Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 31, 4 August 1894 — HE MOOLELO KAULANI NO LOLENA LAUAE Ka Makai Kiu A o ka mea i kapa mau ia, a i kaulana nui hoi ma ka waha o na kanaka o LIMA KILA UMII Ka Weli a na Poe Haihai Kanawai, a o ka Puuhonua hoi a ka poe ake noho maluhia. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAULANI NO LOLENA LAUAE Ka Makai Kiu

A o ka mea i kapa mau ia, a i kaulana nui hoi ma ka waha o na kanaka o LIMA KILA UMII

Ka Weli a na Poe Haihai Kanawai, a o ka Puuhonua hoi a ka poe ake noho maluhia.

I\ M. [MO.l Kakau.] MoKUNA I llc inoa oi*io uui ki\ honmaopopo >ina k ko ulwniwa o|»io uh liiee keia ui mo ho nieu la aolo no kohi ao, mk;i rno ho anola hi no ka malaiual ima. K kaulouo polok'i m«i ana ua luaka o ua ui ala i«ia noi, a no ia iik':!, ua houhou koko ae la kekahi moa mnloko o ko ia uei houpo, a a|N>.<ipo ao la ko iauei umaumn i ka ua inoa Uo ano eoliia. I kela wa a ka ui waianuhea i ike mai ai i kakou hiwahiwa,. ua hoomaka knke mai la oia e helo pololei mai ma ko ianei wahi e noho ana, a i koim hoea aua mai mi kahi a ka opio e noho anr. ua kunou maikai mai la ka lt «le opio, a ia wa no hoi U«ia i ku koke ae ai, a kulou hoolia ihia mai la imua o ua letlc «pio ( ht, a m.i ia w» i pano aku ai ka lo«lo opio: "Ke «>Io au o kuhihewa, ko halaw;ii noi au lue Mr. Lolena Luuae, ka nmkai kiu knulana a ko'u makuaknne i hoike mai ai ia'u, a owau no hoi ko kaiknmahine, a keiki kamakflhi a ko*u mau makua, Mr. Make a me Mrs. Make." Ua hoopuka ia keia mnu mamahi olelo me ko ku i ka nani a moakaka ke hooloho aku, a e puapuai mau ana ka uh i>holoholo ma kona mau pnpalin a i na wa a pnu. "Ke hauoli nui nei ko'u uanu no koia launa ana rae oe e ka mea kiekie, a ho pomaikai nui hoi koia a'u o poina 010 ai, a i na la a pau o ko'u olu ana, «010 loa au o poina iki ana uo keia halawni pu nnn," wahi u ka kakou hiwahiwa i kamniilo aku ni mo kn leo nahenaho malie. I:i laua e kamailio ann, ua hoea liou mai la o Mr. Make a uio ua minoaka ma kona mau papalina, ua pano mni la oin: » ♦ K kala mai oe ia'u e Mr. Lauae, no ko'u palaka ioa, oia hoi ko'u hooUuna naua ole ana i ka'u kaikamuhino me oe. O keia no ka mea noua kela loi ilaliuana a'u i lawemai rA mai Inia rasi. Nolaila o hoomanao oe e kuu hoalauaa opio maikai, 1 ka nui o ko'u minaiuina no kela lei, aka ke lana nel nae ko'u mana* e loaa ana no iape keia lei." «*Ke hoomaikai aku nei au no kou Uwe ana ia*u nei, ka mea hoi o ke kulana haahaa loa, a hoohalike aku me ke kulana o knu kaikam?. hiuo, oiai ma ka oiaio maoli, he kauwa au, a aole hoi i kupono e luana pu me kau kaikamahine, oiai ua hiki no ia oe ponoi ko launa mai me a'u ina ke nno o ka liana, aka no kou oh»na uao, he mea hiki ole kela ma ka hoohalike ana. Nolaila, 0 ae mai olua • hookuu mai ia'u, oiai e holo au hoomakaukau no ka r u hana. M Mahop« iho o ka aua ana mai a na inea hale, ua noho iki aku ia ka |opi« no kekahi mau miouie pokole, aka ua nonoi hou ak« la no nae keia, aole no kona naoaoio maoii 1 no ka hele, aka he makemake keia ! e holke aku i kona kulana hoohaa- | haa oiaio inoua o na mea haoohano. i lle mea oiaio, i na minule a ka opio i » t:i me kela ui nohea» ua hoouiau aku la koua mau onohi ! maka i ka nani luaole o ka ui uRo-

