Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 28, 14 July 1894 — Page 4

Page PDF (1.80 MB)

This text was transcribed by:  Joe Cavalieri
This work is dedicated to:  I dedicate this to Dr. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

Ko Hawaii Panaina i Huiia

 

No ka makahiki . . . 82 00

No Eono Mahina 1 00

 

Kaike ka Rula

 

ACCPUKAIA I KA

 

HOOPUKAIA I IA

HAWAIIAIN GAZZETTE CO.

H. M. WHITNEY, Luna Nui

 

J. C. KAWAINUI, Luna Hoopono

N@ Honolulu, Oahu Lakou a pau

@, …… Ielai, 14, 1894

 

            KULA SABATI

@@@@@@@@@@@@@@@@ ana aka i  A @@@@@@@@ A ia @@@@@@@@@ aia loi ikoa ako ia  A@@@@@@@@@@@@@  Hahoelo@@@@@@@ ka moe  u@@@@@@@@@@@@@@@ ke keki moe u@@@@@@@@@@@@@ Aigupila roa  im@@@@@@@@@@@ aka i a oe no ka @@@@@@@@@@@ke i ke keiki e @@@@ @ia I Alaika. k@@@@@@@@@@@ olelo a ke kanla a @@@@@@ I@ i k @@@@@@ ma Kama he pihe, he awe ana @@@@@ kanikae inu @owe koa o Kal@@@@ @@@ @@ a nan kelai aole loa ia e na, @@@@@@@@ 13 a n@@@@@ Herode, alnia ikea ako la @@@@@@ a@@ H@@u e lo@@pa ma la @@ @@@@@@ @ @@@@@@@ @ I ion@ @, 2 22 oe e lawe i ke keiki a @@@@ @@@ a @@Q@@ aku i ka iana o ka @@@@@@@@. no ka n@@ @@ @@2 ka poe i @@@ wai e @@ @@@@@@@.

            @ i  Ala @@ ia lawe ae la i ua keiki la a me k@@na maki@@@@ a hele aku la i ka alua o ka laenela.

            @ Aka. lohe ae la ia o. Arekelan ko alii  m @@ @@@@ @@@ ko hakahaaka o kona nia k@@@@@. Herole. makau iho la ia i ka hele lau aua ia i ka moku o Galilia.

            @ A taki aka la ia i kekahi kolanakan@@@@@@@@@@@@ noho iho la ia ilaila: peia i @@@@ ka olelo a ka poe Laula, F, kapa @@@@@ Nazerarene.

            Pauku Gula. Halelu 121:8 E kiai noo lehova i kou puka ana iwaho, a me ke komo ana iloko.

            Manao Nui. Epono ke imi i ka palekana.

