Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 25, 23 June 1894 — HE MOOLELO KAULANA NO LOLENA LAUAE Ka Makai Kiu A o ka mea i kapa mau ia, a i kaulana nui hoi ma ka waha o na kanaka o LIMA KILA UMII [ARTICLE]

HE MOOLELO KAULANA NO LOLENA LAUAE Ka Makai Kiu

A o ka mea i kapa mau ia, a i kaulana nui hoi ma ka waha o na kanaka o LIMA KILA UMII

Ka Weli a na Poe Haihai KaNAWAI, A O KA PUUHONUA HOI A KA POE AKE NOHO MALUHIA.

F. M. [Mea Kakau.] MOKUNA I «<E mama, Ina ua mako io ko'u makuakane iloko o kona wa e hoao ana e kinai i na hana hewa, alaila he mea kela a'u e hauoli mau ai nona, a e haaheo mau ai hoi i na la a pau o ko'u ola ana ma keia ao. Mai kaumaha oe e kuu makuahine aloha. E hoomanao oe, ua hiki i ko'u mau makahiki 1 ka eiwa, a ke hele nel i ka umi, nolaila he wa pokole wale no koe, a ku aku no au ma ke kahua a ko'u luaui i hvopiha ai mo ka hanohano nui. He mea maopopo no hoi īn'u e malama mai ana no ke aupuni ia kaua, oini ua make ko'u makuakane iloko o ka hanohano. E hoolana i kou manao e kuu mama a hiki I ka wa e lohe pono mai ai kaua i ka mea olaio." Ua hiki ole i ka makuahine ke pane hou aku i kana keiki, oiai ua hoomaopopo iho ia oia ua oi loa ae ka naauao a me ka naau koa o kana keiki imua ona iho. Nolail*,'uu eu koke ae la oia, me ka oili hou ana aku iwaho, me ke ake nui e loau mai iaia kekahi lono e pili ana no kana kane. Aole i liuliu kona k*kali ana, aia hoi ua hoea ;nai la he kanaka oka oihana makai, a he elele hoi i hoouna ia mai e ke kapena kiekie o ka oihana, e hele mai e hoike aku i ka wahine a ka makai i poino no ka poino o knna kane. Me ka houpo kapalili oia I hoolohe aku ai i na olelo a ka eiele, aka ua hookanaho nui ia nae kona manao mainuli o ka hai ana mai o ka elele, aoie i make ioa kana kane, aka ua loohia ia me kekahi eha kukonukonu, mamuli no ia o ke ku ana 1 ka poka mai ka pu mai a kekahi o na powa.

I ka nanaana o na kauka, ua hooholo iho lakou, aole e pilikia ana ka makai kiu, nolaila, ua lawe ia oia ma ka halemai, a malaila oia e lapaau ia ai a hiki i kona ola loa ana, a no ia mea, ua hoouna ia kekahi elele mai ka hale olhana makai aku, e hai aku i ka wahine a ka makai i poino, me ke kauoha pu aku o ke alii makai nui i ka wahine kane i poino, e hele mau aku ma ka halewai i na hebedoma a pau, a e loaa mal no iaia na dala no ka naalama ana i ko laua mau ola. I ka lohe ana o ka wahine i na olelo a pau o ka elele, ua hookanaaho nui ia kena manao. Huli ae la oia a komo aku la iloko o ko laua hale, mahope hoi o ka huli h~i ana o ka elele, a ī kona ike ana aku i na helehelena mohaha maikai o kana keiki, he mea e ka hauoli o kona naau. Mamua o ka hiki ana iaia ke pane aku, ua kamailio e mai la no ke keiki; <<ke lana wale mai nei no ko'u manao, aole i poino ioa o papa." (( E kuu keiki—he mea e ke kahaha o ko'u naau nou, oiai ua oi aku ke akahele a me kea ko o kou naau mamua o ko kekahi poe kanaka makua e ae. Nolaiia, e hoike aku ana au ia oe i ka iono maikai ,e pili ana no kou luaui makuakane, wahi hoi a ke k&naka elele 1 hai mai nei ia'u. Aole I poino ko papa ola, aka ua ku io no naeoia i ka poka a kekahi o na powa ana i hopu ai; a ma ka ike a na kauka, aole oia

e pilikia ana, aka he wa pokole wale no a ola hou mal oia me ka maalahi. Aia oia ma ka halemai kahi i waiho ai," wahl aka makuahine, me na helehelena pihoihoi. "Pehea, ua paa anei na poe powa?" i ninau koke mal al ke keiki. "Ae," wahi aka makuahine. <<Ina pela, ke haaheo nui loa nei au no ko'u papa aloha. He mea maikai, e haele koke kaua e ike iaia ma ka halemai, oiai ua maopopo e wale mai la no ia'u aia kona mau maka ke kau mai la no kaua, me ke ake e ike koke i ko kaua mau helehelena," wahi a ke keiki.

