Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 26, 30 June 1894 — NA LETA [ARTICLE]

NA LETA

f Aole o mnkon mnkeniake luwe i l;e kolkol >nahftlano na manao l lioopuka ia malalo o keia poo e ko inakmi ooe mea kp.kan. 1 He Manno Aken Imua o ka L»*hui H.iwaii, E ka Nupepa Kuokoa e, Aioha oe: Ma ka mokuahi oka Poaono, lune 10, i loaa mai ai ka lono oiaio loa, a ua ike pu ia iho ka olelo hooholo aka Aha Senate e hoole ana aoleho kuleana i koe o ke aupuni o Arnerika maluna o na hooponopono aupuni kuloko o Ilawaii nei a e hoo kuu ana na kei i hlmi e kukulu i au]>uni e like oie i<«> lakou makemake iho.

INIa ka olelo hooholo a ka Aha >Senate, ke wehewehe lalau 1 >a mai nei na nupepn Ka Leo a Bush, ka Holohope a ine Ka Makaainana hailiili waha lepo. Aia ma kahi o ka olelo hooholo e olelo ana, na ka lahui Hawaii, ma ia wahi ke wehewehe hof>punipunl uei Ka Leo o ke Diabolo, he kuleana no i koe ko ka Peresidena no ka ninau hoihoi mol o Hawaii nei. Ma keia wahi, ua puiwa loa ka noonoo o ka lunahoopono pono o Ka Leo o ke Diabolo i ka olnlau, a ke hilikau nei ka noonoo i o a ianei ine ka ike no aolo lio kuleana i koe o Amerika a me ka Peresidena e pai nuu nei, a k« ao hewa nei i ka lahui. O ko makou ike ma ua olelo hoohalo la, aole he kuleana 0 Atnerika ma keia ninau, ua hookuu mai oia na ka lahui o Hawaii e hana a e kukulu i aupuni no lakou. Ke olelo nel nae ua poe anee alii nei, na ka lahui Hawali ponoi e kukulu i ke aupuni a lakou I makemake ai. Hele hou io i Kuahewa i ka mala a ke lii, a penei ka wehewehe ma ia wahi, na na lahui like ole 1 hiki mai I Hawaii nei, e nana pono i na huaolelo iloko o ka olelo hooholo a ka Aha Senate. Ma keia wehewehe ana a ka Leo e akaka ai ka papau o ka noonoo o ua lunahoopouopono ia. Aia ma ki hapa hope o ka olelo hooholo e maopopo ai .eia kakou malaio o ka hoomalu ana a Amerika, penei e akaka ai, o na aupuni e komo mai ana a hokai i na hooponopono aupuni o Hawaii nel, e manao ia lakou he hana makamaka ole i ke āupuni o Ameiika Huipuia. Nolaila, o ke aupuni o Hawaii nei aia malalo o ka eheu o ka Aeto. E ka lahui aloha, mai puni i na olelo heopunipuni a keia mau nupepa wahakole. Ke hoike mai nei ka Nupepa Kuokoa a me kona Junahooponopono wiwo ole imua o ou-

kou, aole he koloana oka Peresidena i koe »o ka ninau o Hawaii nei, penei hou e akaka ai: Aole keia he bila kanawai 1 heokumu ia iloko oka Ahaolelo Lun.uuakuaiaana, a hooliolo lakou, komo iioku o lea Aha S«nate, a h«>oliol<ii i, alailti wailio aku nu ka Peresideria, a i hooie uuai aiaiia hoi liou i ku hale i hookuinuia mai ai ka bilu. Akn, he ol#l<> ho«holo wule ilio no kein, uole he veto ana aka Peresitlena ma na olelo hooholo, o ka mea a ka Aha Senate e hooholo ai, ua oi aku ka oiana nui o Ia hale inaua o ka Peresiaena, aole e hiki iaia ke oni i o a ianei ma na ano a pau. Ke hilinai nei nae ka Leo ame ko lakou auna hookahi i ka olelo koopunipuni a ke Komislna I3alaunu i wahawai iho ai ia lakou e hoihoi ana o Amerika i ka wahinea Keoni Kamaki ma ka nohoalil. Uhu! O ka ihu ia, e hiki ana no ia.