            Olelo Hoakaka. Ua pili koke keia moolelo i ko ka haawina mamua ihio. Ua hele aku o Iosepa me Maria a nue ko laua keiki hou mai Belelehema aku no ko laua makau e pepehiia ana ke keiki in anioli o ko Herole kuahana omokomo. Ma ka mahina o Feberuari paha ko laua ,a huka ana aku i Aigupita mamuli o ko lehova oleloao i alaua, i ka la mua mahope iho o kko ku poo maogi makaikai ana ia Betelehema. I kona wa hanau ua pilikia nui o Iesu a pela no ka poe hanau hou. I ko lakou wa manaoio mua, ua iini kekahi mana aia e hoopau koke ai i ke ela hou o ka manaoio. Ua komo pu la poe manaoio i na eha a me na pilikia o ko lakou Haku. 13 La kou oia no ka poe magoi makaikai ana ia Belelehema. I kona wa hanau ua pilikianui o Iesu a pela no ka poe hanau hou. I ko lakou wa manaoio mua, ua iini kekahi ihi mana aia e hoopau koke ai i ke ela hou o ka manaoio. Ua kome pu ka poe manaoio i na eha a me ma pilikia o ko lakou Haku. 13 Lakou oia ko ka poe magoi. Aole nae i hoi liou lakou ia Ieruselam. Anela nui no na hana o na anela ia wa. O Gaberiela paha keia, Luka 1:19-20 Aigupita- ka aina ma ke kihi hikina akau o Aferika. He panalaau oia no ke aupuni Poma ia wa. Nolaula aole ia malalo o ko Herode hooinalu ana. Ua nui ka poe ludaio e noho ana malaila. Ua noho paha o Iosepa ma ma ke kauhale o Mataree, he mau mile eono paha mai Kairo aku. He mau mule @@ keia mau Ierusalem aku. He anahulu ka wa kupono no ke kaa hele ana. @ Make- i ka wa koke ua make o Herodem ma Aperila 1, M.K. 1, Ua paa ka manawa, no ka mea ua puoli ka mahina ia wa, ma muli o ka moolelo ludaio. He ano heoweliweli ke ano o ko Herode make ana. Kaula-Hosea 11:1 Keiki- pili pono keia olelo i ka Iesu kahea ia ana. @ Luku- he kanaka omo koko o Herode.         Keikikane-aole nui paha i ua kauhale la. 20 ka heluna mamuli o ka averika o na kamalii o na makahiki elua. He @@@ paha na makaainana a pau loa  ma Belelehema. Ua hoka nae o Herole, oiai ua makemake wale no nia e hoopau ia keia alii hou, he hepe nona mamuli o kona makau wale ana. 17 Ieruma-31:15 I ka wa a Nebugaradana I lawe pio ai i ka lahui ludaie, ua hoakoakoa oia i ka poe pio, na kane, na wahine, ua keiki ma Roms. he mau mile eli ma mau Ierusalema aku maka akuu. Malaila, ua hoomaka ia ko lakou kaahele pu ana ma na kaulahao a hiki i Babulena. Aole kupono keia kaahele wawae loihi ana no na kamalii, a make lehulehu lakou/ Rahela- ka makuahine o Beniamina, i kanu ia ma Betelehema. Ma kona ano aumakua, mamuli o ka manaoio o kola lahui, e kiai ana i kona poe mamo moopuna, ua olelo ia oia ia wa popilikia e uwe ana i ka nui o na mea make. Ua hooluolu o Iehova iaia, Ie. 31:16 ma na wanana e pili ana i ka hoiu hou ana mai Babulona mai o ka poe pie. Pea no, ua lana kila o Iesu a hookuu oia i na kanaka a Natana I lawe pio ai. Arekelau,-ko Herdoe keiki, i hoonoho ia he moi mamuli o ko Herode palapala kauoha hooilina.               Aole i ae ia kona inoa moi e ka Emepera Roma. He alii almoku wale no, oia nona na mokuaina ekolu. Iumea, Iudea am Samria. O kona mau loaa no makahiki hookahi he $1,000,000. He alii alunu oia. Oi aku kona ano

 

 omokoko mamua o ko kona makuakane. Ua hoonoho ia kona kaikaina o Herode Anetipa @@, he kiaaina ma Galilaia. 23 Nagareta,-he kulana kauhele @@@@@@ i mau mike @@@@@@@@@@@@@@ aku nia ka akau. Malaila he mau punawai. Ua m@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ke ano kulike me ko ka wa kahiko, 4,000 paha ka nui o na makaaiana. Kaula- ma ke ano kulike o ko lakou mau wanana e pili ana i keano haahaa o Iseu. O ke ano maoli o ka huaolelo Nazareta, oia no he lala nawaliwali, aole he kuwu laau kiekie. E nana Isaia 11:1,53:2 ler 23:5, Zek 3:8. Ano like keia olelohoohenehene (Ioane 1:46) me koka Hawaii e pili ana i ka poe hupo o Kula Maui.

            I-Ka olelo ao mai ka anela mai? Heaha ko Iosepa hana? No na la ehia ko lakou noho ana mai Aigupita? Neaha kekahi olelo wanana i kuhikuhiia e pili ana i keia noho ana ma Aigutpita? Ia wai ua pili maoli keia olelo? Pehea i pili pu no hoi keia olelo? Pehea i pili pu no hoi keia olelo ia Iseu? Ua kahea anei ke Akua i keia wa ano i kona poe manaoio e haalele ua Aigupita oia hoiu ko lakou hauoli nui ana ma na lealea o ke kino wale no? Ua alakai anei ke Akua i kona poe manaoio i keia mau la ma ka hoonoho a me ka hoonee ana ia lakou? Ua noho anei ko Iesu poe nanaoio ma ke ano like me ko lakou Haku, oia ma na popolikia he nui wale? Ua loaa anei anei ia oe he mai oleloao mai ke Akua mai? He aha koe Herode manao ma ka lohe ana i a lono mai ka poe magoi mai? Ua hiki anei iaia i kekahi mea e ae paha ke kue lanakila i ko ke Akua manao?

