Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 23, 9 June 1894 — Page 1

Page PDF (1.55 MB)

This text was transcribed by:  Ruth S. Goldstein
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA.

 

BUKE XXXIII.         HELU 23.       HONOLULU, POANONO, IUNE 9, 1894  NA HELU A PAU, 2497

 

 

Koolaha Loio.

 

J. S. SMITHIES (KAMILA,)

 

NOTALI no ka LEHULEHU

 

A HE

 

Agena Haawi Palapala Mare

Mahukona, Kohala, Hawaii    2378 1y

 

W. R. KAKELA,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

2370

 

ANTONE ROSA, (AKONI.)

 

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

LUNA HOOIAIO PALAPALA.

Keena Hana ma Alanu Kaahumanu.

2370—

 

ALLLEN & ROBINSON,

NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU E loaa no ma ka UWAPO O PAKAKA, Honolulu, make kumukuai makepono loa, no ka pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e ku kulu hale.  E kipa mai a e ike kumaka.

 

2396 q

 

E. G. HITCHCOCK, (AIKUE HIKIKOKI.)

 

Loio a Kokua ma na mea a pau e pili ana ma ke Kanawai.

 

E OHIIA NO NA BILA AIE ME KA AWIWI

Hilo, Hawaii.               2370

 

WILDER & CO., (WAILA MA.

 

            Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea e ae a pau e pono ai o ka hale.

 

Kihio Alanni Moiwahine me Papa.

2396-q

 

JAMES M. MONSARRAT, (MAUNAKEA.

 

Loio a he Kokua ma ke Kanawai

 

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

 

            E o ma ia no na Palapala @ nei, Palapala hoolia@alima, a me na Palapala Pili Kanawai e ae ma ka oleio Hawaii.  Dala no ka @ ma ka moraki ma na Waiwai Paa.

 

            Keena Hana : Hale Pohaku hon ma ka aoao ma Waikiki o ka Halewai, alanui Kalepa.  2370

 

J. T. WATERHOUSE, (WALAKAHAUKI.)

 

Halekuai o na Lole Nani Panio!

 

LAKOHAO.

 

Na Lako Hana Mahiko,

 

A PEIA AKU HE NUI WALE.

 

Alanui Moiwahine, - - Honolulu.

 

2396-q

 

OLELO HOOLAHA.

 

MAI KEIA la a mahope aku, aole loa e uku ana ka mea nona ka inoa malalo iho i na aie i hoaie ia e kaua wahine ma kona inoa.

 

2496                                                                THORNE D’AGUIAR,

 

HOOLAHA HUI.

 

UA HOOHUI AE NA MEA NONA NA INOA malalo iho ma ka Hui nona ka inoa “Waiaha Ranch Company” ma ka Hana Waiu a Hanai Holoholona ma Kailua, Kona Akau, Mokupuni o Hawaii, e hoomaka ana mai Sepatemaba 14, 1892.

 

                                                            A. FERNANDES,

                                                            FRANK CORREA.

 

Honolulu, Mei 24, 1894.                                                         2195-2

 

Hoolaha a ka Lunahooponopono Kauoha.

 

UA HOOKOHU IA MAI KA MEA NONA KA inoa mamalo iho e ka Aha Hookolokolo Kaapuni o ka Apana Ekahi i Lunahooko auoha no ka palapala hooilina a ANNA J BLACKBURN i make, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka lohe i ka poe a pau a ka mea make i aie aku ai, e waiho koke mai i ka lakou mau koina iaia maloko mai i na malama eono mai keia la aku, a i ole ia, e hoole mau loa ia aku no.

 

                                                            H. H. PARKER,

            Lunahooko Kauoha o ka Palapala Hooilina o Anna J. Blackburn i make.

            Honolulu, Mei 16, 1894.                                 2494 5

 

KO BIHOPA MA,

BANAKO MALAMA DALA

 

 

 

LAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoale ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia mau kumu:

 

            Ina e hoomoe mai ke kauaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no makou i ka ukupanee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a ua waihoia paha ke dala a hala na malama ekolu i ka wa e hooponopono ia ai na helu.  Aole uku panee e helu ia maluna o na dala hakina no na la elua paha o ka mahina.

 

            Aole uku panee uku ia i na dala e lawe ia ana maloko o ekolu mahina mai ka wa aku o ka hoomoe ia ana mai.

