Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 18, 5 May 1894 — Page 2

Page PDF (1.54 MB)

This text was transcribed by:  Francene H Aarona
This work is dedicated to:  To the church ohana that gave me spiritual guidance and encouragement

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA  KE  KAUOHA.

 

KANAWAI  73

 

---

 

            HE  KANAWAI  E  HOOKAAWALE  ANA  I  NA  HAAWINA  DALA  NO  NA  UKUMAKAHIKI  ME  NA  UKU  HANA  ILOKO  O NA  MAKAHIKI  ELUA  E  PAU  ANA  MA  KA  LA  KANAKOLUKUMAMAKAHI  O  MARAKI,  M.  H.  1896.

 

            E Hooholoia e ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa o Hawaii Pae Aina.

 

            PAUKU  1.  O na huina dala malalo iho nei, i hiki aku ka huina i ka  $1,648,018.00  ma keia, ua hookaawale ia e uku ia mailoko ae o na dala a pau iloko o ka waihona i loaa mai na kumu loaa mau o ko Hawaii Paeaina,  no na makahiki elua e hoomaka ana mai ka la 1 o Aperila, M. H. 1894, a e pau ana ma ka la 31 o Maraki,  M.  H. 1896.

 

NA  UKU  MAKAHIKI  A  ME  NA  UKU  HANA.

 

Uku Peresidena                                   $          24,000             $          24,000

 

NA  UKU  HOOMAU.

 

Moiwahine Kanemake Kapiolani        $          4,000

Mrs. Emma Barnard                                            600

Mrs. Kamakani Simeona                                     400

Mrs. Kaulua                                                        400

Mrs. Mele Kauhane                                             480

Mrs. Mary R. Stoltz                                            720                                      6,600

 

OIHANA  HOOKOLOKOLO.

 

Uku Lunakanawai-kie-kie                   $          12,000

Uku Kokua lunakanawai Ekahi                      10,000

Uku Kokua lunakanawai Elua                                    10,000

Uku Kakau Olelo o ka Oihana                         5,400

            Hookolokolo  

Uku Kokua Kakau Olelo                                  1,200

Uku Kakau Pokole                                            4,800

Uku Maheleolelo Hawaii, Aha Kiekie

            me Kaapuni                                           5,000

Uku Mahele me Unuhi Olelo Pake                   3,600

Uku Mahele me Unuhiolelo Pukiki                   1,800

Uku o na Elele                                                              1,920

APANA HOOKOLOKOLO  EKAHI.

 

Uku lunakanawai Kaapuni Ekahi,

            Apana  Ekahi                           $            8,000

Uku lunakanawai Kaapuni Elua,

            Apana             Ekahi                                         8,000

Uku Kakauolelo Ekahi.  Apana Ekahi                         3,600

Uku Kakauolelo Elua Apana Ekahi                  3,000

Uku Lunakanawai Apana,  Honolulu,

            Papa Ekahi                                            5,000

Uku Kakauolelo me Maheleolelo,

            Honolulu,  Aha Apana                         2,400

Uku Lunakanawai Apana.  Ewa,

            Papa Eha                                               1,680

Uku lunakanawai apana Koolaupoko,

            Papa Eono                                           1,000

Uku lunakanawai apana Koolauloa,

            Papa Ehiku                                             800

Uku lunakanawai apana  Waialua,

            Papa Ehiku                                             800

Uku lunakanawai apana  Waianae,

            Papa Ehiku                                             800

APANA  HOOKOLOKOLO  ELUA.

 

Uku Lunakanawai kaapuni Apana

            Elua                                         $          6,000

Uku Kakauolelo Apana Elua                          1,200

Uku lunakanawai apana Lahaina.

            Papa Eha                                             1,680

Uku lunakanawai apana.  Wailuku, 

            Papa Ekolu                                          2,200

Uku lunakanawai apana.  Makawao, 

            Papa Ekolu                                          2,200

Uku lunakanawai apana.  Hana.

            Papa Eha                                             1,680

Uku lunakanawai apana.  Kipahulu,

            Papa Ewalu                                             600

Uku lunakanawai apana.  Honuaula.

            Papa Ewalu                                             600

Uku lunakanawai apana,  Molokai.

            Papa Eono                                           1,000

Uku lunakanawai apana,  Lanai.

            Papa Ewalu                                             600

APANA  HOOKOLOKOLO  EKOLU.

 

Uku lunakanawai kaapuni,  Apana

            Ekolu me Eha                          $          6,000

Uku Kakauolelo Apana Ekolu

            me Eha                                                            2,000

Uku lunakanawai apana  Kohala

            Akau.  Papa Ekolu                             2,200

Uku lunakanawai apana  Kohala

            Hema.  Papa Eono                             1,000

Uku lunakanawai apana Kona Akau.

            Papa Ehiku                                              800

Uku lunakanawai apana Kona Hema,

            Papa Ehiku                                              800

Uku lunakanawai apana Kau

            Komohana,  Papa Eono                     1,000

Uku lunakanawai apana Kau

            Hikina,  Papa Ehiku                               800

APANA  HOOKOLOKOLO  EHA.

