Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 27, 7 July 1894 — Halawai Apono Kumukanawai hou a na Kakoo o ke Aupuni Kuikawa. [ARTICLE]

Halawai Apono Kumukanawai hou a na Kakoo o ke Aupuni Kuikawa.

Ui» hoopilia ia ae ka Halepaikau ! koa ma Ilaimoeipo i ka po Poakahi j iho nei, e ke anaina nui ulumahiehie i akoakoa ae o na lioaloha a me na kakoo o ko Aupuni Kuik;»\va o ko Hawaii Paealna nana i kiai makaala iho nei ina pono oka lahui iloko o ka makahiki a me ka hapa i haia, e hoolohe i na iiHioh iu a kekahi mau nlakai a e kukala nkea aku i ke jio liolookou i ko lukou aponu ii houia i ke Kuiiiu'uan;-.Wāi ;i'in o 1801 a m E:ele haUu kutuu* kiuiuw.ii o k:v lahui i ho« lal.i, ktikn .1 hoohoh» !««a iin» nei e liio i kau:iwai mai'U j.ilia uo Ilawaii. U.t hnomuk.i ia n i liaiia uut ka huuui.iiii t;na in:«i a T.B. MeStocker Lunaheonn-lu «» ka M»īi Uoohuiainu 0 iluiK.lul.» t.« i, ka 1 l ,() i uuna i We'ne uiai < k*. m*' l«ek:'.hi uimu •»!!'! ) k •ukau nu Ua i.pou-i i !■:« liana a na ei le ht':«u kuui'ikan r.val ka wae la .»r. *. o S. IJ. 1) h- i tlen t a uio ka i.oiki- t.ku i ke e.o holookoa i ke i- •. j 1 •:t a . > ni-ihae ole o ka aoa;» iiooi.u: liiui. O Mr. P. U. J»»n««? u t iiMa o na haiolelo i kahea i;', aua naioielo pokole iu.ti oia uo k : nol.o kupaa jntu mo Ka (?iaiot> :ri kaue i komo iluko o ka |hookahuli :<t}puui o lanuari 1 S!)o, a ao'.e hoi e hcopt ina i u:i wahino hanohHUo o 1 louululn ! puipal ui'iu !ka l«koii ni.'.u kain*, ".ia lakou iii-.a u ilkiMU thiue ame iii k-iikun- ht' e ;cui»:t.'. Aole li n e 11«>« p. iua ina ir.i;io!e!o a Ho:t. U. K. D.»vies o k ! luokuuina o Mincs»-trt e 1 »11;.: "Oi iua huki ia na lioku a me na k. h !'<nh:ina ilalo ma lluwaii tue ka ln.'ī'h mlia', akn, e liiki mai ana he 11 e huki heu ii n! maluna o ka aina me ka manu." Ua houlue la ka huamoa m t ku l:i 17 o latiuari 1898. Mahope e» ktktilii manawa, ua hoomaka mni e kiko, ei* nae u» hoao na palukuha anee ulii e i»ale i ka hanau ana mai oke keiki a ua hoomau pela a hiki l keia wa—aka, aole e hoi hou ana i hope. Ua hanau l kela wa a ma ka la 4 o lulai e kiko mni ai me ka paa a piha * k« hulu.

