Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 30, 28 July 1894 — HE MOOLELO KAAO NO Namakaokapaoo KE AHIKANAHA WIWO OLE O KULA I MAUI. Ke Koa Kaulana i ke Au O Imaikalani ka Moi O Kauai. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Namakaokapaoo

KE AHIKANAHA WIWO OLE O KULA I MAUI.

Ke Koa Kaulana i ke Au O Imaikalani ka Moi O Kauai.

KA MKA \AXA 1 1U HMI PAU N A KAEA KA O KA l'AI A ĪM'M. KA OLAI.I AU MOAMA O NA KAI EWALU O HAWAIĪ XEI. —KA UIAPAIOI.E O NA LA I AU WALE AKU LA. t Jo>in K. [.ih>i<>. &(«•:«,} NA LA OI'IO. Ui aku nei ua alii nei i na kahuna, a hoopuka aku i ka huaolelo: Makemake mai la ka hni au i kahi kipoho kai o Nomilu l.i no'u, aole paha e loaa mai ke heU> aku e noi i ke alii, e ai like no la lmi maua i ka waiwai o loko o ia wahi kipoho. A eia hoi ka pane a kekahi kahuna, i ke aha hoi, o ke noi e ke alii, oia ka mea maikai, o ke kailiku he hewa īa, he welie ia i ua piko o olua. Oia, ua hiki, keua ia ko wahi kahu, waiho aku oe i ko olelo iaia a pau potio, a nana ia e hele aku a i ke alii, a i loaa ole mai iaia e», o oe ponoi no o ke alii ke hele, ia wa kena aku nei u;i aiii nei i kona wahi kahu ponoi, oia no hoi kekahi o kona kahu ponoi, oia no hoi kekahi o koua kukiui mama, kamailio aku nei ua alii nei i kona manao a puu loa i ua wahi kahu uei onn. O ka m.inawa ilio la no ia oua kukini mama nei o Aikanaka i oili pulelo aku ai maiiuna aku o ka puu o Nounou, he mea ole na kahawai nunui, _na awawa hohonu, na pali kuholio, na piina, na haalu, a noho aku ana keia ike alo o Imaikalani. la wii, huli mai nei ua alii nei a pane mai ia i ka huaolelo iaia nei, o ke kamailio ana iho nei no o na elemakule ia'u la he malihini ka ka'u e hoea mai ana, ho huaolelo nui nue kai ka wahu, eia ka o oe; oliana waiho ia ae ana ka huaolelo iwaho.

Ia wa, kauiailio aku noi keia a pau pono mai ka mua a i ka liope. I mai nei ua nlii nei, auhea oe, aohe i waiwai ka manao o ke alii au i lawe nini nei, o hoi a olelo aku i ko alii, i knlu moku o Knuai nei nona, eai iu a me kona m?u makaaiuana i ka waiwai o loko o ia mau moku, ahe ekolu 110 hoi moku o Kauai nei no'u, eaiau a me ko'u mau makaainana i ka waiwai; lie ae au i ka maiao oke alii au 1 lawe mai nei, ina o ka ia e hoio ia e kii mai ia a e lawe aku a e ai, he mnhaio wau ia, aka, o kuu haawi aku oka ia oka lepa, oka wai o ka aioa, ke hai aku nei au ia oe, ua nele ia i ka manao mai a'u aku nei, aohe au e ae, e hoi uae oe a olelo aku i ko haku alii, ina k«na lie ma. kemake e kii mai a lawe aku i kuu loko ia, aiaiia e olwlo aku oe, (ia wa kuhikuhi aku nei na lima o ua Imai kaiani iiei i na mea kaua,) aia ka ihe, ka mahiole, ka laau palau a me ka iei o maau, aia-ka ia, aia ka loko I a aia ka wai, a eia ka wai, kai no he aiii aimoku ia, he aiii aimoku au j ai ahapuaa ia, ai ahupuaa au, ai ka-1 lana ia, al kaiana wou, a o hoi a oleio aku, aia ka i a a maua aia i ka maka oka ihe a me ka iaau paian. O ka hoi iho la no ia o uakokini nei a Aikanaka, a noho aku ana keia i ke aio o kona haku alii, ninau mai nei ua aiii nei, pehea aku nei kau huakai o ka hele ana aku nei? Pane aku nei keia, he iiuakai neie, he huakai ikaika, a eia ka haaoielo a Imaikaiani i paoe mal nei ia r u, ina koa he makemake no ka loko ia o Nomilu, aaia ka ia a olua aia i ka maka o ka ihe a me ka palau A oia ka niaoao o 2e alii? wahi a ka ninau a ke alii i kona kaha. Ae aku nei keia, ae, a kulou iho la ua aiii nei ilalo aeaae ia a pane aku ia i na kahuna, pehea la wau? A eia hoi ka olelo a keia mau ele* makule, pehea mai la ka hoi ka oia. nao oke alii a ko wahi kahu i hai tuiii U?

