Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 20, 19 May 1894 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA

 

NUPEPA KUOKOA

 

ME

 

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

No ka Makahiki………..$2.00

No Eono Mahina…….…$1.00

 

Kuike ka Kula

 

HOOPUKALA E KA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

H. M. WHITNEY, Luna Nui.

J.U KAWAINUI, Luna Hooponopono.

@ Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

 

POAONO,……………..MEI 19, 1894

 

KULA SABATI.

 

            @ne 3. Ua hooponopono ia ka Ahaaina M@aola. Pokaana 12:1-14.

            OELO mai la o Iehova ia Mose laua o Aarona, ina ka aina o Aigupita, i maila.

            2 Ei@ ka malama makamua o ko oukou mau malama, eia ka malama mua o ko ou kou makahiki.

            3. E olelo aka olua i ka poe kanaka o ka Iseraela a pau, e i aka, I ka la mi o keia @alawa, e lawer kela kanaka keia kanaka i @keiki ina k@ ka hale o ka makua, he hipakeiki no ka hale hookahi.

            4. A@, ina he nuku ko ka hale, nole lawa no ka @keiki, e lawe pu ia me kona hoa@ e kokoke ana ma kona hale, e like me ka ai ana a kela kanaka keia kauaka, pela no @kou e @ ai i na hipakeiki.

            5. I hipakeiki kina ole ka oukou, he kane o ka makahiki hookahi: no oko o ka poe hi@ paha, noloko o ka poe kao paha ka oukone lawe ai @ie.

            6. Na ouk@a ia e malama a hiki i ka @ o ia malama; a na ke anaina kanaka a pau o ka Iseraela e pepehi iho ia i ke ahiahi.

            7. A e lawe lakoa i ke koko, a e kau aku ma na lapauila a elua, a maluna ma ka @ aka o @a puka o na hale, kahi a lakou e ai ai ia mea.

            8. A ia po no, e ai lakou i ka io i ohinnia i ke ahi, e ai pu lakou ia mea me ka palaoa @ ole, a me na mea @.

            9. Mai ai maka oukou ia mea, aole hoi i hoo@apalapa ia i ka wai@ ak@, e ohinnia i ke @ o kona poo, me kona mau wawae, a me kona @.

            10. M@ ho onkou i kekahi a ao; a ina e @ kekahi mea a ao, e hoopau oukou ia mea ke ahi.

            11. @ oukkou e ai ai; e hoolikiia ko oukou p@ka, a me na kam@a e paa ana ma ko oukou mau waewae, a me ke kookoo ma k@koa lima@e ai wikiwiki oukou, no ka mea, o ka m@liaola oa na Ieho@a.

            12. No kamea, e hele aku ana au ma ka aina a pa o Aigupita i keia po, a e pepehi no wau i hiapo a pau ma ka aina o Aigupita, o ka ke kanaka a me ka ka holoholoua: a e hoopai a@o wau i na akua a pau o Aigupita owau no Iehova:

            13. A o ke koko, oia ka hoailona no oukou ma @a hale o ko oukou wahi: aia ike aku au i ke koko, e waiho wau ia oukou, aole e kau mai ka mea ino maluna o oukou e make ai, ia u e @epehi iho ai i ko ka aina o Aigupita.

            14. A e lilo no keia la i mea e hoomanao ai no oukou: a e malama oukou ia la i ahaaina na Iehova, a hiki i ko oukou mau hanauna a pau: e malama oukou ia i ahaaina, ma ke kanawai mau loa.

            PAUKU GULA. 1 Ker. 5:7.  Ua mohai ia o Kristo, ko kakou moiaola no kakou.

            Manao Nui. E pono ke paulele i ka mana kalahala o ko Iesu koko.

 

OLELO HOAKAKA.

            Ua hele aku o Mose mai Midiana aku a hiki i Aigupita. Ua kokua pu kona kaikuaana o Aarona ma ka paipai ana i ka moi, oia hoi o Parao, e hookuu wale i ka lahui Iseraela, i mea e malama pono ai lakou i mau hana hoomana ma ka waoakua o Sinai. Ua hoole o Parao, a hahau pinepine iaia ma na po@no he umi mamua o kona ae ana aku i ko Iseraela e hele aku i Sinai. O ka poino hope loa oia no ka make o na makahiapo a pau loa ma a aina o Aigupita. Ma keia mau pauku Raubala, ua hoike ia ke ano hana o ka Iseraela i ka po a ka lahui Aigupita i halawai ai me ka poino ano nui loa.

