Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 6, 10 February 1894 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

Pane mai la o Davida Malo me ka waimaka e hioio ana no ke aloha i ke kumu, "Ea! Aoie he mea e pono ai ke kumu la! Ua 1 mal nei o 010 hana a me Poki, ua hewa loa ka o Likeke no ka palapala ana i Amerika." Nana pakahi ae la oia ia lakoa a ekolu, aohe waimaka paa, alaila, i aku 1« o MaU ia Kaahumanu, «oia iho la ka hewa o Likeke la?" Ae mai la kela; <<ae." I hou mai la o Maio, *<Ka! Manomano no hoi ka naaupo o kanakal 0 ua mau haole la no kal olelo mai, he mea hewa ka pule, o ka paiapaia ka mea malkai, a ke hoahewa mai nei ka hoi lakou i ko Llkeke palapala ana." I hou aku la o Malo ia Kaahumanu, «'pehea ia kou manao, ina e aihue ia kau puaa a minamina loa iho la oe no ka loaa ole, a hele mai la kekahi mea e a hai mai ia ia ee, a loaa iho ia ua puaa nei au, ke ninau aku nei au ia oe, owai ko iaua mea 1 hewa? o ka mea anei nana i alhue ko puaa? o ka mea paha nana i hai niai?" ; tJ I mai Ia keln, "o kamea i aihue ka hewa." I hou aku ia o Maio, "o oe no ka wahine a Kamehameha, ua kii mai nae o Kanihonul e moe me oe, a hai aku la o Luheluhe ia, ke nlnau aku nei au ia oe, owai ko iaua mea i pepehiia e Kamehameha, o Luheiuhe anei? I mai la kela, "o Kanihonui." aina hea o ka honua nei, kahi i hoahewa ia ai ka mea hai, a aponoia ka mea hewa?" I mai la keia, "aole." I hou aku o Malo, "a no ke aha ia o hoahewa ia ai o Likeke ka mea hai, a hoapono ia o kapena Pakala ka mea nana i hana hewa aku ia Likeke?" Aiaiia, 1 mai la o Kaahumanu, «ua akaka ioa, ua pono o Llkeke a ua naaupo loa niakou." Alaiia, hele hou aku ia o Kaahumanu, a hoakaka pono aku ia i keia mau mea imua o na alii. No keia mau mea, paa iho la ka manao ona alil e uwao ia Likeke. I kahi la ae, heie mai ia o kapena Pakaia, Kauikeia Poki, o Oiohana, o Manuia, o Kekuanaoa a me Kauikeouii, he 14 ona mau makahiki ia wa, me ko lakou mau kapa gula a me na hoku o lakou, o na haole kuai kekahi i hele mai me iakou.

I ko lakou ku ana mai imua o Kaahumanu, koi ikaika mai la o Manui me ka maka ukiuki e kil ia Likeke, a pela no hol o Poki kona kaikunane hanauna a me Kanikela. Hoole aku la o Kaahumanu me ka hoakaka- ana aku i keia mau kumu pale koikoi, e ahewa ana ia kapena Pakala, a e apono ia Likeke me ka wiwo ole imua o Manuia ma. A kaia aku U oia ia kapena Pakala, a hookuu ia ka aha hookolo-1 koio me ka maikai. I Pela iho ia i hana ino ia a« na misionari e kekahi poe haole kalepa ma Hawaii nei ia mau la. Ua nui ka naauao o kekahl mau kanaka Hawaii a ua nui no hoi ka hoino ia mai o na misionarl. īna e loaa kekahi manao pono i kekahi kanaka Hawaii, a hoopuka aku ia i na alii aaponoia, alalia manao ae ia no na haoie kuai, no na misionari ia manao, a huhu koke mai la no ia iakou. Ua lilo na mlsionari i mau onohi maka no na haoie kual, a me kekahi mau alii moku kalepa a manuwa hol, aka aole he nui ka hoino ia e like me mamua, O ka pono o na misionari iao mai ai i ko Hawaii nei, ola wale no ke kumu a me ka mole i mau ai ka aina no ko Hawaii nei, a hoea mai i keia mau la e panee nei. KA PII ANA AE 0 KA LA O KA PONO. Ia Binamu ma Oahu, ua hooikaika nui loa oia i ke ao a me ke papa ana aku ia Lihollho, (oiai oia malaiia ia mau ia) aole e inu i ka rama, aoie no iae m&I e huli ika pono. A m pau pu iho la me na'iii ame na kanaka i ka inu rama.

