Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 23, 9 June 1894 — HE MOOLELO KAAO NO Namakaokapaoo KE AHIKANANA WIWO OLE O KULA I MAUI. Ke Koa Kaulana i ke Au o Imaikalani ka Moi o Kauai. KA MEA NANA I PULUMI PAU NA KAEAEA O KAUAI A PUNI. KA OLALI AU MOANA O NA KAI EWALU O HAWAII NEI.—KA HIAPAIOLE O NA LA I AU WALE AKU LA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Namakaokapaoo

KE AHIKANANA WIWO OLE O KULA I MAUI.

Ke Koa Kaulana i ke Au o Imaikalani ka Moi o Kauai.

KA MEA NANA I PULUMI PAU NA KAEAEA O KAUAI A PUNI.

KA OLALI AU MOANA O NA KAI EWALU O HAWAII NEI.—KA HIAPAIOLE O NA LA I AU WALE AKU LA.

(lloopukaia e John K. llihin, Lihue, Kauai.) NA LA OPIO. Ia wa, puhili ae nei ua keiki nei a oni ma o a maanei, ala ae nei keia a noho iluna a i mai nei i.ka makua hine, heaha keia au i hoala ae nei ia'u; aoie, ua ike no, he hana nui ko keia la a ka makuakane he pii iuka i ka mahiai.

Ia wa, pane aku nei ka inakuahine, e pii hoi paha kakou me papa iuka i ka maliiai, ae mai nei ua keiki nei, ae; ia wa hoomakauknu mai ia ka makuahine i wahi mea ai na lakou e paina iho ai, paiina iho ia lakou nei a maona, haawe ae ia no ka makuahine i ua keiki nei kau ma ke kua, pea aku la lakou nei heie, a o ko lakou nei hele hoi ia a hiki iuka maamaama loa, ia wa hoo moe aku nei ka makuahine i ua keikhnei iloko o ke opu amau, me ka oielo aku, e moe malie oe ea, mai noho oe a hele iwaho, ae ae nei ua keiki nei, ae; a o keia la hoi ana makua e ike nei he la malie loa keia, aohe kau ao oka iewa lani. O ke kuahiwi hoi keia o Haleakala, waiho waie, o ka ua Ūkiukiu keia o Makawao a me ka ua Uiaiena o Piiholo, aole ko iaua muu kuiu wai hui anu i ike ia iiokoo ia ehu kakahiaka, no ka mea Ua moe iiialie ka makani o lalo ua ahiahi Kau ka ma*lo a ka Ikioe i ka pohu Puhala ka ihu nana i ke kaao Ae, ona aheahe makani lawe keiiau oia kakahiaka nui, oia ka mea nana e hoopulupe nei i ke kino lalahi o lea kakou koa opio, a oia ka kona makuahine i hoolei aku ai mē keia mau wahi oolopu leo imua o kana kamalei. E moe malie oe ea, no ka moa ho kakaliiaka maliekeia, a oia ka wa a ua keiki nei i pane mai a! i kona makuahine.

Na wai hoi ka malie o keia kakahiakn, no ka mea, ke lele ino mai la ke ao o ka moana o Alenuihaha, ke puhia mai ia ka manu o Kaula i ke kai e ka makani he Unulau; he 'a ino keia, i hoopau iho ai ua keiki nei i Uana kamailio ana aku imua o kona makuahine me ia mau huaolelo hookalakupua, oiai ua ike e no kela he poino nui e hiki mai ana maluna iho ona a oia kona kumu 1 hoopuka ai 1 kela mau huaolelo imua o kona makuahine. Ka Pepehi ia ana o ka kakou Koa Opio e kona Makuakane a me ka Hoopakele ana o kona Makuahine iaia. I keia wa oka kakou koa opio, ehiku puni, oia hoi ehiku makahiki oiai na makua mā ka mahinaai, la wa lalau aku nei ua kanaka nei i kana oo mahiai he laau loihi i hana ia o mua a oioi, a pela no hoi kana wahine me kana 00, ia wa hpomaka aku nei laua uei e kanu, a pahu aku nei kanaka nei i kana oo Iloko o ka iepo, a ue, a ue, a kanu aku la ka lau, a pela no hoi kana wahine, a pahu aku la kana 00, a ue, a ue, a kanu aku la ka lau, oka hele kanu hoi keia o laua nei la a iho iloko o na awawa, pii ma kela aoao, a iho aku ana he awawa, pii ma keia aoao, ke hele nei ke kanu ana hele iuka, hele ma kela aoao a huli ma keia aoao o ka mala, ae, o ka mahinaai a keia kanaka a Namaka i mahl ai me kana wahine, he mahinaai nui, a eia no ke waiho nei a hiki i keia la, o Waiohuli ka inoa o ia wahi, he wahi makaikai īa ia.