            2. Mala-Abiba, Nisana na inoa Iudaio, Maraki, Aperila ma ko kakou makahiki. Makamua-O ko lakou moolelo lahui. 3. Hale ohana-Nona ka nui he umi mau lala a oi paha, aole i ae ia ka nui emi malalo o ka poe umi. Ua kono ia na mea e ae, a lilo ka hui i hale awa pono no keia oihana laa. 4. Ai-No ka wa hookahi, no ka mea ua papa ia ke kauwahi koena. 5. Kane-He pani hakahaka no na keikikane Iudaio. 6. Malama-Kaawale, Heb, 7:26. Pela no o Iesu no na makahiki he 4,000, aole no na la  4. Umikumamaha-Ka po konae hoku, haku ma ka olelo Hawaii akua mamua iho mahealani, malani mahope aku ahiahi ma ka auina la. 7. Kau-Kapipi oia no ko lakou haawina hana ma keia palekana kupaianaha. He hana akea nae keia. No kela kanaka keia kanaka pakahi ka paulele ana i ka mana o ko Iesu koko, Ioane 1:12. Me ka l@l@ husopa keia kapipi ana, Puk. 12:22. 8. Hu-He hoailona o ke ano popopo, palahehe e like me ka hewa ma ke ano kanaka. 9. Hoolapalapa-Paila ia ma ka olelo hapahaole. 10. Koe-He ula paa keia no na mohai a pau loa, i mea e pale aku ai i ka hoowahawaha ana ka hooikeike wale ana. Ua maa mau i ka wa kahiko ao na luna ekalesia me ke kahu pu no hoi e ai i ka berena i koe, e inu i ka waina i koe ma ka malama ana i ka ahaaina a ka Haku 11. Hoolike ia-E like me ka poe i hoomakaukau ia no ke kaahele ana. 11. Mohaiola-Ma ka olelo Hebera, pesaeh, oia no lele maluna, aole hoopa, oia hoi hookuu waiho Wale aole hoopai aole hoepau. I ka wa kahiko ma Hawaii nei ua pule ke kahuna mahope o kona mohai ana, e ahonui ke Akua a hoomau i ke ola o ka lahui. Ua kapa ia keia hana hoomana kahiko he mohai ola. 12. Hiapo-Oka moi Parao kekahi pela no ka olelo hoike ma kekahi pohaku kia hoomanao ma ka olelo Aigupita i mau ai a hiki i keia mau la. 13. Koko-Ka hoailona o ka palekana i na kanaka no ko lakou pono, aole o ke Akua no kona ike. Oia no ke ano waiwai o ka inoa Kariesetiano e hoomoakaka ai i ko kakou ano hoolohe ka olelo a ke Akua. 14. Ahaaina-He o@hana hoomanao mau i hooholo ia hanauna aku ia hanauna aku. Pela no ka ahaaina a ka Haku, aole kekahi kumu a ae, koe nae ko Iesu kauoha e hoomanao mau i kona ohana, he mohai kalahala oia no na kanaka hewa a pau. No lakou e mihi ai, e paulele ai e hoike aku ana i ko lakou manaoio.

            I Ka wae ana i ka hipakeiki, 1-5. I ka la hea ua malama ia ka ahaaina moliaola Iudaio? I ka malama hea o ko kakou makahiki? Pehea ka @ui o ka mahina ia po? Heaha ka mea ano nui ma ka hoomakaukau ana i keia moliaola? Heaha ke ano o ka hipakeiki i wae ia? Heaha ke ano o ka hipakeiki i hoailona aku ai, 1 Petero 1:19? Heaha ke kumu no ka wae ana i ka malama mua, Kanawailua 16:1? Ehia ka nui o ka poe i hoohui ia ma ka halehookahi no ka malama ana i keia ahaaina? Pehea i hoike ia o Iesu ma keia hana hoomana Isaia 53:6, 7? Heaha ka olelo paipai i na kanaka a pau i keia wa, Ioane 1:29? Ua paulele anei oe ia Iesu ma ke ano he mohaikalahala nou pakahi?

            II. Ke kapipi ana o ke koko, 6-10. I ka hora hea ua pepehi ia ka hipakeiki a make? Heaha ka hana i hanala aku i ke koko? Pehea i ka pipi ia ke koko, Puk. 12:22? Heaha ka mana o ko Iesu koko, Heb. 13:20, 21? Pehea i hoomakaukau ia ke kino o ka hipakeiki no ka ahaaina? Pehea i ai ia ka io? Pehea na iwi, Ioane 19:36 Pehea ke koena? Heaha ka olelo paipai, Isaia 20:26, Pukaana 12:22? Hiki anei ia kakou ke ai i ka io o Iesu, Ioane 6:53, 54? Heaha ke ano o na manao i hoailona ia ma na mea ulu mulea? No keaha la ko ka Iseraela ai ana mamua o ke kaahele ana? No ke aha la ka hoohui ana ia lakou ma keia aha aina? No ke aha la ka papa ana i ka aimaka ana a me ka hoolapalapa ia ana? Ua hauoli nui anei oe ma o Iesu la, ma kona oihana ke Akna Hoola nou pakahi, no kou mau makamaka no hoi.