 

Uku lunakanawai apana,  Hilo          

            Hema, Papa Elua                     $          2,880

Uku lunakanawai apana, Hilo

            Akau, Papa Ehiku                                  800

Uku lunakanawai apana

            Hamakua, Papa Ekolu                         2,200

Uku lunakanawai apana  Puna          

            Papa Ehiku                                             800

APANA  HOOKOLOKOLO  ELIMA.

 

Uku lunakanawai kaapuni                  

            Apana Elima                                      $          6,000

Uku Kakauolelo Apana

            Elima                                                       800

Uku lunakanawai apana Lihue,

            papa Eha                                             1,680

Uku lunakanawai apana Waimea,      

            papa Eha                                             1,680

Uku lunakanawai apana Koloa,

            papa Elima,                                         1,200

Uku lunakanawai apana Kawaihau,

            papa Eono                                           1,000

Uku lunakanawai apana Hanalei,

            papa Eono                                           1,000

                                                            ___________

                                                            $       143,200          

OIHANA  O  KO  NA  AINA  E.

 

Uku Kuhina o na Aina E                    $          9,000

Uku Kakauolelo Kiekie                                  4,800

Uku o na Kakauolelo                                      5,400

Uku Elele ma Wasinetona                             12,000

Uku Kakauolelo Keena Kanikela

            ma Wasinetona                                    8,400

Na Lilo o ke Keena Kanikela                          7,600

Uku Kanikela Nui, Kapalakiko                       8,000

Kokua Kakauolelo,  Kapalakiko                    2,500

Uku Elele, Keena o na Aina E                                       960

Bana                                                              36,000

Malama ana i na Moolelo Kahiko                   2,400

Malama Hale Pauda                                        1,200

                                                            ___________

                                                            $       98,260

OIHANA  WAIWAI.

 

Uku Kuhina Waiwai                           $          9,000

Uku Luna Hooia                                             7,200

Uku Luna Buke Helu                                      5,400

Uku kakauolelo keena Waiwai                       3,600

Uku Kakauolelo elua me Elele                                    1,200

Uku Luna Auhau, Oahu                                 5,400

Uku Luna Auhau, Hawaii                               5,000

Uku Luna Auhau, Maui                                  4,600

Uku Luna Auhau Kauai                                  4,000

Uku Hope Luna Auhau, Oahu                        4,000

Uku Kakauolelo a ka Luna Auhau,

            Oahu                                                   1,500

Uku o na Luna Auhau me Luna        

            Helu                                                  43,000

                                                            __________

                                                            $       93,900

 

BURO  OIHANA  LETA.

 

Uku Luna Leta Nui                                         6,000

Uku Kakauolelo                                              4,200

Uku LunaNui o ka Baneko Hale Leta                        3,600

Uku Luna Nui o ka Oihana Kikoo Dala

            Hale Leta                                            3,600

Uku o naKakauolelo                                     25,920

Uku o na LunaLeta                                       35,000

Uku o naLuna Lawe Leta                             29,000

                                                            __________

                                                            $      107,320

 

BURO  OIHANA  DUTE.

 

Uku Luna Dute Nui                            $          6,000

Uku Hope Luna Dute Nui                              5,400

Uku Malama Buke                                          3,000

Uku Malama Hale Papaa                                3,000

Uku Kakauolelo ekahi                                                3,000

Uku Kakauolelo elua                                      2,700

Uku Kakauolelo ekolu                                                2,400

Uku Luna Kiai Awa, Honolulu                      3,600

Uku Hope Luna Kiai Awa,

            Honolulu                                             2,400

Uku Luna Awa                                               6,000

Uku o na Luna Koho waiwai                          3,600

Uku o Ekolu Pailaka                                     14,400

Uku Malama Hale Aila Mahu                         1,800

Uku Kokua Hale Papaa                                  3,200

Uku o na Kokua Kiai Honolulu                    30,240

Uku kokua kiai ona awa a pau                                    8,000

Uku Luna Dute, Kahului                                3,000

Uku luna dute Hilo                                         3,000

Uku luna dute Mahukona me Honoipu          1,440

Uku luna kiai awa Kahului                             2,000

Uku luna kiai awa Hilo                                   2,000

Waapa hale dute, uku o ka poe hana                 400

Uku keiki o ke keena.                                     1,200

Lilo o na waapa pailaka o Honolulu               4,000

                                                            ___________

                                                            $      115,780                        $         317,000          

KEENA  O  KA  LOIO  KUHINA.

 

Uku Loio Kuhina                                $          9,000  

Uku Hope Loio Kuhina                                  6,000

Uku Ilamuku                                                   6,000

Uku Hope Ilamuku                                         4,200

Uku kakauolelo ekahi a ka

            ilamuku                                               3,600

Uku luna paahao nui halepaahao

            o Oahu                                                            3,600

Uku Makai nui Hawaii                                    5,000

Uku Makai nui Maui                                       4,500

Uku Makai nui Kauai                                      4,000

Uku kakauolelo a ka makai nui

            Hawaii                                                 1,200

Uku kakauolelo a ka makai nui

            Maui                                                    1,200.

