Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 30, 28 July 1894 — Page 1
| This text was transcribed by: | Lawrence Gersaba |
| This work is dedicated to: | Judith Nalani Kahoano Gersaba |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA.
BUKE XXXIII. HELU 30.
HONOLULU , POAONO, IULAI 28, 1894.
NA HELU A PAU. 2504
Hoolaha Loio.
W. R. KAKELA,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
2370
ANTONE ROSA,
(AKONI.)
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
LUNA HOOIAIO PALAPALA.
Keena Hana ma Alanui Kaahumanu.
2370
ALLEN & ROBINSON,
NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU
E loaa no ma ka UWAPO o PAKAKA, Honolulu,
make kumukuai makepono loa, no ka
pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e ku
kulu halo. E kipa mai a e ike kumaka.
4395-q
E. G. HITCHCOCK,
(AIKUE HIKIKOKI.)!
Loio a Kokua ma na mea a pau
e pili ana ma ke Kanawai.
E OHIIA NO NA BILA AIE ME KA AWIWI
Hilo , Hawaii . 2370
WILDER & CO., (WAILA MA.)
Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu
hale o na ano a pau, a me na mea e
ae a pau e pono ai o ka hale.
Kihi o Alanui Moiwahine me Papa.
2306-q
JAMES M. MONSARRAT,
(MAUNAKEA,)
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala
hoolimalima, a me na Palapala Pili Kanawai
e ae ma ke olelo Hawaii. Dala no ka
hoaie ma ka moraki ma na Waiwai Paa.
Keena Hana: Hale Pohaku hou ma ka
aoao ma Waikiki o ka Halewai, Alanui
Kalepa. 2370
J. T. WATERHOUSE,
(WALAKAHAUKI.)
Halekuai o na Lole Nani Panio!
LAKOHAO.
Na Lako Hana Mahiko,
A PELA AKU HE NUI WALE.
Alanui Moiwahine, - - Honolulu.
2896-q
KO BIHOPA MA,
BANAKO MALAMA DALA
E LAWE NO MA KOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoaie ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia mau kumu:
Ina e hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no makou i ka ukupanee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a aua waihoia paha ke dala a hala na malama ekolu i ka wa e hooponopono ia ai na helu. Aole uku panee e helu ia maluna o na dala hakina no na la elua paha o ka mahina.
Aole uku panee o uku ia i na dala e lawe ia ana maloko o ekolu mahina mai ka wa aku o ka hoomoe ia ana mai.
He 80 ia mamua ae o ka unuhi aua aku o kekahi kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i ka BANAKO, a e lawe pu ia mai ka buke dala i ka wa e kikoo ai.
Aole dala e uku ia, aia wale no ma ke kikoo a ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka lawe pu mai i ka buke hoahu dala.
I ka la mua o Sepatemaba o kela a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia maluna o na pau dala a pau e waiho ana me ke kikoo ole ia, e helu ia ma ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i hala ua malama ekolu, a ma ia ma aku e hui ia me ke kumupaa mua.
O na puu dala haomoe mai maluna o elima haneri dala, e lawe ia no mamuli o ka aelike pu ana.
E hamama ana ka Banako ma na la a pau o ka hebedoma, koe na la Sabati a me na la Kulaia.
BIHOPA MA.
Honolulu, Ian. 2896-q
I ka wa e nakulu ai oloko o ka opu me ka eha, a hele moku ka lepo, alaila, e hoao i ka CHAMBERLAIN'S COLIC, CHOLERA a me DIAI KOEA REMEDY laau lapaau a e oi aki ana kou mahalo ke ike oe i kona hope na. He oluolu, palekana a puhili ole. He oluolu, palekana a puhili o e He 25 a me 50 keneta o ka omole, a e kuai ia no ma na halekuai lapaau a pau. BENSON SMITH & Co., na Agena ma ko Hawaii Paeaina tf.
