Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 19, 12 May 1894 — Page 4

Page PDF (1.78 MB)

This text was transcribed by:  Alika Olsen
This work is dedicated to:  Cousin Ashlyn Kaonohi Kaahanui

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa

ME

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

No ka Makahiki.......................$2.00

No Eono Mahina.......................1.00

Kuike ka Rula.

 

HOOPUKAIA E KA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

H. M. WHITNEY, luna Nui.

J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.

No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

Poaono..............................Mei 12, 1894

 

KULA SABATI.

 

            Mei 27, Hoouna ia mai o Mose, ka mea hoopakele, Pukaaua 3:10-20.

            NOLAILA la, e hele mai oe, a na'u no oe e hoouna aku io Parao la, i lawe mai ai oe i o'u poe kanaka, i na mamo a Iseraela mailoko ae o Aigupita.

            11  I aku la Mose i ke Akua, Owai la wau, i hele aku ai au io Parao la, a i lawe mai ai hoi au in na mamo a Iseraela mailoko mai o Aigupita?

            12  I mai la kela, He oiaio, owau no kekahi me oe, eia hoi ka hoailona o ko'u hoouna ana aku ia oe; i ka wa au e lawe mai ai i ka poe kanaka mai Aigupita mai, e hoomana maanei oukou i ke Akua ma keia kuahiwi.

            13  Ninau aku la o Mose i ke Akua, Aia hoi, a hiki aku au ia lakou, Na ke Akua o ko oukou poe kupuna owau i hoouna mai io oukou nei, a e ninau lakou ia'u, Owai kona inoa?  Pehea la hoi ka'u e olelo aku ai ia lakou?

            14 I mai la ke Akua ia Mose, OWAU MAU LOA AKU NO.  I mai la hoi oia, Penei kau e olelo aku ai i na mamo a Iseraela, OWAU MAU, oia ka i hoouna mai ia'u io oukou nei.

            15  I hou mai la ke Akua ia Mose, Penei oe e olelo aku ai i na mamo a Iseraela, No Iehova ke Akua o ko oukou poe kupuna, ke akua o Abahama, ko Akua o Isaaka, ke Akua o Iakoba, owau i hoouna mai io oukou nei.  Oia no ko'u inoa mau loa, oia hoi ko'u mea e hoomanao ia ai ia hanauna aku ia hanauna aku.

            16  O hele oe, a e hoakoakoa ae i ka poe lunakahiko o ka Iseraela, a e olelo aku ia lakou.  Ua ike ia aku e au o Iehova ke Akua o Abehama, o Isaaka a o Iakoba; ua olelo mai oia, Ua ike io no au ia oukou, a me ka mea i hana ia mai ia oukou ma Aigupita.

            17 Ua olelo hoi au, Na'u no oukou e lawe aku ilona, mailoko ae o ka popilikia o Aigupita, a hiki i ka aina o ka Kanaana a me ka Heta a me ka Amora a me ka Pereza a me ka Hiva, a me ka Iebusa, i ka aina o kahe ana o ka waiu a me ka meli.

            18  A e hoolohe ai lakou i kou leo: a e hele pu oe me ka poe lunakahiko o ka Iseraela i ke alii o Aigupita, a e olelo aku oukou iaia, Ua halawai mai me makou Iehova ke Akua o ka poe Hebera: no ia mea, e hookuu ia ai oe ia makou e hele ma ka waonahele, i ekolu la hele, e kaumaha aku ai na Iehova ko makou Akua.

            19  Ua ike no nae au, aole e hookuu mai ke alii o Aigupita ia oukou, aole no ma ka lima ikaika.

            20  Aka, e o aku no wau i ko'u lima, a e paopao wau ia Aigupita me na mea mana a pau a'u e hana aku ai mawaena kona o lakou: a mahope e hookuu no oia ia oukou.

            Pauku gula.  Isaia 41:10.  Mai makau oe, no ka mea owau pu me oe.

            Manao Nui.  E pono ke imi i ka hoola mai ke Akua mai.

