Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 33, 18 August 1894 — HE MOOLELO KAULANA NO LOLENA LAUAE Ka Makai Kiu A o ka mea i kapa mau ia, a i kaulana nui hoi ma ka waha o na kanaka o LIMA KILA UMII Ka Weli a na Poe Haihai Kanawai, a o ka Puuhonua hoi a ka poe ake noho maluhia. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAULANA NO LOLENA LAUAE Ka Makai Kiu

A o ka mea i kapa mau ia, a i kaulana nui hoi ma ka waha o na kanaka o LIMA KILA UMII

Ka Weli a na Poe Haihai Kanawai, a o ka Puuhonua hoi a ka poe ake noho maluhia.

F. M. [Mea Kakau.] MOKUNA I „ 1 ko laua paina aua, ua hoowaiea laua ia laua iho ma na kamailio o kela amo keia, a i ke akakuu ana iho oia mau olelo, ua hoike aku la ka ona miliona i kona manao i kn opie: i«He mea oiaio e kuu makamaka opio, qoe ka mea naoa i hoopakele i ke'u oia, a ina aole oe, ina la ua noho makua ole ka'u kaikamahine i keia ao, a oiai hoi, ua maopopo no ia'u, ua ano kokoke mal ko'u mau ia, a no ia mea, ua makemake au e loaa eke kone a ka'u kaikamahlne mamua o ko'u make ana, nolaila, ke aonoi aku uei au ia oe e liio i kano na ka'u keiki." I ka ona miliona e kaiwaiiio ana i kela inau olelo, ua lelele a npoapo e walo ae la no ka oili o ka opio, oiai I kona ike mua wale ana no I kela nani, ua lilo mua kona kino ame kena uhane i kauwa na kela nani luaole; nolaila, ua ta ae la oia a me ka helehelena hookamalae, ua pane Mku la ka opio: "He mea hiki ole paha kela au e ka makua maikai e kono mai nei, olai, e naua mai ana oe he kulana haahaa loa ko'u, n he paaua hoi no ke aupuni, a o ko'u mau wahi makua hoi he llihune loa." «•Aole o'u nana ia. Aole ia he mea nou e kanalua ai, oiai ua hoike mai kau mau hana i ka maeinae a me ke kiekie o kou koko, a o ku waiwai ua lawu, oiai ua imi au a ua hikl ia olua ke uoho me ka uiaikai a hiki i ko olua wa e mare ai, aole loa ia e pau ana me kou iawelawe hana ole. Nolaila eia waie no ka mea kupono, e ae mai oe i keia nonoi a'u?" "He ol aku paha ka pono e hoiko mua aku oe i kau kaikamahine mamua o ka hiki ana ia kaua ke hooholo," wahi a ka opio.

•<Aole o'u kauwlua ma kela inea, oiai ua mao|K>po mua no ia'u, ua luakemnke oia ia oe. Nulallh, nobe an mea e hopohopoai; a eia wale no ka niea malkai, aia a holopooo ae keia mau hana a kaua, alaila hoomaopopo ia keia mea," wahl a ka ona miliona. I kela wa, ua liookuu laua no ka hooluolu ana ia laua īho no kela po aka mamua nne o ko laua hui ana e moe, «a haele aku la laua e nana I kt kanaka powa. I ko iaua hoea ana aku, ua pohala ae ua kauaka li, • i kona ike ana niai ia iaua nei, ua kulou iho la ke poo o ua kanaka la, me he U ua ano hila)ū|a oia po Uopa hoohoka ia ana, »«Mml hea iuāl oe t a owai kou inoa?" i nioau «ku ai ka luakai kiu opio. £ a ae la ke joo o ua kanaka a nana polole! mai la i ka eplo, a liuiiu waie kona nana ana mai, ua pane mal ia ola: "Ae, ke hoomaopopo nei aa o oe uo ka mea nana I hlli i kuu poo me kela me.i oolea, oial ke hoomaopopo tu i uu uu keiia aahu uu. Ua ike inun no au la oe inawaho o keia pa,