-ehna/' oia hoi ka inoa o ua ui ia o ke Kakela Ma-ke, ka hooilioa waiwai hookahi o kela kulanakauhale nui oNu loka. 1 ka hula aua aka o ka opio Lolena, ua huli ae !a o Roseiioa, a pane ;ikn la i kona luaui makuakan*: "E kuu papa aloha. He olaio, mai ko'u launa aoa me na kaaaka opio n pau, ka poe hol o k§ kulana kiekie, aole au i ike i kek&hi mea n lakou i iike ke kulana hoohaahaa, a kulana keoniaiana e like 'la me kehi makai kiu opio." "He oiaio kela eielo au e kau ;i!uha, a pela pu no hoi me a'u, oiai i ko'u ike mua ana inia, ua hoohauoli koke ia tio ke'u naau nooa, oiai aia ma kona helehelena a me kona mau onolil maka na kahoaka 0 ka iioopono a me ka wiwool©. Ue oiaio hoi, ua lohe wale no au no kona koa a me kona wiwoole, aka, ua kuhi nae hoi au he kanaka la oia 1 ano kanaka makua iki aku, aka i ko'u launa pu ana me ia eia ka he keiki opiopio 100, a ko ole au e kuhihewa, ua oi aku no paha kona opiopio iraua ou e kuu aloha." »«Nnwai i hoolimalima iala ehana i koia iuiiia?" i ninau niai ai ke> k'.ukaiu;ih : no. ««Na'u no i kauoha aku ia Mr. Kalaui o helo aku e hoolimalima iuia me kona makuakane. O ka'u nwii i hiiinai ni o kona luaui, oiai oia ka mea i kamaaina ia'u, a he makai kiu hoi ia i kaulana kahiko i ke akamai a me ka iiopo ole, aka ke manao noi nae au, ua oi aku keia keiki imua o kona makuakane. Eia nae, he mea maikai no nae ka iawe ana ia iaua a elua ma ka haua o keia ano, oiai aole he kanaka aihue haahaa ka mea nawa i hana i keia karairaa, aka me he la, na kekalii mea o ke kulann kiekie, a i hilinai nui ia, noiaila, aia wale no a loaa na hooia oiaio loa, alaila hiki ke hopu ia ke kanaka oia ano," wahi hoi a ka iuakuakaue. ««l'ehen, ua ane maopopo anei iaia ka mea nana i hana i kela hana?" ««Ae, ke ole e loaa kekahi mau kuia, alalla e paa ana ka mea aihue tua ke kakahiaka o ka la apopo." ««Owai ka aihuo ana i manao ai?" *«K hoike no hoi au ia oe, aka e paa ioa nae kou waha, mai ole oe a hoopuka iki aku i kekahi mea kino kanaka. O ka mea nana i aikue kela lei (iaimana ou, oia no kela kanaka a'u i hilinai nui loa al, ka mea hoi a'u t manao ai ua hke oia me ka anela, oia hoi o Mr. Kalani."

"O Mr. Kulani! Ae, aole anei ou hoomanao i kekahi mea u'u i hoike aku ni ia oe iuamua, no ko'u makemake ole i kela kanaki<? M wahi a ke kaikaiuahine. ««Ae, ke hoomanao nei no au, a a'u hoi i hoohenehene wale aku ai ia oe no la manao ou, aka ke ike nei au i kou pololel e kuu kaikamahine," i hoike mai ui ka makuaKane. •<Aia ma ka helehelena o kela kanaka, a me kana mau kamaiiio ano hooio no ka mea e pili ana iaia hoopono a me ka hana pololei a pela wale aku, na komo kahiko iloko o'u ka hoohuoi, ke kolohe nei kela ka> naka. Ina paha he makai kiu e aku kau i hoolimalima al, alaila he mea oiiuo, aole loa o manao ia ana ua paumaele na lima o kela kanaka me na hana ekaeka."

"Ae, he mea o\aio kau e olelo uiai nei o kuu keiki. Ua hai pu' 111 ai r.o hoi kela opio ia'u, ua nianao oia nole wale no o ka lei kana i aihue, aka o ke dala no kekahi o ka Uanako, nolaila aia a paa kela kaoaka ! ka hopu ia, aUila e hele kino ana au me kela opio (L«lena) 0 makaikai i aa buko heiu o ka hanako." "Auwe! He keu ka ako kaua laki mauiuii 0 ket* opio, aoie wal« hoi o kaua, aka o na lala e ae no kekahi o ka hanako." Mahope iho o ho Jaua hoonanea bou ana no kekahi mau iniuute, ua hookuu aku la ka makuakane i kana kaikamuhine e hoi e hooluoiu iai« iho. \ ka hata ana hoi o K«se<itia no kooa keena moe, ua heie aku la o Mr. Make ma kahi noho o kekahi o kana mau kauwi a hoike aku la oia fa lakou e ku kiai lakou i uapo lā, n e makaala hoi no ka mea a uiau uiea paha e komo uiai ana iluko o ka pa imle.