I keia mau olelo a ke keiki, ua hele koke aku la ka makuahine e hoomakaukau i mau aahu no laua, a mahope o ko laua paina ana i ko laua paina ahiahi, ua kamoe pololei nku la ko laua mau kapuai wnwae no ka halemai He mau mahina pokole mai kela manawa mai, ua hoi hou mai la ke ola o ka makuakane o ka kakou hiwahiwa, a ma ia wa, ua pipili nui loa kela kelki i kona makuakane a me na onohimaka 1 piha hauoli oia e kamailio mau aku ai i kona mau makua. "Ina au e nui koke ae ana, he makemake nui loa au e ao malaio ou e kuu papa i kena oihana, oiai ua manao au o kena kekahi o na oihana hanohano loa ma keia ao." <«E kuu keiki ke manao nei ou, he mea pono ia oe ke ao i ka oihanu loio, a 1 ole i ka oihana lupaau, no ka men, he oihana mama keia i kou ola, a he nui na poino mai ka poe hana karaia|a mai, aole o'u make makē ia oee hahai mai mahope o ka'u hana e .hana nei," wahi aka uaakuakane. (( Aole o'u makemake e ao 1 kaoi hana loio, no ka me&, he oihana palBualelo ia, a he oih&na ano hoohe wale, no ka mea, aia a loaa mua k» hihia i ka naakui kiu MlaiiH ioaa ihu la kana. Aka, oka oih»na makai klu nae, ua mauao au oia ka olhana hanohano loa ma keia ao, oiai ai» maluna o kela oihana na koikoi « ka maltma ana i ka maluuiu a tue ke \inai ana i na t>ana hewa a me k« uoii akiiheie una ma na papa konane pohihihi a ka poe piha maalea, a piha koioiie iioi, nolailu mai hoole oe e kuu pnpa tnaikai, aka he uiw pono e houmMkii mai no oe e ao in'u ma ka oihaiH n ko'u uhane i aue nui loa ai "

Mamuli o keia m.iu olei ) a ke ke iki, ua hiki hou ole i kooa makua. kaue ke kami'llo /iou *ku, oi«l um maopopo īho la iaia, ua paa loaa ka maaao o kana keiki uo kela oihanM hoomaunauna ola. Iloko o ekolu a eha paha makahiki ma īa hope uiui, ua komo aku la he kanaka aoo lauoho hina maloko o kekahi ona keena oihana maeaiae o ke alanui Bro dway oNu loka, a mawaho o ka ipnka e kau ana ka hoailona a me na iuoa o na haku nona ia keena, i kahakalm ia me na huapaiapala wai gula: <<Keena Oihana Makai Kiu o LolenaLau ae." Mahope iho o ke komo ana, aku o ua kanaka aoo la iloko o ke keena, ua ike aku la oia he elua mau mea e noho ana ma kekahi pakaukau nui akea, a e kulou like ana no laua me ke kakau ana, a no ka nakeke o na kapuai wawae o ke kanaka ma'ihini, ua e-a ae la ke poo o ke kanaka ano aoo ona mea e kakau ana a me kona haalele koke ana iho i kana peni, uā pane koke mai 1* oia, "aloha kakahiaka oe e Mr. Kalani, heaha la ka mea hiki ia'u ke hana nou i keia kakahiaka maikai?" i ninau aku ai ke kauaka ano aoo. <<He makemake au e kamailio pu me oe no kekahi mea ano nui lea, nolaila ina he oluoiu oe e pono e kuka kaua ma kekahi wahi meha* meha, me ka lohe ole ia e kekahi mea e aku," wahi ake kaaaka aoo malihini, me ke kaulona ana o kona mau maka mpluna o ke kanaka opiopio, oiai no keia e kulou ana no me ke e-a ole ae iluna. <<E kala mai oe ia'u e Mr. Kalani, o keia kanaka, eia no ko'u heahui ma ka'u oihana, a oia no hoi ko'u keiki ponoi, nolaila mai hopohopo oe nona oiai oia ka mea nana aku ana kaa hana, ka ike hoi maua ike ano o kau hana. Eia no hol kekahi, ua holoi au i ko'u inoa mai ka oihana ae, a o kela inoa e kau nei raa keia keena, oia no ka inoa o kn'u keiki, <<Lolena," aole hoi o lie >ni e like me ka mea uoao mau," wahi aka makai kiu. (Aoie i pau)