Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 26, 30 June 1894 — HE MOOLELO KAULANA NO LOLENA LAUAE Ka Makai Kiu A o ka mea i kapa mau ia, a i kaulana nui hoi ma ka waha o na kanaka o LIMA KILA UMII Ka Weli a na Poe Haihai Kanawai, a o ka Puuhonua hoi a ka poe ake noho maluhia. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAULANA NO LOLENA LAUAE Ka Makai Kiu

A o ka mea i kapa mau ia, a i kaulana nui hoi ma ka waha o na kanaka o LIMA KILA UMII

Ka Weli a na Poe Haihai Kanawai, a o ka Puuhonua hoi a ka poe ake noho maluhia.

R M. [Mea Kakau.] MOKUNA I "He mea oiaio, ua ike io mai nei no au i kela inoa aka no ke kau no nae o ka, inoa ohana "Lauae," noiaila ua liio no ia i mea no'u e kanaiua ole ai, nou no keia keena. Ina au i maopopo mua ua waiho oe i ka lawelawe kino ana i ka oihana, ina ia ua hele aku nei ia au e huii ī makai kiu hou aku. Ea! pehea la oe i hiki ai ke kaukai maluna o kau keiki, oiai ke ike nei au he opiopio loa oia, a ke kanalua nei ko'u naau no ka hiki iaia ke laweluwe i ka'u hlhia, aka e kala mai nae oe no kau mau olelo. No ka mea, aole paha he kanaka e ae ana e waiho i kana liana ma ka lima o kekahi keiki e like me keia ka opiopio. Noiaila, e kala mai olua ia'u," wahi a ka maiihini.

"Mal kanalua oe e Mr. Kalanl no ka hiki ole i ka'u keiki ke lawelawe i kau hana, oiai i na he hiiinai oe ia'u, aiaila he mea pono e papalua aku kou hillnai i keia keikl opio. He mea oiaio, ua oi pakela aku koha makaukau imua o ko'u wahi makaukau," wahi a ka makai kiu.

«He mea paakiki no ko'u noonoo ka hilinai ana maluna o kau keiki opiopio, aka e like hoi me kau e holke mai nei, noiaila, aoie a'u hana, o ka hoike wale aku no i ke ano o ka'u mea i hele nei, a ina e hoio pono ana e uku no au ia olua i na eiala h« hookahi millona."

«Ma ka po nei, ua komo ia ko'u hale hanako e kekahl mea a mau mea powa paha, a ua aihue ia he lei pohaku daimana nona ka waiwai io o kanahiku-kumamalima miliona dala. He lei daituana keia i loaa la'u ma Kalekaka Inia Hikina. O keia no ka iei i poni ia ai ka moi Maliomeela mua loa o īnia iioko o ka makahiki B. C, 2,001, ahe lei hoi a na moi nui a pau o ke ao nei i kuko nui ioa ai a ma kela mahina aku nel, ua loaa mai ia'u kekahi leta mai ke koa mai o Busia e nonoi mai ana ia'u no ua lei 'la, me ka haawi mai i kona kumukuai he umi hiliona dala, aka, aole no nae au i ae koke aku. Nolaila, ua nui loa ko'u minamina no kela iei," wahi hou a Kalani i wehewehe aku ai.

Mamuli o keia mau olelo a ke kanaka maiama banako ? ua e-a ae la ke kanaka opio me ke kaulona pololei ana a kona mau maka i ka mea maiama banako, a i ka hooki ana ae o ka malihini i kana olelo, ua pane koke raai Ia ka opio. «Nawai i iawe mai i kela paiapala, he kanaka maoli anei a i oie ma ka haie leta mai no paha?" «<Mai ka hale ieta mai no i ioaa ai ia'u," wahi * ka pane a ke kanaka. "Aia noaoei kela ieta me oe i keia wa?» "Ae." <«Ina peia f e oluolu oe e hoike mai ka'u." Unuhi koke ae la o Kaian i i kekahi leta maiioko ae o kona poii, a haawi aku la ke kaaaka opio. Lalau aku la ke kanaka opio i ka ieta, a iioko o ka wa pokole, ua e-a ae la oia iluna ame ke kuhikuhi aaa o kona lima ma ke kuni ma-