            11- Ka pepehi ana i na keiki, 16:18 Heaha ke kumu no ka hoihou ole ana o ka poe Magoi ia Ieruslaema? Heaha kou ano o ko Herode manao? Heaha kona hana? Heaha ke kumu ne kona pepehi ana i na kamalii hala ole? Ua hoapono anei oe i keia hana? Heaha kekahi wanana i hookeia? Ia wai ua pili maoli keia olelo? Pehea i hookoia ai keia olelo ma ko Herode kulana? Heaha ke kumu k@pono no na eha o ka poe hala ole? Heaha no manao e oluolu ai na makua i ka wa i make ai ko lakou mau keki liilii? Ua hana anei kakou e like me Herode in a paha aole malama pono kakou i na keiki ma ke kuai ana aku ia lakou i mau kikalika? Heaha kekahi mau oleloao ma Halelu 2:2,4,6? Ua manao anei ke Akua e hoohenehene ai ia Herode ma ka huna ana ia Iesu?

            III- Ka hoi hou ana aku ia Nazareta, 19-23. Heaha ke kumu mo ko Iosepa hoi hou ana ia Nazareta? Heaha na mea ano nui au i ike ai e pili ana ia Nazareta? Ua manao anei o Iosepa e noho mau me kana keikialii ma Betelema, kona kula nakauhale alii? Owai ka moi hou in a Iudea? Ua kanalua anei o Iosepa e pili ana i ko Iehovamana a hoopakele ai i kana keiki ma ka noho ole ana ma Iudea? Owai ka poe i imi mai e pepehi i ua keiki nei. Heaha kekahi mau olelo wanana i hooko ia ma ko Iesu inoa hoohenhene, he Nazarena oia. Pehea i hooko ia ai koia mau wanana? Heaha kekahi mau kumu no ko Iesu lilo ana i mea aoha nui ia i na kamalii? Ua kupono anei no na kamalii? Ua kupono anei no na kamalii e lilo ai i poe paalalo no Iesu, ko lakou Haku e ola ai? E hiki ana anei i ka poe kue ke hoopau i ka holomua ana o ka ekalesia o Iesu, a me jona noho alii ana? Ehia mau makahiki ko Iesu noho haahaa ana ma Nazareta? Heaha ke ano hana o ko Nazareta poe i ka wa a Iesu i haiolelo mua ai e pili ana i kona oihana Mesia, Luka 4:17-21?

 

Manao Pili.

1 Ua paulele anei oe na ka mana o Iesu o hoopakele ae ia oe?

2 Ua makaukau anei oe e hele i o a ia nei mamuli o ko ke Akua ma nao kauoha?

3 Ua hoowahawaha anei oe i na mea a ke Akua i mahalo nui ai?

4 Ua pli pu anei oe i ka poe kue i ke Akua? 5 Ua makaukau anei oe e hooehaeha ia no ka pono o Iesu?

 

 

NA LETA

Aole o makou makemake e lawe i ke Kumu Lehua muimuia ia e na Manu.

 

            O ka la 4 hoi o Iulai, he la hoomanao hoi ia o na haole Amerika, ua malamaia he lealea kinpopo e na keiki o kaluapapa a me na keiki o ka Home Opio o Kalawao. Ma ia la komo mua na keiki o ka Home Opio o Kalawao a me Kalaupapa.

            Eia ka mea hoomaopopo aku a kou kiu hanu mea hou, ua kaa ka lanakila o ka la i na keiki o ka home opio o Kalwao, aka, ma ka hana kolohe a Jno. Waiamea, Emepaea no waho, 49 ka helu kiekie o ka home opio o Kalawao, 42 o Kalaupapa, ua apukaiai S ai o na keki o ka home opio o Kalawao koe he 41, a‘pakele aku ua elemakule o Kalaupapa i na opuu pua rose o ka home opio o Kalawao.

            Eia ka‘u e olelo aku nei ia olua e kena mau Emepaea, mai hana hou olua i keia mau hana kolohe ma keia mua aku, o pau pu auanei olua i ka umii ia e ka lima kui o Maudelana. Ola ka lealea ma ia la, aole mau lealea hou aku.

            Me ka Luna hooponpono wiwo

ole ko‘ū aloha, a me na keiki hoamanawanui o kou halepai.

            Owau no Kiu Hanu Mea Hou o Kalawao.

            Kalaupepe, Molokai, Iulai 4, 1891.

Hookiekie ia na Keiki

Missionari.

 

 

Kukuluia ke Kumukanawai Hou.

 

Ribupalika ke Aupuni Hawaii.

 

Haule loa ke aupuni alii o Hawaii.