Uku kakauolelo a ka makai nui,

            Kauai                                                      600

Uku hope makai nui, Hilo hema                     3,000

Uku hope makai nui Kohala  

            akau                                                     2,400

Uku hope makai nui Kohala

            hema                                                    1,080

Uku hope makai nui

            Hamakua                                             2,400

Uku hope makai nui Hilo akau                       1,440              

Uku hope makai nui Kona

            akau                                                     1,440

Uku hope makai nui Kona

            hema                                                    1,440

Uku hope makai nui Kau                                2,040

Uku hope makai nui Puna                                  960

Uku makai Hawaii                                        42,000

UKu hope makai nui Wailuku                                    2,400

Uku hope makai nui Makawao                       2,400

Uku hope makai nui Lahaina                          1,920

Uku hope makai nui Hana                              1,920

Uku hope makai nui Molokai                          1,600

Uku makai Maui                                           31,000

Uku hope makai nui Lihue                              1,920

Uku hope makai nui Kawaihau                       1,560

Uku hope makai nui Hanalei                           1,560

Uku hope makai nui Koloa                             1,560

Uku hope makai nui Waimea                          2,400

Uku makai Kauai                                          15,000

Uku hope makai nui, Koolaupoko                  1,200

Uku hope makai nui Koolauloa                      1,200

Uku hope makainui Waialua                           1,200

Uku hope makai nui Waianae                         1,200

Uku hope makai nui Ewa                                1,440

Uku makai Oahu                                         100,000

Uku o elua kakuolelo o ka Haleiwa                2,880

Uku makaima ka aha kiekie                            2,160

Uku luna nana kaa                                          2,400

Uku o na luna nui na kiai me na luna-

            paahao o na halepaahao                    45,000

Uku kauka o ka halewai me

            halepaahao                                          2,400

Uku kakauolelo unuhi me kope                      2,400

Uku oihana makai kiu                                   18,000

                                                            ___________

                                                            $      353,820

BURO  OIHANA  AO  PALAPALA.

 

Uku kahukula nui me kona mau

            lilo kaahele                              $          6,500

Uku kakauolelo                                               4,800

Uku elele me kakauolelo buke                                    1,800

Kokua i na kula Beritania me

            Hawaii me na kula pualu, na

            uku kumu                                         324,000

 

  ( Ua haawiia keia haawina mamuli

o ka ae ia ana e hoihoi i na loaa a pau

o ka papa iloko o ka waihona ma ke

ano he loaa aupuni )  Uku kumu

akeakamai                                                       2,000

Na lilo ao kumu                                                  600

                                                            __________

                                                            $       339,700

 

OIHANA  KALAIAINA.

 

Uku Kuhina Kalaiaina                                    $          9,000

Uku kakauolelo                                               5,400

Uku kokua kakauolelo ekahi                           3,600

Uku kokua kakauolelo elua                             2,640

Uku kokua kakauolelo ekolu                          1,800

Uku kakauolelo aina aupuni                            4,200

Uku kokua kakauolelo aupuni                                    1,800

Uku kakau pokole, kope me pai

            lima o ke keena kalaiaina                    1,920

Uku o elua elele                                              1,920

                                                            __________

                                                            $        32,280

 

BURO  ANA  AINA.

 

Uku luna ana aina nui                                     $          6,000

Uku kokua ma ke keena                                  4,800

Uku kokua ma ke kulanakauhale

            me hana o kela me keia ano                4,800

Uku kokua ma na aina aupuni                         3,600

Uku kokua elua ma ke keena                          2,400

Uku kokua elua ma ke kulanakauhale

            me hana o kela me keia ano                1,680

Uku kokua elua ma na aina aupuni                 1,200

Uku elele                                                            960

                                                            __________

                                                            $        25,440

KEENA  HOONA.

 

Uku luna kakau kope                          $          5,000

Uku hope luna kakau me kope                        3,600

Uku o ekolu kakauolelo kope o

            $70; $60; $50, o ka mahina

            pakahi                                                  4,320

                                                            ____________

                                                            $        12,920

BURO  HOOPAE  LIMEHANA.

 

Uku luna nana me ma heleolelo

            Iapana                                     $          6,000

Uku kakauolelo o ka paa hoopae

            limahana                                              2,400

Uku malama kahua hoopae

            limahana                                                 240

                                                            ___________

                                                            $          8,640

BURO  OIHANA WAI.

 

Uku luna wai nui, Honolulu me         

            kakauole o ka makeke             $          5,000

Uku kakauolelo                                               3,600

Uku o na luna malama lua wai                                    2,640

Uku hana paipu me hope                                2,640

Uku luna nana ki wai                                      2,184

Uku luna wai o na moku                                    960

Uku hana makeke                                              720

Uku luna wai nui, Hilo                                    1,200

Uku luna wai nui, Koloa                                      50

Uku wiliki, Makiki                                          1,560

                                                            __________

                                                            $        20,554

BURO  O  NA  HANA  HOU.