            Olelo Hoakaka.  He mau mahele ekolu ano hope ma ka wa ola o Mose, ko lakou pakahi he mau makahiki 40.  Ma Aigupita kekahi mahele, ma Midiana kekahi, ma kona oihana ka mea hoopakele kona mau makahiki 40 hope la.  Aole piha ka moolelo ma ka Baibala, e pili ana i na mahele elua mamua ma ka nana aku ua manao o Moses e lilo ai i mea hoopakele no kona lahui ponoi mamuli o kona makema, ke iho wale no.  Aka nae, ua hoole ka Isaraela iaia, a mahuka aku oia i Midiana.  Ua mare oia malaila i ke kaikamahine a ke alii, a noho ma na aina la he mau makahiki 40.  Ua hoomakaukau e ke Akua mamuli o keia ano hana e lilo ai i mae hoopakele no ka Isaraela mamuli o ka manao a ke Akua.  I ka wa kupono na kahea mai ke Akua ia Mose no loko mai o ka lapalapa o ke ahi mawaenakonu o ka laalaau.  10. Hele, oia ka leo kahea o Iehova.  11. O wai, e hoike aku ana ma keia ninau i kona ano makaukau kupono.  Owau a nolaila ua lawa kona hoao ana, no ka mea o ke Akua oia no ko Mose hoalauna, hoahana.  Hoailona, he mea e hooiaio ai i kona olelo ao.  Hoomana, ma ke ano hou me ka ike pono ana i ka manao o Kuahiwi, o Sinai kahi a Iehova i hoike ai iaia iho i ke Akua.  14. Owau mau, Jah, oia no kekahi inoa Hebera o ke Akua oiaio hookahi, pela ke ano maoli ma ka wehewehe ana a maopopo loa ka inoa Hebera.  15. Iehova kekahi inoa o ke Akua ma ka olelo Hebera; nona ke ano.  "Ka mea e hiki mai ana."  "He inoa keia o ke Akua ma ke ano ka Haku o na Haku," ma ka manaoio Iudaio ke Akua haole.  16. Lunakahiko, ka poe elemakule, na poo o na ohana lahui okoa, na'lii Iudaio.  20. O, oia no ka hoailona o ka mana.  Paopao, hahau pinepine a hiki i ka palupalu o ka a-i i paakiki o Parao.

            I. Ua kahea ia o Mose, 10.  Heaha ke ano noho o ka Isaraela ma Aigupita?  Heaha ke kumu o ko lakou pilikia?  Heaha ka manao a ke akua e pili ana ia lakou?  No keaha la kona kali ana i mau makahiki loihi?  Pehea i mahuka ai oia?  Owai kona makuakanehunonawai?  Mahea kona malama ana i na hipa?  Heaha ka mea kupaianaha ana i ike maka ai?  Heaha ka olelo kehea iaia?  Heaha hana e hana aku ai?  Ua loaa anei ia ke ano makaukau e hapai i keia hana?  Ua paulele anei oia i kona ikaika, a i ole paha, ka mana o Iehova kona mea i paulele ai?  Ua aloha anei ke Akua i ka Isaraela i ko lakou wa i luuluu ai?  Ua hiki anei ke akua ke hoopakele ke kokua ana o kekahi kanaka ma keia hana?  Ua kauoha anei o Iesu i ka poe mamaoio a pau loa e hoohaumana i ko lakou mau haokanaka? 

            II.  Ua hooikaika o Mose, 11-15.  Heaha ka Mose olelo pane?  Heaha ke kokua i olelo ia?  Heaha ka olelo a ke Akua i ka poe manaoio, Roma 8:31?  Heaha kekahi hoailona i hooiaio ai?  Heaha ko Mose olelo hou, p. 13?  Heaha ko ke akua olelo pau?  Heaha kekahi olelo hou i kauoha ia ia Mose e hai lea aku ai i ka Iseraela?  Ua ike pono anei lakou i ke ano o ko lakou Akua?  Heaha ke ano o na inoa Hebera na ke Akua, Ia, Iehova?  Heaha kekahi hoailona nui i ka poe manaoio o ke ano oiaio o ko lakou paulele ana i ko ke akua mana hoola?  Heaha ka mea i hooikaika nui ai i kou manaoio Krisitiano?

            III Ua ao ia mai o Mose, 16-20.  Owai ka poe pono ia Mose ke hoakoakoa ai?  Heaha ka lono a Mose i hai lea aku ai?  Heaha ko Mose olelo koikoi i ka moi Aigupita?  Owai keia Parao?  Pehea i lawelawe ia keia olelo?  Heaha ka hana a ke Akua i mea e hoopakele loa ai i ka Iseraela?  Owai na lahui i olelo ia, p. 7?  Heaha ka olelo hoohalike e pili ana i ka aina o Kanaana?  Ua makemake anei na kanaka Iudaio he ano hoomana hou, a i ole paha he ano aupuni hou?  Ua ike mua anei ke Akua i ke ano paakiki o Parao, a kauoha nae oia i ka noi ana ia ia?  Owai ka mea hoopakele no Iseraela, o Iehova paha, o Mose paha? 

            Manao Pili.  1. E kokua anei ke Akua i ka poe haipule oiai ua noho loihi lakou ma na luuluu?  2. Heaha ka pomaikai e hooikaika ai i ko kakou manaoio?  3. Ua kahea anei ke Akua e lilo ai i hoahana?  4. Ua kupono anei na wa hoomaha e hooikaika hou ai i ke kino a me ka noonoo?  5. Ua hiki anei ia kakou ke lawelawe pu ma ka hoolaha ana i ka hoola ma o Iesu la?

 

NA LETA

 

            [Aole o makou makemamake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe mea kakau.]

 

Eo Hou no i na Keiki o Mikanele.

HE MAKANA HIWAHIWA.