aka ua kahi lr>a nae au he loioa wale no oe mai kekahi moku mai, nolaila, aole ao i makaala nou." "Aole oia ka'u nioaa ia oe. He makemnke au e holke mai oe i kou kumu i maaao ai e hana maluna o keia keonimaaa aoo; a e hoike pu mai boi oe ia'u no kou inoa." "Aole ioa au e hoike Ikl aku aaa, oiai aia no ko'u alelo me a'u, a owau no ko'u luna muluna iho o'u r " wahi a ua kanaka la oie ke ano li-o o kooa mau oaaka. <k lua anie oe e hoike koke mai ana ia mea, aiaila e lawe koke no au ia o« a hoopua ia oe maloko o ka halepaahao, a he poinaikai kou ike hou ia waho nel no na makahiki he oi, no kou hoao ana e powii i ke ola o keia keoniinana." Mamuli paha o keia mau olelo a ka inakai kiu opio, ua auo maiiu iki mai la ua kanaka la, a ia wu ua pane mai la oiu: "O Kimo Ualaunu ko'u inoa, a he kanaka malaina hale keena pahupahu au, maialo o kekahi ona hale pahupahu." <( Heaha kou kumu i heie mui ai e hoao e lawe i ke ola o keia keonlmana?" 4, A01e au i helo uiai uiamull o ko'u manao ponoi iho, aka i hoolimaliaia ia mni au me kekahi puu dala e kekahi kanaka loihi ano aoo no, aka aole nae hoi i aoo loa, ua like paha me he la he Kanalima paha a oi kona muu makahiki." "Aole ka i loaa ia oe kona Ihoa?" "Aole." "Pehea ka lwihi o kou launa ana me keia kanaka?" "Aole i loihi me he la, he eha wale no paha la. Ma keia ahiahi mai noi no, a kahi no oia a hoike pono mal i kona manao. Ua olelo mai oia ia'u, ina e holopono ka'u hana, alaila e uku heu mai no oia ia'u i na ilala he elua tausani." Mamuli o kela mau oleio a ke kanaka powa, ua huli ao la ka makai kiu a hawanawana aku la i ka ona miliona. E hoomanao oe, aole kela he kanaka e aku ka mea nana i hooliiiwlima mai i keia kanaka, aka o Mr. Kalani no kela. Noiaila, o hoopuiwa ia ana oia e a'u i ke kakahiaka, & aoie e nalo ia'u na kahoaka o kona helehelena ke ike aku au, i ko'u wa e kamailio aku ai i ke kakahiaka." Me keia mau olelo, ua hoi aku Ja laua e hooluolu no ia po, o ka ona miliona hoi no kona keena, a o ka kakou koa hiwahiwa hoi no kona home. I ke kakahiaka ana ae, ua haha'i aku la ka opio i na mea i hookui mai me ia i kona luaui, a o ka makuakane noi, ua hoike mai ia no hoi oia, aole he mau mea anoe i ioaa iki iaia ma kona kiei ana i kai o ka uwapo. Mamua hoi o ke kani ana ae o ka hora 9 o ke kakahiaka, ua hele aku la oia e holoholo ma kahi e kokoke ana i ka hanako o ka ona miliona, a aoie hoi i iiuliu kona kakali ana, ua ike aku ia oia i ka hoea ana ao o Mr. Kalani uialuna o kona kaa lio; a i kona koiuo ana iloko o kona keena kakau, ua hele pololei aku la ka opio, a hookipa ia aku oia e keKahi kakauoielo a komo iioko o ke keena kahi a Mr. Kaiani e noho ana. I ko Kalaiu ike ana mai i ka opio, ua haawi mai la oia i kooa aloha kakahiaka me Ka minoaka ma kona mau papalina hookamani. I ka haaleie ana iho o ke kakauoleloia laua sei, ua hoomaka koke aku la ka ©pio e awala i kana mau olelo hoolele hauli: "Ua lohe anei oe i ka mea hou e Mr. Kalani?" <<Aoie a'u mea hou i lohe, he mea hou nae paha kau?» wahi a ka Kaiani, me ka hoomaka koke no nae e pahoU ae ka haikea ma kona helehelena; oiai, ua haupu e wale mai ia no eia no kela kanaka ana i hoouna ai e haoa i kekah) eleele loa. '•Aole ka oe i lohe no ka make ana o Mr. Make?" walii a ke kiu opio.

"Auwe! I hooho ae ai ua kaoaka ia, «'ea, he mea ehaeha maoii ka hoi keia! I ka wa hea oe i I»he mai neir" wahi hou a ua maaiep U. (Aole l pao)