 

E Mr. Lunahooponopono;

Aloha oe:

            E oluolu mai ia‘u e kamalilo akea aku imua o ko‘u lahui a me kapoe a pau e heluhelu ana i kou mau aoao no keia poo manao e kau ae la maluna. (1) Hookiekie ia na keiki misionari. Ae, e like me ka ka buke nui i olelo al, " Hookiekie ae la ka pono i ka lahui kanaka. a o ka hewa ka mea e hoohaahaa ia ai." Ua manao na kahunapue Hawaii anee alii, he hana nuhou keia hookahuli aupuni, nolaila, ua lilo loa na keiki a na misionari i mea ino loa, a maloko o ka nupepa Ka Leo, ka holomua a me Ka Makaainana, e kuamuamu ana, e hailiili ana, e olelo ana olelo ana i na olelo pelapela hiki ole ke hoomaopopo i kona ano maoli. A puka pu ae no ma ka waha o na anee alii i kapa ia lakou iho he aloha aina, me ka olelo ana, lapuwale na keki a na misionari puni waiwai, kolea kau ahua a pela aku.

A ua kokou pu aku nei kokahi mau kahunapule Hawaii i Levi ia a i Levi ole la ma ka hapai ana i ko lakou mau lima ilana e kakoo ana i keia mau hooiaio ia e na alakai hui o ka aoao aloha aina, e like me J. Nawahi, Bali Aila (Bila White), Biki, kamalii a nui aku.

            E aho e olelo ae au ano, e pono na na poola o Honolulu e olelo pela, e pono no na na palaualelo o Lahaina e olelo pela, e pono no na na auwana inu bia o Wailuku e olelo pela, e pono no na ka poe inu uala awaawa o Makawao e olelo pela, e pono no na ka poe inu ki o Hana e olelo pela, e pono no na ka poe puni okolehao o Hamakua e olelo pela, e pono no na ka poe puai wale o Hilo a me Puna i ka Nawahi e olelo pela, e pono no na ka poe aeahaukae o Kau e olelo pela, e pono no na ka poe inu panini o na Kona e olelo pela, mamua o na kahunapule Hawaii i levi ia a levi ole ia, i ike maopop i ka oiaio o na olelo o ka Baibala, a ahoomaopopo iho i na wanana a Elia no Ahapa, a me ka wane na a Daneila e pili ana i na aupuni eha, a me ka waanana a Ioane e pili ana i ka Pope a me ka hopena o ke ao nei, ua hapae lakou i ka oiaio o ka Baibala a hui aku la a panina pu me kela poe anea alii a‘u i helu aku la maluna ae la.

            O ke kahunapule kaulana o Hilo mamau o Rev. Kalana, ua ike au i kona manao hope ma ka makainana, i hewa i ke kekala ole ia e hoolilo i a haipule mai Hawaii a Kauai, e like paha me Kamehameha III i kahea ai i na haipule mai Hawaii a Kauai, Hawaii a Kauai no ka pilikia ia Lord George Paulete, a oia paha ke kumu i make loa ai ka hoi hoi Moi a aoukou i noo lalau ai o Rev. Kalana a poina loa i kela pane a Daneila ia Nebusaneka, "aia hoi ua maalo ae la ke aupuni mai a oe ae."

Apela no hoy lela hoakaka a Daneila i kela hapa pulima maloko o ka hale alii o Berehazaoa, e nana i ka wanana a Noa no kana mau keiki oia ka hooiaioa a helel liilii loa ai ke aupuni Moi o Hawaii, e noho oukou e na kahunapule o ka aoao anee alii a uhi kapa eleele a kalua na puaa hea a oukou, aohe e loaa he aupuni Moi hou nia Hawaii a lohe ia kela pu hope a ka anela, alalla o ka hopena ia. Eiua kahunapule Hawaii kaulana i ka haiolelo i koho ia ma ka aoao anee alii o Rev. S. Timoteo kahu o Waialua, Oahu, a o Rev. S. Kapu kahu o Wailuku.

            E ka Rev. S. Timoteo, ke hookaa wale nei ka‘u makapeni ia oe mai kahui pu ana me lakou la ma hoino ana i na keiki misionari, a ma kahi o ka anee alii ua paa no ia manao, a ua manaoio au ua ane pono no kou hillnai ana maluna o ka moiwahine, ke ole au e ike kuhihewa ma ka puni ana  o ka makahiki mua o ko ka moi noho alii ana, e ku ana au me ka loea o ka nupepa KUOKOA J. U. Kawainui, ma ke

