Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 6, 10 February 1894 — Page 4

Page PDF (1.79 MB)

This text was transcribed by:  Arnold Hori
This work is dedicated to:  Washington Middle School

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KA

NUPEPA KUOKOA

--- ME ---

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

No ka Makahiki,   -   -   -   $2 00

No Eono Mahina,   -   -   -   1 00

Kuike ka Rula

 

HOOPUKAIA E KA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

H. M. WHITNEY, Luna Nui,

J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.

No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

 

POANO,  -  -  FEBERUARI 10, 1894.

 

KULA SABATI.

 

  1.  8.  Feberuari 25.  Ka hoao ana i ko Aberahama manaoio, Kinohi 22:1 13.

MAHOPE mai o ia mau mea, hoao mai la ke Akua ia Aberahama, i mai la iaia, E Aberahama: i aku la kela, Eia no wau.

  2. I mai ia oia, E lawe aku oe i kau keiki @ kau pouoi, i Isaaka, i kau mea au e aloha nei, a e hele aku oe i ka aina o Moria, malaila oa e kaumaha aku ai iaia i mohaikuni maluna o kekahi puu a'u o hoike aku ai ia oe.

  3. Ala ae ia o Aberahama i kakahiaka nui hoee aku ia ia i ka noho maluna o kona hoki, kono pu ae la i na kanaka ui elua ona me ia, a me Isaaka kana keiki, kaka iho ia i ka wahie no ka mohaikuni, ku ae la a hele aku la i kahi a ke Akua i i mai ai iaia.

  4 I ke kolu o ka la, alawa ae la na maka o Aberahama, a ike aku la ia wahi mamao aku.

  5 I aku ia o Aberahama i kona mau kanaka @i, E noho iho olua maanei me ka hoki, a hale no mana me ke keiki i o e hoomana ai; a hoi hoa mai io olua nei.

  6 Lawe ae la o Aberahama i ka wahie no ka mohaikuni, a kau iho la maluna o kana keiki o Isaaka, lawe aku la ia i ke ahi, a me ka pahi ma kona lima, a hele pu aku lalana.

  7 Olelo aku la o Isaaka i kona makuakane ia Aberahama, E kuu makua: i mai la kela, E a wau, e kuu keiki. I aku la ia, Ei@ ke ahi a me ka wahie; auhea hoi ke keikihipa i mohaikuni?

  8 I mai la o Aberahama, E kuu keiki na ke Akua noe hoomakaukau i keikihipa nana i mohaikuni; a hele pu aku la laua:

  9 A hiki aku la lana i kahi a ke Akua i i mai ai iaia; hana iho ia o Aberhama i kua hu ilaila, kau pono aku la i ka wahie maluna, hikii iho la ia i kaua keiki ia Isaaka, a kau aku la iaia nua ke kuahu maluna o ka wahie.

  10 O aku la ko Aberahama lima, a lalau i ka pahi e pepehi i kana keiki.

  11 Kahea mai la ka anela o Iohova mai ka lani mai, i mai la, E Abearhama! e Aberahama !! I au la kela, Eia wau.

  12 I mai la ia, Mai kau aku oe i kou lima maluna o ke keiki, aole hoi e mea iki aku iaia, no ka mea, ke ike nei au, ua makau oe i ke Akua, no ka mea, aole oe i aua i kau keiki ponoi ia'u.

  13 Aiawa ae ia na maka o Aberahama iluna, ike aku la, aia hoi, ma kona kua he hipakane, ua hihia kona pepeiaohao i ka nahelehale, hele aku la o Aberahama, lalau aku la i ua h@akane la, a kaumaha aku la iaia i mohaikani, i kala no kana keiki.

  Pauku Gula. Hebera 11:17. Ma ka manaoio i kaumaha aku ai o Aberahama ia Isaaka i kona wa i hoaoia mai ai.

  Manao Nui. E pono ke hoike i ko kakou manaoio ma ke ano hoolohe.

  Olelo Hoakaka. He mau makahiki he 26 o ko ke Akua hoopau ana ia Sodoma, ua noho o Aberahama ma Bureseba. He kauhale ia he mau mile he 25 mai Ierusalema aku ma ka hema. Ua noho e oia i kekahi wa ma Gerala, Kinohi 20:1-18. Ua hauauia o Isaaka, ke keiki o Sara, Kin. 21:2. Ua kipakuia o Isemaela, ke keiki o Hagara, Kin. 21:14, a me kona makuahine. Alaila, i ka makahiki 24 o ko Isaaka wa ola, M. K. 1872, ua hao ke Akua i ke ano o ko Aberahama manaoio, he mea paa paha, he mea lolilua paha. Ua kauohaia o Aberahama e hoolilo aku i kana keiki hiwahiwa i ke Akua.