waho o ka wa-hi, ua panemai la oia

<<Aole ma ke eke leta naai keia leta, aka ma ka Hmu mai no ia o kekahi kanaka, a i kona hiki una ma keia kulauakauhaie, akahi no oia a hookomo iloko o ka hale leta. No ka mea, ke ike nei au he hookahi wale no kuni o waho o kela leta, oia hoi ke kuni o ko nei nei hale Nolaila, aohe he inea e aku nana i aihue ko lei, o ke kanaka wale no nana i lawe mai i kela leta. Aia a loaa kela kannka, alaila, loaa ko lei." I ka hnomaopopo ana iho o ua kanaka la, akahi no oia a ike i ka oiaio oka ka opio i hoike mai ai. "Pehea no hoi au 1 hoomaopopo mua ole ai i kela mea?" "Aole e hiki ia oeke hooinai>]>opo 1 kela mea olai, aolu oe he mea i ao ia no keia oihana," wahi a ka opio. I kela wa, unuhi lioke ae la ka mea malama kanako i kekahi biia Kikoo no hookahi hanerl tausani dala, a haawi aku Ia i ka opio, me ka i ana aku: <<Ke manao nei au, ua lawa oe me keia mau elala no ka uku ana i keia mau lilo no ka huli ana i kela kanaka aihue."

Me ia mau olelo, ua haalele mai la ke kanaka mea ban*ko I ke keena o Lolena Lauao ma. Ika haln ana o Mr. Kalani, ua hull ae la ko kanaka opio a pane aku la i kona makuakane, a hoahui hoi o keia oihana: ««Pehea la kou manao e kuu makuakano no keia hihia?" "110 mea oiaio, o keia paha ka hihia waiwai nui hookahi a'u i ike mua oie ai ; mai ko'u hoomaka ana e hana i keia mea he oihaua makai kiu, noiaila, ina e loaa ana ia oe ka aihue, alaiia, e liio ana oe i kanaka kauiana loa ma Araerika nei, a ma Europa pu hoi kekahi," wahi a ka makuakane. »<Ke ole au e kuhihewa, ua ioaa koke no la'u ka aihue, me ka liele hou ole aku e huli hoopiu manawa waie ai." <<Owai ka ailiue i kou manao?" i ninau mai ai ka makuakane. "Alla au e hoike aku no ua kanaka la, aka he makomake au e niuau aku i kekahi uaau mea ia ot\ a oia keia: "He hookahi wale no aimi o Mr. Kaiaui i kana oihana?" < ( Aole, he nui kona mau hoahui, aka oia nae ka peresidena a luna nui oka banako. Ke ole au e kuliihewa, he kanaha a oi ka nui o na lala o kela banako, oiai o ka waiwai io o kela banako aia ma kahi o na haneri biliona a oi. O kela kanaka 0 Makeoia ka mea nui loa o na dala maloko o ia hanako," wahi a ka makuakane. I ka lohe ana o ka makai kiu opio 1 na olelo a kona makuakane, aole oia i pane koke mai v aka, aia nae ma kekahi ahiahi ana iho, na kamailio aku la ke keiki. <<E ae mai oo e kuu makuakane ia'u e holo au no Rusia, no ka mea, he makemake au e lohe pono i ka mea oiaio e pili ana no kela kumukuai a ke Ka i haawi mai ai ia Mr. Kalam. Ina hoi he oiaio kela leta, alaila aia wale no a leaa kela kanaka nana i lawe mai i kela leta a hookomo ma ka hale leta o Nu loka nei, alaila oia no ka loaa ana o ka meā nana i aihue kela lei."

«Ina ua maopopo ia oe e kuu keiki oiake alanui kupono au e manao ai e hookolo ma ka meheu o ka mea hana karaima, alaiia aole a'u olelo no ia mea," wahi a ka makuakane.

•'He hookahi a'u ninau i koe, a oia kela: O Mr. Kalaui wale no paha ka mea kuleana i kela iei?" wahi a ke keiki i ninau hou aku ai i kona makuakane.

"Ua lohe mua au no kelalei iioko e kela makahiki aku nei. O ko'u iohe, na Mr. Mako ponoi no kela lei i kuai ma Kalekaka Inia, a nana no 1 hoihoi mai a w.ilho ma ka limn o Mr. Kalani ma ke ano he waiwai kumupaa no ua Mr. M«ke la maioko o ka haneko, a ua hooiii ia hoi maluna o kana kaikamahine, a ua oieio iho o Mr. Make, ina e mare ana kana kaikamahine i ke kan?, alaila oia kana makana e haawl ai i kana kaikamahine." "Alaila he kahu malama wale no o Mr. Kalani?" "Ae." (Aoie i pau)