Kahea ia o Kuhina Hatch, a o ke ano nni o kana mau olelo j>oko!e, o ke kumukanawai i haku ia, aole !a he mea na kekahi kanaka e hilahi* la al. Aole ia no ke kanakn hookahi a no kekahi poe paha. Ke Uwe uei oia i ka hanu ana o ka lanakila, a ola auanei ko kanawai kahua o ka aina. Ua hoopili loa ia me ko Ameriea Haipuia Kumnka* nawai a hookahi wale no wahi loli aia ka mea pili i ka Mana Hooko. Mamuli o ka hoolohilohi ana i ke knkulu i ka Repubalika 1 loaa ai keia hopena maikai. Ua hoike »ku kakou i ke ao holookoa, ua hiki ia kakou ke paa no kakou iho iwaena o na kupikipiklo o kaAva 1 hala. K hoohui ia aku ana kakou me Ame rlca Iluipuia, aole ma ke ano he ahui pio aka ma ke ano ua m ikaukau a i iini e lawe i ka mea maikai. A o ua la !a, aole ia i mamao loa ! aku. Ua kahea ia o Mr. J. M. Vivas, a ua kamailih mal o!a, he ehiku makahiki i hala aku, tia komooia 1 ka hale aupuni me ke kipikua a malaila oia i kohi ai i ka lua kupapau nii ke aupuni aiil. Vjl kokoke e ehiku «euei uuikahlki o ka eli ana I ua lua pi, aka akahl no 9 makaukau na

} mej a p*»u a m>% ka la 4 «enei & lalai ! e ksnait ai na kopapau U r.o k.» w* ! TOsn loa. lle mao kioaunau oj kekJhi o ke fcom?ik#rjawai, *k"% oU JTM m s»rrj HO kph» Wr». U"» kek>*h» |v,f - V. t A % nylr'e r.«>kii me» ua hī?!i!ji h* i t i«a kt poo a R-> ka h'»■-a m'- |-u *o»* t»o ke kvj I\r«.->itlena lUe. O:.? ktkrih? > noa h*a i ke |»<-ku ani n'» ke kanhMUa &n.j i k t r»?rn-s>iden-.:; <sk* Uj* !»#'< oi*. A 0 kekahi p«.»e f un bnt's*krna ia «• k«.-ho nn o ka hiiiaai !a i ho. momo» ia n« ka hanohano o S»nfvri B D«jle. Ma ka nana aoa ina mea a paa, aohe mea maikai e ae a kakou e hana ai i keia po, o ka apooo wale no i tia mei a pao. Ki.hea ia o E, A. Tows?, a na pane p»kule mai o!a ma ka inoa o k* 11ui Ameriea penei: <4 0 ka Hui Affi«T:(M, he hoi ikaika ia o na kanmaina Amerlcu i hoohiki e kakoo 1 ke Aupuni Kuikawa ft me ke kuuiuhana hoohuiaiua. Ua bo«naauao la mai au e kuka!a aku ua p.pono 'nnkou a e kupaa rnau aku ana mai h«j ; e o nn me na I;«ina a j pau o ke kumukanawai hou, a pela aku.

Ua kahea ia o R. J. Green, a ua nane *no nui mai oia, he hoaloha kona uia i ka mokuaina o U.eiilaua i ke makemake nei oia e p< ni aku iaia m« keia mukuahi ap, <( U.i !ia onu ia na ( ukou i keia la !ie keiki." M iia paha aole e ku ana me kona rnakuak-«ne i kino'.ii, aka o ke koko o I.i ia a elu i hookahi no ii a e piii mau like ana laua, U<» k,thea ia oJ. W. Kalua, a ua lmioielo p<jkt»le mai oia, u;t holoi au ;t maeinae i ko'u mau lim i a e hele Mku ana au iu.ua o ka Lihui me ka m uiao u \ h:ina au i ka mea pono. E kahakaha ia an.i keia kumukanawai ma ka mooleln, ma ke ano oia ka hanau ana mai o ke aupuoi hou. Ive ku nei au imuao na Hawuiioiaio ;i pau me ka manao i hookaiiua ia ua iawel iwo au i ka'u hana no iakou .t no ka aieui. Oka pilikia wale no ;i'u i miuamina nuiai,oka miopopo oie wa!e no i ka hapanui o ko'u lahui o Lia ponoaikai e loaa aua ia iakou iti t keia mua aku a me ka aina mal-.10 o ka hooponoponoaupuni iion, oiai ua alakai hewa ia lakou