  4 Kolu--mahope o ka haalele ana ia Buresiba. Ua kaahele ka poe hikina he mau mile he 20 ma ka la hookahi. Wahi--Moria, ka mauna kahi a Solomona i kukulu ai i ka luakini no Iehova i ka wa mahope, 2 Oih. 3:1,5. Hoi--mamuli o kona manaolana e hiki ana i ke Akua ke hoola hou i ka mea make, Heb 11:-19. G Kau--pela no ke kea a Iesu i kaulia maluna ona, Ioane 19:17. Ahi--na lanahu e aa ana. 8 Hoomakau--ma ke ano maopopo ole. 9 Hikii--me ka ae ana mai o Isaaka. 11 Anela--oia no ka Haku i kona ano ola mamua o kona lilo ana i kanaka. 12 Ike--ma ka hana i hookoia, aole ma na olelo i hoopuka ia wale no. 13 Hipakane--he pani hakahaka me ko Iesu hoola panailike. Aole mahalo ke Akua i ka mohai ana i na kanaka, e like me ka hana maa mau ma Hawaii. nei i ka wa pouli o ka lahui. 14 Iehova--iire--oia no, e hoolako ke Akua, p.8.

  I. Ka hoao ana i ka mea manaoio 1,2. Heaha ko ke Akua hana i oleloia, p. 1? Ua hoowale wale anei oia ia Aberahama? Heaha ka manao a ke Akua ma ka hoao ana i ka mea manaoio, e kulai paha, e hoomaikai ai paha? Heaha ko ke Akua kauoha? Ua makemake anei ke Akua e pepehi o Aberahama ia Isaaka a make? Heaha kona makemake maoli? Pehea e hoao ia ai kou manaoio? Pehea e hooikaika ai? Heaha ko Petero olelo hoike e pili ana i keia ano hana, 1 Pet. 1:7? Heaha ko Iakobo olelo e pili ana i ka hoowalewale ana, Iak. 1:13? Heaha kekahi mau mea paakiki no Aberahama i hooko ai? Ua kupono anei i kekahi kanaka mea keiki, ke hoopau loa i wahi keiki? Heaha na hana ano like i kauohala mai ia kakou, Mataio 10:37; Luka 14:26? He aha kekahi mau hana ano like o na kanaka ma ka hoao ana i na kaula, na moku, na mekini, na pukuniahi, a pela aku mamua o ka hoohana ana ia lakou? Heaha ka olelo a Mose e pili ana i ko ke Akua hoao ana i na kanaka, Kanawailua 8:2? Heaha ka hope maikai o ko na makani pa ana i na kumulaau, oi aku paha ka ikaika o na laau ma ke akea mamua o na mea ulu ma ka malu? Ua hoa pono anei ke Akua i ka mohai ana e na kanaka e like me na poe hoomanakii?

  II. Ke ano hoolohe o ka mea manaolo, 3-10. Heaha ko Aberahama hana? Ehia mau la no kona kaahele ana? No hea mai, ihea? Heaha kona hana i kona wa i ike ai i ka mauna? Mahea ua mauna la? Hea ha ko Isaaka ninau? Heaha ko Aberahama olelo pane? Heaha ka Aberahama hana i kahi i pau ai kona kaahele ana? Ua ae aku anei o Isaaka i na hana o kona makua? Pehea i hoikeia ai ko Aberaham ano hoolohe? Heaha ke kumu no kona makaukau e pepehi ia Isaaka@ Pehea e hiki anei la kakou ke hoike aku i ke ano kupono o ko kakou hoike maanei? Heaha ko Davida olelo,m Halelu 119:60? Pehea i like loa ai ko Aberahama olelo, p.8, me kekahi wanana e pili ana i ke keiki hipa a ke, Ioane 1:29? Heaha na ano like o Isaaka me Iesu, Isaia 58:7? Heaha ko Paulo olelo ao, Roma 12:1? Heaha kekahi mau olelo hoopomaikai i ka poe hana like me Aberahama, Matalo 19:27-29; Hoikeana 2:17,28? Ua ike pono anei o Aberahama i ka mea e ola ai, Ioane 8:56?

  III. Ka pomaikai o ka mea manaoio, 11-13. Penei i hoopaula ai ko Aberahama manao e pepehi i kana keiki? Heaha ka pane hakahaka no ke keiki? Owai ke pani hakahaka no ka poe hewa a pau loa? Ua manaolo anei oe ua kauoha ke Akua ia oe e hooilio aku iaia ia oe a me kona mau manaolana a pau loa? Ua makemake anei ke Akua i ka make o ka mea hewa paha, o ka mea pono paha, Ezekiela 33:11?

  Manao Pili. 1 Ua maikai anei ko ke Akua hoao ana i ko kakou manaoio? 2 Ua hooikaika anei ke Akua ia kakou ma keia hoao ana? 3 Ua hoikeia anei ke ano kupono o ko kakou manaoio ke ole ke kakou hoolohe ana i ko ke Akua mau kauoha? 4 E loaa ana anei ia kakou ka pomaikai ma ka hoolohe wale ana i ke Akua? 5 Ua hookipa anei oe ia Iesu ma kona ano maoli he panihakahaka no kou hoopai ia ana a mau loa aku?

 

He Leta Mai Gilibati Mai.