            III. Ka hoola ana i na hanau mua, 11-14. Heaha ke ano o ka inoa o keia ahaaina moliaola? Heaha ka hana kupaianaha olai ua ai pu ka Iseraela ma ko lakou mau hale i kapipi ia? Owai ka poe i pepehi ia ia po? Owai ka poe i waiho wale ia? Heaha ke kumu no ka waiho wale ana i na hale i hamo kokoia o ka Iseraela? Nowai mai ke koko e hoopakele ai ia kakou? Heaha ka hana a kakou i hoomanao mau ai ma ka ahaaina a ka Haku? Ua hoo kaumaha ia anei kakou no ko kakou ano hewa me he alii omokoko? Ua lilo anei o Iesu he pani hakahaka nou a mekou mau hea kanaka? E hoopakele ia ana anei ka poe manaoio a pau loa? E hoopakele ana anei ke koko o Iesu ia oe?

 

MANAO PILI.

            1. E hoola ana anei o Iesu ia kakou ke ole ko kakou hoike manaoio, Roma 10:9?

            2. Ua kauoha ia anei na kanaka a pau loa e hele mai i ka ahaaina o ka Haku, a i ole paha la poe hoike manaoio wale no, 1 Kor. 11:29?

            3. Ua  loaa anei ia oe ka palekana ma o Iesu la, Oihana 4:12?

            4. Ina paha ua waiho wale oe i kela hoike manaoio, pehea oe, Heb. 2:3?

            5. Ua hele mai anei oe ia Iesu, kou moliaola me na mulea o ka mihi, Ier 2:19?

 

Haohao ia ko Peresidena Kalivalana ike ia ma na olanui.

 

            He mea haohao loa ia e ko na kamaaina o ke kulanakauhale poo aupuni o Wasinetona ka ike ole ia o ko Peresidena Kalivalana hele wawae ana ae ma na alanui. Aole loa oia i ike ia e hele wawae ana ma kekahi alanui mai ka hoomaka ana mai nei o keia kau elua ona, a ua ano e@e keia i ko kona kau mua i noho Peresidena ai. I ko Peresidena Harisona kau iho nei, ua kokokee pau loa na la o ka hebedoma i ka ike ia e hele wawae ae ana me kona kii i pihi la a kuk ka aahu, a he mau helehelena kona i kamaaina i ka ike ia. Aole pela hoi o Kalivalana, a ua kohokoho wale ia aku, malia paha ua lele e ka hauli no kona palekana ole iloko o keia nema puni ia o kana mau hana hookele aupuni o ka lahui, ka mea nana e hoomailo nei  kona noonoo a kohu mai.

 

Ke Hele mai Nei e Ko ka Hoohui Aina.

 

            Ua hoopuka ae o Luna Senate Frye, he lala no ke komite o ko na aiua e o ka Aha Senate La hui i ka manao "e hooholo oa ana ka hoohui mai ia Hawaii iloko no o keia au hooponopono aupuni Democarata a maloko mai hoi o hookahi makahiki mai keia wa aku."

            O Generala Schofield, ka alihikaua nui o na puali ka ua Amerika, ua hoomaopopo pono oia i ke kulana me ke akahele a u a owaka ae kona waha, ela na mea ano nui ke hoolawalawa mai nei ia lakou iho a kupono e hele aku ai ma ke ala pololei, a nolaila e hiki  io mao ana ka hoohuiaina iloko no o keia kau  hooponopono aupuni. "Ua hele au a paulehia loa no ka hoohui io ia mai o Hawaii," wahi a Generala Schofield, "e like me ka puka ana mai a ka la o ka la opopo. E holo ana no ka hoohuiaina iloko o ko  Peresidena Kalivalana kau e noho nei, a e puka aku ana oia me na lepa e kapalili  ana. No keaha, ke upu aku nei au e loaa ia'u ka hanohano o ke kukulu papu ana ma a nuku o Puuloa na'u ponoi."-Nupepa Amerika.

 

Na Hunahuna Kuwaho.

 

            O ka nui o ka poe i make iloko o ke kaua kipi kuloko ma ka Ripubalika o Berazila i keia mau malama aku nei, he 3,200 mau ola makamae.-O kela manuwa 'Aquidadan' o ka aoao kipi o Berazila i hoopuholo la mai nei e ka mokukaua aupuni, ua hoolana hou ia a e kapili hou ia aku ana.

            Ua heluhelu mua ia ae iloko o ka Ahaolelo Makaainana o Enelani ka bila kanawai e hoohaiki ana i ka mana hoole o ka Ahaolelo  Ahaolelo Alii i na bila kanawai e pii mai ana mailoko mai o ka Hale Makaainana.-O na loaa aupuni o Beritania nui i ka makahiki i hala, he $3,500,000 ka ci aku i ko ka wa i hala.-Ua haule @loko o ka Hale Makaainana o Enelani ke noi e kiola loa aua i ka haawina e uku mau ia nei i ke Duke o Edineboro.-O ka Alihikaua nui o Beritania nui, ola ke Duke o Cambridge- ua hiki aku oia i ke kanahiku kumanalima o na makahiki i keia wa.-I ka makahiki i hala, ma Enelani a me Wale, he 218,251 mau mare i malama ia, he 914,189 mau hanau a he 569,923 mau make. O ka heluna kanaka i koho ia no Enelani a me Wale ahiki ka hapalua o ka makahiki he 29,731,100.