 

Uku luna hoohana nui                         $          6,000

Uku malama buke                                           3,000

Uku malama uwapo me boe ma

            Lahaina.                                                 240

Uku luna alanui Honolulu                               4,800

Na alanui me na alahaka Honolulu

            me uku hana                                      26,664

Uku hana moku kolo moku                           12,600

Kiai mahu eli awa                                           1,200

Kapena mahu eli awa                                      1,800

                                                            __________

                                                            $        56,304

PAPA  OLA.

 

Uku kakauolelo                                   $          3,600

Uku o na kauka aupuni                                 36,000

Na lilo o kela me keia ano,

            uku hana                                            11,640

Na keiki mai lepera ole,

            uku hana                                                 912

Lawe ana i na opala, uku hana                                    7,560

Kahua hoomalu mai, uku hana                        1,200

Malama ana i na halemai, uku hana                7,200

Kanawai hookamakamakama,                        1,800

            uku hana

Hookaawale ana i na mai lepera,                  

            uku hana                                            38,400

                                                            __________

                                                            $      108,312

KELA  A  ME  KEIA  LILO.

 

Oihana kinaiahi o Honolulu,  

            uku hana mau                          $        31,440

Luna koho balota nui                                      1,200

Uku kauka o na holoholona mai                     1,200

Uku o ka luna nana moku ma Leahi               1,800

Uku malama oihana kinaiahi,

            Hilo                                                        240

Uku malama o na hale ipukukui                      6,720

                                                            __________

                                                            $        42,600

 

HALE  MAI  PUPULE.

 

Uku luna nui                                       $          3,600

Uku o na kokua                                             13,824

                                                            __________

                                                            $       20,424

KUKUI  UWILA.

 

Uku hana                                             $       13,200             $          13,200

NA  ULULAAU  ME  NA  WAHI  HOOULU  LAAU.

 

Uku o ke komisina                              $          3,600

Uku Prof.  Koebele                                        5,000

Uku mea malama wahi hoolu laau                  2,040

Uku mea malama ululaau ma 

            Makiki                                                 1,800

Uku o na kanaka hana ma

            Makiki                                                 1,800

Uku o na kanaka hana ma kahi

            hooululaau                                           1,080

                                                            __________

                                                            $        15,320

NA  KAHUA  O  KA  LEHULEHU.

 

Uku hana ma na Hale Aupuni             $          4,224

Uku hana ma Thomas me Emma

            Squares                                                2,040

Uku hana ma ka Ilina Alii me

            ka pa                                                       780

Uku hana o ka mea malama a

            hooponopono i ke kahua

            o ka Hale Hooko                                 2,400

                                                            __________

                                                            $          9,444

                                                            ___________

                                                            $       365,438

                                                            ___________

                                                            $    1,648,018

                                                            ___________

 

            PAUKU  2.  Ua ku no i ke kanawai ke Kuhina Waiwai ke hoomau aku i ka uku ana e like me na haawina i ae ia ma keia Kanawai a hiki i ka la 31 o Iulai, M. H. 1896  a ma ia hope aku,  ma ia ano no a hiki i ka wa e hooholo ia ai o na haawina hou.

            PAUKU  3.  Aole e uku aku ke Kuhina Waiwai, a i ole ia ae paha e uku aku mai ka waihona, kekahi dala no na hana i olelo ia ma keia Kanawai, koe wale ma ke ano i hoakaka ia maloko nei, a o ka hoolilo ana me ka ae ole ia o kekahi dala mai ka waihona ae me ka manao e hoike aku no ia mea imua o na Aha Hooko me Kuka ma ka Bila Kanawai Huikala, ma keia, ua papa loa ia.

            PAUKU  4.  Aole e hiki i kekahi mea, e paa ana i kekahi mau oihana, i hookaawale ia ka uku e ohi i ka mea oi aku mamua o ka uku o ka oihana kiekie loa i paa ia e ia, ina ua hiki aku ka uku o kekahi oihana ana e paa ana i ka umi-ku-mamawalu haneri dala a oi ae paha i ka makahiki, a aole no e loaa iaia kekahi uku hou aku.

            PAUKU 5.  Aole e uku ke Kuhina Waiwai, a i ole ia ae paha e uku ia mai ka waihona ae kekahi huina no kekahi o na haawina o keia Kanawai i oi ae mamua o ka mea kupono oia haawina no ka manawa i hala, eia no nae, ua hiki i ka Aha Hooko e hoomana i ke Kuhina Waiwai e uku, ma ka hoike ana mai o ke poo o kekahi keena, i na dala i oi ae mamua o ia hapa.

            PAUKU 6.  E mana keia Kanawai, a e lilo i Kanawai mai kona la e hoolahaia ai.