"O ka oi ma ke ao holookoa." Oia ka W.D. WOODRING o BORDLY KENETUKE, e hookaulana nei no ka Chamberlain's Cough Remedy (Laau Kunu). Ke kamailio nei oia ma kona ike ponoi iho i ka inu ana, oiai o kona a me ko kona ohana ola ana mai nei no la mai ka loaa ana i ke kunu koikoi loa a me ke anu, a ua hooholo oia o keia laau lapaau ka oi ma ka honua nei. E kuai ia no ma na Halekuai Laau Lapaau a pau. O BENSON, SMITH & Co., na Agena ma ko Hawaii Pae Aina. tf.
HE MOOLELO KAULANA
- INO -
LOLENA LAUAE
Ka Makai Kiu
A o ka mea i kapa mau ia, a i kaulana nui hoi ma ka
waha o na kanaka o
LIMA KILA UMII
KA WELI A NA POE HAIAHI KANAWAI, A O KA PUUHONUA
HOI A KA POE AKE NOHO MALUHIA.
F. M.
[Mea Kakau.]
MOKUNA I
I kela wa, ua eu koke ae la o Mr. Kalani a me ke ano pihoihoi, ua nonoi mai la oia ia Mr. Make e hookuu aku iaia, oiai he nui kana mau hana no ia po. No ia nonoi a Mr. Kalani, ua hookuu aku la o Mr. Make iaia, aka i ka hala ana nae o kana kauwa, he mea e ke kaumaha o ko ka ona miliona naau no kela kanaka, oiai he kanaka oia ana i paulele nui loa ai, aka ma keia wa nae, 8a hoomaopopo aku la oia ua ano e oia, a malia io paha, nana io no i aihue kela lei e like me ka ike o ka maikai kiu opio.
Aole hoi i liuliu, aia hoi ua hoea mai la ka makai kiu opio, a ku ana ma ke alo o ka ona miliona, a me ka minoaka ma kona mau papalina, ua pane koke mai la oia:
"Pehea iho la kou manao e Mr. Make no ko kanaka au i hilinai nui ai?"
"He mea oiaio e Mr. Lauae, ke ano halialia wale mai la no ia'u, na Mr. Kalani io no paha i aihue kela lei," wahi a ua ona miliona la.
"Me he la, aole e liuliu ka wa, a hoomaopopo loa oe o kou enemi ino loa no kela kanaka. E manao kela kanaka e kaawale loa aku oia mai Amerika aku nei, a e hele oia a noho ma kekahi wahi e aku ma Europa, a malaila oia e hoike loa ae ai i kona kuonoono. Aole wale no o ko lei kana i aihue ai, aka o ko mau miliona dala pu kekahi au hoi i hoomaopopo mua ole ai," wahi a ka makai kiu opio.
He mea e ke kahaha o ka naau o ka ona miliona no keia ike ano e i loaa i keia opiopio launa ole, oiai ma na hiohiona o kela keiki, ua hiki ole i kekahi mea ke manao aku, ua loaa iaia kela mau noonoo kuliu a hohonu launa ole, i li pakela wale aku i ko ke kanaka makua.
"Pehea la oe i manao ai, ua hoomaopopo au no ka hewa o Mr. Kalani?" I ninau mai ai ka ona miliona.
"Ua lohe mai nei au i na kukai olelo hele mai nei au ma ka meheu o kela mai nei au ma ka meheu o kela kanaka a hoea wale i kona komo ana mai nei iloko nei, a ua pee malu mai nei au ma kela wahi keena uuku e pili nei me keia keena kakau ou, nolaila ua lohe pono mai nei au i ka olua mau kamailio. Pela pu no hoi au i hakilo mai nei i kona mau hiohiona ano e, au no hoi i hoomaopopo pu ai."
"He keu maoli a ke ino o ko'u manao i ka hoomaopopo ua haule kela kanaka iloko o kela mau hana ino loa," wahi a ka ona miliona naau maikai.