Nui ke alelia o Iliaamu ia Lilioliho, a raa Puuloa i hai mai ai oia i ka hoohiki pono ole imua o Biuamu. I ka la 7 o It\nuarl, 1522, ika ekolu hoi o ko Liholiho Kamehameha 11. nohoalii ana, i pai ia ni ka palapala pia-pa Ilawaii, a ua lawe iiilii ia mai kau wahi o ka olelo a ke Akua ma ia pai mua ia ana. Mamua o ko Liholiho hoio ana i Kahiki, ua ike na kanaka i ka heluhelu, aua ike pu no hoi me Liholiho i ka heiuheiu, a ua ike no oia i ka olelo a ko Akua, a ua mahul iKi hoi ma kekahi mau mea plli I ka palapala haole a mo ka olelo. A i kona holo ana i Kahiki, ua kauoiia mai oia oao n t kanaka a pau loa i ka paiapala a hikl i kona wa e hoi mai ai. A mahope iho e kona hoio ana, ao nui iho la na kanaka i ka paiapala aua huli uuku mai kekahi poe alii a me kekahi poe makaainana i ka manaoio i ke Akua, a pule iakou, no ka mea, ua loho akaka ia ka Binamu ame Kakina hai nna mai i ka olelo a ke Akua.

A hoea mai la hoi kekuhi mi.nionari no Beritania i nolio ma Polapola, o Mr. Eiiki kona inoa ahc mau kanaka Polapohi kekahi i heie pu mai meia, a o lakou kekahi i kokua pu ia Kakina ma ma ka hai ana mai i ka 01010 a ke Akua. Ma ia manawa mai, a hiki i ku make s.na o Kaimualii ke alii o Kauai, nui loa na kanaka i ao i ka palapaia. Ma ia wa mai a hiki ike kaua ana ma Kauai me Ilumehume ma, »» maiiuahua ioa na alii a me na poe I pm.'.-n <ra pono, uh nui ka No ka mea, ua ike pono na kanaka i ke ao ana a na misionari, ua pono ka lakou hana ana; a ua hooikaika nui na misionarl i ke ao ana aku ina kanaka a m<* na aiii ia manawa. A ika pae elua ana mai ona misionari, ua hoonohonoho ia na kumu ia wa ma na aina. Ua nana aku na kanaka i ka na misionarl hana ana me na hana maikai pu, ma ke kokua ana e iike me ka hikl I na kumu ia wa, aole kue ona kumu kekahi i kekahi, a ma ia ano no hol i hilinai nui ai na alii ame na kanaka i ka na mi9ionari mau ao ana. Ma ia ano hana maikai a iakou, peia i nui ai ka poo i manaoio aku i ke Akua.

Pela no e pono ai kakou i keia wa, aole pono e kao kekahi kahunapule i kahi, a hoike ia mau auo kue imua o na kanaka (ma na nupepa) raa ke akea. E i ae ka ruia gula maiuna o na makua misionari i liookumu ai no ko kakou pomaikai. Ma ia manawa ka huii ana a hiki I ka hoi ana mai o Poki ma nwi Beritania mai me na kino kupapau o Lihoiiho ma. A he mau ia iho hoi, hai mai la o Poki ma i na mea a lakou i ike ai me ka akena ana ina mea pono o ke Akua ana i ike ai ma Laeiana; wahi ana, "I ko'u komo ana iioko o kekahi halepule nui maiaila i kapaia o San Pauio, hewa no hoi i ka wal ua mea he lehulehu ona kanaka, maiuna no hoi lakou, meha o ioko o ka haie, a eehia wau i ka ike ana i ke ano o ko lakou hoomann ana i ke Akua,'' a he nui aku kana mau kaena. Ia manawa, huli nui na'lii a me na kanaka 1 ka pono. Aka, huii no nae na alii ame na kanaka i ka pono ma ke kino wale no ka hapanui, ahe kakaikahi ka poe i huli io ma ka naau. Ma ia manawa, i huii maopopo ai o Kaahumaeu. He paaklki ioa oia a me ka haaheo i na la mua, a hiki no i kona noho kahu aupuni ana. Aka, mahope iho, huli ae la oia i ka pono, a pau ae ia kona ano haaheo ame ka paakiki o kona manao hoomaloka. Ua hoohuli aku no hoi o Keopuoiani iaia i kona wa i huli ai ika pono, aoie nae i ae mai o Kaahumanu. A i ka 1822, ae e huli oia, a puhi ia ī ke ahi he mau kii iaau akua he 102 ma ka la 11 o Augate, ma ke kauoha a Kaahumanu. Aoie i pau.