Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 34, 25 August 1894 — Page 4

Page PDF (1.87 MB)

This text was transcribed by:  Elliott Markell
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

No ka makahiki. . . 3200

No Eono Mahina . . . 100

Kuluko ka rula.

 

Koopukala a ka

 

HAWAIIAN GAZETTE CO.

H.M. Whitney, Luna Nui.

J. V. KAWAISUI, Luna Hoopono-pono

N. Honolulu, Oahu, Lakoa a pau.

 

POAOSO, . . . . . AUGATE 25,1894

 

KULU SABATI.

 

@ me Nikodemo @

O @ kanaka o ka poe Parissio, o @, be alu o na lu-o

            @ i ka po, i aku @ ua ike makua he kumu oe i @ Akua iani, no ka mea, @ kanaka ke hana i keia mau @ au o Lana nei ke ole ke @

            @ oiaio, he oiaio @

@ ke kanaka ke hanauia i kona wa @ E hiki anel iaia ke koa.o hua iloko @ makoahine a e hanau ia mau?

            @ ja'a @ hanau ole ia ke @, hole e hiki @ o ke akua

@ he Kino @ ka uhane, he ohana ia

@ aku ai ia oe @ i ke hauau hua e pona ai

            @ ka makani i kana wahi i makewake ai a lohe no oe i kona halulu, aole @ wahi i hele mai ai, nole @ wahi e hele aku ai, pela hoi na @ e ka uhane.

            @ i aku la, pehea @ mau mea.

            @ la o lesu, i mai in iaia, he @ i ike in mau mea?

            @ aku nei in @ makou mea i ike ai, o ka makou ia 2 makou mea i ike ai, o ka makou ia @ makou mea i naua ai, oia @ hoike nei.

            @ olelo au i na mea o keia ao, a @, pe hea ia oukou e mauao @ wau ia  oakou e manao @ wau ia oukou i na mean iloko o ka lau

            @ a e like me ka Mose kay ana i ka nahe @ waonahele, pela e pono ai ke @ kauaka e kaulia ai.

            @ manaoio iaia, aka @ mau loa.

            @ ua aloha nui  mai ke Akua @ nolaila, @ haawi mai oia i @ i ole e maka ka mea @

            @ aloha nui mai ke Akua i ko ke ao neia nolaila, ua haawi mai oia i kana keiki hiwahiwa i ole e make ka mea manaoio iaia, @

            Manao Nui,  E pono ke hooha. nauia kakou ma ka mauaolo ana aku ia Iesu.          

            Olelo Moakaka.  Oiai ua noho o Iesu ma lersaloma no ka malam aua i ka ahaaiana moluaika, ua nui kona mau hana mana.  Nui  ka poe mauaolo a huli i ka pono, me ka manao o Iesu no ka mesia.  O Nikodemo kekahi mea hanohano i inanaio ai.

            I Parisaio~~kekahi aoao hoomana, e hookahakaha an meka hoonui ana i na hana hoomana imua o na kauaka.  Alii~~he lala oia o ka ahaluna nui  Iudaio, i kapaia ke @.  2 Po~~noka maluhia paha, no ka apakau paha.  Rabikuu kumuao, he inoa hanohano.  3 hanau hou~~aole hanau lua aka nae ano hou na manao, pau ka mahalo ana i na haua hewa, loaa ke ano imi pono.  Ike~~hoomaopopo a huli i ka pomaikai uhane.  5 Wai~~oia no ma ka lupetizo ana;  he hoailona ia o keia ano hou: aole he hoailona o ke kanu ia ana.  @ o na kanaka keia auo hou.  Uhane~~he~molele, ka ea mana lua ole;  hiki iaia wale no ko hoololi i na manao paa o na kanaka hewa.  Ke hana mei no nae ka Uhane Hemolele mainuli o ke ano kanaka.  Aole i hoekuliia na kauaka i ka pono ma ke ano like me ka hoohuli ana i na kaa i kela aoao keia aoao,  aka, mamul o ko lakou hoomaopopo ana i ka pno me ka imi ana me ka nuanao luli ole.  Mawaena o ke Akua a me ke kanaka keia hapa.  6 Kiho~~ua like ke ano o ka mea i hanau ia me ko ka mea hanay, ka mea kupu me ko ka anoano i lulu hua ia.  Aole hiki ke hana lealea i mea e loaa ai ka pomaikai uhane.   makani--e pa ana mahalo o ko ke Akua  hoomalu ana, ma ke ano huna, oiai ua moakaka na haua.  Aole hiki i na kamaka ke hoomalu i ka makani a me ka ua.  12 Lani--he wahi i komo ole ia e na kanaka,  oiai ua paulele kakou i ko Iesu  olelo hoike, e like me ka paulele ana i ka moolelo o ka poe kaahele maihiui a komo ai ia Parika, Lalana peha.  Ke manaoio nel kakou aole mamuli o ko kakou Ikemaka anal  aka nae, ua pili ko kakou manaoio i ka olelo hoike o kekahi mea ikemaka e ae.  13 Keiki--ola hoi o Iesu ihom he kamaaiua ola ma ka lani.  14 Nahesa--mamali o ka moolelo,  Nahelu 21:8, 9.  Kauilia ʻ i--ma kona hapai ia ana i ka lani.  14 Ola--no ke ane uhane o ke kanaka ke Iesu hana hoola oiai ua loaa iaia ka mana palena ole no hoopau ana i na poino a pau loa o ko keia ao.