            Ke kokoke nei o Geremania e hoopuka e aie i $38,000,000.-Ke hoololiloli nei o Emepera Wiliama i na aliikoa oloko o na puali kaua, ma o ka hoopau ana la i na aliikoa elemakule lehulehu loa a hoopiha ma ko lakou mau hakahaka me na aliikoa hou ui-Ke papa oolea ia la e ka Emepera Williama ka bila waiwai o na aliikoa a me na aliimoku ma na kahua heihei.-I ka makahiki i hala, he 48 ka nui o na moku ahi i kapili ia ma Geremania, no lakou ka huina o na tona ma kahi o ke 57,552 a me ka ikaika hui o na enegini mahu ma kahi o ka 29,715 mau lio. O keia heluna moku a pau, hookahi wale no wahi mokuahi no ka mea e ae, a o ke koena ma ko ke aupuni mau helu wale no.-Ke hoike ia mai nei, ua ikaika loa ke kino o Bisimaka i ol ae mamua o ko kekahi mau wa loihi i hala. Ma ka helu ia ana mai nei i na palapala waeaolelo mai na hoaloha a me na makamaka lehulehu wale i panee mai i ko lakou mau hoomaikai ma kona la hanau i Aperila 1, ua hiki aku la ka huina houluulu i ka 11,000 Ua hoikeike hou mai nei ke tela humu lole nona ka inoa Dowe o Mannheim Geremania i kona kuka pale poka e komo ole aku ai iloko o ke kuka paleho ma o ke kukulu ia ana o ka haole me ke kua ma kahi he iwakalua kumamalima kapuai wale no ka mamao mai kahi e kiia aku ai ka pukauopoohiwi, a ua ike ia no aohe i manuheu iki aku ke kuka a komo aku la hoi iloko.

            He mea hou ano nui ina he oiaio, ka puhee ana mai o ka lohe mai Lima Peru mai e hoike ana aia he hoolala hana e kuka ia la e hoolima lima aku ia Enelani i ka mokupuni o San Lorenzo ma ka nuku o ke awa o Kalio i wahi no Enelani e kapili ai i kona mau mokukaua.

            Eia ke aupuni o Mekiko ke kau nei i dute he $250 maluna o na kupapau pakahi e lawe ia aku ana i waho mai Mekiko aku. Ua make ma Mekiko mamua iho nei kekahi lede Amerika, a ua hoolilo ia e kona mau pilikana na dala de $615 no ka lawe ia ana o ke kino kupapau mailaila aku a i ka aina oiwi o ka wahine make.

            E pau aku ana ka manawa e noho ai o na Luna Senate he kanakolu kumamalua ka nui o Amerika Huipula ma ka la 4 aenei o Marakim 1895, mawaeaa o lakou he umikumaha Democarata a he umikumamaono Ripubalika.-Ke olelo ia mai nei, ua ao aku o Luna Senate Morgan i ke alahele o na Democarata o Alabama aole e jookomo iloko o ko lakou mau papa kuhikuhi hana i kekahi olelo e hoapono ana i ko Peresidena Kalivalana mana hooko.-Ua loaa aku ua Luna Senate Hill he 1,000 mau palapala waeaolelo e papahi ana maluna ona i na mahalo a nui, no kona kue ikaika ana ia Peresidena Kalivalana ma kana haiolelo imua o ka Aha Senate.

            Ua waiho iho o Generala Slocum i make koke mai nei o Nu Ioka i ka waiwai i koho ia aku ma kahi o ka $1,000,000. Nolaila oia ka alihikaua waiwai o na Generala a pau o kela kaua huliamahi hope aku nei o ka Akau a me ka Hema o Amerika Huipuia.

            Iloko o ka makahiki e pau ana i ka la 31  Maraki i hala aku, he $15,000,000 i hoolilo ia e ke kulanakauhale o Nu Ioka no ka malama ana i ka poe ilihuue, he $5,000,000 ka oi ae o ko keia makahiki maluna ae o ka makahiki i pau.

            O ka hoku welowelo i keia mai nei ma Sikane, Wale Hema Hou, eia ke nee mai nei i ka akau, a e ikeia ana ma ka latitu ma ka hikina hema ma ka hapakolu elua o Mei nei.

            Ina e kaikai ia ka mokuaina o Sesaka a kau ia iho maluna o Europa e paa pu ana na kulanakauhale po0 aupuni o Enelani, Farani, Belegiuma, Auseturia, Helevetia a me Geremania.

 

NA LETA

[Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na mauao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou noe mea kaka@]

 

Na mea hou o@ka Mokupuni Ahina.