Ke hilinai kuhihewa nei kekahi hapa oka laliui mamuii oke ao lalau a keia mau nupepa liiki ole ke hilinai ia, na Amerika e hoihoi ae i ka pohaku i olokaa Ia iinlo o ka pali. Ke hoike aku nei makou ine ka oiaio loa, aoie ioa o Amerika e hoihoi i ua wahine la a Keoni Kamakl no keia mau kumu: 1 He aliipuni koko oia—a no ka naea ua kuko oia e oki i ke poo o na haoie a pau a me ua kanaka Hawaii i kokua i keia aupunl. 2 Ma ia manao oua e akaka ai kona hupo a ano pegana e hiki ole ai iaia ke malama i ke aupuni. 3 Aole makemake o AmeriKa e hookahe ia ke koko o ko lakou mau io

ponoi no ka pono o ka moi i ae aku i ka bila kanawai Loteri i kaieku la mai e Amerlka. 4 Ua oi aku ka waiwai o na Amen'ka iloko o keia aupuni. 5 lleaha ka pilikoko •na Amerika i ka Moi i hoopauia e hiki ai ia lakou e hoihoi hou mal.

O ka makou e kukala nei imua o ko makou lahui poo kuli, aole loa he aupuni moi i koe ma Hawaii nei, a penei e akaka ai: Ma Wainee, Lahaina, Maui, makahiki 1837, ua haiolelo o ®avid Malo ma Halelu 115:5, e pili ana no na akua kii me kona ao aku i ua lii ina hoomau i ka malama ana i na akua kil e hiki mai ana ka poino maluna o ka aina ame ka moi, a eia kana olelo liope loa:

«E kipi anu lakou uei (ai uiisionari) aoie nae o lakou nei, aka, o ka lakou nei mau keiki a me na moopuna. O ko lii e oia ana ia wa, « ku oiohelohe ana oia, a o ke aupuni e kukulu ia aku ana ia wa, oia ke aupuni paa o Ilawaii nei." He 56 makahiki i hala aku la, akahi 110 ;i hooko ia mai ka wamuia ake kuhikuhi puuone kauiana o Hawaii nei. I hoike e akaka ai ka oiaio o mi mea maiuna ae, ke waiho aku nei makou i keia: E wuiho ana o Daviil Malo I ka ma'i ma kona home ma ke komohana oka luakini o Wainee, kauoh t ae nei oia i kana mau keiki ame ka ohana i keia mau oleio: <>Ina «u e make, mai kanu oukou ia'u ilalo nei, e hoihoi oukou ia'u iluna o Pa'upa'u, e lilo mai aua o Lahuina uei i mea oie, a e hue ia auanei ku'u mau iwi, aia iluna ko'u wahi e maluhia ai." Ua hookoia 11:) ia wauana a David Maio ua uoke ia o Lahaina a koe ka puka o ka haie i ka puliiu la e ka haole, a o ka puu o Pa'upw'u, aole e hiki aku ka haole ihiila e uiahiko ai. Nolaila, ua hiki mai ka hopena ou e Hawaii. Oiai nui ka poe liaipul» i komo iloko e ao ai i ua moiwahine la o ia mau la, ae mai no, uwe like no, holoi like no i na hainakamena wahine liaole a me ka poe kuonoono o ka aina, aia nae a hoi mai la lakou kuha mai ia mahope, kuamuamu mai i ka poe haipule hookamani. A heaha ka hopena oiaio i hiki mai? PaUhuli ilalo ka waha ai ai.

Ua pau ka'u hoike aua i keia uiau uaea, a ke paipai nei au i kuu lahui aloha. E kuu lahui, ua hala na la ino o ka hooilo, ua lohoa ka leo o ke kuhukuku, he mau la waie no koe a kukala ia aku ke Kumukanawai Hou, a hoonoho pu īa aku oS. B. Dole i FeresiJena no ka Ripubalika o Hawaii nei. E lioi mai ika poli oka makua, ma ka pahu balota ke niuaiu, mai puni i na wahi nupepa opulepule. Ua hoolaha mai hoi, o ka mokuahi o ka la 16 iho nei o lune e lohea ia mai ai ka hoihoi mol. ī hiki mai ka hana a lohe ia aole hoihoi alii, lohaiho la na eheu, o ka pee loa no ia o Bush aolo he ike iki ia ma na alanui, ike ole la ka hoi ka noho Ika hilahila ika hooiaha lalau. A ke hooiaha hoopunipuni hou mai nei i ioaa kahi (laia o ka nupepa, e aho ia haia ka ia. E kuu lahui, mai kali oukou e like me ka lahui luelaio a hiki inai no i keia wa, no ka taoi kino ae o lesu iluna o ka nohoalii o David, a hiki mai nae 1 keia wa, he hookahi tausani ewalu haneri kanaiwa kumaoiāiia (1894) makahiki, aole he hoi iki ae, pela no oukou e kaii kuhihewa nel. Oia ko'u mi* uao e paipni nei imua o ko'u lahul. Me ka Lunahooponopono wiwo ole ko'u aiohn, ame na keiki hoomanawanui o kou halepai. Ma ka mahalo, Hoohuiaina Oiaio.