 

            Ua paa loa ae nei na hale a me na hemahema a pau o ka home o na keikikane ma Kalawao, malalo o na lilo o ka mea hanohano H. P. Baldwin o Maui, a e lilo aku ana ia home nani i puuhonua no na kamalei aloha a ka lehulehu, e loaa ana i na haawina lokoino a ka lepera, pau pu me na keiki a ka poe hoino mikanele, a he ku i ka nani ke kahua e ku poai ia ana e na hale e huli ana ke ana ke alo i ka hikina akau, a i oi loa aku hoi ma ka momona o ka lepo e ulu maikai ai o na ano mea kanu a pau.

            Eia keia home malalo o ka malama ana a na Virigine o ka hoomana Katolika Roma, na kahuna a pela aku, a he home maoli no keia no ka poe popilikia a pau a pela no me ka home o na kaikamahine a ke aliiwahine Pauahi i kukulu ai, aia no malalo o ka poe Katolika a o na mea pili hoomana Katolika Roma, na mea ao nui ia ma keia mau home.

            O keia kekahi o na makana hiwahiwa ano nui e pili pu ai ka poe naau ino, pepeiao kuli kohu holoholona uhane, a o ka holoholona no ka mea kue i ka maikai.

            E kukulu ia kau ana no hoi he hale no ka ahahui opiopio imipono karistiano o Kalaupapa malalo o na lilo o ka mea hanohano G. N. Wilcox o Kauai, a ke lana nei ka manao e lilo aku ana ia i hale waiwai nui no ka poe hoomaloka a pau, i ike ole i ka oiaio o Kristo, a o keia ka ka mea kakau e lawe mai nei a hookuku aku me kekahi poe maka keleawe e leo nui mau nei ma na nupepa, he aloha lahui a pela aku.

            Auhea la ko Bush ma aloha lahui e paikano mau nei ma ka waha.  Aole ma ka olelo e ike ia ai ke aloha io, aia wale no ma ka hana, e like ae la me na keiki a na mikauele.

            He makana hiwahiwa lua ole keia, he pomaikai nui no ka lahui a no kela a me keia e loaa ana i keia mai i weliweli nui ia.

                        J. A. K. Kanoelani.

 

He Mahalo a me ka Hoomaikai i ko Hawaii Poe Koho.

 

I ka Nupepa Kuokoa e, Aloha oe:-

            E oluolu oe a me kou Lunahooponopono wiwo ole i kau wahi kaawale o kou mau aoao no kela poomanao e kau ae la.  E Kau kuamakani, nou keia kanaenae i poina ole i na hanauna Hawaii,

Kuu haku mai ka ua haao e,

Ke lele ae la maluna o Auaulele,

Lele ka ua lele pu no me ka makani

Kuu haku i ka wai hou ke poo o Kaha-e.

            Nou wau e hoomaikai aku nei a me ka poe a pau i hookonao i ka balota ma ko'u inoa nona ka huina he 44, aole au e hoopoina ia oukou, a ia oukou e kipa mai ai ma ko'u home, e hookipa au ia oukou me ka ohaoha a me ka ohohia, a e lululima pu me ka pumehana.  He malihini loa au ia oukou, a pela hoi oukou ia'u, o ko'u mau kaikuana wale no o kela hale hoonui ike o Lahainaluna, oia wale no ko'u mau hoaloha, aka, ua apo aloha mai oukou ia'u; aloha no.

            E Puna paiaala i ka hala, ka aina o na hana pahaohao a me ke kupanaha nui wale, i kaulana i na hana hookalakupua a Hiiakaikapoliopele me Kamapuaa ka eueu ke kolohe o na hana eepa o ke au kahiko i hala, nou au e kaunu ai a i hoomanao mau ai, no kou pahola ana mai i kou mau lima aloha a hookipa aku la i ka heluna nui o ko'u mau balota he 361, e kuilima pu ana me Hilo, Hamakua a me Kohala; aloha no.

            E Hilohanakahi, ka aina i kaulana i na lehua o Mokaulele, a nou keia kanaenae aloha.

Maikai Hilo hanohano i Kauakanilehua,

He ua kaulana ia no ia aina.

He ua haaheo ia na ko laila kupa,

Ke kahiko mai la i ka hala me ka lehua.

            He malihini loa au i kou mau kahakai a me ko oukou mau kualono i puia mau i ke ala me ke onaona, aka, ua puili aloha mai oukou ia'u me kela heluna balota nui 361, mai puna, Hamakua a me Kohala.  Nolaila, nou au e hiaai nei, a e pahola aku nei i ko'u mahalo kiekie ia oukou, a ia oukou e kaalo ae ai ma na ipuka o ko'u home ma na kahakai o na Kona, e apo aku au ia oukou me ko'u mau lima aloha; aloha no.

            E Hamakua i ke ala ulili ka aina i kaulana i ka wailele o Hiilawe, a nou keia kanaenae i holo i ka mele mau ia a wale waha i ka lahui.