"He mea oiaio kela, aka he wa loihi mae ko kela kanaka hana ana i na hana ino oa oe, nolaila o oe keia e minamina nei nona, a e aloha nei hoi, aka o kela kanaka nae, ua ino kahiko kona naau nou. Ua maopopo no i kela kanaka ua hilinai nui oe iaia, nolaila oia i hana mai i ke ino ia oe, oiai ua maopopo no iaia o oe no ka mea nana e kokua iaia, aiai hoi, aole loa oe e manao iki ana ua haule oia iloko o ka hewa. No ia mea hoi, ke hopohopo nei au nou e Mr. Make, oiai o kau mau olelo iaia i keia ahiahi, ua komo ka hoohuoi iloko o kona naau, a ua kau kona weli ia oe. No is kumu hoi, ke ao aku nei au ia oe, e noho oe me ke akahele a me ka makaala loa i keia po. He mea maikai hoi, e kauoha aku oe i kekahi o kou mau kauwa e ku kiai lakou i keia po me ka makaala loa," wahi a ka makai kiu.
"Pehea, a manao ana anei oe e hele mai ana keia kanaka e powa ia'u?" i ninau mai ai ka one miliona.
"Pela no ko'u manao. Ua ike aku nei au ma kona helehelena i na kahoaka o ka pepehi kanaka. Ua maopopo no iaia aole he mea e aku i ike no kela lei daimana," i pane aku ai ka makai kiu opio.
"Ina pela, alaila e hooko ana au e like me kau ao, oiai ua pau loa ko'u hoomaloka ia oe, a no ia mea, e kala mai oe ia'u, no ka'u mau olelo hopuhopu alulu; aka, he mea paakiki io no hoi oiai, ua loihi na makahiki o ka noho hana ana o kela kanaka maloko o ko makou banako, a nolaila ua hilinai piha loa ia ko'u naau nona, a pela no hoi me na poe a ae, a no ia kumu no hoi, e lilo ana no i mea ke nui loa ia e na lehulehu ke hoolaulaha ia ae keia hewa maluna ona, a aole loa e manao io ia mai ana; a aole e nele ke kapa ia mai he hana imihala keia hookauhihi."
"Pela io no paha, aka na kona hewa no e hoike ae iaia, oiai akahi no au a hoike aku ia oe i na olelo like ole mawaena o olua, a ua maopopo, ua hoopunipuni oia," wahi a ka opio, me kona unuhi ana ae i kekahi palapala mai kona poli ae a haawi aku la ia Mr. Make e heluhelu iho, oia no hoi na olelo ike ana a me ka Mr. Kalani, i hahai mua mai ai i ka opio ma ka la mamua iho
I ko Mr. Make heluhelu ana mai ka mua a hiki i ka hope, ua hooho ae la oia me ka leo nui:
"He kiekie maoli no ka keia a ke kanaka hoopunipuni nui wale, a he aihue maopopo, nolaila he mea pono paha e hoopuka koke ia ka palapala hopu nona!"
"Oia no hoi ka'u i olelo aku ai ia oe, aka ua ka-u-a mai nae oe, nolaila aole e hiki ana ke hoopuka ia ka palapala hopu i keia la, oiai ua po, a ma ke kakahiaka au e hoopuka ai, aka e like no nae me ko'u hopohopo ke manao nei au, ina ua ane mahui aku la kela no kau mau kamailio, alaila, he mea maopopo e hoao ana oia e holo mahuka ma ka mokuahi o keia po, oiai e holo ana ka mokuahi kulanakauhale o Paris i keia po no Livapulu, Enelani. Ke ole oia e hana ma kekahi ano e ae," wahi a ka makai kiu.
"Pela anei kou manao?" wahi a ka ona miliona.
"Ae, aka e makaala ia ana nae oia e au a me ko'u makuakane ma kahi o ka uwapo o kela mokuahi, a owau hoi, e makaala ana au iaia maanei a me ka hale banako. Nolaila he mea pono, e waea olelo koke aku oe i ke kanaka kiai o ka banako, mai hoohewahewa oia no'u, aole hoi oia e ki wale mai i kana pu i ko'u wa e hele anu ai ilaila."