 

            ALOHA OE: -Ma ka la 12 o Aperila, ua noho ka Papa Nana Koho Balota Elele ma ka apana o Kamalo, he 8 poe hoohiki, oia hoi 5 haole 3 kanaka Hawaii. A ma ia la no, ua ike ia aku ka lunakanawai L. Kalauokalani ma kahi o J. W. M. Poohea Lome, e hele ae ana ma ia alanui, he alanui nae kela i hele nui ole ia e ua lunakanawai nei mamua, a ma ke koho aku, ua holo pee ae i ka Papa Nana, oiai, aia ka Papa Nana ma ka halepule o Pupukanioe e kokoke ana i ke alanui aupuni, ua pono kela, ao no ke koa ao no ka holo. Aole hewa kela, oia no ka mea e mau ai ka inu rama ana ma Kalaupapa i na e hele ma ke alanui a ka Papa e noho ana a hoohiki, alaia, aole e inu rama ma Kalaupapa me Makakoa ma.

            Ma ka la 2 o Mei nei, oia no ka la koho balota elele hana kumukanawai. Ua ike ia aku ka hae Amerika ma ke hale o ke ke keiki Amerika W. A. Kukamane e pulelo ana i ke ahelaumakani, a aia ua taata Amerika la ma ka hale hana koho balota, oiai oia kekahi hoa o ka Papa Nana a o kana Eva a me ka hae e welo ana, olaua wale no ko ka home ma ia la kamahao. Oehuehu no kela keiki, he puuwai hopo ole, aole maka'u i ke oki ia o ke poo a lawe ia na wahi pono e ka Moiwahine @mokoko Liliuokalani, ahu nae la pala a ua Moiwahiue omokoko nei.

            Ma ia la 12 no o Mei, he 21 poe hoohiki i koho, oia hoi 8 haole 13 Hawaii ponoi, 4 poe hoohiki aole i hele e koho baluta, oia hoi 3 kanaka Hawaii 1 haole, huina i hoohiki 25.

Na heluna balot.

J. W. Kalua     24

H. P. Baldwin 18

J. K. Iosepa     13

W. Y. Horner  10

W. F. Pogue    6

            O keia kahi mea iki.

                                    JAMES PAALUHI

Puaahala Molokai, Mei 12, 1894.

 

Ka Makaainana Nonoi Uala.

 

E ka Nupepa KUOKOA, Aloha oe:-

            E ae mai i wahi kowa no makou e hoounauna iki aku ai i kou oiwi lalahi, a eia iho kahi ukana: Ma keia mau pule elua i aui aku la, ua hoopuka mau ia maloko o ka nupepa "Ka Makaainana," he mau itamu lehulehu e pili ana i na kini o o Moanalua, a ua kapaia aku lakou he poe hoohuiaina no ke kau mau ma na kaa kenikeni o Smith, a he nui aku hoi na olelo hoohenehene i hoomaopopoia he hupo ka opupalula nana i kakau. He mahalo makou i na olelo ao naauao a na nupepa, i na mea kupono nae, a i maopopo ka hiki ke hookoia, aole hoi i na ipu keleawe piha palula i kukulu ia mauna o na kahua hiki ole ke hooko.

Ua ao mai ka Makaainana e hoopau makou i ka hoolilo ana i na dala ma na kaa o Smih, oiai he hoohuiaina oia a he kakoo P. G., a o na kenikeni a pau i manaoia e hoolilo, i ka aoao aloha aina wale no e pono ai ma na ano a pau. Ea, pehea la ka noonoo maikai ana o keia, pau anei ke kau ana maluna o Kinau ke manao oe e holo i Hilo, a i Kahului paha? Ua makaukau anei ka Makaainana me ona mokuahi nui pauhananuu nana e aloalo na ohua no ia mau awa i ole  ai e lilo ia Waila hoohuiaina ia mau dala? He hiki anei ke hoouna na leta a kakou me ke kuai ole aku i na pooleta a ke aupuni P. G.? E hele wawae anei ko Ewa poe a hiamoe iloko o ke kuawa i lilo ole na dala i ke kaaahi hoohuiaina o Dilinahama? He hiki anei i ka Hui Kalepa o Moanalua ke kuai akea aku i na waiwai o ko lakou halekuai me ka uku ole i ka laikini i ke aupuni hoohuiaina? He hiki anei ke uku ole i ka auhau kino i loaa ai ona paa lole ahinahina hapa. He kiola anei oukou i na dala uku nupepa ina na kekahi kanaka hoohuiaina mai ua dala nei? Aole anei o oukou ae a haawi i na nupepa a oukou i ka poe hoohuiaina o loaa auanei ia lakou ka pomaikai o ka ike ana i ka oukou mau mea hou?

            E pane mai i keia mau ninau me ka pololei, a ina i puua alaila, e aho no kahi wai i Kalihi e pili la me Mikanele, no ka mea, aole oia i hoo naauaoia, eia nae he hiki ke noi i ka uala, hahai pololei mai i ka inoa a me kahi i kanuia ai.

