esson Smith & Co,, na Agena ma ko Hawaii Pae Aina. tf.