Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 7, 17 February 1894 — HE KAAO HOONAUE PUUWAI NO PUAKAOHELO KE Kaikamahine Alii. KA Ui Oi Kelakela o ka Nani a me ka Maikai. NANA I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI KA Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua—kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei. [ARTICLE]

HE KAAO HOONAUE PUUWAI NO PUAKAOHELO KE Kaikamahine Alii. KA Ui Oi Kelakela o ka Nani a me ka Maikai. NANA I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI KA Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua—kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei.

KE KIOWAI KAPU A ME KA MANA KUPUA E KIAI IA ANA E NA HONU ALII HE UMIKUMAMALUA; UA LILO IA MANA I MEA OLE I KA NANI A ME KA UI O HAWAII. He ukana paha kau? wahi a na wahi kanaka i ninau mai ai. Aole, o ka'u wahi puolo wale no kuu ukana e kau ai me olua. Ua pono, wahi a kekahi kanaka i pane mai ai; aia a ka wanaao, alaila holo kakou. Ua pono ia i ko ianei manao, a o ko ianei noho iho la no ia ia la a po, a i ka wanaao, ua hoomaka aku la ko lakou nei waa e holo, a i ke ao ana ae, pae aku la lakou nei i Hanauma, a e ko ia nei hele aku la no ia a Kalihi, a hoomau loa aku la no keia i ka hele ana, aole keia i hele ma na Koolau, a eia ko ianei ala ma na Kona nei. O ko ianei hele no ia a hoea i Waimalu, hoomaha keia ilaila, a pau ka hoomaha ana o ianei, o ko ianei hele aku la no ia a Waiawa, a pii aku la keia ma ke ala o Waialua, hoomau aku la ko ianei pii ana a ka pohaku huna palaoa, halawai keia me ke akuaolelo e noho ana i ke alanui. Malihini oe, wahi a Honokaapeape, a hoomau hou aku la i ke kamailio ana: Mai ka la hiki mai nei au, a o ka huakai o ka hiki ana mai nei i kela aina, he huakai imi haku. Aia ihea ka haku? wahi a kahi akuaolelo. Ua hala mai nei, akahi ae nei pule a oi, wahi a Honokaapeape. Ua hala paha no Kauai, wahi a kahi akua. Aole paha, eia no paha ma na Koolau ae nei, a i ole ia eia paha i Waialua ae nei, a pau keia kamailio ana o laua nei me ia kini noho kula, ua hoomau loa aku la no kela ma ko ia nei alahele, a iho i kahawai o Kipapa a kau ma kela aoao, a hala ke kula o Punaluu, a hala o Waikakalaua, a kau ma kela aoao, a hala ke kula o Mahu, a o ko ianei pii aku la no ia a hiki iluna o ke kula o Kaala, haliu keia nana ia kai o Waialua, aohe he ike iki o ia nei, a nana loa aku la keia mawaho ae o Kahuku, aohe no he wahi mea a ike iki ia, a nana loa aku la keia iwaena moana, aole no, a ke hele loa aku la ka la e poeleele. O ia moe ko ianei a wanaao, o ka ianei hana no o ka nana, aole no he ike ia, ia la a po a ia po a ao, aole no he ike ia. E waiho kakou iaia nei e noho kali ana iluna o Kaala, a e huli ae kakou a nana i na alii aukai e luakaha la i Kualoa, e walea ana i ka nani o ia aina, a ua ku a hoohihi maoli no o Puakaohelo i ka nani