kihi a alanui Moi a me Rikeke, aia oe maluna o kekahi lio ulaula i hele a pau ka ikaika kupono no ka hanohano o ka moiwahine, a he geneeala me ka aahu puna i apo kikepa ia me ka lipine ulaula e pulelo ana ka holo i ka makani, a he mau wahi ne ka puali kaua lio, ua hele na lio a pau ke aho, ku no i ka hiehie a me ka hanehane, nolaila ma ua ano ua kuni paa ia no kou aloha oiaio i ka moiwahine, a ma na ano a pau ua hiki no oepela. No Reev, S, Kapu ka nani a me ke akamai i ka haiolelo a o Rev, paremeta kou hoa kohu ai. mamua ua manao au ua koho la oe i ka aoaoa pono i keia mau la koke iho nei, ua hiki mai ka lono laulaha a puni ia lono. Mamua he anee alii au, a i kela manawa ke kuiluma pu aku nei au me oe.----. Ua nui ko‘u manawau ninau pinepine ai i ke Akua, e hoakaka mai ia‘u no keia ninau-"Ka mau o ke Aupuni Kui kawa a me ka hoi hou ae o ka moiwahine ma ka noho Moi."

            Ma keia mau po aku nei, he moeuhane ka‘u hele aku nei au i ka pule i Kaahumanu luakini, i ko‘u hiki ana ma ka puka e ku mai ana o Peresidena S. B. Dole iluna o ka awai me he la e haiolelo ana, a e noho iho ana ka Moiwahine ma ka aoao o ka awai me ka aahu kauikau. Pehea la keia moe? Ma ka elua no o ka po, loaa hou no keia moe hookahi. Nolaila, ua hoakaka mai ke Akua ia‘u i keia nianu pohihihi, nolaila, aole e hoihoi hou ia ae ana ka Moiwahine. Aole i hala hookahi mahina mai ko‘u lohe ana i kela moolelo, puka mai nei ka olelo hooholo hope loa a ka Aha Senate o Amerika, ua make kanu loa ka hoihoi moi. Pehea ka pule a Elia?

Paakaua i ka lani ekolu makahiki me eono malama. Pehea ka pule a Rev. S. Kapu? Ua ko ka pule, ua hoakaka ia ma ka moeuhane elua manawa. Mahalo i ke kauwa hana pono, ike koke i ke alanui pono a hoi mai a hui pu. Pehea na kahuna pule elima a i ole eono i komo ai e ike i ka Moiwahine i ka wa iho nei o ka Ahanui o ka Paeaina ma Honolulu nei? Malia paha e kapa mai ana lakou i ka Rev. S. Kapu mau moeuhane he hoopunipuni, a ke puana mau nei no ka moi i keia Iulai ae. E waiho malie kakou i ko lakou kuhihewa. Haawina kula Sabati o Aperila 22, O iosepa ka luna aupuni ma Aigupita, Kinohi 41:38- 48. (1) O iosepa i hoohanohano ia. (2) OS. B. Dole i hookiekie ia. (3) OS. B. Dole e hooiliili ana i na luna aupuni hooponopono. Pauka Gula o Aperila 15. E manao no oukou e hanaino mai ia‘u, a hoololi mai ke Akua ia mea. Pehea keia hanohano i loaa i ka ohana a Iakoha? Aole anei o ka ke Akua alakai ana kela? Aole anei o ka ke Akua hana keia? He mea maopopo loa keia i ka poe a pau i hilinai maluna o ka olaio o ka baibala, a in a ma ka naauao wale no ka noonoo ana, alaila e hahai ia ana ia mau manao e ke kuhihewa.

            2.--Kukulu ia ke Kumukanawai hou. Ae, ma keia malama holookoa o Iune nei ka noho ana o na elelele hana Kumukanawai, a ma ua lono i lohe ia e kukalaia ana ke Kumukanawai hou i ka la 4 o Iulai maikai ke Kumukanawai ma na ano a pau no ka pono o ka Lahui, a holopono ka hana a na elelele e hana mai nei, me ka eleu a hoapaapa hoopau manawa ole, e like me ke Kumukauawai o Kamehameha V, a kipaku ia na eleele mamuli o ke Kumukanawai a ka poe anee alii oihana, i hui pu ia me ko ka miowahine manao alunu e lawe i ka mana a pau i kona lima, a ma ia manao Ialau i haule pahu ai kona Kumukanawai a me kona noho Moi. I mea e ma opopo ai i ka Lahui ka maikai o keia Kumukanawai a na keiki a na misionari i noo ai a i hui pu ia mai me kahi poe loea ike kanawai, aole iini ia ka pono no ka hooloihi ana i ka manawa e noho Pereside na ai, aole no hoi e koho ia e elua manawa e noho Peresidena ai, e akaka ai ua hana ia keika Kumukanawai no ka pono o ka ohana hookahi, nolaila, ua kukuluia keia Kumukanawai no ka pono o ka lehulehu.