 

Butaritari, Ianuari 1, M. H. 1894

Rev. C. M. Hyde, D.D.

  Aloha nui oe me ka ohana a me na haumana o ke Kula Kahunapule. Auwe! Nani wale ka ike ana aku i ka nani o ko oukou mau hiohiona a me ko oukou mau maka onaona. Eia no makou na kauwa a ko kakou Haku a Iesu Kristo. Ua make kahi poe a ua hoi aku kahi poe i o oukou la. Ua make ka wahine a Kanoho o Marakoi, a ua make pu iho nei me ka wahine a maka o Butaritari nei. Apopo e kau aku ai o Lono me kona ohana a me Maka a me kona ohana lehulehu, a me Kanoho a me kana hanai. E ike auanei lakou nei i ka nani o Honolulu a me ko oukou mau maka polena, nani ino.

  Ua kaapuni iho nei maua me Rev A. C. Walkup i na mokupuni o Gilibati nei. Ua ike maua i na hana a pau mai Tapiteuea mai a hiki i Makin nei. Ua nani no na hana ma kahi mau kihapai, a ua emi hope no ma kahi mau kihanai.

  Holo no kahi mau hana maikai ma Tabiteuen, Nonouti, Maiana a me Tarawa a me Abaian. Ua oi ike ae o Abaian a me Butaritari nei. O ke kuai buke ma Butaritari nei, ua lele liilii ka baibaia, aole wahi baibala i koe iho, aole i pau ka makemake, pau e ka puke. Ke manao nei au ina elima haneri buke, alaila lawa paha. O ke alii o keia aina ua ikaika loa oia i ke kauo i kona lahui kanaka ma ka pono o ka Haku. O ko ke kanaka mau imua, i hope, iluna, ilalo, a lele opeapea aku la e like me ka lupe aole kakaiapola.

  O ke kolu keia o ko Hoko Ao hiki ana mai i o makou nei. Apopo e holo loa aku ana no na mokupuni o ke komohana a hoi loa aku no oukou.

  E lohe ana oukou i na nuhou o Maikonisia nei ia Hoku Ao, a ia Lono ma, Maka ma, Kanoho a me na leta a pau a na kumu.

  No na kumu Gilibati hoi, aole kupaa loa i ka pono o ka haku, aia ihope, a lele opeapea loa aku la me he opulepule la.

  No Rev. A. C. Walkup, he koa ikaika oia no ka Haku no Iesu Kristo, aia oia imua, a imua no he wiwo ole, oia hoi, ma ka olelo o keia aina "ninikoria."

  Eia keia hana nui o ka kapena, ala ka po ala ke ao, nui kana hana, hana ma ka moana a ma ka aina. Ke mahalo nei au no Mika Walkup a me kana mau hana nani.

  Ua makaukau paha kahi mau haumana o ke kula kahunapule e holo mai, nani ino.

  Ke noke mau nei ka ua i ka hoomau i ka lepo one. Nui ka ua i keia mau la. Ua nele loa o Tabiteuea, Nonouti, Abemama, Maiana, Tarawa, Abaiang, a me Marakei, aole ua ike. Ua make o uiu ma a me kahi mau ku mu puhala.

  He 14 halekuai ma keia aina a me Makin, he elima mau pake ma keia aina, he 12 haole, he 4 kanaka Hawaii, ia he 3 kanaka o Tahiti ianei.

 

  He mokuahi keia i ku mai nei i keia la. Ke noke aenei au i ke koe koe i keia wahi pepa i mau wahi kauna manao na oukou e o'u mau hoa luhi i ka oihana laa a ka Haku. E aho ia, hui niho iho, ka mau kea, he pohakaa ka la. Ua pau ae la au maanei.

  Owau no o kou wahi pokii,

                  J. W. KANOA.

 

NA LETA.

 

  [ aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou mau mea kakau.]

 

He Haiolelo Hoomanao no ka Piha ana

o ka makahiki o ke ku ana o

Aupuni Kuikawa.

 

[Hakuia e Solomon Hanohano.]

E na keonimana a me na poe koikoi o ka aina,

                             Aloha oukou:--

  He mea na'u i haupu a i moeuhane mua ole ai, e ku aku ana au imua o oukou i keia la no ka hai ana kau i kekahi mau manao pokole. Aka, i ka manawa i maopopo mua ole la'u, ua kono ia mai la au i na hora mainua koke iho nei no, e haawi aku ia oukou i kekahi wahi mapuna leo ku i ka hoomanao, a oia iho keia:--

  He mea haohao paha ia oukou, ko kakou hui akoakoa ana mai nei malalo o ka malumalu o keia lanai, ae, pela io no, aka ina paha i hoomanao oukou ma ka la 17 o Ianuari, o ka makahiki 1893, aia hoi, hookahuli ia iho la ka noho moi o ke aupuni Hawaii nei a kukulu ia ae la ke Aupuni Kuikawa. Mai ia la mai a hiki i ka la 17 o Ianuari, o keia makahiki nei, piha iho la ka makahiki hookahi o kona ku ana, a oia hoi keia la a kakou e luakaha nei malalo o ka lokomaikai o na lani.