ulumahiehie o ia kaha a me ke kai lumalumai. O ia noho ko laua nei a hiki i ka po o Olepau oia ko laua po e haalele ai ia Kualoa, a o ko laua po hoi i pae aku ai i Kualoa, oia ka po o Kane, a me kona ao. O ka huina o na la a laua i noho ai, he umikumamaha, a ma ka po i oleloia ae la maluna, haalele iho la na lii aukai ia Kualoa, a mamua o ko laua haalele ana ia Kualoa, ua malamaia he mau ahaaina nui e na kupuna o laua, a me na lealea hula e ko laila poe keiki papa, he ui na kaikamahine a pau o ia kaha, aka, he pale hehi wawae lakou no ka kakou kamahele aukai. A pau ia mau lealea i ka hanaia, ua makaukau ae la na lii no ka holo a o ka huaolelo hope wale no, aloha kamaaina, a aloha hoi na kamahele. O ko laua kau aku la no ia iluna o ko laua waa a olali aku la iluna o na ohuku ale. Ia po no, hala hope ka lae o Laniloa ia laua nei, a hala ka lae o Kahuku, o ko laua hele moana aku la no ia, aole laua nei i hele ma na Kona o Kauai, hele koolau aku la laua nei, ia po no a ao, ua naha ka aina, ua kaawale o Oahu, a kaawale o Kauai, a he malie hoi ka moana, a ke mau la no hoi kahi waa i ka nee imua me ka mama, a e hoomau aku hoi ia laua e nee ana imua, a e huli ae kakou e nana ia Honokaapeape. Iaia e hiamoe ana ia po, aohe pili iki o kona maka, e ala mau ana no ia me ka nana hoomau ana i ka moana. Ma ka hora umi paha o ia po, oiai ke kai e lana malie ana i kau a mea o ka malie, ike aku la oia i kana mea e imi nei mawaho ae o ka lae o Kahuku, aole oia i moe iki ia po a ao, ua nana hoomau aku la oia i ka mea a kona naau i iini nui e loaa, o ka hele ia a kaa pono mawaho ae o Waialua, moakaka loa iaia kahi a ka waa e hele nei. Ua uhi paa ia ka waa o na lii e holo ae nei e ka ua koko a me ka punohu, a e pio ana hoi na anuenue eha maluna pono o ka waa, na ia mea i hoeha loa i kona noonoo, ina he mau eheu kona, ina ua lele oia a loaa pono iaia i waena moana.

O ko laua la hele ia a hala loa mawaho aku o ka lae o Kaena, o ka ia nei hana no ka nana a hiki i ko laua la kokoke loa ana i Kauai, o ka malamalama loa ae la no ia. O ia noho ko ianei a kiekie ka la iluna, nalowale loa aku la ka ianei mea e imi nei, o ko ia nei noho no ia a po ia la a ao ia po, hoomaka aku la keia e iho i kai o Waialua me ka manao e loaa ka waa nona e hele ai i Kauai. Hiki mua aku la keia i Kamooloa ilaila ko ia nei wahi i noho ai, a hala na la elua a i ke kolu o ka la, hele loa aku la keia i Puaena, aka nae hiki mua aku la keia i Paalaa, a malaila aku, auau i ka wai o Anahulu, alaila, i iho la ia, akahi no a auau i ka wai, o ka auau ana no i Waipio, akahi no a holoi ka lepo o keia mau malama mai ka hele ana mai ka aina hanau mai. O ia auau ko ia nei a i iho la, ka, huihui ka hoi keia wai, o ka hele ka ia a naholo ka uku o ke poo i kau a mea o ka huihui nui wale. He keu no keia a kahi kanaka apa, a hoomanao ae la ka mea kakau i keia mau wahi mamala olelo a ka poe olioli: I aha ia la kahi wai o Anahulu E apa ia mai la e ke Koolau E hii ia mai la e ka wai puolo O ia wai ono i ka puu ke moni. A pau ka ianei auau ana, hume kahi malo, a hoomaka aku la e hele no Puaena, halawai mua aku la keia me kamaaina o ia aina kupolua i ka lai, oia o Maeaea, a ninau mai la kamaaina: Malihini? Ae, malihini akahi no a hele ma keia wahi. Mai hea mai, wahi a kamaaina i ninau hou mai ai. Mai Hawaii mai, wahi a kahi makaula. Hawaii o hea, wahi a ke kamaaina. No Waipio, wahi a kahi makaula i pane aku ai. Ae, he aina momona kena, ono ka poi o ia aina, a he nui no hoi ka ia o ia aina. Aole i pau.