Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 18, 5 May 1894 — Ke Ko-ko ia ana o ke Au o ka Manawa. [ARTICLE]

Ke Ko-ko ia ana o ke Au o ka Manawa.

O kela olelo kaulana aka Moi Kamehameha I: " Mamalahoa kanawai; e hele ka elemukule a me ka luahine a moe i ke ala, " ke ike powehiwehi ia aku nei e na kilo o keia au e pau a e haulehia anaj he uluaoa aku ko keia mua aku. J ka wa e noho paa ana ka mana a me ka weli ia o na'lii o Hawaii nei i na au i hala, noho maluhia ka aina. He olelo mana ka na'lii, ahemake ka mea kue a hookuli, ua hoohui lokahi " ka L:ihui hoiookoa e noho haahaa me ka hoolohe wale »10 i na kauoha a na'lii. Ina no e pepehi a make ke alii i kana kauwa imua 0 ke alo 0 kona poe aialo, aole leo kue, he pono wale iho la no ia, oiai, na ke alii ia hana; nui na'lii pepehi kanaka. He kulana weliia, ano ihi kapu ko na'lii, he oi ae maluna 0 ka Lahui. He mea ole ke ©Ia 0 ka Lahui, 0 ke alil ka mea nui, oia ka manao e pahola ana mawaena o ka Lahui oia au. Pela no ma Enelani a me Europa i ke au kahiko, he mea nui na'lli, a he miliona 0 na ola makamae o ka Lahui i luku makehewa ia no ka pomaikai pili kino 0 na kaukaualii alunu hanohano

Ma na kaua weliweli o Enelani i kapaia ke " Kaua o na Ilose, " oia hoi ka hale o na Kose ulaula a me keokeo, he mau tausani o na tausuni o na koko makamae, na kaukaualii a na makaainana o Pelekane i luku mau walo ia no kanakolu makahiki mamuli o ka hukihuki o na kaukaualii e loaa ka nohoalii. Oiai aole i loaa o Amerika ia wa, o na kupuna o na Amerika pu kekahl i komo kino iloko o kela mau kaua weliweli. Pela no ma Europa, no ke ake hanohano o Napoliona I, no kona iini e nolio mana maluna o Europa holookoa, aole hoi no kona aloha i kona lahui, nolaila, ua lumai wale ia he mau miliona kino uhane ma kana mau kaua hookalakupua lehulehu. Aole aupuni i nele ka hahai makapo aku o na kanaka maniuli o ka hana hupo a na'alii; aka, he pono wale no ia i na poe naaupo, na poe i hoohiki paa i ko lakou uhane, e hookauwa kuapaa a kunu ia malalo o nu'lli, hewa a ponopaha.

O ke kanaka e ku aua a kue aku i na hana pakaha alunu mana ana alii, o kapaia mai ana "he kipi, he holehole iwi a he aloha ole i ka aina, " a heaha hoi ka olelo e kapa aku ai i ke alii e hana aua i kona makemake ine ka ui ole mai i kona Lahui, ina he pono a he hewa paha kana mea i manao ai e hoohana ? O wai ke kipi oiaio, o ke alii paha, a o ke kanaka paha i loaa ka noonoo kupaa e ku a hoole ina he mea ia e poino ai no ka aina a me ka Lahui ? He mahae ka noonoo o na kanaka maluna o keia ninau. Ina lie hana alunu ka ka Moi, aka, o ke kue aku iloko o na hora kupiliki, he mea ia e poino ai ka Lahui holookoa, oiai o ka puawai lokahi kai makemake ia iioko oia hora, e pono I na wa apau e kakoo i ka aoao e poino ole ai ka Lahui. Oka Luhui ka mea nui i na wa apau, a e pono e kanu la na pono o na'lii, ina ia he mea e poino ai ka Lahui, no ka mea, wahi a ka olelo, " i alii no na'iii i ke kanaka."

Ke haulehia liilii mai nei na nohoalii, a ke pani ia aku nei ko lakou makalua e na Peresidena e noho mana ana ma na Aupuni Ripupalika no ka pono o ka lehulehu. Aia na Aupuni Ripubalika ma Europa, a eia ke kulanalana mai nei o Enelani, ka makua o na Aupuni Moi oke ao nei. O kela olelo a kahiko, "he alil i hanau ia mai ka po mai, " he ano like keia me ke kuhihewa o ka iahui Enelani i ka " mana Ihikapu » (Divme Right) o na Moi o Pelekana i na au i hala ua pau nae keia kuhihewa o ka Lahui Peiekane i keia wa, oiai ua □aauao lakou, a o Ilawaii hoi eia no ke koliuliu nei kona kulana malamalama, aole kakou i komo pono a hoomaopopo i ke ano maoli o ke ku-. lana Karistiano malamalama oiaio. He ano poeleele a powehiwehi no ka ike oka lahui ma keia oiea. O ke ana o ke kulana hiki ke kapaia he au malamalama, aoie ma ke kaupaona e ana U ai, aole hoi o ka painuu mai a na poe noonoo ole, auwana, a naauao ole, oia ke ana o ke kulana naauao e mahalo ia ai; aka, j mamuli no o ka noonoo akahele al hooholo lokahi ana a na poe naauao i hilinai ia, e olino mau ana ka ma-j iamalama o ka pono Karistiano oiaio ma ko lakou poli.

Ua pau ke kuhihewa o ka Lahui Pelekane i «»ka mana mai ke Akua mai o na'iii,» he kino kanaka ko na'lii e like me ko na kanaka. Ho-

okahi no »no ai e ai ai, hookahi wai e inu ai, he ike like no i k ;i eha, he noonoo like no, a he lik w loa na'lii me na kanaka ma na apau. A pehea i hanauia mai ai na aiii mai ka po mai, ioa lakou maika po mai, a mai hea mai hoi na kau rt . ka haahaa? Aia i hea keia Aupn,,,- " Po" e hoohanau ia mai nei , 1:t 'iii? Mika hoc»maop;>po aua, m ka wahine like no kakou , hanau mai, he like no ka pii ~ lm poe haahaa me na'lii ma na kuhim kiekie, a he like no hoi k(» lak.i-, iho ana e kaa ma na kio Wa j lepo ke ulupuni ia e ka uhane tl;,i. monio. Ona leo mana o na'lii Ua pau, o ka iahui ka leo kiekie a mana i keia wa; pane ka lahui 1» haule ke alii, ua ko aku la. ina e lawe kela a me keia kauaka a n ( ,„. noo I keia, e ike no lakou a hooinaopopo oka mana piha aia nia ka iima 0 ka lehulehu, aole hoi o Uu mea hookahi. E like me ka nui a laupai 0 na kanaka 0 kekahi Aupuni e like me Amen'ka a me Enelani a me na mana nui 0 Europa, pvU oi pakela ai ka leo mana o na nia. kaainana, a e like 110 me ka uuku n kekahi lahui, pela e uoho mana ia m lakou e ka lahui ikaika, n.» ka mea he »< mana ka ikaika. "