            3.-- He Ripubalika ke aupuni o Hawaii. Ae, he aupuni koukoa ko koakou, he aupuni makaaina, e like me Amerika Hnipuia a me na aupuni Ripubalika e ae o ka honua, a e noho alii kela a me keia, mamuli o ka noeu o ka imi hooikaika pauaho ole ana o ke kanaka i ka naauao. Aole he kumu e ae o ko Amerika lilo ana i aupuni kuokoa mai kona Moi mai o Beritania nui, o keia ane hana hookaumaha nui na makaaina o ka aina, nolaila huli aku lakou a kipi i knoa aina makua, nolaila o ke kipi i lanakila aole ia he kipi, nolaila ua kapa iho o Amerika, ka aina o ka lanakila a me ka home o ka wahine. A pela e ukal nei ka lahui Hawaii opu noonoo ma ia meheu, a o ka lahui Hawaii noonoo lalau, ua oki no lakou e hookui hewa ana e like me na pinano e hookui lalau ana i na puka aniani me ka manao he puka ia.

            4.--Ua haule ke aupuni alii o Hawaii. Ae, haule iawai? Haule ia Nawahi no ke ike e noho hanohano ma ka o hana kuhina a e loaa ke kea hoohanohano me ka manao ola i ka nono o ka lehulehu. a pela no hoi o Wm. White i manao nui al i ka bila loteri i nui ke dala he ai wale no. Nolaila, hoowalewale kela i na lunamakaainana me na dala i koho like ma ke kokua ana e holo ka bila loteri. Holo io no, loaa no hoi ke kea hoohanohano, hui pu laua me na hoa eae a me ka Hui Kalaaina e hana i kumukanawai, e mau ka hanohano a e hoopilikia ake dala a ke poe mea dala nui e uku nei i ka auhau aupuni me ka manao e lanakila, eia nae ua ka pae ke Akua i kela mau manao lalau, nolaila, helelei ke aupuni moi. Aia maluna o keia poe alakai hewa ke koikoi a me ka luuluu i kau aku maluna o ko kakou Moiwahine i aloha nui ia, ka haule ana iho o ke kalaunu mai kona poo mai. Ke olelo mau nei ma poo alakai lalau o ka poe anee alii, he oluolu maikai wale no ka manao o ka Moiwahine Ka! nani ka lapuwale o kela wanana. Mamuli o keia olelo hooholo a ka Aha Senate o Amerika Huipuia o Mei 31 ua make kanu loa ke aupuni Moi o Hawaii, a ua lanakila loa na keiki misionari. Pau Peapea i ke ahi e.

                                    DANEILA.

Hawaii, Iune 29, 1894

 

He moolelo kaao

no

 

Namakaokapaoo

 

Ke Ahikanana wi woole o kula

 

Ke ka kaulana ke au Imaikalani ka Moi Kauai.

 

Ka mea nana i pulumi pau na kaeaeaokau ai a puni.

 

Ka olali au moana o na kai ewalu o Hawaii nei-- ka hiapaiole o na la 1 au wale aku la.

 

(Hoopukaio e John K. Nihia, Liline. Kauai.)

 

A la opio.

 

            Eia hoi ka olelo a kahi kanaka o lakou, e hoi kakou a olelo aku i ke alii e kii mai e lawe aku i keia keiki, a e malama, no ka mea, he keiki ui keia, aole o kana mai, nani kona mau helehelena, ia wa i aku nei hoi kekahi kanaka, heaha kahi pomaikai e loaa ana i keia wahi keiki a ke alii e manao mai ai e kii mai a lawe aku, i mea kalua puaa ia i ka imu. oiai o ko kaua alii aole on a makemake e malama i kamalii, o kanaka makua wale no oia kana e malama, a nolaila, aohe waiwai o kou manao, e hoi kakou, ia wa o ko lakou koa opio hoi, eia no oia iloko o kona hale pohaku e noho nei, a ke ike nei oia i keia mau manao a keia poe kanaka e kaamailio nei nona, a nolaila, i kumu e puka ole ai ko lakou manao imua o ke alii, ia wa uhi aku nei a mana o ua keiki nei maulna o na kahuna o Imaikalani, uhia ou ia ae nei maluna o ua poe kanaka eni, poina na noonoo o lakou e pili ana no ia nei, o ke kumu o lakou e pili ana no ia nei, o ke kumu lakou i hana ai e like pu me keia, aole i makemake ka kakou koa opio e hoike iaia iho imua o keia mau alii, o kona manao ma ia wahi, e noho malie ne oia i kai nei o Wailua, a e ike aua oia i ko laua kulana, ko laua ikaika a me ka lana mau hana ma na ano a pau, a oia ke kumu on a i huna ai iaia iho mai a laua mai, a nou e ka mea heluhelu e hookuu aku kaua i ka kakou koa opio e hoilani malie iloko o kona hale pohaku i na hora o ia po, a e nana ae kana i na koa o Imaikalani e hoi nui aku nei me na pai uala, o ka nui o keia poe koa e hoi aku nei, eono kaau kanaka, a o kela mau kanaka i hala mua ai, loaa aku no i keai poe e hele ana uo i ke alanuim a he hookahi no o lakou nei wa i hiki like ai i kanole, a noho wai sna no hoi no aluu nei me kona mau aiolo, a kua ku ia na wahi ukana a lakou nei a haule aku la keia poe koa hoolualu ao ia k@@oa la, o ka mae hoi keia o lakou ne la a aia ae ne ua ahiahi.