Mamuli oia mau olelo a ka makai kiu opio, ua ku koke ae la o Mr. Make iluna, a hehe koke aku la oia no kona keena kakau, a telepona koke aku la i ke kanaka kiai o ka hale banako, me ka hoike ana aku me na mea i olelo ia aku iaia e ka makai kiu.
Ia Mr. Make i hele ai e telepona, a ia o Lolena Lanae hoi e nanea ana ma ka lanai o ka hale, maluna o kekahi noho hooluolu nui, ua hoea mai la imua o kona mau onohi maka kekahi mea nani lua ole, he mea hoi a kona mau maka i ike mua ole ai, a ola ka mea nana i hoolele i kona hauli. Ua ike aku la oia i kekahi kaikamahine ui lua ole, me ka aahu keokeo nahenahe, e ku ana malalo o kekahi mau laau hoowehiwehi o ke kihapai pua nani o ua home kapukapu ala o ke kanaka waiwai. Ua hookuu wale ia kona lauoho uliuli loloa apiipii, a e haule nupanupa ana ma kona kua, He kino loihi ano pilalahi kona, aka aia nae na hio a pau o ke kaili puuwai ma kona mau hiohiona.
HE KA AO HOONAUE PUUWAI
- NO -
PUAKAOHELO
- KE -
Kaikamahine Alii.
- KA -
Ui Oi Kelakela o ka Nani a me ka Maikai.
- NANA -
1 HEHI-KU NA KAPU O KUAIHEKANI
A ME NUUMEALANI.
- KA -
Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua-kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei.
KE KIOWAI KAPU A ME KA MANA KUPUA E KIAI IA ANA E NA HONU ALII HE UMIKUMAMALUA; UA LILO IA MANA I MEA OLE I KA NANI A ME KA UI O HAWAII.
MOKUNA II.
Oia ia i lohe oe, aia a ala mai o kunane, alaila hai aku oe iaia i na mea a pau a'u e kamailio aku nei ia oe. I hoopau iho ai ke kupunawahine i kana kamailio ana me kana moopuna aloha, a nalowale aku la ia mai ko laua hui kamailio ana, a i puoho ae ka hana o ua ui nei mai ka hoonipo ana me Niolopua i ka aina moe uhane, eia ka ua kahi kole ka la iluna, oiai kona kahu hanai e noho kali ana no ke ala mai o kana hanai alii, a oia hio na manu e himeni ana e like me ko laua ano mau o ka hoolealea i ko laua haku i kona wa hiamoe. Oiai na lihilihi maka o ka ui e nipo ana no i ka hiamoe.
I kaaka ae ai na maka o ka ui, ike mai ia oia i kona kahu-hanai, e noho aku ana me ka makaukau i ka wai holai no kona mau maka, me ka naau kaumaha oia i ala ae ai no na minute loihi a i kali ai, a pane mai la me ka naau mokumoku ahua o ke aloha, a haawi mai la i kona kahu hanai, i panai aku ai kona kahu hanai i kona aloha kakahiaka. I ala mai ai oia mailuna mai o kona wahi moe a lele mai la na manu ma ka laua hana o ka holoi i na maka o ko laua haku me ka eleu nui, a pau kona mau maka i ka holoi, a komo iho la i ko na mau aahu alii a paa.
I ka nana aku a kona kahu hanai, ua pii paumi ae ka nani o kana hanai, ua piha ia ka rumi me na ula ahi, o ka nani a me ka maikai lua ole ke ike aku, ua hele wale a maholehole ka ili o ke kama i kaua mea o ka nani. I hoomanao ae ai ka mea kakau i keia wahi lalani mele hooheno.