e ka i>ue hoopunipuni a ua puni Wiilo aku, !tk:i aole no'u ia liewa. Owmi ka p<»e nana e alakai hawa nei ia hikou ? O ki poe anee alii palukiih i. K ;.! ikai anu I ua kanaka ii!,i na pukuiiiu no ko lakou mau pounaikfti aluuu pilikina iho, nolaila ko kukitla uku uei au i keia ;>o, e ili aKu na liowa maluna o na poo f> ka poe Uaiiuikahi e lioopanipunl hele »"i i kuu lahui. Ke ku noi au uo'u iho a me ka h;ipa o ko'u luhui i uiaopopo ke uno a uie ke kul.iua O ke kuuiukauawai, aole ia uo keiil'.i ( iipA i)o<»kahi o ka luhui, ohana ;t kicir; h jijk{<hi piha, aka n» na mea ;i p:iu. Ua kukohe e pau ka liana, a ma ka l.i 4 o lului e kukala ia aku ai. Alaila e wehe akea ia aku anu ka hoopaa i'.na i na in >a, a ke hiliu;ii uti au e pau aua kn poe n pau i hiki mui nei i keia halawai nui i ka htle e kakau a pela aku, a pela aku. Ua kiihe.i pakahi M o George C.ivan:;ugh a me H. Klemiue o ka llul Geremania, a ua pane pokoJo «iiai laua e kakuo ana i ke Kumukauawai a r».e ka Ilipuh'ilika. Alaila, ua kahea ia o T. 13. Murray, ka Penaiilena o ka iiui Auieneu w ua ku mai oia a heluhelu i keia uaau olelo hooholo malalo iho: Oiai, o keia hi.laWai makaainana nui ua ho(>piha ia iuui nti ia e na elele o na ahahui lehuleiiu e kakoo nei i ke Aupuni Kuikawn; a Oi.n', eia ke kokoke aku nei e hooh ltia ke Aupuui Kuikuwa i Ripuhahku ma kona raau kulana h uie na ano i abha ia e ka lahui imi Kuokua; a Oiai, u \ h iku iho nei n\ elele o ka l.»hui iioku o ka A-iaeiele i akoakoa m ti i ku.nukan iw.U e liio ai i kaiiawui kahua no ka R J pubjlika o HaW.tii; O/a/, o keia kumuknnawai, ua naauao, pulolei a kuokoa ma Kona inau hooko aun, a ma kona ano i hookuhuaia ai e hiki l i ia llawaii Ke kau ia lua ka papa kupono uiawaena o na lahui kuo&oa a i oiea e waikahi ai ke kuokoi a me na pono o ka hihui a pjui ka paeaina a e h«ilo!e.\ t«i ka hoohui ana me Amenka Muipuia, no ia mea E lloohtlAa~o ka wae ia ana o Ka Mea Hanohano SjimiforU B. Doie i Percsidena no ka Kipuhalika o lUwaii, m kuiīke ia me na noonoo niihio hm ole o na makaaiuana lokhhi a ua kuiike hoi me ko makou uianao iukahi a me ka apooo like. E līooholoia—E h«ouiauao ia 1 kope o keia mao olelo hooholo me ka hooknulua ole i ka Aha liooko o be Aupuoi Kuikawa. Uu hnohohi Ia na olelo heohulo me ka leo p\ne hookahl o ke aaaina nui makulukolu, "Ae." U.i Uke ole u« heluua i koho ia nokanuioka poe i akoakoa &e, e

leoho f« ana mii ki 1500 « hikl i ka k* huin» f ol»! os k«* ki»k4« hi po« Urhulehu I<k» m&w:thi nka h**<». N« lal!» t ke koho m?i aiakou --«'0 ka hHu**, no ka mei he koka w*\m no na kimki t piu iluna i u* p:II hoi. O kei« iho 1« ka hiiawīi !«a « Wa noao hoobui »ina i nntin.ii &l maUio o ka unho maa& ana t ke Anj«ini Ku!fean*?* «> fco LUwiii