Maikai Waipio he alo lua na pali,

E poai puni ana a hapa makai,

Pihoihoi ka piina o Koaekea

Pii no a hoomau i ka holo o Kuaiwa

Hoaiai ka wai o Hiilawe iluna

            Oiai, oia la, nou au elelele nei i ka olioli ka malihini haalele loa, i kipa ole aku e ike i kou mau pali kahakai, ua poni mai oukou ia'u me kela lei lehua nona na pua 361, a oia ka'u e lei nei, mai Puna, Hilo a me Kohala, a ke haawi aku nei au i ko'u mahalo piha ia oukou, aloha no.

            Ia lei Kohala i ka nuku na kanaka, ka aina i kaulana i ka makani Apaapaa me ke kai hawanawana o Kawaihae, nou hoi keia kanaenae i paanaau i na kupa o ua aina haaheo la:

Hole Waimea i ke ihe a ka makani

Hao mai na ale a ke kipuupuu

He laau kalaihi ia no ke anu

I oo i ka nahele o Mahiki

            Ua hiki malihini aku au ma ko oukou aina aloha i kela makahiki 1893 no ka hana a ko kakou Haku, a ua hookipa aloha mai oukou ia'u, a mamuli o keia hana nui no ka pono o ko kakou aina aloha, ua apo mai oukou ia'u me keia huina balota 361, a ke apo aku nei au me na manao aloha pumehana, aloha no; a nou hoi

E Kona kai opua i ka lai

Opua hinano ua malie

Hiolo na wainaa a ke kehau a

Kuu la kai kolii, ke na u la kamalii

Ke kohi la i ke kukuna o ka la

Pumehana wale ia aina

Aloha wale ke kini o Hoolulu e

            Ae, ua kamaaina au ia oe, ua kupu au ia oe, ua kuilima pu au ia oe, ua aloha au i kou aekai, ua holo holo au i kou mau kualono, ma ka piina a me ka ihona pali ana, a o oe ko'u kahua i uhai a holo iho la no ka pahu heihei o ka lanakila, a ua loaa ia'u ka hanohano a'u i papahi mai ai ma ka la 2 o Mei poina ole.

            Nolaila, ke haawi aku nei au i ko'u mahalo palena ele ia oukou a pau e na Kona elua, mai Makalawena a hiki i Milolii, a no oukou pakahi e kuu mau hoaloha kuu hoomaikai kiekie loa no ko oukou pupukahi ana mai me ka manaopaa oiaio, e koeo like i ko oukou pokii nei no ka hana nui no ka pono a me ka maluhia, ka hanohano a me ka waiwai o ko kakou aina aloha.

            Owau no me ka haahaa,

                        D. H. Kahaulelio.

Napoopoo, Kona Hema, Mei 3, 1894.

 

He Pane i ka Makaainana.

 

            Mr. Lunahooponopono o ka nupepa Kuokoa, J. U. Kawainui, Aloha oe;

            Aia ma ka nupepa "Ka Makaainana," Buke 1, Ano Hou, Helu 14, kekahi hoolaha nona ke poo manao "He Pepe Uuku."

            Aohe oiaio o kela mea i hoolahaia e C. K. Pa, oiai ua hoolaha wale no ia me ka oiaio ole, a aole no hoi ia i ike pono; ma ko'u wa i ike ai i kela hoolaha lalau loa, ua hele kino maoli aku au, a ua ninau aku au ina he oiaio kana mea i hoolaha ai, a i ole ua ike pono paha ia, aka, ua hoole mai ia, a he lohe pepeiao wale no kona.

            Ano e na makamaka, mai hilinai kuhihewa oukou i kela hoolaha a C. K. Pa, oiai aohe ia i hoolaha me ka oiaio a me ka ike a kona mau maka.

            Iloko o ko maua manao ole ae he pilikia ke loaa ana i ka maua pepe uuku, a iloko hoi o ka hora i ike ole ia, eia nae ua hala aku la.  Aohe no he wahi mai i loaa iaia a hiki wale i kona wa i make aku la me ko maua minamina nui iaia;

            E pono paha au e hai aku i ka mea oiaio i pau ko oukou pohihihi e na makamaka.

            Ma ka la 18 o Maraki i hala, a ma ka po ana iho, me ka loaa ole i kekahi pilikia e hiki ai la hoi ia maua ke manao iho he pilikia kona, e loaa mai ana, ma ka wanaao o ka la i oleloia ae la maluna, me he la o ka hora 1 paha ia; o ka'u wahine me ka pepe uuku a me kekahi keiki no a maua, he rumi okoa no ko lakou, a owau a me kekahi keiki no hoi a maua, oia ka maua makahiapo ma kekahi rumi okoa aku kahi i moe ai.  I kela wa a'u i lohe aku ai i ka leo uwe o ka pepe me ko'u manao ole no aole no la he pilikia, e loaa ana iaia, oiai aole kekahi hoailona mai maluna ona e hiki ai la hoi ke hopohopo iho ka manao, a e like no me ke ano o na keiki liilii he uwe pololi a pela iho la i manao ai.  I kela wa nae i uwe ai ka pepe, ua kahea aku au i ka makuahine e ala ae, a ua ala ae no hoi ka makuahine a hanai, a i ka wa i pau ai, ua hoihoi aku nei e hoomoe, a o kekahi keiki ala ae nei no ka hoopau pilikia a i ka pau ana, hoihoi aku nei e hoomoe, a mahope iki iho o ia manawa a ka makuahine i hoihoi aku ai e hoomoe i na keiki, haupu hou ae nei ka makuahine i kahi pepe uuku, malia paha ua anuanu, pela wale no kona manao, a i kela wa ka makuahine i haha aku ai, a i ka wa nae a kona, lima i pa aku ai, he mea e ka lele o ka oili, oiai ua hala e aku la ka uhane ka mea e pono ai o ke kino, mai ka wa i lohe io ai ka leo uwe o ka pepe a hiki i kona hoihoi ia ana e hiamoe, he hapaha hora wale no ke koawale o ka makuahine mai ka hoomoe ana a liki i ka wa i kii ia aku ai e haha.