  Ke hoomanao nei au i na mahina mua i ku ae ai o keia aupuni, aia kakou ma na aoao kalaiaina like ole, a pela no paha a hiki i keia la. Ia mau la, he nui ke kue ana mawaena o kakou hoa kanaka iho, aka ua hala a ua aui hope aku la ia mau la, a ke kono nei au ia kakou a pau i hookahi kakou ma ka waiho ana aku i ko kakou mau manao nonoi iluna i na no ka pono a pono ole paha o ko kakou mau aoao pakahi iho. Me he mea ala, eia paha iloko o keia akoakoa ana na keiki o ka Hui Aloha Aina, ke haawi aku nei au i ko'u mahalo ia lakou no ke komo pu ana mai me na keonimana na lakou i hoomakaukau i keia mau papaaina me na mea ai kupono e lawa ai.

E o'u mau hoaloha, he mea malihini loa ia kakou ka lilo ana o keia la i la hoomanao a i la kulaia aupuni a puni ka pae aina o Hawaii nei, he mea i kuluma mua ole ia kakou i na makahiki i aui hope aku la. O keia ka maka mua loa o ko kakou hoomanao ana i keia la ma ke ano he la i oi ae o ka haaheo i loaa i keia lahui e like ala me ka la 4 o Iulai, i ko Amerika.

  Aka, he mea hiki ole nae ia'u ke olelo aku, e mau aku ana ka malamaia ana o keia la, a i ole o ka mua a o ka hope loa paha keia o kona lilo ana i la kulaia aupuni oiai ke ku maopopo ole nei no ko kakou mau hooponopono aupuni ana. He hookahi la nui i koe e upu ia aku nei e na anee alii oia ka la e hoihoi ia ae ai o ka Moiwahine Liliuokalani i pau maluna o ka noho kalaunu o Hawaii nei. Ua pinepine ko'u lohe ana i kela mau olelo, a ua ano manaoio no au, aka, no ka hoi ole ae a hiki i keia la, nolaila, ua lilo ke eo o ka hoomanao ana i na la nui ka Hui Hoohuiaina. E kala mai ia'u e na makamaka ina ua oi aku ka'u mau olelo mamua o ka mea hiki ke malama. Aole a'u mau manao kaiaiaina e hoike aku ia oukou i keia la, oiai ua hala aku la na la oia hana. A o ka'u wale no e kalokalo ae nei, e haawi ia mai mai kela aupuni kiekie mai mao, i aupuni maikai i aupuni e hiki ai ke hoonioni hou ole ia ina i aupuni moi a i ole i aupuni Ripubalika paha no keia lahui kanaka. Oia wale no ka mea i ike i na mea e hanaia mai ana no ko kakou aupuni nei. Imua e na hoa a hiki i ka hooko ia ana o ko oukou mau iini pakahi, e like me ko oukou mau aoao e ku nei i keia la.

  Hookena, Jan. 17, 1894.

 

Owai o D. H. Aukai?

 

  O D. H. Aukai, he kanaka i piha me ka noonoo maikai, he kalaiaina naauao, he maa ole i ka hoino pili kino kuamuamu, wahakole a hua nui ka waha e like me ka nupepa Ka Oiaio Ole, a na ka lehulehu e ike i kona mau manao hehena hupo me he mea la ua nele i ka uhane ole.

  E nana ma ka helu 4 Buke o o ka la 26 o Ianuari, M. H. 1894, o ka nupepa ka Oiaio. Ua eha loa ke poo o ka Nupepa ka Oiaio Ole i ka'u mau hoakaka kuliu i hoopukaia ma ke Kuokoa, a ua hapuku mai nei i na olelo ino me ka manao paha oia ka mea e kaualua iho ai o D. H. Aukai i ka pane ana aku no na wahi ninau moowini hupo a ua nele loa i ka ike mai ke Akua mai.

  Mahele Ekahi, he ike moowini. O Kamaapuki ka ike moowini, he hoopuki i na olelo ino, aole pane pololei malalo o na kumuhana a'u i puka ai malalo o na kumu e pili ana i ka emi loa o na mea kuai o na mea ulu ma Kula nei. Ina he kalaiaina moowini ole o ka Oialo Ole, heaha la ka mea i hoakaka ole mai ai i na pomaikai a me ka waiwai e loaa mai ana i ka lahui, ina o ka huaolelo ia he aloha i ka aina.

  Ke pane nei au maanei, ina o ka hoohui ana aku i keia paeaina me Amerika oia ke aloha aina olaio, aloha i ka lahui e me ka moi, no ka mea, ina e ilihune ka lahuikanaka, ilihune pu me ke aupuni, ina ilihune ke aupuni, ilihune pu me ka moi, a mai hea mai ke dala e uku ai i ka moi a me ka poe e paa ana i na oihana aupuni. Nolaila, ua ike au i ka moowini ino o kou noonoo, no ka mea, aole he lolo ike i kou poo.