Maemae ia'u kauka o Malama,
Malamalama Puna i ke ahi a ka
wahine,
O wela kamahele kauka Olaa,
Pau ae la na hala na lehua o
Kukii-e,
E kii ae ana au ia ia la,
I luahi na ka moe a, -
Eia iho no ka olu i Waiakea,
Oia hoi hao e, -
Aia ilaila Kamiloholu a. -
I ka paa ana o na aahu o ka ui, i huli pono mai ai kona mau maka poniponi a nana pono mai la i kona kahu hanai a pane mai la kona leo waimeli. E papa, i pane mai ai oia, heaha la e kuu haku, ua halawai au me kupuna Punahoa ma ka penei, a he aha na mea hou a kupuna i kamailio ma ai ia oe. - Eia, ua kamailio mai o kupuna ia'u e hoomakaukau au ia'u iho mai keia la aku no ka hele ana i ka halealii iloko o na mahina elima mai keia ia aku, a i ka eono o ka malama, alaila au hele no ka halealii, oiai ke alii ua hala no luna o Nuumealani iloko o keia mau malama elima, a ma ka eono o ka malama, alaila hoi mai no ka halealii.
Ua olelo pu mai nei ia'u, aole au e pono ke hele hookahi, i na ka e oluolu o mama e lawe i a'u, alaila pono, wahi ana, he nui ka poino ma ke ala e hele ana, a he pilikia kahi e hiki aku ai ilaila. Eia ka elua o kana mea i kamailio ma nei, i Hawaii aku nei oia a hoi ma nei, he maikai no ke ola kino a mama Kapoho, aole he nawaliwali o kunane Puakaunaoa, ua make oia, o ke alii kipi o Piikea ua make oia a ua lilo ke aupuni ia kunane Puakanakamaikai, oia la i lohe oe, i kulu iho ai na waimaka o Puakoolau no ka make ana o kona hanau mua a me lo laua mama aloha nui.
I hookuu ae ai laua i ko laua hui kamailio ana, oiai na manu iiwi makapolena e himeni ana i na mele kaulana o Hilo. He nanea oe e ka mea e hoolohe ana i kela mau mele lea loaa e poniuniu ai ka noonoo o ka mea e hoolohe ana ia mea lea, oiai hoi na kamaaina e kali mai ana i ka laua hanai alii no ko lakou paina ai.
I puka aku ai laua e hele no ka rumi paina, a pau ko lakou paina ana ua naue aku la no ka rumi hookipa, a malaila lakou i hooluana kamailio ai no na mea e pili ana i ka lakou hana, no ia koena la, no ka hele holoholo ma na aekai o ka aina, ua hoohala ia ka manawa ma ia la ma ka hele ana ma na kula a hala loa makahakai. E honi ana i na ea a ala o na pua a me na ala i na ea a ala o na pua a me na ala o na limu a ala o ke kai, a hala wale ia mau hora, a hiki wale i ke ahiahi oia la, a hoi wale i kauhale, ma keia hele ana o lakou no apau o hele nei, o na kamaaina a me na malihini, e hoohala ana ia mau hora, ia lakou e hoi nei ua loaa pu mai la me na i'a ono aia aina, oiai lakou e ai ana i na io holoholona i na wa a pau.
Aole i pau
MA KE KAUOHA.
KANAWAI 1.
HE KANAWAI E HAAWI AI I KA MANA I NA LALA O NA PAPA KAKAU INOA O KA POE KUPOPONO I KE KOHO BALOTA A ME KA POE NINAU I KA POE NOI I NA PONO KUPA E HOOHIKI AKU I NA OLELO HOOHIKI.
E Hooholoia e ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ka Repubalika o Hawaii.
PAUKU 1. Ma keia ua haawi ia ka mana i na lala a pau o na Papa Kakau Inoa o ka Poe Kupono i ke Koho Balota a me na mea a pau e ninau ana i ka Poe Noi i na Pono Kupa e hoohiki aku i na olelo hoohiki ma na hana a pau i kauohaia ma ke Kanawai e hoohiki, a oi loa aku hoi ka hoohiki ana o na luna aupuni, ka poe koho, na lunamakaainana a me na jure i kauohaia ma ka Pauku 101 o ke Kumukanawai.