            A nolaila, o kela hoolaha e olelo ana, he moehewa ia e ka makuahine, ke hoole loa aku nei au i ka oiaio ole o kela hoolaha lalau, oiai, aole oia i hoolaha ma ke ano pololei a me ka oiaio.  Aka, no na poe i hele mai e ike hope loa i ke kino wailua o ka maua pepe no lakou ko maua hoomaikai palena ole, a na ke Akua e kiai a e malama mai ia kakou.

            O ka pono o ka mea pololei, oia kona alakai, ma ka wahahee hoi, e make ai ka poe hoopunipuni.

                        Me ka oiaio, G. S. Helekunihi,

            Haiku, Mei 5, 1894.

 

Ka Poino i na Iole Mongoose.

 

            I ka nupepa Kuokoa a me Paeaina i huiia, aloha oe.
            E oluolu oe e hoike ae ma ke akea i ike mai ka lehulehu i ka poino o na iole i kapaia na mongoose e hoomaka mai nei e pahola ae maluna o ka aina.

            Ua hookomoia mai keia mau holoholona maloko o na mahiko i mea e pepehi aku ai i na iole Hawaii, oiai lakou e hoopoino ana ma ka ai ana i ke ko a me na mea kanu e ae, a ua maopopo ka pomaikai o ka lehulehu ma ia mea.

            Iloko o ka makahiki 1893 iho nei, ua ike nuiia keia mau iole ma na Kona nei, ua haalele aku lakou i na kahua hana i makemakeia ma na mahiko ma Hohala, Hamakua, Hilo a me Kau, he mau mile he 60 a oi aku ke kaawale mai na Kona aku nei, a eia lakou ke hookahua mai nei ma na kaiaulu o ka ana kahi i ulu ia e na huaai ono loa, oia na Kona.

            Ua hoomaka ka pepehi wale ana o keia mau iole ma na moa keiki, a ua hoopoino loa ia kekahi mau ohana ma keia mea, a ua pauaho lakou i ka hoomau ana e malama i na moa.  E oi nui aku ana ka hoopoino o keia mau holoholona ma na poe e lawelawe ana i ka hanai moa, koe wale no me ka nui o na hoolilo no ka hana ana i na hale e malu ai lakou i ke ao a me ka po.

            O ka lua o ka poino, oia ka poino i oi ae, ka ai ana i na lala kope.

            I ka hapa mua o ka M.H. 1893, ua hoomaka ko'u ike aua i na lala kope e lewalewa ana, a e mokaki ana ilalo, i ka imi pono ana, ua nalinaliia na lala liilii kahi e hua mai ai o ke kope, a he ano niho iole no, koe nae ka hoomaopopo ana, heaha la ke ano iole nana e ai nei, ua nalinaliia na lala liilii e lohe ana ma o a maanei, a koe wale no ke kano nui o ka kumu kope e ku ana iluna.

            Mai ia manawa mai a hiki i keia mahina, he hookahi makahiki a oi akahi no a ike pono ia, o na mongoose ka ka mea nana e hoopoino nei ke kope.

            O kahi o keia kope i ulu ai, aia ma Honokua, Kona hema, he wahi ekolu mile ma ka hema o Hookena, ua ike pu ia keia haawina o ka poino ma Honaunau, he wahi ehiku mile ma ka akau mai keia wahi aku.

            O kahi i hoopoinoia o ka'u kope e keia ano iole, aole e emi malalo o umi eka, a he ku i ka manaonao ke uana aku i na kumu kope e ku olohelohe mai ana, me he la he mau kanaka lima muumuu.

            Ua kanuia keia kope aneane eono makahiki i hala ae nei, a ua aneane kanakolu na eka i paa, a ua haawi au i ko'u wahi ikaika a pau ma ia hana me ka manaolana e hoohua mai ana ka honua i ka mea e hoolanaia ai ka manao o ka mahiai, eia ka o na iole mongoose ka mea nana e hoohoka i ka mana hoohua o ka honua.