  No kau ninau, mahea o ka nupepa ka Oiaio Ole i ike ai oe ua olelo ka nupepa ka Oiaio Ole ina e hoi hou ana o Liliuokalani i ka noho moi e haawiia na poe aloha aina a pau i ka oihana. E huli aku oe i ke kope o ka nupepa ka Oiaio Ole o ka pule ekolu o Ianuari, 1893, a hiki mai i ke kope o ka la 26 o Ianuari, 1894, ua maopopo loa na manao hookikina ana a ka nupepa Ka Oiaio ole e aloha i ka aina, a na Hawaii ponoi no e hookele i ke aupuni ma na oihana a pau o ke aupuni. Nolaila, ke hoole makawelawela loa mai nei ka nupepa ka Oiaio ole aole ka ola i hoopuka iki pela. Elua ka alelo, no Buki kekahi alelo a no ka Oiaio ole kekahi alelo. O ke alelo o Buki ua hemo iwaho, e palu ana i na puka elua maluna ae o ka waha e like me ka pipi e hoino ana i ka lunakanawai kiekie i ke kipi poholalo a me na huaolelo ino ku ole i ka rula o ke kanaka noonoo maikai. No ko'u noho i kuaaina loa, maa i ka ai iwi kulina, a ike ole i na hana poeleele a ka nupepa Ka Oiaio ole. O ka iwi kulina ia a D. H. Aukai e hanai nei ia Buki a me na alelo ona elua, hookahi iwi kulina, hookahi alelo. Nolaila, o oe wale no e ka nupepa Ka Oiaio ole ka mea kono i ike ia malalo iho o ka malamalama o ka la, hoo kahi no wahi, elua nae ou alelo, he alelo hapa keokeo a he alelo hapa ulaula.

  O ke kanaka noho i kuaaina loa oia ke kanaka loaa o ka noonoo maikai, no'u iho ko'u noonoo, ko'u ike, ko'u manao kalaiaina akea laula, hoohaiki ole a hoopouliuli ole i ka manao o ka lehulehu, e like ala me na alelo elua o ka nupepa Ka Oiaio ole, o ka pono a me ka hewa he mea pono iho la no ia i kekahi alelo, o ka ilihune a me ka waiwai ua pono wale no ia i ke alelo hapa keokeo. No kou maa e ka nupepa Ka Oiaio ole i ka noho i Honolulu, lunu aku lunu mai na olelo, piha ko waha i na manao oiaio ole, hele mai i kuaaina nei e hau ai ka waha, a mea hoi ae ka alaala, i o ole pau, hoole mai na ole maikai. Nolaila, aole nou iho kou ike, no hai kou ike a me kou uhane noonoo, mai na nupepa mai o na aina e, a oia kau e hoopiha ai iloko o na kolamu ou e Ka Oialo ole, he oiaio ole kau mea e hoopuka nei, hoopunipuni, he hapai memeue, he aku oihana, he aloha ole i ka aina, ka lahui, he poholalo, he ike moowini loa, he ilio hanau hou, he maka pipili, he hoki-kane e ku ana maluna o na puu e hau ana ka waha i ka makani.

  He kuhina kalaiaina hakihaki kanawai i ke au noho moi o Kalakaua, ua holo aku au i Honolulu me elua palapala noi e uai ia ma ka hoolimalima na aina aupuni o Waiakoa, Pulehuiki a me Kamehameiki, a ma ka'u palapala noi no Waiakoa no hookahi haneri dala o ka makahiki, Pulehuiki a me Kamehameiki i hookahi haneri dala. Ua ae mai oia i ka'u noi, me ka olelo mai e hoi oe, a e hoolaha aku au i ka la e kuai kudala ia ai. O ka olelo hana keokeo keia e olelo mai nei ia'u, a ia'u no a hiki i Kula nei ma ka Poakolu, a i ka Poaha o kekahi pule ae, hiki mai ana o M. Kealoha a olelo mai la, ua lilo ua mau aina nei i ka moiwahine Kapiolani, a ua ninau aku la au, pehea i lilo ai keia mau aina i ka moiwahine Kapiolani, ua lilo i ka hoolimalimaia, ua nui loa ko'u kahaha i keia Kuhina Kalaiaina alelo lua, a o keia hoolilo ana i na aina aupuni i ka moiwahine, na ke alelo ulaula no ia.

  He nui ka pilikia o na kanaka i ka lilo ana o na apana aina aupuni, kaumaha loa ka auhau, e noho ana no hoi na kanaka me ka hoomanawanui no keia auhau koikoi, hoolimalima hou aku nei no o M. Kealoha I ua mau aina nei ia Jeo. Fannader he Pukiki, oi loa hou aku nei ke kaumaha a me ka pilikia, e noho ana no hoi me ia pilikia a me ia kaumaha, hooli malima hou aku nei ka Moiwahine me Bila Konuwela, pakolu hou iho ke kaumaha a me ka pilikia.