I keia wa, puka aku nei ua keiki nel mailoko aku o ke opu amau aoa 9 moe aaa, a ku ana keia iwaho, ke nana nei keia i na makua, aohe o ia

nei ike «ku, a i ole la lohe aku la hoi i kekahl leo hamumu kamailio, a no ko ianei ike ole aku i ua makua, a eia ka olelo aua koiki n'.ti iaia iho, ka, pololi maoli ka hoi au, aohe o'u pololi mai a koe, hoomanao ole mai uo hoi nei inau mea ia'u o j ka po wale ae no koe o ka la, ia \va heie aku nei keia a ma kahi o ua pue uala mua a ka makuakane a me ka makuahine i hoomaka ai e kanu ma ia kakahiaka, o ka hoomaka aku la no ia e uhuki, Iho ka akau a iho ka hema, kahili na wawae i ka pue louo a lele liilil ae la kalau uala iluna, iho hou k» akuu me ka hema kahili na wuuue i ka pue lepo me he plpi huhu la, o ka eku ana a ka puaa, he ike ia aku ia o ka waiho mai oke kalina uala i kahi oka pue, a o keia hoi ua like me ka iiona poloii ka helu o na manea ilalo. I keia wa a lanei a uhuki nei, ke wili nei ka ea o ka iepo iluna, puka ke ehu oka lepo maloko oka lau laau, a ia wa ike mai nei na makua luka i ke ku o ka ea o ka lēpo iloko oka mahinaai, a pane aku nei ua kanaka nei i kana wahine: E, el nei, heaha la hoi keia mea e ku mai nei o ka ea o ka lepo i ka uaahinaai a kaua, eia la ke pii nei ka lepo iiuua, he makani paha. Ia wa pane aku la ka wahine, no hea hoi ka makani o keia la mulie, kakakanu aku a kaua i na wahi lau a kaua a pau aku. Ia wa, huhuhuli aku nel no laua nei kanu, oua keikl nei hoi, ke noke nei no i ka uhuki, ke iho nei ilokoo na awawa, pii ma kela aoao, J iho aku ana he awawa pii ma kela aoao, ao ka mea e ioaa aku ana i ko ianei lima, a pa no hina ilalo, a o na maia maia nui keia a ka makuakane i kanu ai, ua heie ka maia a palaku iwaena, pau i ka uhuki, a o ke ko keia, ua hele ke ko a moe ilaIo pii ae a moe aku, ua nokea ia e ia nei i ka lomi la a wali, o ka awa hol kela, he like pu no ke kiekie o ka awa me ka laau, pau īaia nei ika ka ulupa ia, a i ua keiki nei iloko o ka mala awa, lohe mai nei ka makuakane i keia halulu ano e, a oia kana i p»ne aku ai i kana wahine:

E, einei, hao hoi keia haiulu a'u e lohe nei, me he mea la eia malalo aku nei o keia mau awawa, eia paha la ilo'io o ka mala, awa a kaua, he makani paha, a i ole he kupua palia a i oie no hoi, o ke keiki no paiia a kaua, ua ala mai nei no a holo ae nei no e uhuki i na wahi mea kanu a kaua. Ae, he mea oiaio ia e ka makamaka heluhelu, oia no keia, aka, aole nao laua I ike, he haupu wa{e no keia a ka makuakane e koho nei iloko iho ona, no kela uhuki mua ana no a ua keiki nei i ka iau uala, a eia hoi ka huaolelo a kana wahine i huli aku ai a pano aku i kaua kane. Ka, he mea kupanaha, houpuupu wale mai nei no oe, pehea Ia e hiki ai i ka kaua keiki ke hana i keia mea, no ka mea he uuku loa, nole i paa ka malo. A eia hoi ka huaolelo a ua kunaka nei i hoopuka aku ai i kana wahiue; Ilelo no hoi a o ke kefki keia a kaua e uhuki mai nei i na ineu kanu o ka waena nei, alaila make ke keiki a kaua aohe e ola, no ka mea o ka la keia a'u e hooko ai i kuu huaolelo onehinei. I ka lohe ana o ka makuahme i keia huaolelo nui mai kana kane mai, he mea e ke kaumaha.o kona j manao a me ke walohia kupouli no ka laua keiki helelei kona mau \»aimaka. I keia wa,' huli nku nei no laua kanu i na wahi koena lau i koe, a o ua keiki nel hoi, eia no ia ke noke mai nei i ka uhuki, ke nokea mai nei ua mahinaai nei a hoio i ke olohelohe koe i ka lepo, a o ke kanu hoi keia o na makua la a o ka pae wale aku no hoi koe i kula, heahala keia huli ana ae o ka makuakane i hope, a i nana mai ka h ina I ke keiki e ku aku ana mahope o laua nei, e paa aku ana ua keiki nei me na huhui lau uala, ma kahi lima no a me kahi iima, a auwe mai nei no hoi ka makuahine: Auwe no ka hoi e, he keu no hoi kou kolohe la e kuu keiki, waawaa no hoi oe e ke keiki, no hol keia mau hana au. Ia wa, pane aku nei ua kanaka nei i kana wahine, ae, e pepehi aku ana au i ke keiki a kana a make i keia la, he kalohe aohe ia e ola, e ola auanei ia ku ka makaia i ke ao, no ka mea, he keiki holehole iwi aku ana keia, a o kaua mai no ka luahi o na makua, a alia nae hoi, e hele mua ae hoi au e nana ia loko o ka mahinaal a kaua, a hoi mai ka hoi au alaila make. Ia wa, o ka hopu aku la no ia o ua kanaka nei i ka oo laau ana a paa i ka lima, aoko iala kaha aku la no ia hele. I ua kanaka nei i hala aku ai, ua hopu aku nei ka makuahiue i kana keiki a uwe iho nei me ka ehaeha o ke aloha i kana keiki. Ua hiki aku la ua kanaka nei ala iwaena o ka mahinaai, ke nana