 

            He @0 la mamua ae o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kona mau dala, e hoike e mai i ke Banano, a e luwe pu ia mai ka buke dala i ka wa e kikoo ai.

 

            Aole dala e uku ia, aia wale no ma ke kikoo ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me k@a lawe pu mai i ka buke hoahu dala.

 

            I ka la mua o Sepatemaba o kela a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia maluna o na puu dala a pau e waiho ana me ke kikoo ole ia, e helu ia ma ka aoao o ka mea noomee dala mai i hala na malama ekolu, a ma ia wa aku e hoi ia me ke kumupaa mua

 

            O na puu dala haomoe mai maluna, elima naneri dala, e lawe ia no mamuli o o aelike ana.

 

            E hamama ana ka Banako ma na ia a pau o ka hebedoma koe na la Sabati a me ua la Kulaia.

                                                BIHOPA MA.

            Honolulu, Iau                                                              2896-q

 

HE KAAO HOONAUE PUUWAI

 

NO

 

PUAKAOHELO

 

KE

 

Kaikamahine Alii.

 

KA

 

Ui Oi Kelakela o ka Nani a me ka Maikai.

 

NANA

 

I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI.

 

KA

 

Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua-kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei.

 

Ke Kiowai kapu a me ka Mana Kupua e kiai ia ana e na Honu Alii he Umikumamalua; ua lilo ia mana i mea ole i ka Nani a me ka Ui o Hawaii.

 

MOKUNA II.

 

            He kanaka no e like me ko kakou ano e noho nei, he kamailio no e like me kakou e kamailio nei, he ano ahiu nae ke nana aku i ko lakou mau helehelena, aka nae he oluolu a he hookipa i ka malihini ke kipa mai i keia aina.  Eia nae he aina kapu keia, he kanawai ikaika, he make wale no ka hoopai ke ku ka hewa.  Heaha na hewa e hopu ia ai:  Penei, o ka malihini kipa ana i keia aina me ke kuleana ole, a loaa i ke kanaka e loaa ai ma ka aoao hikina nei, e lawe ia mai oia imua o maua, a ina i ku ka hewa, alaila na maua no e hookolokolo.  na he hewa uuku, aole make, eia hoi kona hewa he lalau i na huaai o ka aina nei, a o kona hoopai he hoopaaia i ka halepaahao o Kapahuokeola, a pela no na hewa liilii e ae a pau, a o ka hewa ku i ka make, oia ka hewa pepehikanaka, aihue i na mea nui o ka aina, aihue puaa, pipi a me na mea like, he mau hewa keia i ka make, i hooma ha iho ai ke kamaaina i kana kamailio ana, a me kana pane ana mai i ka ui.

 

            Ninau hou aku la ka ui, pehea hoi, ina e aihue ana ke kanaka i ka hai mea nui, oia hoi ka hai wahine a me ka hai kane, he ono ia la, aole ia he hihia nui, a heaha ka hoopai, a ma ke ano hea e hoopiiia ai?

 

            E na hoa heluhelu o keia moolelo, e hai aku au ia oukou, o keia ninau a ka ui aukai o Hilohanakahi, ka aina nona ka ia kaulana, i hoomanao ae ai ka mea kakau i keia mau lalani mele.

 

Ka ua huki hee nehu a ka lawaia i ka moana

A nona hoi ka olelo ana

Pepe Omakapa i ka pakai

Ua nui kela

 

            Ae, ua ku malie ke kamaaina aole wahi leo pane, a i ole la hoi ia o ka olomana kane ia hoi, aole no he puai leo o laua a elua, a hoomanao hou ae la ka mea kakau i keia mau wahi lalani mele:

 

Pili pu ka hanu o Wailuku i ke anu

I pilia mai kanaha me Mauoni

Oni ke kula o Kamaomao anapa i ka la

I ka la ili opialu ka uka o Hamakua loa.

 

            Aole no i hai ia ka haina o ka ninau, a hookuu wale ko lakou hooluana ana ma ka rumi hookipa, a hoi au la ke kamaaina wahine e hoomakaukau i kahi o na malihini, a koe iho la hoi laua nei me ke kamaaina kane no ka rumi hookipa, a oia ka ka ui i hoomaoe ae ai, he mamao loa aku no paha kanaka mai o olua aku nei?