  Ua koho na kanaka e noho ana maluna o ua mau aina nei ia John Haulani a me D Kanealii e holo i Honolulu e noi aku i ka oluolu o ka Moiwahine e hoomama ae i na auhau koikoi o ka aina, ua hooko keia mau komite, ke ano mau e na kanaka Hawaii he makee alii, ua hopu aku la i mau wahi puaa, he mau pahu poi ko Wailuku, o ka holo no ia. He kanaka lealea o John Haulani i ke oli i ke mele o na alii, he kakaolelo hoi o D Kanealii, o na puaa, na pahu poi a me ka lea o John Haulani i ke oli a me ke akamai @ D Kanealii i ke kakaolelo, oia la ho ka mea e oluolu mai ai ke alii e hoomama ae ai i na auhau o ka aiua, eia ka aole.

  Nolaila, aole i hoopauia ko makou pilikia. Ke ninau nei au i ka lehulehu, he aloha aina anei ka nupepa ka Oiaio ole, a he aloha lahui anei? He aloha makaainana anei ka moiwahine Kapiolani? Aole. A mawaho ae o na kumu kanalua a pau, na ka lehulehu e hoopuka i ka lakou olelo hooholo e like me ko lakou noonoo maikai ana. O D. H. Aukai, oia ke aloha aina oiaio, aloha i ka lahui a me ka moi.

  No ka ike no i keia kaumaha ma ka M. H. 1888, ua hana o D.H. Aukai i palapala noi imua o ke Kuhina Kalaiaina Kakina e hooko mai i ke kanawai o ka M. H. 1884 i mau home hookuonoono, a ua hookola mai, a ke noho nei na kanaka o Kula nei ma na aina home liilii, elua makahiki i koe, lilo loa ka aina i kanaka, na wai keia pomaikai i imi? Aole anei na ka aloha o D. H. Aukai i kona mau hoakanaka i hana aloha ole ia e kekahi mea kino elua ona alelo, a i hanau eepa ia he hapa i ka noonoo aloha he hupo maopopo he hilinai i ka pomaikai o kona pakeke wale iho no.

  E ka nupepa ka Oiaio ole, ua like loa oe me ka ilio maka pipili, ka ike ole i ke ano o ka'u mea i hoakaka ai ma ka nupepa Kuokoa no ka emi loa o na mea kuai ma Kula nei, aka ua kii lou aku nei oe i kau mau hoa kaka ana i na aina e, ua haule lea oe a moowini loa kou wahie ike, aole oe i hoopololei mai e like me kau hoakaka no ka emi o na mea kuai ma Kula nei, a e imi mai oe i ka mea e pii ai o na mea ulu ma Kula nei, ina o ke aloha aina ka mea e pii ai ke kumukuai o na mea ulu, alaila, aole oe e hanaila i ka iwi kuliua o Kula nai, o ka hee no kau ia e ai, o ka hoe kunihi oia ko puna e kioe ai i ka uala kahiki.

  Ua pane hou no ka nupepa ka Oiaio ole, no ko'u noho i Kula, ike ole i ka hoe waa. Auhea oe, he kawa ia na'u i lele a opu, ma ka makahiki 1852, Nov. 12, ua hanau mai ko'u makuahine ia'u iwaena o na halehale poipu o na ale o Alalakeiki mawaena o Molokai me Kahoolawe, oiai ko'u mau makua e hoi mai ana no Honuaula, oia ko'u inoa e o nei.

Aukai, he ae ale au no ka moana, ina oe e makemake e ninau, e ninau iho ia J Kanui, Chas Wilikoki, R W Wilikoi. He Honuaula au, kahi o ka poe naauao, a ma ko'u mau pili ma ke koko hookahi S P Kekahukula Pawaa he kaikuana, J Kanui, he makuakane; R W Wilikoki, Chas Wilikoki, J M Kaneakua, he poe moopuna nau, hookahi no koko oia hoi, kekele ekahi a he kamaaina wau o Kauakukalahale, e holo ana no hoi oe maluna o ka lio hulupala i ke alanui Nuuanu, a e hele wawae iho ana no hoi au, oia no ka mea i hookana ai e na lae paa.

  Ke hoomaha nei au, a i pane hou mai oe, na'u e haawi aloha ia oe i kekahi mau puupuu mahanahana ma ko auwae a like me kapena Makee.

Owau iho,   

KAIHE A KEKUAMANOHA.

O ke O ka D. H. Aukai, O-la.

Aekai o Makena, Feb, 2 1894.

 

  Mau Kamahele Makaikai i ka Wa@ine o ka Lua, KaluaoPele, Kilauea, a o ko Kamahao o na Kamah@o.

 

[Hoomauia.]