            Ua makemake au e hoike i keia mea ma ke akea, no ka mea, o keia ka aina hou e hoouluia nei ma ka aina ikoko o keia mau la; he muli mai keia no ka oihana mahiko, he mau hui mahikope nui e ku nei i keia manawa.  Ma na Kona nei, a ma Puna, he mau tausani eka e paa ia nei e lakou no ia hana, a he mau haneri tausani dala i hookomoia e lakou i mau kumuwaiwai no lakou ma keia oihana mikiala.  Aole o lakou wale no, aka he mau hui liilii e ae no kekahi he nui wale, a pakahi no hoi kekahi, a ma ohana no hoi kekahi ma keia mau apana.  He 14 makahiki a oi ko'u noho ana ma Kona nei, ua ike au o ke kope ke kahua nui o na pomaikai o na kamaaina ma keia aina, a e lilo aku ana keia i oihana ano nui ma keia mua aku; ke komo nui mai nei na poe waiwai o na aina e; ke makaikai nui ia nei na aina o na Kona nei, ke pii awiwi ae nei na kumukuai a me na uku hoolimalima, e lu mai ana kekahi poe mea dala mawaho iloko o keia hana no ka pomaikai o ka lehulehu a me ke aupuni a me ka lehulehu.  A oiai keia poino e hookokoke mai nei, he mea pono ke hoeueuia ka noonoo o ka poe e lawelawe ana i keia hana; aole paha o lakou wale no; aka, o ke aupuni kekahi, e imi, a e noonoo i na mea e hiki ai ke pale aku i na poino, e like me ka hoolimalimaia ana o Prof. Albert Koebele e imi i na mea e hoopau ai i na kakani.  Aole paha e hiki i kekahi mea noonoo maikai ke olelo ae, o ka'u a me kela kanaka nana ke kope ma Honaunau, o ka maua wale no ke hoopoinoiaia, aka, e pahola aku ana keia poino maluna o na kope a pau, a he poino pili like keia maluna o ka poe kanu kope; o ka poe inu kope a me ke aupuni.

            Oiai he nui ka poe mea kanu kope, a oiai kakou ma ia hana hookahi, aole he naauao ka hauoli ana no ka pau o ka'u kope i ka iole a koe ka oukou; e kaumaha like kakou me a'u a e hoikeike i na hoakaka ana e hiki ai ke hoopakeleia mai keia poino mai, a oia ka naauao.

            Manao au he mea maikai ka hoolaha ana ma na nupepa i na hana e pale aku ai i keia poino; ma ke kipu paha, na umii paha; na mea hoopipili paha, na ilio poi iole paha, a me na mea like.  Aole au e hilahila ke olelo ae he mea pono i ke aupuni ke kokua mai ia'u a me ka poe e ae i loaa na haawina poino o keia ano, ma ka hoolako ana mai i kekahi mau lako e pale aku ai i keia mau poino, no ka mea, na ke aupuni no i ae e hookomo mai i keia mau mongoose i mea e pono ai na mahiko, a e pomaikai pu ai hoi ke aupuni me lakou, a no ka mea hoi, ua kuleana pu ke aupuni iloko o ko'u waiwai ma ka helu waiwai auhau.  He ekolu ae nei makahiki, oiai aole kanawai hoonoa i ka auhau kope, ua auhau ia au mai ka uni dala a hiki i ka iwakaluakumamalima dala o ka eka ka helu waiwai.  Ua ohi e ke aupuni i ka pomaikai o kela hana, oiai aole i hua keia kope mamua o ka ohi ana o ka mahiai i ka hua.  Me keia mau hoakaka ke waiho aku nei imua o ka lehulehu, malia o loaa na hoakaka a me na kuhikuhi naauao no ka pono kaulike o na mea a pau.  Owau iho no,    T. K. R Amaiu, Honokua, Kona-hema, Hawaii, Apr. 26, 1894.

 

Heaha ka Hala nui e hoino loa ia nei o na Misionari a me na Mamo a lakou ma Hawaii nei i keia mau la?

(Ka Hopena.)

            Ke hoohuikau mai nei lakou nei (nupepa) i ka lili aupuni Hawaii me na hana o ke aupuni ihiihi loa o ka keiki a ke Akua, weliweli ole ka poe hookiekie a ae wale a aihue e like me ka hoomana naauao a Kiha e hapai mai nei, he hoomana hou keia o ka poe hookeekee, uuku o kahi ike Baibala, aole me lakou ka uhane o Iehova, ua like oia nei (hoomana naauao) me na hoomana i hiki mai mahope o Binamu ma.  He mau hoomana ko na kanaka, aole hele e like me na manao o ka Baibala, aka, o ka hoomana a na makua misionari a hiki ia Kauka Hai a me na keiki a lakou e paa nei, oia ka helu ekahi.  O kekahi nupepa hoino, oia no na nupepa a J. E. Bush.  Eia ko'u manao ia oukou ka poe e nana nei ia mau nupepa e hoino nei i na mamo mikanele, e noke wale no oukou i ke kuamuamu a kuha paha, aole loa e loaa ia oukou ka noho alii o Hawaii nei, ua paa i ka poho lima o ka poe a oukou e hoino nei.