 

            Noho iho la ke kamaaina a liuliu, pane mai la, he loihi loa kanaka mai o maua aku nei.

 

            Heaha ke kumu i noho kokoke ole ai kanaka ma keia wahi?  wahi a ka ui.

 

            O ke kumu, he kanawai mai ke alii mai, aole e ae ia na kanaka e noho ma ka aoao hikina o ka aina, o hookipa lakou a huna i na poe malihini e pae mai ana ma keia aina, oiai, o ka aoao hikina nei o ka aina ka aoao e pae ai o @a waa mai ka moana mai, no ka mea, o ke au o keia aina a puni, he au lawe i ka moana, a o ke au o keia aoao, oia ka hikina nei o ka aina, he au pale iloko o ka aina nei, oia ka mea maa mai ka wa kahiko mai a hiki i keia wa a kaua e noho nei.

 

            Hoopau iho la ke kamaaina i kana kamailio ana, no ka mea, ua hoea mai la o Kealiiwahineokaloa mai kana hooponopono ana i na wahi moe o na malihini, a pane mai la, e na lii opio o ka ua kaulana, ua lawa ka nanea ana i ka olu o ka makani he pilikoolua a me ka olu o ka home pili aloha.

 

            E na hoa, ua manao ka mea kakau, eia wale no la keia mau inoa i Hawaii nei, eia no ka i Kuaihelani kekahi, a hookuu ae la ka lakou luana ana, a hoi aku la kela a me keia ma ko lakou wahi moe, a hoopihaia hoi ko lakou mau rumi me ke ala kupaoa o na mea ala like ole, a nona paha keia wahi kanaenae:

 

Mapu ala ke okupukupu i ke kula o Lihue

Honi ke kupa ke kamaaina o Kalena

Holo no ke ala i ke ala kai o Ewa

No Ewa ka ia papa i ke kanaka

Mai walaau—e, o makani auanei—a

Apa ka makani he Inuwai

Uhi ae la i na uka o Haleauau

Anu ke kupa a—i ke anu e—

Anu ke kino he luahi na ka moe a—aia hoi—a

 

            I na olomana i hoi aku ai ma ko laua rumi, aole he pau iki o ka manao mahalo o ka wahine no ka ui o ke kuikamahine, e noke mau ana ia i ke kamailio, nani maoli keia kaikamahine, ina o na haku o ka aina nei a ua like me keia nani, ola na iwi, he lohe wale mai no ko kaua i ka nani o ke kaikamahine alii e noho mai la i Nuumealani, nona ke kiowai kapu e kiai ia ana e na honu alii he umikumamalua, e aluhee ai na mea kino, a eia paha auanei ka mea e aluhee ai ke kapu o ua kiowai la, he nani auanei keia a lohe mai i ke ao, ua noho ae nei kaua a ua kau ka hulu elemakule, aole he mea i ike ia, he nui na malihini i kipa mai ma ka aina nei, mai ka poe haahaa a ka poe kiekie, mai ka poe kiekie a i na aupuni like ole o ke kai mai, mai na aupuni e ku ana maluna o ka ilikai a i na aupuni o lalo o ka papaku o ka moana kai lipolipo, aole he like mai me keia ui, oia nei ka helu ekahi ma ka’u ike, wahi a ka olomana wahine e hoomau nei i ke kamailio ana, a oia no hoi ka kana kane e hoolohe mai ana, he ae wale no kana i na manawa a pau a ka wahine e kamailio ana, me ka haawi pu mai i na hoola ana, ae, oia nei ka helu ekahi o na mea kino kanaka i hiki mai i keia aina, a he mea oiaio no hoi ka laua e pai nei, no ka mea, he ui no Hawaii nei.

 

            A no ko laua nei pai hoi i ka nani a me ka maikai, i hoomanao ae ai ka mea kakau i keia lalani mele a ka poe loea haku mele o Hawaii nei

 

Maikai Kauai, nani na pae puu e alo nei i ke kai

O haupu mauna kilohana i ka lai

I kuia e kealewa o Kalanipuu e au nei i ke kai

Aloha kukui paahaaha o Huleia

Lamalama ukiuk@ kai ekeeke o Nawiliwili

 

            Oiai no laua nei e hoomau ana i ke kamailio ana no ka laua mea e iia nei, a e haalele aku hoi kaua ia laua pela, a e huli ae kakou a nana i ka ui nohea nona keia moolelo.