  Ia makou i hiki aku ai ma Hilea, he mea e ke kamahao a me ka nani o ka nanaina o keia wahi. Ala ma ka aoao o kona mau alanui, e kuku ana he mau hale maikai i hoopuniia me na malapua nani, a oiai no hoi he wa kakahiakanui oa keia, a e pa kololio mai ana ka hau, e houhou ano kona huihui konikoni i ko makou mau papalina, aia hoi, ua puai pu mai la ke ala o ka rose a me na pua like ole o ia mau malapua nani, me ka moani ana mai hoi o ko lakou mau ea huihui i ko makou ihu, a huihui loa aku la i ko makou mau puuwai kapalili. Na ia mua i kono mai i kuu puuwai e hoomanao ae i ka home aloha o kuu mau makua aloha e luakaha ana i ke aheahe Maaa i ka olu o Lele.

  A maalo ae la o Hilea mahope, kau aku la ka manao e ike i ka nani o Pahala. Aole no i liuliu loa keia maalo ana ae o ke kihapai pua o Elenale, ua pae mai ia ka leo nahenahe aloha o ko maua makua lunakanawai, me ka olelo ana maanei kakou e hookaawaleia ai, a hele aku olua no ka wahine hiwahiwa o ka lua e ike i kona kamahao palena ole, a hoi aku hoi au no ka'u hana.

  Maanei i weheia ai ka pili i pili alohaia ai e makou i na la mamua iho ma ka lululima pumehana ana o ke aloha paumako, a naue aku la maua a huli hoi no hoi kela. He manawa no hoi keia no ko maua noomanao mau ana, me ka olelo ana aole hoi o ka hele like, hookahi ke kukai olelo ana a me ka hauoli ana.

  A hala ae la he manawa o keia @aue ana, komo aku la maua iloko o keia ulukukui, a i kona maalo ana ae, aia hoi ike aku la maua i ka waiho mai o ke kulanakauhale o Pahala iluna a me kona mau kula uliuli i uhi ia me na malako.

  Hauoli ae la ka manao o na kamahele, a kani ae la ka bele a ke kapena e hoike aku ana i ka wiliki helu ekahi, e hooholo aku i ka moku me ka awiwi no ke awa pae mao. Ma ka hora 7 a.m. i hookuuia iho ai na heluma o ua moku holo aina nei no ka manawa he hookahi hora.

  Malaila maua i hooluolu ai me ka nana ana i ka paio ana a keia mau kanaka ikaika a kaulana loa o ke ao nei a puni oia o John Bull a me Hanale.

  Ma ka manawa hope loa, ua kaa aku la ka lanakila ma ko John Bull aoao, a hu ae la ka pihe a haalele wale.

  Ma ka hora 8 a.m. ponoi, i kaui ae ai ka hele a ke kapena, huki ka heleuma a o ka nee aku la no ia o ua moku nei.

  I ka hala ana ae mahope o keia awa lai, komo aku la ko maua moku iloko o ka ehuehu o ke kai, a me na ale kawahawaha nunui e popoi mai ana maluna o ko maua moku e paialewa ia ana i o a ianei, oia hoi na aa pele, a ua aneane hiki ole i ke kapena ke hooholo pono i ka moku, oiai ua haalele mai ka manamana kuhikuhi o ke panana i ka mea pololei.

  No ia mea, ua ni mai ke kapena i ka mea pono e hana ai i pakele ai ko maua moku i keia poino nui. Ia maua e kukai olelo ana no ka pono o ko maua moku, aia hoi ike aku la maua i kekahi moku hou e iho mai ana ma kahi o ka moku poino, a i ke kokoke ana mai, eia ka he moku pailaka. Lana ka manao me ka hauoli piha, a nana maua i pailaka aku a kaa ma o e ia mau ale kawahawaha a kupikipiki o.

  Ma ka hora 10a,m. ponoi i halulu aku ai ko makou moku holo aina i ke awa o ka half-way house. Aole i liuliu malaila, oiai, aole ke kuke awa ma kona wahi, no ia mea, ua hoonee koke ia aku ka moku e ka mahu no ka holo ana.

  Maanei i hookuu mai ai ka moku pailaka ia maua, a au aku la maua iloko o keia mau ale hulilua me ka makani kolonahe maikai nae. I ko maua nana ana i ka aina mai o a o, ua uhi wale ia no e keia kai kupikipiki o o ka luai pele. A i ko maua aui ana ae a haalele aku la ko maua mau onohi ike iluna o ka piko o Maunaloa, aia hoi ike aku la maua i ka papale ana iho o ua kaikamahine nei i kona papale nani kilakila o Ainahau mai. Auwe, he mea e ka nani, ke kilakila a me ke kamahao o ua kaikamahine la o Ainahau, a ua ume ia aku ka iini a me ka makemake o na kamahele ma o ka ike ana o na maka i ka nani maeli no, aka, ua kaohi ia mai ia iini a me ia makemake ma o ka hoomanao ana ae i keia mau lalani mele Hawaii,

     E nihi ka helena mai hoopa

     Mai pulale i ka ike a ka maka

  Ua hoemau aku na kamahele i ka hele ana imua me ka nana ana i o a ianei, me ka leha ana hoi maluna o na puu a me ka hoomaopopo ana i ka nani o Maunakea maluna ae hoi o na ao kaaleiewa me he manu iiwi la e kikaha hoolai iho ana maluna iho o ua mau ao la.