            Ke manao koho nei au, na ke Akua i haawi mai i ka noho alii o Hawaii nei i na keiki mikanele, he uku no ka hou o ka lae o na makua o lakou i ke ao ana i nei poe pegana i hoonaauao ia iho nei, a ike ia mai ai e ko ke ao nei, he wahi aupuni Hawaii.  I aupuni ia wai?  I aupuni anei ia oukou e hoino ma, eia no ka ke kokoe hooho pu mai ai, i aupuni i na misionari, nolaila ke ohi nei na keiki a lakou i ka uku ma ka honua nei, oia ka noho ana i ka noho kalaunu o Hawaii.  A o ka laa o ka uku e loaa i ua poe keiki mikanele hoino ia nei, e nana nui aku oukou e ua poe hoino nei ma ka Euanelio a Mataio ma ka makuna 5 pauku 10.  Penei i palapala ia ai. – "Pomaikai ka poe i hoomaau ia mai no ka pono, no ka mea, no lakou ke aupuni o ka lani."

            Heaha ka hopena e loaa i ka poe hoino wale, he hoka, ke hoomanao nei au i ka nupepa Elele Poakolu i noho lunahooponopono ia e Daniel Lyons i ka makahiki 1888, weliweli ka hoino i na misionari a me na mamo a lakou.  Auhea ia nupepa hoino mikanele i keia wa, eia no ka'u e ike nei, aohe maalo hou i nei mau makahiki ma na home Hawaii, ua hoi paha i Kahiti o ka hopena maikai iho la no ia e loaa i ka poe hoino.  Auhea kona lunahooponopono, ua lohe au, hoaikane me na keiki keonimana o uka o Waolani (kalai pohaku) aloha ino na hoino, pehea kekahi poe kakau manao hoino mikanele maloko o ua wahi nupepa Elele la, eia ae no ke noho kakawau mai nei no ko lakou hopena olohelohe.  Eia ke kuhikuhi aku nei au ia oukou ka poe e noke nei i ka hoino, ina he mau Baibala kekahi a oukou, a ina aole a oukou Baibala, e kuhikuhi aku au i kahi e loaa ai, e hele nui aku e kuai ma ke keena kuai buke o na keiki mikanele a oukou e ho ino nei, oia ma ke keena o ka Papa Hawaii.

            A huli nui iho ma ka Euanelio ma Mataio mokupuna 12 pauku 31.  Penei i palapala ia ai:  Ke olelo aku nei hoi au ia oukou, o na hala a pau a me na olelo hoino e kala ia no na kanaka.  Aka, o ka olelo hoino aku i ka Uhane Hemolele, aole ia e kala ia no na kanaka.  Pauku 32.  O ka mea olelo hoino mai i ke keiki a ke kanaka, e kala ia ana oia; aka, o ka mea olelo hoino i ka Uhane Hemolele, aole loa e kala ia ana oia i keia ao, aole hoi i kela ao aku.  Pauku 33.  Ina e hoomaikai aku oukou i ka laau, e hoomaikai pu no hoi i kona hua; aka, a i ole e hoino aku i ka laau me ka hoino pu i kona hua, no ka mea, ua ike ia ka laau ma kona hua.  E nana iho oukou e ua poe hoino nei i na kauwa a ke Akua kiekie loa i hiki mai i o kakou nei, i ka hopena e loaa i ka poe hoino.

            Ua like loa oukou e ka poe hoino o keia mau la a me na hana no aia poe kaikuaana o oukou i ke au ia Iesu Krsito, ke kapa ana aku ia ia, he holpunipuni aole oia he keiki na ke Akua, o kana mau hana mana i hana ai mai ke diabolo mai.  Pehea keia mau la, eia no ke kapa ia nei na mikanele, he poe hoopunipuni e nei poe hoino, eia ka'u ia oukou ka poe hoino, e kakali oukou a hiki i ka hopena o keia ao, aole loa he poe kaula hou e hiki mai ana ma Hawaii nei e hoike i kekahi pono hou nou e ke kanaka e noho nei ma keia aina.  Ua hele mai na misionari malalo o ka hoouna ana a ka Papa Bosetona.  E ninau aku au ia oukou ka poe hoino, heaha ka Papa Bosetona, eia no he kauwa lakou na ka Uhane Hemolele.

            O keia poe a oukou e hoino nei, he poe kauwa lakou na ka Uhane Hemolele, a aia ka Uhane Hemolele o ke Akua me lakou, a o ko kakou hoino kumu ole aku ia lakou, he hana hewa loa ia na kakou.  Ina e lokahi kakou na ili ulaula a pau loa a hoino ia lakou, heaha ko kakou hopena, e hai aku au ia oukou, kokoke loa mai kela hopena i loaa kela poe i hoino i ke keiki a ke Akua, oia na Iudaio i luku ia ai e Tito ka luna koa o Roma, hookahi miliona o na Iudaio i pau i ka make, he mau tausani i lawe opio ia aku ma kela a me keia aina a hoolilo ia i mau kauwa kuapaa.  E nana oukou i ka moolelo o Elisai a me na keiki olelo hoino he kanahakumamalima, heaha ka hopena i loaa ia poe, ua haehae ia lakou e na hea wahine elua.