 

            I ke kamaaina i haalele aku ai i ka ui ma kona rumi, ua wehe ae la oia i kona kapa ahuula mai kona kino ae a hookau aku la i kana mau manu iiwi makapolena, a haule aku la oia hiamoe.

 

                                                                        Aole i pau.

 

KA WELO LIO HAWAII.

 

            O ke kii maluna ae, ola no ke kii o ka welo lio Hawaii nani nona ka inoa “Fred Mac,” a i ona ia e Clarence Macfarlane o keia kulanakauhale, a he holo kiauau e pau ai ka mile iloko o 21 minute 42 sekona.  Ke manao ia nei, e hiki ana iaia ke holo a pau ka mile i keia makahiki iloko o ka manawa i emi iho i ko ka wa mamua ae nei.

 

He Leta mai Gilibati mai.

 

Butaritari, Aperila 21, 1894.

 

Rev. C. M. Hyde a me Mrs. Hyde,

 

Aloha olua iloko o ka Haku.

 

            E hoike aku au ia oe i ke kulana o ka hana a ka Haku.  Aole no he holomua loa ma kekahi mau apana a he holopono no ma kekahi, o ke kumu, no kahi Pope hokai.  A ma ko’u kaahele ana iho nei i ko’u mau apana me ko’u mau kokua Gilibati, kekahi o ko’u mau hoahanau opio.  E hoike mau ana au i kela Pope i kona Ialau i ka Palapala Hemolele a me kona alakai hewa i na kanaka ia Maria, Petero a pela aku.  Ua kuhikuhi aku nu i ka olelo a Iesu, Ioane 10:1, 9; 14:6; Mat. 12:46-50.  Ko lakou manao, ua like me kela wahine i aahu ia i ka la, Hoi keana 12:1, Ua kuhikuhi hou au ia lakou, Hoikeana 17:1-6.  Ua hoakaka nui au no ko lakou makemake e kinai a e huna i ka oiaio a me ka mana o ke Akua e like me na olelo o ke makuna, a he nui aku.

 

            E kala mai ia’u i na ua lalau ka’u mau wehewehe.  E oluola oe e hoouna mai i mau buke hoonaauao, ua hala ka pouli ma keia paio ana, ehiku i hoi mai a koe aku no ka nui.

 

            Ke kaahele nei au i keia mahina no ka malama ana i ka ahaaiua a ka Haku.  Elua no wa e malama ia ai Kapule a me Poakolu.  Iloko o eha Sabati, 21 i bapetizo ia, 7 i hoi mai 13 i hookomo ia i ka ekalesia, 4 i hookuu ia, 4 i make.

 

            Ka nui o na haumana Kula Sabati, ae 178; Kula hele la, 128 haumana.

 

            Eia ko makou hana nui i keia mau la he hookaa aie lahui.

 

            E haawi i ko’u aloha i na haumana mua a me o’u mau pokii iloko o Iesu Kristo.

 

            He maikai no ko makou ola kono, aole nawaliwali.

 

            Na’u na kau keiki a hoahanau iloko o Kristo.

 

                                                                        J. Nua.

 

            Rev. C. M. Haika D. D.—Aloha nui oe me ka ohana, a me haumana o ke Kula Kahunapule o ko Hawaii Paeaina me Maikonisia nei no hoi, ke uwehe nei o Nua, Kaai, Mahihila a me na wahine a lakou a pau, i ka lamaku e ka olelo maikai a ka Haku ma Kilipati nei.  Makena ke akamai i ka olelo Kilipati, hiololua walawalaki, waiki poha na kolokolo i na papaku o na luakini o Kilipati, ke haawi aku nei au i ko’u mahalo a nui no oukou a pau loa No ko oukou hoouna ana mai nei i keia poe ui, a ikaika ko lakou mau kino, ua loaa nae o Kaai i ka ma’i lolo ma na waewae, ua pehu na waewae.

 

            Pela ko’u lohe mai i kahi haole sela o ka moku kuai niu maloo, auwe!  Aloha ino kuu pokii iloko o ka olelo hoopomaikai a ka Haku o Iesu Karisto.  E pau ana paha ia pilikia ona, aole paha?  No luna mai na pomaikai o ko lalo nei poeHunahuna lepo, o ko lalo nei poe hunahuna lepo he poe lele opeapea lakou me he lupe la aole kakalapola, kipoho i o a i o, a i anei, a pela aku.