  I keia manawa a maua o nee mau nei imua, aia hoi he puu e ku mai ana mamua o maua, a na ia mea i kono mai ia maua e hookaika e aui ae ia puu mahope, oiai, ua ano maluhiluhi mai la na kamahele no ke paialewaia i o a ianei ma keia ala loihi. 

  E ninau ana maua ia maua iho, "aia la ihea ke aliiwahine o ka lua." Aole no he mea hiki o maua o pane no ia ninau, oiai, aohe o maua ike mua e hiki ai la ke pane mai, aia ina o aku o ke alo o keia puu e kau mai nei ma ke alo o kaua.

  I ka nee ana ae o ua puu nei ma ka aoao makai o maua, a aui ae la mahope, he mea e ka hauoli a me ke ohohia i ka ike ana aku i ka hale hookipa a me ka uwahi pele e puka mai ana mai na lua mai ma o a maa nei o ke alanui a maua e hele aku noi no ka hale.

  I ka aui loa ana ae o ua puu nei, ike pono loa aku la maua i ka lua, a i ko maua hooholo loa ana ae i ka ike a ko maua mau make a hiki loa aku i na papaku o ka lua, ike aku la maua i kekahi mea ula wena me ke pohapoha ana. Ku iki maua malaiia me ka nana ana i ua mea kupalanaha la, a me ka ninau pu ana iho la maua, "o ka lua paha kela kahi e hele ia nei e nana e na malihini?" A hala ae la ia mauawa pokole, na hoeleu koke ae ia maua i ko maua mau lio me ka lana a me ka hauoli o ka manao.

               Aole i pau.

 

Hoolaha @umau.

 

KA AYER SASEPARILA

Oia ka LAAU oi loa o ka maikai no na mai i hookumu ia mai ke koko ino mai. Ua oi loa ae hoi, no ka mea, o kona kahua i hookumuia io ka

Honodorusa Saseparila Oiaio.

  No ka mea, o ka LAU NA HELEHELE a me na mea a pau i maa i ka hoohuihui ia, oia na laau oi loa o ka maikai, a @o ka mea hoi ua ike ia ka waiwai lo ma ka lapaau ana i na MA'I o ke KOHO --ua oi ka

Ayer Saseparila

ma na mea a pau e hooikaika a e kukulu hou ai i ke kino i hoonawa liwali ia e ka ma'i a me ka eha.

  Ua hoonoono ia ka ai, ua hoopau ia ka ma;i o ka waihona hoowali ai ua hooikaika ia ke Ake a me ka Puu Hoowali ai, a hoohana maikai ia na lala pau o ke kino. Ua hookuke ia mai ke kino ae, ka laau make o ka ALAALA, ua hoola ia na EHA, na PUHA, na RUMATIKA, na MAIHEHE, na HUEHUE a me na ma'i ma ke poo kahe wale o ka hupe, a ma na wahi a pau ke hooia mai nei na Kauka alakai ka maikai o keia laau.

  Ke hoola nei ia hai, a e hoola no hoi ia oe.

  No ke KUNU a me ke ANU o ka

Ayer Cherry Pectoral

ka laau lapaau alakai o na ohana.

Ho ka NALULU, ka LEPOPAA

ka LENA a me kekahi mau mea inoino e ae o ka opu, e lawe i ka

AYER  HUAALE  CATHARTIC

E makemakenui ia nei e ko ke ao puni.

  Hoomakaukauia e Kauka J. Ayers & Co., Lowell, Masekuseta.

 

HOLLISTER & CO.

Na Agena ma ka Paeaina Hawaii.

28

KAKELA

ME

           KUKE

 

KA - HALEKUAI - NUI

----O NA----

WAIWAI   LIKE   OLE

 

NA MEA

HANA KAMANA AIPAU

Na lako pili hao kukolu hale,

     Na kepa,

          Na lei ilio,

               Na kaulahao ilio.

                    Na I'ahi,

                          Na Upa,

                              Na kope hulu,

                                     Na Pulupulu.

PALAU LIO

                                   Na mea mahiai,

                                           Na au ho,

                                       Na au koi,

                                Na kua bipi,

                             Na lei bipi,

                   Na kaulahao bipi.

               Na uwea pa,

          Na kaa palala,

       Na mea piula,

  Na ipuhao.

Makau me Aho Lawaia

Na Iliwai

     Na kaula,

          Na hulu pena,

               Na pulumi,

                    Na pena, me ka sila,

                         Na kopa,

                              Na aila mahu

                                   Na pakeke

Na pakeke hao,

          Na kapu hao,

                  Na pauda,

                       Na kukaepele,

                             Na nwiki, a me

                                   Na ipukukui.

Mikini Humuhumu Kaulana

Wilcox,  & Gibbs Hookahi Lopi.

ka Remington, Elua Lopi.

     A me na ukana he nui loa, o kela ano @ me keia ano.

Kakela me Kuke

2896-@