la kela ma oamaanel, he ula pu wale no oka lepo kana mea e ike ike nei, aole oia i ike aku i kekahi inea kanu e ulu mai ana iwaena, ua nokea a koe i ka iepo* A pau hoi ko ia nii ku ana, lianu ana ia iaila, helo aku l;i keia a hiki ika mala maia, a i nana aku ka hann, ua nokēa i ka ulupa ia a muu iho ilalo, mai kela aoao a keia aoao, haalele keia ia laila, haule keia no kahl o ka maia ko, 5 nana aku ko ianei hana i ke ko, ua nokea i ka ulaa ia, ika lomiia a wali, haaiele iho la keia ia laila, haule keia no ka mala awa, ua pau ioa ika uhukiia mai kela aoao a keia aoao, kuiu ko ianei mau waimaka, nee ka uwe kuwo o nei kanaka, aole keia he uwe no ke aloha i ke keiki, no ka minamina i ka awa i ka pau loa i ka uhuki ia e ke keiki, aole hoi no keia awa wale no kana mea i minamina ai no keia mahinaai holookoa no a pau loa, a iloko o kela wa, pii ae nei ka huhu kupouii o ua kanaka nei aole o kana mai, a eia ka olelo a i>a kanaka nei, e like me kou uhulsi ana la'u mau mea kanu a pau ioa, kou noke ana i ka haihai liilii a pokopoko, kou iomi ana ia iakou a wahi a paluhe, pela auanei au e hoi aku ai a haihai ililli aku i ou mau wahi iwi a pokopoko, iomi aku hoi au i ou mau wahi io a wali a paluhe i mea kupalu mano, o ke ku ae la no ia oua kanaka nei hoi, paa no ka oo iaau i ka lima, o ko ianei hoi aku ia no keia a kokoke, ia wa ike mai nei ka wahine i ke kane e hoi aku ana, ku ae nel ka wahlne iiuna a pane iho i ka laua keiki, auwe, e make ana ka hoi oe, eia ae ko makuakane la ke hoi mai nei, e holo ae oe mahope o kuu kua. Aole i pau pono ae ka ia nei huaoielo I kana keiki, iho ana no ka laau a ua kanaka nei, loaa lihi aku la ua keiki nei i keia hauna l.iau, waiho ana ilalo, hapai ae nei ua kanaka nei i ka iaau ana a hoomoe hou iho, o ka hauna iaau keia alalla make loa ua keiki nei, ia wa lele aku nei ka makuahine a kau maluna oke kelki, ano ka ike ana mai nei o ua kanaka nei i kana wahine ua kau maluna o ke keiki, aole hoi ona huhu i ka wahine, oiai, no ke keiki hoi kona huhu, ia wa kaikai hou ae nei ua kanaka nei i ka laau ana iluna, e pane aku i ka wahine, kahaha, pakele hoi ke keiki a kaua ia oe, o kuu hauna laau aku ia no la hoi ia, make loa ke keiki a kaua hoopakelo e ia hoi e oe. Aole i pau