MOANALUA.

            Mei 13, 1894.

 

            Ua noi mai ka Hui Aloha Aina o Hilo mamuli o kekahi olelo hooholo i hooholoia e lakou e ao mai ana ia Nawahi ma, Aberahama ma, a me lakou no apau loa, e oluolu e hoopau i na paio ana e like me ia e ike ia nei ma na nupepa Hawaii, a e noho lokahi pu e like me mamua. Ua like keia me ke ao mai o na keiki i ka makua, aka, i na no hoi he makua lokoino a hoolohe ole, a he oi pakela loa aku no hoi kona hiaai i ka walaau ma na nupepa e hoike ai i ka hawawa, oia iho la no hoi. Hewa ole nae ko Hilo poe, oiai ua poha mai ko lakou leo aloha i ka makua e naku makape nei i ka naelo o Alakai.

 

HE MOOLELO KAAO

 

NO

 

Namakaokapaoo

 

KE AHIKANANA WIWO OLE O KULA I MAUI.

 

Ke Koa Kaulana i ke Au o Imaikalani ka Moi o Kauai.

 

KA MEA NANA I PULUMI PAU NA KAEAEA OKAUAI A PUNI.

 

KA OLALI AU MOANA O NA KAI EWALU O HAWAII NEI.-KA HIAPAIOLE O NA LA I AU WALE AKU LA.

 

(Hoopukaia @ John K. Ilihia, Lihue, Kauai.)

 

            Iloko o ke au kaniko o ko Hawaii nei lahui kanaka, e noho ana iloko o kela au pouliuli i hala, o na lii a me na makaaina o kela a me keia mokupuni o Hawaii nei, e noho ana lakou iloko o ka uluahewa o na hana puuwai eleele, oia hoi ka powa, ka pepehikanaka, kaua aku a kana mai, hao aku a hao mai, a ua lilo hoi ka maka o ka ihe, ka pololu a me a newa, he mau mea punahele loa ia lakou, a oia na mea i kuluma i keia lahuikanaka i ike ia iloko o ia au pouliuli, a iloko o ia wa i hoea mai ai ka kakou koa ka mea nona keia moolelo i ke ao malamalama, ma ke ano he ui nohea kaili puuwai e hai malule ai ka hai mea maikai, a i ole ia he naita kaulana o ka maka ihe a me ka pololu, ka newa ka lei o mano a me ka palaoa pae a i ole ia he hekili kui pamalo n Iku-a a he makani puahiohio no ke kuluaumoe, a oia mau mea ka mea nana i alana aku iaia e kakele i na ai o Hinakahua imua o kona mau enemi no ka pono o kona aina, a me ka hanohano o kona inoa i kulike ai me ka hoike a kona mau aumakua, e hoea mai ana he alii nui mai ka po mai, he alii wohi, he mana, he ike, he ikaika a he koa wiwo ole imua o na kahua kaua lehulehu, a nou e ka makamaka heluhelu, ke kali loa mai nei paha kou makewai o ko ike i ka ui nohea o ka ua Ulalena o P@holo, epla iho, wahi a ka mea kakau a uina aku ka wai o Namolokama.

 

KA HANAU ANA.

            O Kula ke ahupuaa, o Maui ka mokupuni, o Kula keia i keha ia i kehaia i ke mele, a i paa i ka haku ia e ia haku mele kaulana oia o Holoua:

 

Me he halau la ka malu o ke kukui

Ka ulu powehi noe a ka laau

Ka haki a na maila aala i ka wao

Ka ike aku i ka poli aala o ka mauu

Ke nu'a wale la no i ka awapuhi

I ka hehia e ka ua lena o Lilikoi-e

He-a

Koi kua mauna ke aloha i ke kanaa

Ke ku i ka waawaaa napele ka manawa

Nahaha ia waa he awa ino

No Kula ia poe ke hoehewa nei-e

He-aia-e

 

            A oia ka leo o ia aina, he hoe hewa a unaunahi i ka pikapika o ka hee, he aina alii keia o Kula i ka wa kahiko, a no keia aina no ka ma kuakane o ka mea nona ka moolelo a kakou e hooipo nei, oia o Namaka, he kanaka alii keia o Namaka, he alii nui mai ka po mai, o Kupulanikea kana wahine, aole oia he alii, he makaainana oia, a e like no hoi me ke ano mau o na lii o Hawaii nei i ka wa kahiko ka hookaha i kaikamahine maikai a ka poe makaainana, a me ke keikikane maikai, a pela i lilo ai o Kupulanikea i wahine na keia kanaka, no ka ikeia he wahine ui i hele a

 

Nani maikai Lili hemolele i ka la

Lena ke oho o ke kukui

NO pa i ka ua

Maopopo ka ike i na mea nani o Pii holo

 