            E nana i ka moolelo 2 na'lii 2:23, -24.  Nolaila, o keia kumu ae la a'u i hai ae nei no ka hopena e loaa i ka poe hoino oia he hoka, a pela no e hoka ai oukou ka poe hoino i na pomaikai pili i ke kino a me ka uhane.  Eia no ko'u manao aloha hope lea ia oukou ka poe hoino, "e waiho i ka hana ino, e mihi pololei i ka poe a oukou e hana hewa wale aku nei no, oia na mikanele a me na mamo a lakou.  A e ao i ka hana maihai."  E aho no ia he mea ai ia ke kalo mo'a, aka, hoomau oukou i ka hoino i na mikanele, e huhu ana ke Akua a uhuki koke i ke kikania.

                        Jno. K. Kawaiaea.

            Mokulau, Kaupo, Feb. 28, 1894.

 

Hui Kanu Kope o na Pake.

 

            Ua lohe mai makou, eia ke hoala nei kekahi poe pake o Honolulu nei e kukulu i Hui Mahi Kope ma Kona Akau.  Ua lulu iho nei lakou i na dala, a ua loaa paha na tani ekolu.  E kuai ana lakou he mau haneri eka aina elua a keu ma keia wahi maluna ae, i kupono loa no ke kanu kope.  Ua lohe pu ia no hoi, he nui ka poe pake e pue nei e komo i keia hui, aka me he mea la nae paha e pani e ia ana ka puka e ka poe mua no i ohumuhumu no keia hana mikiala e hoeueu nei.  Hele aku imua a holelea.

 

Hoolaha Kumau.

KA AYER SASEPARILA

            Oia ka LAAU oi loa o ka maikai no na mai i hookumu ia mai ke koko ino mai.  Ua oi loa ae hoi, no ka mea, o kona kahua i hookumuia a io ka

Honodorusa Saseparila Oiaio,

            No ka mea, o ka LAU NAHELEHELE a me na mea a pau i maa i ka hoohuihui ia, oia na laau oi loa o ka maikai, a no ka mea hoi ua ike ia ka waiwai io ma ka lapaau ana i na MA'I o ke KOKO-ua oi ka

Ayer Saseparila

ma na mea a pau e hooikaika a e kukulu hou ai i ke kino i hoonawaliwali ia e ka ma'i a me ka eha.

            Ua hoonoono ia ka ai, ua hoopau ia ka ma'i o ka waihona hoowali ai, ua hooikaika ia ke Ake a me ka Pua Hoowali ai, a hoohana maikai ia na lala a pau o ke kino.  Ua hookuke ia mai ke kino ae, ke laau make o ka ALAALA,  ua hoola ia na EHA, na PUHA, na RUMATIKA, na MAIHEHE, na HUEHUE a me na ma'i ma ke poo kahe wale o ka hupe, a ma na wahi a pau ke hooia mai nei na Kauka alakai ka maikai o keia laau.

            Ke hoola nei ia hai, a e hoola no hoi ia oe.

No ke KUNU a me ke ANU o ka

Ayer Cherry Pectoral

ka laau lapaau alakai o na ohana.

            Io ka NALULU, ka LEPOPAA ka LENA a me kekahi mau mea inoino e ae o ka opu, e lawe i ka

AYER HUAALE CATHARTIC

E makemakenui ia nei e ko ke ao puni.

            Hoomakaukauia e Kauka J. Ayer & Co., Lowell, Masekuseta.

 

HOLLISTER DRUG CO.

Na Agena ma ka Paeaina Hawaii.

82

 

KAKELA ME KUKE

KA-HALEKUAI-NUI

O NA

WAIWAI LIKE OLE

NA MEA

HANA KAMANA AIPAU

Na lako pili hao kukulu hale, Na kepa, Na lei ilio, Na kaulahao ilio, Na pahi, Na Upa, Na kope hulu, Na Pulupulu.

PALAU LIO

Na mea mahiai, Na au ho, Na au koi, Na kua bipi, Na lei bipi, Na kaulahao bipi, Na uwea pa, Na kaa palala, Na mea piula, Na ipuhao.

Makau me Aho Lawaia

Na Iliwai, Na kaula, Na hulu pena, Na pulumi, Na pena, me ka aila, Na kopa, Na aila mahu, Na pakeke, Na pakeke hao, Na kapu hao, Na pauda, Na kukaepele, Na uwiki, a me Na ipukukui.

Mikini Humuhumu Kaulana

Wilcox, & Gibbs Hookahi Lopi.

ka Remington, Elua Lopi.

            A me na ukana he nui loa, o kela ano a me keia ano.

Kakela me Kuke

2396-q