PAUKU 2. E mana keia Kanawai mai kona la aku e hoolaha ia ai. Aponoia i keia la 19 Iulai, M.H. 1894. [Kakauinoaia]
SANFORD B. DOLE,
Peresidena o ka Repubalika o Hawaii. [Kakauinoaia]
J.A. KING,
2504-1 Kuhina Kalaiaina.
KANAWAI 82.
HE KANAWAI E LAIKINI ANA I KA HANAIA ANA O KA WAINA MAI KA WAINA I HOOLUIA MA KO HAWAII PAE AINA A ME KA HOAHU ANA, A ME KA OHI ANA I LOAA KULOKO MAILAILA MAI.
E Hooholoia e ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Paeaina.
PAUKU 1. Ma keia na hoomanaia ke Kuhina Kalaiaina e haawi i na laikini no ka hana i ka Waina mia na waina i hoouluia ma ko Hawaii Pae Aina, ke waiho mua ae nae ka mea noi i laikini me ke Kuhina i oleloia i bona ma ke ano mahope iho nei, me hookahi hope kupono i lawa:
"E ike auanei na kanaka a pau ma keia palapala o maua o--- ka mua, a me --- ka hope, e noho ana ma---ma ka Mokupuni o---ko Hawaii Pae Aina na hoopaa ia a paa loa ia---Kuhina Kalaiaina, a i kona mau hope ma ka oihana no na dala hoopai he Elima Haneri, e hoiia maluna o ko maua mau waiwai pakahi a hui paha ina e kue ia kekahi a o na kumu a pau paha i hoakakaia maloko nei. No ka hookaa pololei ana o ia mea ma keia ke hoopaa nei maua ia maua iho, me ko maua mau hooilina, hooko kanoha a me na lunahooponopono waiwai.
Hoike ko maua mau lima a me na sila i keia la---o---M.H. 18
O ke kumu o keia hoopaa ana oia no, oiai o---ka mua i oleloia i keia la ua loaa iaia he laikini e hana i ka waina mai na waina mai i hoouluia ma ko Hawaii Pae Aina no na makahiki ekolu mai keia la aku; a nolaila ina aole oia e hana i kekahi barani, rama a i ole ia wai ikaika e ae paha; ina oia e hoouna i ka waina i hana ia pela i ka Luna Dute Nui no ka hoahu ana ma ka bona; ina aole oia e hana i ka waina mai na waina mai i hooulu ia ma kekahi aina e; ina aole oia e kuai i kekahi waina i hana ia malalo o keia laikini i kekahi mea mawaho ae o ka poe i laikini ia e kuai i na waiona; ina oia ma ka la mua o Dekemaba a mamua ae paha o ia la o kela a me keia makahiki e haawi aku i ke Kuhina i oleloia i hoike pololei ma ke kakau no ka nui o ka waina i hanaia e ia iloko o ka makahiki i hala, ka nui i kuai ia a me ka nui e waiho ana ma kona lima, alaila e lilo keia hoopaa ana i mea ole; aka ina aole pela ma ka hooiaio ia ana aku a maopopo i kekahi a i oleia o na kumu no a pau i hoakakaia maluna, e lilo ka hoopai i oleloia maloko o ka palapala hoopaa maluna ae nei no ka pomaikai o ke Aupuni Hawaii.
(L.S.)---ka Mua.
(L.S.)---ka Hope.
PAUKU 2, O na waina a pau i hanaia malalo o na hoakaaka ana o keia Kanawai e hooiliia no e ka mea nana i hana a i ole ia e ka mea nona ka laikini i ka Luna Dute Nui, a nana no e hoahu ia mea ma ka bona, malalo o na rula a me na hooponopono ana e mana ana e pili ana i ka hoahu ana a me ka haawi ana aku i na waina a me na wai ikaika mai na aina e mai e waiho ana ma ka bona; eia no nae hoi, aole e oi aku ka uku no ka hoahu ana oia waina mamua o hookahi hapaha keneta no ke galani no ka mahina hookahi.