 

            I ke kaapuni ana o’u i na mokupuni a pau o ka Papa Hawaii Tabiteuea, ua maikai no na hana a ka Haku malaila.  Ua ikaika no o’u mau pokii oia o Kaaia a me Paaluhi, ua haukawewe no ka laua mau haumana i na himeni honehone i kuu wahi kumu pepelao. 

           

 

He nui loa na keiki ma ia mokupuni, a i ko’u nana ana a me ko’u hakilo ana, ike pono iho la au he ili mahune, me he ili la o ka poe iuu awa la o Honolulu.

 

            No Nonouti, ua hiki au ilaila, a ua halawai pu au me Mika Wakapu a me na kumu oia mokupuni, ua maikai no, ua nonolo no na haumana i ka hieni.  A ua makaukau no ma kahi mau buke e ae, a me ke kakau lima.  No Abemama, ua hiki au ilaila, a ua ike au i ke kumu ia Mote Nakanoaro, ua ele makule.  A ua hiamoe na haumana uuku iki kahi malamalamala, nui loa ka pouli, aia iluna, aia ilalo, aia i o aia i anei, aia i ka hula ala i ka lele opeapea a pela aku.

 

            E wiki mai oukou la, e na haumana o ke Kula Kahunapule a ka Papa Hawaii, mai olena ae na wahi maka liilii o oukou i ka nan@o ke kulanakauhale nui o Honolulu e moe, e moe, e na wahi maka liilii o oukou, a hiki i kai lilo nei, alaila kaakaa ae na wahi maka onaona o oukou.

 

            No Maiana, ua hiki au ilaila, a ua halawai pu au me Lono a me Punua ma, auwe!  Lele liilii na opala o ke aloha, huliilii, anaanapu, lele ka hauli, kupu ka olioli, hiolo lua na waimaka, na wai la e hiki e pani aku na waimaka?  Oia ka ninau a ke keiki Paionia, nani na himeni i haku ia e ke keiki haku mele o Kona Holualoa, moopuna a Lono i ka haupu, nani na luakini o Maiana, aole nani loa ka noho ana o kanaka, he Akua nui ko lakou, o ka Buariki Tabuariki.

 

            No Tarawa, ka mokupuni a Mahoe a me Haina i noho mua ai, ua hiki au ilaila, ua halawai au me na kumu olaila, ua maikai no na hana a ka Haku ma ia mokupuni.  Aole nae i pau ke ukiuki o na wahi waha o lakou, aole i lau koa, ke upaipai nei no na wahi ekekeu, aole i paa i i na wahi hulu.  No Abaiana, kahi a maua i hoho pu ai me H. Binamu, Noa a me na wahine a makou a me na keiki elua a maua, na halawai pu au me Kaai ma, auwe!  Me e ua puolo kapalili o makou i keia inea nani o ke aloha, hiololua na waimaka o makou, ua nani na hana a ka Haku ma ia mokupuni, haiamu lua, na kula Sabati, nani na himeni, huehue lua i ko’u kumu pepeiao, aole no nae pau ke olepelepe o ka naau o kanaka.

 

            No Butaritari nei a me Makin, o keia ka mokupuni Waiakua o na mokupuni a pau o Maikonisia nei na keia mokupuni i ulupa iho na kanaka Hawaii ekolu a make loa, auwe?  He hewa nui loa keia pili loa i ke kanawai karaima.  Nani no kahi mau hana a ka Haku ma keia mau kihapai elua.  No ke alii keia mau mokupuni, nani no kana mau hana, nui kona hooikaika i kona lahui kanaka ma ka pono o ka Haku.  Ko kokua nei no au i ka hana a ka Haku, ua pau ae la au maanei.

 

                                                J. W. Kanoa.

Butaritari, Aperil 18, 1894.

 

He Haole Kukulu Hana Kamehai.