            Ia wa, olii aku nei lakou nei mai loko aku o ko lakou mau hale a ku aoa iwaho, i nana kau ka hana o lakou ne ia waho iho o kahua hale o ua alii nei, hewa i ka wai ua mea he kanaka, piha aole o kaoa mai.

            Ae, ma@nei e ka mea heluhelu, e hoakaka iki @au ka mea kakau, o keia piha kanaka a nui wale e akoakoa nei i kahi o ke alii, aole keia he poe e aku, o kona mau pualikoa ponoi no keia, a e like no hoi me ke ane hupo o ko kakou mau alii i ke au kahiko, a me keia lahuikanaka ia wa, ka ike ole i ka heluna nui o kona mau koa pouoi, ehia la ka nui, a hehea la e maopopo ai, a no ka makemake o a Imaikalani ne e helu poo ia ka nui o kona mau koa e hele ai i ka kaua.

            I kekahi la ae, ia wa kena aku nei oia i kona pukaua ia Namakaokaia, e, einei, e hele aku oe e helu i na wahi koa o kaua, ia wa, nui aku nei hoi ka leo o keia kanaka, ke kuhi nei na lima, ke kalahea nei ma o a maanei, e neenee mai, neenee mai, ku papalike mai kai nei a hiki i ka puu o Kahili, ia wa hele aku nei ua kanaka nei a o ka hapalua like ia o na kanaka, pii ae nei ua kanaka nei iluna o kekahi kumu laau loihi ohia lehua, a nana iho nei. 

            Aole e hike iaia nei hoomaopopo, no ka mea ua uhi paa ia keia kula nui laula o Koloa o uka ae, e ka nui o na kana, ua hele ia ke poo o na kanaka ia a pili, ia wa hoomaka iho nei ua kanaka nei e helu,

 

He kaau, hemano kanakakai a kona

He lau, he kini kai a mea

He lau he mano kai a Puna

Ke hini he lehu kai a Koolau

Poina, nalowale, a haalelea

A ape, akau, a halahalakau oia ka hoi

Eumi auamei

 

            O ka noke aku ia ia o ua kanaka nei ka helu, aohe wahi kanaka a nalowale ae i ko ia nei mau maka e ika ana keia ma o a maanei, mai kai a hiki iuka, o ko ianei helu hoi keia a pau, olelo aku nei keia na koa, ua pau, e hoi i kai no kahi o ke lii, he ao i ka oo ihe, hookakaukau no ka kaua o ka la apopo, ia wa, wawalo aku nei ka leo o ua kanaka @ei, ma o a maanei nei, e ikuwa la ka leo i na pali, ia wa hoi iho nei kela mailuna iho o ke kumu laau a hiki ilalo, hoi loa aku nei keia i kai no kahi o ke alii ia wa ninau mai ne ua lii nei iaia nei ehia ka nui o na wahi koa a kaua? hei aku nei keia, he lau he mano, he kini, he lehu, pina, naloale a haalelea.

            I mai nei ua alii nei, oia ka nui, ae, a eia hoi ka huaolelo kaena a oa alii nei a Imaikalani i huli ae ai a paha ae i kona pukaua nui ia Namakaokaia, ka e, opuopu no, o na koa no keia a kaua e nai aku ai ia Aikanaka i ka la apopo, hauee ka puu o Nounou, pili pu ka banu o Wailua, lele koheo helo o Aikauaka i ka pali a kau i ka lohe, e na makamaka heluhelu o keia moolelo, ke ike maia la oukou i ke kaena o keia alii iaia iho, ua pono no ke kaena ana, in a keia o ka hoomaka ana o ke kaua, aole o ka lua keia o ka laua kaua ana, a hee ua Imaikalani nei me kona mau koa, a pau ke poo o na lii i ke oki ia e na koa o Aikanaka a hai la e kona mau kahuna, a kau ia iluna o ka heiau, a o keia ke hele hou aku, o ke kolu ia, a ua wai ana ia ka ai a ua mau kaeaea nei, no ke keiki paha o Wailua, ae, ia wa, olelo aku nei ua pu kaua nei i ua koa o ka hana a ke alii i keia wa he oo ihe, o keia ka mea i maa a i kuluma i na lii nui aimoku o Hawaii nei i ka au kahiko, he malama i kela a me keia ano kauaka, na kanaka ikaika, na kanaka koa, na kanaka akamai i ka oo ihe, akamai i ka hauna laau palau, an kumu lua, oia hoi ka lima iki wahi a Kauai, a o keia poe la o ko ke alii nui lima akau iho la no ia, a o kona mau pou hana a paa ai ke aupuni.