            O keia manawa a laua i hui ae la, ma ke ano he kane a he wahine, eia no keia iloko o ko laua mau la heu ole, o ka hana a ke kane, he mahiai a me ka lawaia, a o ka hana a ka wahine he kuku kapa, he kanaka ikaika keia o Namaka i ka mahiai, hookahi no la pau he mala, a pau he mala, a p@u he mau awawa nui i ka mahi ia e keia kanaka, a o ka ai o keia mau mala nui e kanu aku ai, oia no  ka uala, oiai, he aina wai ole o Kula, o ka hele hoi keia a pau ae nei ua mala nei i ka waele ia o ka lau koe, noho aku nei kela a ka la kupono i ke kanu, alaila kii ka lau, hookahi no a ia nei haawe lau uala o ka ouni no ia o keia mau mala nui hewahewa, a hookahi no hoi la i kanu ia ai o ka puni no ia. Noho aku nei laua nei a hui ae nei ka lau o ka ai, (ka uala) olelo aku nei o Namaka i kana wahine, "ua hui ka lau o na wahi kalina uala a kaua, o ka i'a hoi koe, e holo paha au i ka moana i i'a na kaua?"

            Ae mai nei ka wahine, "ae e holo oe," ia wa o ko ia nei liuliu ae la no ia i ka ia nei mau wahi pono lawaia, ka makau, ke aho, aho nui, aho liilii, makau nui, makau liilii, a lalau ae la keia i ka ipu holoholona lawaia, o ke kau no ma kapaia, o kahi kuina apeu oia nei a lele aku la keia honi i ka ihu o ka wahine, kaha aku la keia hele, kau kihei a ke ae loa, a hiki keia i ka halau waa o ia nei, panee keia i ka waa, hookahi no a ia nei pahuna i ua waa nei ona, hele ana ka waa mawaho o ka poina nalu, aole i pau ka holo o ka waa, ke mau nei no ka pahee pakika i ka ohuku ale, lalau keia i ka hoe a ua olelo ia hoi o Namaka he kanaka ikaika i ka hoe waa. O ka laula o ke palaulau o kana hoe he eha kapuai, a e like no hoi me ke ano o ko Kula poe he makaukau hoe hewa ma ke kunihi o ke palaulau o ka hoe e hoe ia ai ka waa, a iloko o keia wa i o iho ai keia i kana hoe iloko o ke kai e kalele pau ana i kona ikaika hoe, he ole ka mea a holo a ku ua waa nei, no ka mea, ua hoe ia ma ke kunihi aole hoi ma ke paiaulau, a no ka holo ole o ua waa nei, u@uhi hou ae nei keia i ka hoe a ia nei a hoololi ma ke palaulau, a olelo iho la keia, i holo ole paha hoi oe e keia waa i ka hoe ia ma ke kunihi, eia mai hoi ka holo, a iloko o keia wa i o iho ai ua kanaka nei i kana hoe iloko o ke kai o haalele pau ana i kona ikaika hoe, a he kulana ana no ke kino o la uei i hope, a i keia oi ana no imua, puehu liilii e kai iluna, a lele liilii ke akoakoa iluna, hookahi no hoi keia mapuna hoe a ia nei, hala keia i ka lepo, nana mai la keia ia Maui, ua uhi kai i ka aina, a hoolana iho la ka waa o ia nei, oiai, o ke koa lawaia keia a kona mau kupuna a me kona mau makua i hala aku i ka po a mamua nae o ke kuu ana aku o ia nei i ka ianei mau makau lawaia iloko o ke kai, kapakapa mua ae ia keia i ko ianei mau aumakua, a i ka pau ana, mali iho la keia i na popo maunu a paa iluna o na makau, kuu aku la keia iloko o ke kai, a o ka hele hoi keia o na makau a ia nei a ka papaku o ka moana, huki hou ae la keia iluna, alaila hoomaka iho ia keia e kanaenae me keia mau wahi oolopu leo:

            E ka ia nui, e ka ia iki

            E ka ia ku o ke kai uli

            E ka ia ku o ke kai kea

            E ka ulua kapapa o ka moku

            E ke ahi maka hialele

            E ka lau mano ia o ke ko'a nui la, e ala, e ai, e apo, e poi

            Owau nei o Namaka, he lawaia nui, i keia wa a ianei e kanaenae nei, ke lulu nei ko ia nei mau lima i keia mau aho pakahi, i hemo aku ka maunu, alaila pualena aku la hoi ke kai i ka hauna o ka maunu, aole i pau pono ae ka ianei mau hua kanaenae, a o ka amama aku no hoi koe, me he mea la i hukia pu ia iho keia ilalo e ka ikaika o ka i-a, hoomanao iho la keia, ua apo ia na makau a pau loa a ia nei e ka i-a, hoomanao iho la keia, ua apo ia na makau a pau loa a ia nei e ka i-a, ia wa, ua hoomaka ae nei oia e huki pakahi i ua mau makau nei ana iluna, i nana iho ka hana, ua apo mai la ka ulua, e ahi. ke kahala, ka ulaula, a o ko ia nei huki mai la no ia nei ana a hookomo iloko o ka waa hoohuli ae la keia i ka ihu o ka waa o ia nei no ka aina, eia hoi keia iwaho pono o Kamaaiaea, malalo aku o Kahoolawe, hookahi no mapuna hoe a ua kanaka nei, hoea ka waa o ia nei mawaho o ka poinalu, a i ka lua no hoi o ka mapuna hoe, pae ka waa o ia nei i kahaone, lele iho la keia ilalo a lalau i ka limu kala, a kalokalo ae la keia i ko ia nei mau aumaka a pau, hapai keia i ka waa o ia nei a komo i ka halau waa, o na pono lawaia a ia nei, o ka aumaka ia, huli hoi mai la keia, manao ke ola o @aauka ua hoi ka lawaia me ka laki.

Aole i pau.

 

            Ua makemakeia ka mea unuhi o keia maolelo, e hoolako a e haouna hou mai i kope no kau moolelo, oiai ua kokoke e pau na kope mua au i hoouna mai ai. L. H.

 

            "O ka oi ma ke ao holokoa." Oia ka W.D. WOODRING o BORDLY RENETUKE, e hookaulana nei no ka Chamberlain's Cough Remedy (Laau Kunu). Ke kamailio nei oia ana mai nei no ia mai ka loaa ana i ke kunu koikoi loa a me ke anu, a ua hooholo oia o keia laau lapaau ka oi ma ka honua nei. E kuai ia no ma na Halekuai Laau Lapaau a pau. O BENSON, SMITH & Co., na Agena ma ko Hawaii Pae Aina.                          tf

 

Koolaha Kumau.

 

KAAYER SASEPARILA

 

Oia ka LAAU oi loa o ka maikai no na mai i hookumu ia mai ke koko ino mai. Ua oi loa ae hoi, no ka mea, o kona kahua i hookumui@ a : o ka

Honodorusa Saseparila Oiaio.

            No ka mea, o ka LAU NAHELEHELE a me na mea a pau i maa i ka hoohuihui ia, oia na laau oi loa o ka maikai, a no ka mea hoi ua ike ia ka waiwai io ma ka lapaau ana i na MA'I o ke KOKO-ua oi ka

 

Ayer Saseparila

ma na mea a pau e hooikaika a e kukulu hou ai i ke kino i hoonawaliwali ia e ka ma'i a me ka eha.

            Ua hoonoono ia ka ai, ua hoopau ia ka ma'i o ka waihona hoowali ai, ua hooikaika ia ke Ake a me ka Pu@ Hoowali ai, a hoohana maikai ia na lala a pau o ke kino. Ua hookuke ia mai ke kino ae, ka laau make o ka ALAALA, ua hoola ia na EHA, na PUHA, na RUMATIKA, na MAIHELE, na HUEHUE a me na ma'i ma ke poo kahe wale o ka hupe, a ma na wahi a pau ke hooia mai nei na Kauka alakai ka maikai o keia laau.

            Ke hoola nei ia hai, a e hoola no hoi ia oe.

 

No ke KUNU a me ke ANU o ka

 

Ayer CHerry Pectoral

ka laau lapaau alakai o na ohana.

 

            @o ka NALULU, ka LEPOPAA ka LENA a me kekahi mau mea ino no e ae o ka opu, e lawe i ka.

 

AYER HUAALE CATHARTIC

 

E makemakenui ia nei e ko ke ao puni.

            Hoomakaukauia e Kauka J. AYER & Co., Lowell, Masekuseta.

 

HOLLISTER DRUG CO.

Na Agena ma ka Paeaina Hawaii.

 

B2

 

KAKELA ME KUKE

 

kA - HALEKUAI - NUI

 

- O NA -

 

WAIWAI LIKE OLE

 

NA MEA

HANA KAMANA AIPAU

Na lako pili hao kukulu hale,

Na kepa,

Na lei ilio,

Na kaulahao iilio,

Na Pahi,

Na Upa,

Na kope hulu,

Na Pulupulu.

PALAU LIO

Na mea mahiai,

Na au ho,

Na au koi,

Na kua bipim

Na lei bipi,

Na kaulahao bipi,

Na uwea pa,

Na kaa palala,

Na mea piula,

Na ipuhao.

 

Makau me Aho Lawaia

 

Na Iliwai

Na kauia,

Na hulu pena,

Na pulumi,

Na pena, me ka aila,

Na kopa,

Na aila mahu@

Na pakeke

Na pakeke hao,

Na kapu hao,

Na pauda,

Na kukae pele,

Na uwiki, a me

Na ipukukui.

 

Mikini Humuhumu Kaulana

 

Wilcox, & Gibba Hookahi Lopi.

 

ka Remington, Elua Lopi.

 

            A me na ukana he nui loa. o kela ano @ me keia ano.

 

Kakela me Kuke

 

289@-q