            Aponoia i keia la 26 o Aperila, M. H. 1894.               ( Kakauinoaia )   SANDFORD B. DOLE,  Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.            ( Kakauinoaia )                        J.  A.  KING,                        Kuhina  Kalaiaina.                             2492-1

 

            I keia la, ua hoo kohu ia aku o John Kahoa, Esq.,  i Komisina no na Ala Liilii a me na Pono Wai no ka Apana o Ewa a me Waianae, Mokupuni o Oahu, ma kahi o Rev.  J.  Kekahuna i waiho mai.                    J.  A.  KING,            Kuhina Kalaiaina.       Keena Kalaiaina, April 16, 1894.        2490-3t

 

OLELO  HOOLAHA.

 

            Ua hookohuia aku i keia la o Henry Laws Esz  i Luna Hooia Nui  ma kahi o  Geo.  J.  Roth  Esq.,  i waiho mai.      

SANFORD  B  DOLE,        Peresidena o ke Aupuni kuikawa o ko Hawaii Paeaina.         Na ka Peresidena :   Aponoia e  J.  A.  King,   Kuhina Kalaiaina.

Keena  Kalaiaina, Mei  1, 1894.                    2492-1

 

KA

 

NUPEPA  KUOKOA

 

--- ME ---

 

Ko  Hawaii  Paeaina  i  Huiia

 

---

 

No ka Makahiki .   .   .   .   .   .   .   $ 2 00

No eono Mahina .   .   .   .   .   .   .   . 1 00

 

Kuike  ka  Rula

 

---

 

            PUKA  {                    1                      2                      3                      4                      5                      6

             ANA  {                     Pule                 Pule                 Pule                 Pule                 Pule                 Pule

___________________________________________________________________________________________

 

            1  Iniha                       $  1.50                        $  2.00                        $  2.50                        $  3.00                        $  3.50                        $  4.00

            2  Iniha                           2.00                           2.75                           3.50                           4.00                           4.50                           5.00

            3  Iniha                           2.50                           3.50                           4.50                           5.00                           5.50                           6.00

            4  Iniha                           3.00                           4.00                           5.00                           6.00                           6.75                           7.50

            5  Iniha                           3.50                           4.75                          6.00                 7.00                           8.00                     9.00

            6  Iniha                           4.00               5.50                           7.00                           8.00                           9.00                   10.00

___________________________________________________________________________________________

 

            O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, a hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ia.

 

---

 

HOOPUKAIA  E  KA

 

HAWAIIAN  GAZETTE  CO.

 

H.  M.  WHITNEY,  Luna  Nui.

 

J. U.  KAWAINUI,  Luna  Hooponopono

 

No  Honolulu,  Oahu,  Lakou  a  pau.

 

POAONO, -   -   -   -   -   -   MEI  5,  1894

 

He  manao  Mahalo  ina  he  Oiaio.

---

 

            Ina he oiaio na lono e hele nei i ka loa a me ka laula o Amerika Huipuia, e lawe ana ke Aupuni Aeto i ke awa o Puuloa a me ka Hoomalu pu mai ia Hawaii, alaila ua ahona no ia hapalua omoomo palaoa mamua o ka nele loa, no ka mea me keia hapalua omoomo palaoa e hiki ai ke hoomau i ka ikaika a hiki i ka wa e loaa ai ka omoomo palaoa holookoa.  Oia hoi keia ma ka hoohalike ae, e aho iho la ia hoomalu ia mai pela malalo o ka Peresidena Democarata a hiki i ka wa e loaa ai ona Peresidena Ripubalika, loaa ka hoohuiaina, oia hoi ka palaoa holookoa.

            He elua mau mea ano nui e puka mai ana ma keia lono hoomalu mai a Amerika Huipuia.  O ka mua, oia ka pau o na hopohopo no ke komo mai o na aupuni kuwaho e hokai ia Hawaii ; a o lua, oia ke kukulu ia o ke kahua e noho alii ai ka lokahi a me ka lana malie maloko nei o ka aina.

           

He  Hana  Aloha  Mahaloia.

---

            I ka wa o ka  Hon. Kikila Palaunu aku nei I Kaleponi, ua lohe kekahi mau Hawaii e noho ana iloko o ka hune a me ka pilikia ma Loko Paakai, a nolaila ua hono noi ae la kekahi poe o lakou iaia me ke koi ikaika e hoihoi mai i Hawaii nei, oiai ina aole e loaa ana ia lakou na kokua ia e kaawale mai ai mai Loko Paakai mai, alaila e pau ana lakou i ka make a ka hune a me ka pololi.

            He oiaio, i ko Mr. Palaunu lohe ana i keia leo uew o na Hawaii ma ka aina malihini makamaka ole, ua hooikaika koke oia e kamailio i ke Kanikela Hawaii e hoihoi mai i ua poe la i Hawaii nei me kekahi mau kokua e ae, a pela iho la i hoihoi ia mai ai keia mau Hawaii malalo o na lilo o ke Aupuni Kuikawa.