 

Ma ka mokuahi Auseteralia o ka la 19 o Mei i hala, i hoea mai ai o Lutanela Bota (Boeter) mai Geremania mai.  He kanakia kamehai keia ma kana hana o ka malama ana i ke ola kino.  O na hua ai wale no kana e ai ai, e laa na hua apala, alani, niu, piku hei, a pela aku; aole hoopa o kona mau lehelehe i ka io o na holoholona, aole hoi i ha ia o loko o ke kai, aole no hoi i ka io o na manu o ka lewa.  He haole keia he kanakolu a oi makahiki.  He nui no na poe e noho mai nei ma na aina na holoholona; a o na huaai wale no ka mea e hoenuu ai.  He maikai no hoi ko lakou ola kino.  He poe no koe aia ma geremania i makaukau e holo mai i Hawaii nei e hooholomua ai i ko lakou manaoio, oia hoi ua huaai a me ka hoi hou ana i ua au kahiko e hele kohana a hume i ka malol  Na keia manao hope i hoike mai aole he ano maikai ka noonoo o keia poe, aole hoahewaia ka ai ole i ka io o na holoholona, aka, he kue loa ke au naauao i ka hoi hou e hume i ka malo.

 

MR. BOTA (BOETER.)

 

            Ua hoonaauaola o Bota ma ka oihana koa ma kona aina ponoi, a he ekolu makahiki ae nei o kona hookiekieia ana ma ke kulana lutanela.  Aole i ulu mua keia manao hookae oua i ka io o na holoholona mamua, aka, iaia i hoea kino ai ma Aigupita, ka aina o Parao, ua hoololi oia i kona noonoo e pili ana i na mea kupono e ai ai.  Ma Aigupita, ua hoowalea oia i ka ai maia ana, aole no ka hookae i na mea ai i hoomoa ia o na hotele, aka he manao kumu no i ulu ae iloko o kona noonoo, oiai wahi ana, aole hiki i kanaka ke hooi ae mamua o ka mea a ke Akua i hana ai.  Ua holo mai oia i Hawaii nei no ka manao, he mau aina kupono keia ao ka ai ana @ na hua ai.  O Samoa a me Tahiti kekahi ana i manao ai he kupono.  Eia kana olelo maanei, “Makemake au e noho e like me ia a ke Akua i hana mai ai i ke kanaka, a pela wale no e nohoolioli mai ai ke kanaka.  Makemake au e noho kohana, ina e ao ia mai au.  Ma Aigupita hele wale no na kanaka ma na alanui, aole hookae o na wahine Amerika a me @ Pelekanei ka nana aku ia lakou.”

 

            Ua makemake o Bota @ loaa kekahi aina ma Honolulu nei ma kahi ano mamao iki aku mai ke kaona nei aku, a malaila oia e luana ai me na poe e uhai aku ana mahope ona.  Ina e holopono kana misiona, e kauha ana oia i kona makuahine ma Kelemania me kekahi poe e ae o holo mai i Hawaii nei.  Aia ma Kaleponi ae nei kekahi kauka, a @ kana mau laau lapaau no na ehaeha a pau o ke kino, he wai, ka ea a me na hua ai.  E hiki kino mai ana kela kauka i Honolulu nei.

 

            Aole he hoihoi o Bota i ke komo lole, aka, i keia wa ke kamau iki nei no kona wahi komo lele ana.  I kona manao, he kumu hoopii mai ke komo i ka lole a kahe mai ka hou aole e oluolu pono ke kino.  E aho paha ka lole paupau Hawaii i kona manao, he lahilahi a komo ka makani e peahi i ka ili.

 

            O ke Akua a me ke ao holookoa kona hoomana, aole ona hilinai i na halepule.  He nui ae no na manao ano e o keia kanaka.  Aole ona makemake i ka hookauwa ia o na holoholona.  Ua holo no oia ma na kaa hapaumi, o kana pale nae, no ka nui loa o ka lepo o n alanui, aole kupono no ka hele wawae.

 

            Ua apa loa ka hoea ana o keia haole ma Hawaii nei.  Ina paha oia i hoea mai mamua o ka hiki ana mai o na mikanele, ka wa e hele kohana ana na kane a me na wahine, me nei aole e nui kona luhi i ke ao.  Eia ka olelo a Mrs. G. P. Kauka (makuahine o ka lunakanawai kiekie Kauka) i ko lakou lel@ ana mai ma Honolulu mai ka moku “Parthian” mai i ka 1823:

 

            “I k@ makou lele ana mai, ua uhai mai na kanaka ia makou.  O na kane, na wahine a me na keiki, he lole ko kekahi poe, a aole lele o kekahi poe.  He apana lole loihi wale no k@ kekahi poe e uhi iho ai ma ka poohiwi e like me ka lele toga o ka poe Roma.  He wahi l@le wawae wale no ko kekahi, a he wahi palaka wale no hoi ko ke@ali, o ka nui aku he olohelohe.  Ua hele haaheo ae kakahi kanaka me ka mamalu a mo na kam@a, oia wale no na wahi mea i loaa laia.  He pau ko na wahine, he waih@ wale mai no na poohiwi me ka opu, aole i kahi ia ka lauoho, aole @ hoi i holoi ia ka lep@ o na maka, he mau hiona hauoli nae ko lakou.”