I *ka ael ua alii nei, oa hoole ia i mai oei au, a ua neie, a • ka ht.>ofeo ann a*u t kuo makeeuake, a oUkAnn i mit nei, e like m*u* i r:i n>ea kius T a e HieliA \ke « o ; k« maui m%u makaainani m«lunn o ; ke kiihu* k;tU5* y ei?» th«» la ka huA- ' o'.ei ! A ei* boi ka huaoieio * ua niau i kaliuna tt»t i pan« mai ai i k? «!ii, j kahaha, wehe hoi i na piko o ©lua | U e ua lii, aohe wehe mai a koe, a | ioa hoi ha pel* t kau i« ka mahiole i | ko poo, amoa ka b»u palnu a k»u i '■ ka al, o ia ka maka o ka ihe imua, j ooiau Jri ou man lima » paa I ka lei 1 o oianu, ti,«i ia ka aina a ku hookahi ā* oe i ka moku i ai aku maua i ka waiwai au eke alii, eia maua U a®he wa i koe, ua ka i koko, a huna iho oe i keia mau iwi, ua hiKi, he keikikane ia a he keikiknae no hoi oe, kena ia ko elele, ia wa hoopau ae nei ua mau kahuna nei i ke kamailio aua raai i ke alii. A eia uo hoi ua wahi kukini uei t\ ia nei ke noho mai nel, a pme aku la ua alii nei, o hele a i ke »!H ia lmaik;.!;ini, olelo aku oe e kii aku ana au e kaua ia oe i ka la apopo, a o heie mai ia a uie kona uiau puali k<m a hiki ianei o Kahoaea, a e hele aku au me ko'u mau pualikoa a !ti»i iiai!.t, ina ia wahi m:tua e kukelo hī

i ntt ni o Uiuiikahua, a nia ka oiolo. Hp niHUAwa ole hoi i:i i ua w:ilii kuktni ihm on», noho aku hiih kt»U i ko (lo o liuaikalani, kamailio aku Ih keia a p.m a anu kot», jh*u ae la n«> koia hoi ana, a nou e ka mea holuhelu, o na meaa pau loa maluna ao nei a ka mea kakau e hoikeike nei, oia iho ia no ke kumu o ko luua kue aua ia laua ihe, no kela wuhi loko ia o Nomilu, a o ka makaiuua loa no Imi ia o ko laua hoomaka ana i ke kaua he elua manawa i kaua ai keia m;<u nlii, a he elua no hoi manawa i lue ai o Imaikalani ia Aikanaka. I ka hoouka kaua mua nna o kt ia mau nlii, a me ka hoouka kaua elua ana, aia kolaua man kahuna e noho ana ma kahi o ke kahua kaua, oiai o ka lakou apana hana ia, o ka makaala i ko alii, o ko kanaka e make mua ana i ke alii, he oki ia ke nooa moku, a Ihwh ia e na kahuna a kau la iluua o ka heiau, a oia ke kanaka mua a na kahuna e mohai ai iluna oka heiau, e mohai ai i ko akua, i

ua aumakua, e hana ia ai a pau a ana koe, alaila poaloia na onohi maka, a oia ka mea e hanai ia ai i ke alii, i hana ua kahuna pela i loaa mau ka lanakila i ke alii. A oia ka mea i loaa ai ka lanakila i keiaalii ia Aikanaka no elua manawa, a o Ke kahua kaua a keia mau alii o kaua ai, aia ianei o Kalioaea, aia i ka piina ana aku oka uwapo o Opeula la, a o luna aku, a o ia kula aina nui palahalaha onoke oe a ko'u ko puu, e waiho laula mai ana imua ou eke kamahele, a aia malaila kabi i lumai ia ai he mau tausini o na (ausani o na ola makamae oko Kauai lahuikanaka i ke au kahiko, a oia j>aha ka Walalu o Hawaii nei iloko o ia au, e llke me Napoliona 1 i kaua ai i ko Duke o Welinetonn, inaluim e ke kahua

kaua o Watalu, ke kahu.i kaua nana i lumai he raau miliona kanaka o iok© o na aupuni liui o Euiopa u me Heritanin Nui, a pela lioi keia mau Jalii o Aikanaka ame Imaikalani, na iaua i iumai i keia mau oia kino a iehulelm walo lualuna o keia kahua kaua o Kahoaea, n ilokoo eono manawa a laua i kaua ai u hiki i ke pio ana o Aikaiaka ia Imaikaluni, he elua kaua i hoouka ponoi ia e Uua iho, a ika hapa oka ekolu, komo ka kakou N*ita Opio Liuoa Ihu Klepani, he ekolu no hoi «na kaua i nai ai, ioaa ni kahi pono i keia alli ia Imaikalani a iaa paha ua noho wahi pua inpukuha aku no Aiknnaka, a nohiila, e na makamuka keiuholu, o ka hele ana aku o ka kakou moolelo o keia mua aku, e hoomaku ana ia ma kalii o ke kau-i ekohi, n nolaila, e huli ac kakou a e nana aku i ua noau nlii nei oiai k<- | hoomnkaukau nei ua mau alii nei ia ! laua iho no ka hele ana i ke kaua i kekahi h\ ae, a aia hoi iloko o kelu po, oiai na koa o ua Imaikalani nei ke hiam':>e la.

Ia wa, hoakoakoa mai noi ua alii nei l kona mau kahuoa, oa kilokilo, na kuhikuhi puuone a me na kakaolelo, ke haokawewe la ka pole a na kahona, oi ka honua, eia hoi na kilokilo ke nana noi i ke ao opua, i ke ao ali lani, a eia no hoi na kuhikuhi puuooe, ua uwai ia mai la na papa konane nia i ke alo kahi i waiho ai, ke panee la na ililli, ae, oka mea hiiu I>/a, i ala wale ia no ekt ia alii rae kela poe I keia po a hiki I | ke ao aoa, aole loa i loaa he hoike i ana, a i ole ia he mau akaku la hoi | ahe mau kahoaka, mai waena nai | o keia papa kahuna, no na mea e I pili ana Ika lanakila o k<> ke aiii ! aoao, aole loa, ua ku ae no keia aiii o loiaikaUni me kona pualikaua nui ; hewahewa a hele i ke kaua, me ka | ikaika hookua nui. Aole i pau.