            Nolaila, ma ka mokuahi Australia o ka la 21 aku nei o Aperila, ua hoihoi ia mai ua mau Hawaii la no lakou na inoa penei :  Kakalaka Lua, kana wahine a me 4 mau keiki, Kekauoha, kana wahine a me 3 mau keiki,  Kahaunalu he wahine kanemake a me 2 mau keiki, huina he 14 mau mau kino uhane ola.

            Ua haalele keia mau io o ko kakou mau io ia Hawaii nei i ka 1890, a ua holo mai Laie aku i Loko Paakai ma Uta malalo o ke kaualako a ka hoomana, aka o ka hopena, oia iho la keia moolelo pilikia i hai ia ae la maluna.

            E mahalo ia ke Aupuni Kuikawa no keia hana aloha i na kanaka Hawaii i loaa ma ka aina makamaka ole e kuewa wale ana, a pela hoi ia Mr. Palaunu no kana mau kokua.

            He ui he ninau, he pono anei e hookuu hou ia aku na Hawaii ponoi e hookuewa hou ia ma kela wahi 1 lawa na moolelo no ka ehaeha a me ka pilikia o kekahi mau Hawaii i haliia ilaila malalo o ke koloka o ka hoomana ke ole e hoopaa e ia he mau hope no ka hoihoi hou mai i ka poe e halawai hou aku ana me keia mau haawina ?

            ---

 

Alualu  i  ka  Wailiula.

---

            Ua lohe mai makou, ua kipa aku kekahi elemakule kualenalena ma kekahi halekuai lole kukaa o ke kulanakauhale nei, no ka ohi ana i na kukaa lipine no na kino kanaka he haneri a oi, i mau panio no lakou e hookahakaha ai ma kela la nui a lakou e nana aku nei iloko o na apuawa, e hoomoemoe nei ma na moeuhane a e pule nei i na aumakua i pau kahiko i ka haalele mai i na kahu, oia ka la e hoihoi ia ae ai o ka Moiwahine i kipaku ia.  Aole anei i lawa ka umikumamalima malama loihi o ke alualu ana i ka wailiula, e hoihoi ae i ke alii, a hoka i mea e ao kanaka mai ai a hoonaauao iho na kanaka Hawaii, aohe aupuni alii i koe ma Hawaii nei ?  A pehea ia ka nui o ka naaupo o na kanaka Hawaii e kali wale aku nei no ?

            E nana i ka hookahuli aupuni a ke kanaka i ka 1889 i mohai ia ai na ola makamae me ke ko ole, me ka hookahuli aupuni eha ole o ka ili o ka 1893 a hololea.

            E ua oki e ka hanauna hoolohe ole !  Leha aku kakou i mua, oiai ke ahalia mai nei ke au o ka pomaikai, a ehoopau ae i na lili hupo a me na noonoo kuko ino.  

            Mai ae aku oukou e alakai hewa hou ia e na kualenalena naaupo o ka 1893 a palahuli ai ke alo o ke kalaunu ilalo, o oi aku aunei kona ino i ko kela wa i hala aku la.  No ka mea ke halia e nei makou oia no keia poe e hele lapulapu ia me ka ike ole i na hopena awahia.

           

Ke  Ko-ko  ia  ana  o  ke  Au  o  ka  Manawa.

---

            O keia olelo kaulana a ka Moi Kamehameha I :  " Mamalahoa kanawai ; e hele ka elemakule a me ka luahine a moe i ke ala, " ke ike powehiwehi ia aku nei e na kilo o keia au e pau a e haulehia ana ; he uluaoa aku ko keia mua aku.  I ka wa e noho paa ana ka mana a me ka weli ia o na ʻ lii o Hawaii nei i na au i hala, noho maluhia ka aina.  He olelo mana ka na ʻ Lii, a he make ka mea kue a hookuli, ua  " hoohui lokahi " ka Lahui holookoa e noho haahaa me ka hoolohe wale no i na kauoha a na ʻ lii.  Ina no e pepehi a make ke alii i kana kauwa imua o ke alo o kona poe aialo, aole leo kue, he pono wale iho la no ia, oiai, na ke alii ia hana ; nui a na ʻ lii pepehi kanaka.  He meaole keola o ka Lahui, o ke alii ka meanui, oia ka manao e pahola ana mawaena o ka Lahui oia au.  Pela no ma Enelani a me Europa i ke au kahiko, he mea nui na ʻ lii, a he miliona o na ola makamae o ka Lahui i luku makehewa ia no ka pomaikai pili kino o na kaukaualii alunu hanohano.