 

            A pela no hoi me ka hookipa @ ana o na mikanele mua loa.  E ko Liholiho auhu alii i hele ai e hookipa m@i i na malihini mikanele, he malo ma ka puhaka, he hainuka ulauia a me ka lei gula ma kona 1-i.  He waiho wale iho no ke kino holookoa.  Oia ko kakeu kulana mamuja, a na ka naauao i hoaahu mai nei ia kakou i na paikini Europa.

 

Hekau ka Maluhia ma Berazila.

 

            Rio de Janeiro, apr. 21.—Ua hoike aku nei k@ Aupuni o Poikoko i ka puali o na Luna Aupuni o na aina e ma Berazila, eia ke hekau nei ka maluhia ma ka Ripubalika.  nO ka hana a na ahaoleio lahui no ka ninau o ke kulaaa paniku i ka aina, ke kali ia aku nei me ka anoi nui la.

 

            O kekahi o ka Da Gama mau pepa ponoi i lilo pio mai ai, ua loaa aku he mau palapala e hoike ana i ke komo pu ana o na luna aupuni Beritania a ino Pukiki me ia e hoolala no ke kukulu ho@ i aupuni alii ma Berazila a e haawi pu aku ana i na manao hoohoihoi no ke kumu o ke kipi.  Ua puka ae na nupepa pili aupuni e hoahewa ikaika ana i ua mau aupuni la elua no k@ kokua i keia hookahuli aupuni.

 

            Ua telegarapa aku Peresidena Poikoko o berazila i na Kuhina noho ma Buenos Ayres a me Montevides e kauoha ikaika ana e nana pono loa ia ka nee ana o na Berazila i kipi ai e kuewa la ma ia mau kulanakauhale.

 

            Buenos Ayres, Apr. 21.—Ua hoopuka ae o Adimarala de Mello he palapala hoike manao o kukala ana i ko na puali kipi aina kokua ole i na mokukaua kipi.  Ua pakui pu aku oia i kona mau hoahewa i na Generala Salgada a me Laurentine no ka haalele ana i ke kaua i ka wa kupilikii loa.  Ua haalele oia i ka hoomau ana aku i ka hakaka mamuli o ka nele i na lako e hoomau aku ai.  Ma ka hoopau ana, ua kamailio ae o De Mello i ka manaolana iloko o na hooko ole ia mai o na hooia a me na kokua a na hoaloha i kapa ia he mau hoaloha, e ike ia iho ai aole e nele ana kana mau hooikaika ana i na hopena maikai ole no keia mua aku o Berazila.

 

            Wasinetona, Apr. 18.—No na hooluolu i hoike ia a me ka huikala puni ana a Peresidena Poikoko o Berazila, he mea pono i na Berazila kipi ke haawi aku i ka hoomaikai ana ia Amerika Huipuia i ka hoole i ka hana pu ana me kekahi mau aupuni eae, oia o Italia ame Potugala ma ka hoikeike hui ana aku no keia hopena, malia paha ua hana aku o Amerika Huipui ma ke alanui i ae ia e ke aupuni o Berazila, a loaa io iho la ka makemake.  Aole maoli ke aupuni o Amerika Huipuia i waiho mau hoolala maoli aku ma ke ano e manaoia a i he noi e haawi pio mai ai i ka hanohano o ka Ripubalika nui makamaka e noho kokoke mai nei, ala ma ke ano pili aupuni ole, ma o Kuhina Mendonca aku i hoikeikeia aku ai a maopopo ia Poikoko, he mea e pakui hou mai ai i ka hanohano o kona, lanakila a i keano e hoihoi hou mai ai i ka noho ana manao maikai ma ka aina, a e hoomau ai i ko lakou mahalo i na ma@a e ae, ma o ka hana aloha ana la i na kipi i pau i ke auhee.