            A eia hou keia poe a ke alii e malama ai, o na kahuna , na kilokilo, na kuhikuhi puuone, na kakaolelo, na makaula, na kukini a me na kahuna kalai waa, a aia iloko o keia poe a pau i a he kaawale ka hana a keia a me keia, a o ko ke alii nui mau maka ike keia, a pela keia mau alii o A@kanaka a me Imaikalni, he elua mau kanaka akamai i ka oe ihe, he mau kanaka alii no keia, o Keakaleiulu me Manohaikalaini.

 

Aole i pau.

 

Hoolaha Kumau.

KA AYER SASEPARILA

 

Oia ka LAAU oi loa o ka maikai no na mai i hookumu ia mai ke koko ino mai.  Ua oi loa ae hoe, no ka mea, o kono kahua i hookuoa@@ a @o ka

Honodorusa Saseparila Oiaio.

            No ka mea, o ka LAU NA HELEHELE a mena mea a pau i maa i ka hoohuihui ia, oia na laau oi loa o ka maika, a n@ ka mea hoi hoi ua ike ia ka waiwai@@ ma ka lapaau ana i na MAʻI o ke KOKO-ua oi ka

 

Ayer Saseparila

ma na mea a pau e hooikaika a e kulukulu hou ai i ke kino i hoonawaliwali ia e ka ma'i a me ka eha.

            Ua hoonoono ia ka ai, ua hoopau ia ka ma'i o ka waihona hoowali ai ua hooikaika ia ke Ake a me ka Pua Hoowali ai, a hoohana maikai ia na laia a pau o ke kino.  Ua hookuke ia mai ke kino ae, ka laau make o ka ALAALA, UA HOOLA IA NA eha, na PUHA, na RUMATIKA, na MAUHEHE, na HUEHUE a me na ma'i ma ke poo kahe wale o ka hope, a ma na wahi a pau ke hooia mai nei na Kauka alakai ka maikai o keia laau.

            Ke hula nei la hai, a e hoola no oi ia oe.

           

            No ke KUNU a me ke ANU o @@@

 

Ayer Cherry Pectoral

ka laau lapaau alakai o na ohana.

            Io ka NALULU, ka LEPOPAA ka LENA  a me kekahi niau mea ino no e ae o ka opu, elawe i ka

 

AYER HUAALE CATHARTIC

 

E makemakenui ia nei e ko ke ao puni.

            Hoomakaukauia e Kauka J. AYER & CO., Lowell, Maseku@eta.

 

HOLLISTER DRUG CO.

Na A@@@@ ma ka @@@@@@@ Hawaii

 

KAKELA

ME

KUKE

kA - HALEKUAI NUI

NA

WAIWAI LIKE OLE

NA MEA

HANA KAMANA AIPAI

Na lako pili have kukulu hale.

Ne kepa.

Na lei iho,

Na kaulahao @@@

Na pahu,

Na @pa.

Na kope Lalu,

Na Polupolu

 

PALAU LIO

 

Na mea mah@@@.

Na au @@.

Na au koi,

Na @na @@pi.

Na lei l@p@,

Na kaelahao bipi.

Na uwea pa,

Na kaa palala.

Na mea p@ula.

Na mei p@@la,

Na ipuhao.

 

Makau me Aho Lawaia

 

Na Iliwai

Na kaula

Na hulu pena

Na paiumi

Na pena, me ka aiia.

Na koppa,

Na aila mahu

Na pakeke

 

Na pakeko hao

Na kapu hao,

Na pa@da,

Na koka@pole,

Na uwi@i, a me

Na ipukukui

 

Mikini Humuhumu Kaulana

 

Wilcox, & Gibbs Hookahi Lopi.

 

ka Remington, Elua Lopi.

 

A me na ukaua he nui loa, o keia ano @ me keia ano.

 

Kakela me Kuke

2396-q