            Ma na kaua weliweli o Enelani i kapaia ke " Kaua o na Rose, "  oia hoi ka hale ona Rose ulaula a me keokeo, he mau tausani o na tausani o nakoko makamae, na kaukaualii a na makaainana o Pelekane i luku mau wale ia no kanakolu makahiki mamuli o ka hukihuki o na kaukaualii e loaa ka nohoalii.   Oiai aole i loaa o Amerika ia wa, o na kupuna o na Amerika pu kekahi i komo kino iloko o kela mau kaua weliweli.  Pela no ma Europa, no ke ake hanohano o Napoliona I, no kona iini e noho mana maluna o Europa holookoa, aole hoi no kona aloha i kona lahui, nolaila, ua lumai wale ia he mau miliona kino uhana ma kana mau kaua hookalakupua lehulehu.  Aole aupuni i nele ka hahai makapo aku o na kanaka mamuli o ka hana hupo a na ʻ alii;  aka, he pono wale no ia i na poe naaupo, na poe i hoohiki paa i ko lakou uhane, e hookauwa kuapaa a kanu ia malalo o na ʻ lii, hewa a pono paha.

            O ke kanaka e ku ana a kue aku i na hana pakaha alunu mana a na alii, e kapaia mai ana " he kipi, he holehole iwi a he aloha ole i ka aina, " a heaha hoi ka olelo e kapa aku ai i ke alii e hana ana i kona makemake me ka ui ole mai i kona Lahui, ina he pono a he hewa paha kana mea i manao ai e hoohana ?  O wai ke kipi oiaio, o ke alii paha, a o ke kanaka paha i loaa ka noonoo kupaa e ku a hoole ina he mea ia e poino ai no ka aina a me ka Lahui ?  He mahae ka noonoo o na kanaka maluna o keia ninau.  Ina he hana alunu ka ka Moi, aka, o ke kue aku iloko o na hora kupiliki, he mea ia e poino ai ka Lahui holookoa, oiai o ka puawai lokahi kai makemake ia iloko oia hora, epono i na wa apau e kakoo i ka aoao e pono i na wa apau e kakoo i ka aoao e poino ole ai ka Lahui.  O ka Lahui ka mea nui i na wa apau, a e pono e kanu ia na pono o na ʻ lii, ina ia he mea e poino ai ka Lahui, ina ia he mea e poino ai ka Lahui, no ka mea, wahi a ka olelo,  " i alii no na ʻ lii i ke kanaka. "

            Ke haulehia liilii mai nei na nohoalii, a ke pani ia aku nei ko lakou makalua e na Peresidena e noho mana ana ma na Aupuni Ripupalika no ka pono o ka lehulehu.  Aia na Aupuni ripubalika ma Europa, a eia ke kulanalana mai nei o Enelani,  ka makua o na Aupuni Moi o ke ao nei.  O kela olelo a kahiko, " he ano like keia me ke kuhihewa o ka lahui Enelani i ka " mana Ihikapu "  ( Divine Right )  o na Moi o Pelekana i na au i hala, ua pau nae keia kuhihewa o ka Lahui Pelekani i keia wa, oiai ua naauao lakou, a o Hawaii hoi eia no ke koliuliu nei kona kulana malamalama, aole kakou i komo pono a hoomaopopo i ke ano maoli o ke kulana Karistiano malamalama oiaio.  He ano poeleele a powehiwehi no ka ike o ka lahui ma keia mea.  O ke ana o ke kulana hiki ke kapaia he au malamalama, aole ma ke kaupaona e ana ia ai,  aole ma ke kaupaona e ana ia ai, aole hoi o ka painuu mai a na poe noonoo ole, auwana, a naauao ole, oia ke ana o ke kulana naauao e mahalo ia ai ; aka, mamuli no o ka noonoo akahele a hooholo lokahi ana a na poe naauao i hilinai ia, e olino mau ana ka malamalama o ka pono Karistiano oiaio ma ko lakou poli.

            Ua pau ke kuhihewa o ka Lahui Pelekani i " ka mana mai ke Akua mai o na ʻ lii, "  he kino kanaka ko na ʻ lii e like me ko na kanaka.  Hookahi no ano ai e ai ai, hookahi no wai e inu ai, he ike like no i ka eha, he noonoo like no, a he like loa na ʻ lii me na kanaka ma na mea apau.  A pehea i hanauia mai ai na alii mai ka po mai, ina lakou mai ka po mai, a mai hea mai hoi na kanaka haahaa ?  Aia i hea keia Aupuni " Po " e hoohanau ia mai nei na ʻ lii ?  Ma ka hoomaopopo ana, na ka wahine like no kakou apau i hanau mai, he like no ka pii o na poe haahaa me na ʻ lii ma na kulana kiekie,  a he like no hoi ko lakou iho ana e kaa ma na kie wai lepo ke ulupuni ia e ka uhane daimonio.  O na leo mana o na ʻ lii ua pau, o ka lahui ka leo kiekie a mana i keia wa;  pane ka lahui e haule ke alii, ua ko aku la.  Ina e lawe kela a me keia kanaka a noonoo i keia, e ike no lakou a hoomaopopo o ka mana piha ania ma ka lima o ka lehulehu, aole hoi o ka mea hookahi.  E like me ka nui a laupai o na kanaka o kekahi Aupuni e like me Amerika a me Enelani a me na mana nui o Europa, pela e oi pakela ai ka leo mana o na makaainana, a e like no me ka uuku o kekahi lahui, pela e noho mana ia ai lakou e ka lahui, pela e noho mana ia ai lakou e ka lahui ikaika, no ka mea he " mana ka ikaika. "

            ---

 

Puhili  Auanei  Paha  Hawaii.