PAUKU 3. Na ka Luna Dute Nui e kau aku a ohi mai i ka auhau kuloko maluna o na waina a pau i hanaia ai hoahu ia pela i hapalua o ka huina i kauia a i ohiia mai na waina mai i hana ia ma na aina e a i like ka ikaika o ka alekohola maloko. E ohiia ua auhau kuloko la i ka manawa e haawiia aku ai ia waina i kekahi mea i laikini ia e kuai i na waiona nana i kuai i ua waina la me ka mea nana i hana.
PAUKU 4. I ka manawa e lilo ai ka bona i hoakakaia ma ka Pauku 1 o keia Kanawai, e pau no a lilo i mea mana ole ka laikini i haawiia e ke Kuhina Kalaiaina.
PAUKU 5. O ka mea nana e hana i ka waina i mea kuai aku me ka loaa mua ole o kekahi laikini e like me ia i hoakakaia ma keia Kanawai, a i ole ia ua loaa iaia he laikini e like me ia i olelo ia, ua kuai aku i ka waina i oleloia ma kekahi ano e ae mai ka mea i hoakakaia maloko o ka bona i hoakakaia ma ka Pauku 1 o keia Kanawai e kau ia no maluna ona na uku a me na hoopai i hoakakaia no ke kuai ana i na waiona me ka laikini ole ke ku ka hewa iaia no ia mea imua o kekahi Lunakanawai Apana.
PAUKU 6. O ke Kanawai e ae ana i ka hana ana i ka waina, i aponoia ma ka la 13 o Dekemaba M.H. 1855, a me na Kanawai me na hapa Kanawai a ae a pau e kue ana i keia ma keia ke hoopau loa ia nei.
PAUKU 7. E mana keia Kanawai mai a mahope aku o kona la e hoolahaia ai.
Aponoia i keia la 7 o Iune, M.H. 1894. [Kakauinoaia]
SANFORD B. DOLE,
Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Paeaina. [Kakauinoaia]
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
KANAWAI 85.
HE KANAWAI E HOOMAOPOPO ANA NO KE KUKALA ANA I KA REPUBALIKA O HAWAII A ME KA HOOHOLO IA ANA O KE KUMUKANAWAI O IA AUPUNI A ME KA HOIHOI ANA I KE AUPUNI KA WAIWAI A ME KA MANA O KE AUPUNI KUIKAWA O KO HAWAII PAE AINA I KA REPUBALIKA O HAWAII.
NO KA MEA, ua akoakoa ka Aha Elele Hana Kumukanawai e kulike me na hoakaka ana o ke Kanawai Helu 69 o na Kanawai o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina, i kapaia "He Kanawai e Hoomaopopo ana i ka Aha Elele Hana Kumukanawai," i aponoia ma ka la 15 o Maraki M.H. 1894, a ma ke ano kulike me na mea i hoakakaia ma ia Kanawai. ua hana a @ Kumukanawai e hoomaopopo ana @ Aupuni mau no ko Hawaii Pae Aina malalo o ka moa o ka "Repubalika o Hawaii" a ua hoike, hoohele a kukala mai na ka la eha o lulu M.H. 1894 a mahope aku o ia la o ke Kumukanawai i oleloia oia no ke Kumukanawai o ka Repubalika o Hawaii a me ke kanawai kiekie loa o ko Hawaii Pae Aina Nolaila:
E hooholoia e ka Aha Hook@ ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
PAUKU 1. Malalo a mamuli hoi o ka mana i haawiia i na Aha Hooko a me Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina ma ka olelo kukala e hoonoho ana ia laua a mamuli o na mana e ae a pau e hoomana ana ia laua e hana, o ka Repubalika o Hawaii, mai a mahope aku o kona hora e kukalaia aku ai ma ka la eha o Iulai M.H. 1894 oia no a oia hookahi wale no e aupuni ku i ke kanawai nona ke Aupuni, ka maua aupuni, ka mana, ke kuleana, ka hooponopono ana a me ka mea nona ka nina maluna o ko Hawaii Pae Aina a me na wahi a mahele a pau loa o ia Pae Aina.