---

            Ua ike iho makou ma kekahi nupepa o Kaleponi i na olelo kaena a Simaan Manak, he kanaka Makinika no ke kai anu e Alika, aia nae i ka hoikeike o Kaleponi me kona ohana i keia wa.  Ua aa aku ua keiki ai io kohala la e heihei au me Opu,  ke keiki hee nalu o Niihau.  A no ka loaa ole mai o ka Opu pane, nolaila ua aa hou mai ua Makinika la e hukihuki kaula lakou eono me eono kanaka Hawaii.  He " gok ug dak " ka inoa o ka hukihuki ma ka lakou olelo, a o na keiki Hawaii i olali aku ma ia mau kai anu huihui ke maopopo ia mea.  Aole no paha e aa aku ana o Opu e heihei au a luu paha me ke keiki na maa i ka moe iluna o ka hau, oiai o Opu he keiki no ka aina mahana.  Aka, ina ma ka hee nalu, hookahi no paha nalu a Opu e pae mai ai, hui me Kuhaimoana ma ka aina hanau.

            ---

Wahahee  maoli  na  Lono  no  ka  Luakini  O  Kawaiahao.

---

            E ka Lunahooponopono o ke KUOKOA.

            Aloha oe a me na keiki hoonohonoho waineki ka iini.  Oiai, owau kekahi ma ia po a na keiki kula o Kamehameha e hana ana i ka lakou mau hana a loaa ai i kela poino ulia wale, aole no ko ke Akua huhu i na hana iloko o ka luakini.  He nui a lehulehu na hale pule i pau i ke ahi, i pau anei lakou i ka hooleleaka ia aole paha ?  E ka mea nana i hoolaha lalau, mai hoopunipuni hou oe.  Ua pii anei oe i ka lani a hai ia mai ia oe no ka hoolele-aka ?

            Me ka mahalo,             J.  KILIONA.                        Kalia,  Honolulu,  Apr.  26, 1894.

---

Ka  Hoopaa  Inoa  ma  Molokai.

---

 

E  ke  KUOKOA :

            E ae mai ia ʻ u e waiho aku i kela mau mea hou no kou kino e pili ana i ka hoopaa inoa koho balota ma Molokai nei.  Ma ka Mahele 2, Apana Ekahi Molokai, he 25 wale no poe kupono i ke koho balota.

            O kekahi poe luna aupuni ano koikoi o Molokai nei e like me ke Kauka Aupuni a Agena o ka Papa Ola, aole i hoopaa i na inoa, aole hoi i lohe ia ko lakou waiho ana mai i ka lakou mau oihana e paa nei.

            O lunakanawai Kalauokalani, ua holo pee ae oia ma ke alanui he mile ka mamao mai kahi aku o ka Papa Nana e noho ana ma Kamalo, i hala aku ai mai ko ka Papa ike ana aku.

            O ka makai kanaka ma ke Panalaau ma ʻ i lepera, aole i hoohiki a kakau inoa.

            O ka nui o ka poe i hoohiki a kakau inoa ma Molokai nei, he 9 mau haole a me 16 mau Hawaii maoli.                    KAMAAINA.

Molokai,  Aperila   26, 1894.

            [  Ua akaka ka hoopai no ko ke Aupuni Kuikawa mau luna aupuni kumakaia, he hoohelelei ia aku.  Nolaila, aole e ahewa ia ke aupuni ke hoopau i na luna aupuni o ia ano, a aole no he mea aloha aku ia lakoa.

---

            Ma ke kudala ia ana o kela hale kahiko ma Alanui Moiwahine i maa i na Hawaii ma ka inoa na hale mahoe, ua lilo ma ke koho kiekie no $ 490.  Ke kaawale ae ia hale, e ala mai ana ma ia kahua he hale uinihapa o ke ano hou e oluolu ai na maka ke kilohi aku.

---

            " E like me ka Nu Ioka koho ana, pela auanei ka Union, "  wahi a ka olelo keha a ke keiki i hanau ia iloko o ka mokuaina Emepire o Nu Ioka.  O ia hoi keia, ma kahi a Nu Ioka e huki ai i na moho holo Peresidena, a he hahai wale aku no ka na mokuaina e ae mahope o ka Nu Ioka.  A pela no hoi o Honolulu e hookehakeha mai nei ma ka olelo ana, " ma kahi a Honolulu e huki ai, he hahai wale mai no ka na wahi e ae o Hawaii nei.  Ke hookuku io ae no nae hoi, ane oiaio maoli no, oiai na Honolulu nei i hookahuli aupuni i ka 1887, he maaa wale mai no ka na apana a puni ka paeaina.  Pela mai nei no hoi i ka 1893, na Honolulu wale no, a he kaapa wale mai no ka na wahi e ae o ka paeaina.