PAUKU 2. O ke Kumukanawai i olelo ia i hanaia, hooholoia, hoikeia a kukalaia. ma keia ke hooholo ia nei a ke kukalaia aku nei oia no ke Kumukanawai o ka Repubalika o Hawaii, o oia no ke kanawai kiekie loa o ko Hawaii Pae Aina mai a mahope aku o ka hora e kukalaia ai o ia Kumukanawai ma ka la eha o Iulai M.H. 1894.
PAUKU 3. Mai a mahope aku hoi e ka hora i oleloia, o ka Mana Aupuni, mana hooponopono, ke kulaana a me ka hooponopono ana a pau loa i paaia i keia wa a ma keia hope aku paha a i lawelaweia e ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina; a me ka ona ana maloko a maluna o na aina a pau, na hale, uwapo, awa pae, alaloa, alanui, kuleana, alanui, na awa a me wai a kai e ae, na pono kaokoa, na koi, na noi ana, aelike, na pono kuikahi a me na pono e ae, a me na waiwai a ae a pau, waiwai paa, lewa a i hui ia paha i paa ia e ke Aupuni Kuikawa i oleloia a i kuleana ai paha, a i olelo ia e ia nona a ai paha nona ia, ma keia ke haawi ia nei a hoihoi ia aku nei a pili a e paa loa i ka Repubalika o Hawaii nona a mau loa aku.
PAUKU 4. Ma keia ke kauohaia nei ka Peresidena e kukala aku i ka Repubalika o Hawaii a e kukala aku hoi i ke Kumu kanawai i oleloia ma ka la eha o Iulai M.H. 1894 i olelo ia, ma ke kukala waha ana aku o ia mea ma ka puka komo ma ke alo o ka Hale Oihana Hooko ma Honolulu a e kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Beritania a ma ka olelo Hawaii ma na nupepa i paiia ma Honolulu i oleloia A ma ia wa a ma ia wahi no e hoohiki ai a e kakauinoa ai ka Peresidena i kekahi olelo hoohiki oihana ma na huaolelo i like me keia mahope iho nei oia hoi:
"Ke hoohiki oiaio nei au e hana a hooko no au me ka pololei e like me ka ma kaukau i loaa ia'u i na hana o ka oihana Peresidena o ka Repubalika o Hawaii a e malama a kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai o ka Repubalika i oleloia; a pela ke Akua e kokua mai ai ia'u."
PAUKU 5. E mana keia Kanawai mai kona hooholo ia ana.
Aponoia i keia la 3 o Iulai. M.H. 1894 [Kakauinoaia]
SANFORD B. DOLE,
Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina. [Kakauinoaia]
J. A. KING,
2504-1 Kuhina Kalaiaina
KANAWAI 86.
HE KANAWAI E HOIHOI AI I NA AINA I IKE IA MA KA INOA O KE AHUPUAA O OLAA A ME KE AHUPUAA O KEAAU E WA IHO ANA MA KA APANA O PUNA. MOKUPUNI O HAWAII, NO NA HANA HOOKOLOKOLO. ILOKO O KA APANA HOOKO LOKOLO O HILO HEMA, MOKUPUNI O HAWAII.
E Hooholoia e ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
PAUKU 1. No na hana hookolokolo ma keia ua hoihoi ia na aina i ike ia ma na inoa o ke Ahupuaa o Olaa a me ke Ahupuaa o Keaau e waiho ana ma ka Apana o Puna, Mokupuni o Hawaii, iloko a e lilo i hapa ma keia hope aku no ka Apana Hookolokolo o Hilo Hema, Mokupuni o Hawaii.
PAUKU 2. E mana keia Kanawai mai a mahope aku o kona la e hookahaia ai, a o na kanawai a me na hapa kanawai a pau e kue ana me keia nei ma keia ua hoopau loa ia.
Aponoia i keia la 3 o Iulai, M.H. 1894. [Kakauinoaia.)
SANFORD B. DOLE,
Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina. [Kakauinoaia.)
2504-1 Kuhina Kalaiaina. J. A. KING