            I--Ke kumuao mai ke Akua mai, 12.  Owai ka mea helepo ia Iesu?  Ua olelo ia anel koua inoa ma kekahi apama Balbala e ae,  Ioane 7;50, 13:39?  Owai ke poe Parisaio?  He aha ka oihana alii o Nikodem?  He aha ke kumu no kona hele ana i ka po?  Heaa kona olelo mau hana mana? Heaha ko Nikodemo manao e pili ana iesu?  Heaha kona mea i Imi ai ma keia kamailio ana me Iesu? E pono anei ia kakou ke hoohanohano i na hoakanaka ma na Inoa hookaulana?  E pono anei ke kapa ia na kahunapule ma ka inoa Rev? Ua mahalo anei o Nikodemo Ia Iesu mamuli o ko Iesu ano maoli?  Na hanaia he mau hana mana e na mea haipule i keia mau la?  Ua hiki anel i oa kauna Hawaii ke hooiaio i ko laukou oihana kiekie ae ma ko laakou mau hana mana?  Ua paulele ani oe ia Iesu ma kona oihana kumuao,  ma kuna oihana hoola no hoi?

            11  Ka hanau  hou ana no luna mai, 3-10.  Heaha ko iesu olelo pane i ko nikodemo olelo hoohanohano?  Heaha ke ano o ka hhohauau hou ia ana?  Heaha ka ike ana i ke aupuni o ke Akua>  Heaha ka hiki ana wai o ua aupuni la?  Heaha ko Nikodemo olele pane ia iesu?  Ma keia ninau ua hoike anei o Nikodemo i kona ano hou o na kamak a pau loa, a i ole paha koka naaupo ma ka hoomaopopo ole ana i ko Iesu olelo hoohalike?  Heaha ko Iesu olelo pane i ka ninau mua?  Ua loaa anei la Nikodemo ia wa ke ane hou?  Hea ha ke Iesu mano p. 6?  Heaha ko Nikodemo niaau elua?  Ma keia mau minau elua heaha ka ninau e hoike ana i ko Nikodemo ano kanalua e pili ana i ka pono o ka hoohanau ia ana, a i ole paha ko Iesu olelo e pili ana i na hana hiki ole ke hana ia?  Heaha ko Iesu oleolo pane i ka lua o ko Nikodemo ninau, p.10?  Ua kupono anei,  ua hiki anei ia Nikodemo ke hoomaopopo koke a mahalo loa i ke Iesy ano maoli, oiaio palena ole?

            III  Ka hoola mai ka lani mai, 11-16.  Heaha ke kumu no na kanaka e hoole ana i ko Iesu oihana kalahala?  Heaha ua ano okoa o na mea o keia ao a me na mea iloko o ka lani?  Pehea e hiki ai ia kakou  ke ike pono i na mea lani?  Heaha ke kumu no ke kau ana i ka nahesa keleawe?  Pehea i kaulia ai o Iesu?  Heaha na ano like o keia mau hana elua?  Heaha na ane like ole o na pomaikai i loaa ai?  Heaha ko Iesu olelo paa i ka poe manaoio?  Heaha ke kumu no kp ke Akua ana  i kana keiki?  Pehea i koikeia ai ko ke akua aloha i na kanaka>  He aha ke ano o keia aloha manawalea, minamina, hooluolu, kalahala?  Heaha ke kumu no ko Iesu kauilia ana ma ka laau kea?  Heaha ko kakou manaoio ana aku iaia?  E pono auei i na manaoio apau loa ke hoohui ia lakou iho i kekahi ekalesia?  Heaha na mano a ke akua e pili ana i na mea hana hewa?

            Manao pili.  I ua  maikai anei ke ano kanaka a kupono no  ka home lani ke ole ka hoohanau hou ia ana?  2 ua loaa anei i na kanaka hewa ka pomaikai maoli?  3 pehea,  e pili ano anei ka manaoi, i ko kakou huikala ana?  4 in a loaa ole i kekahi kanaka ke ola mau loa,  owai ka mea lawehala uo keia poino?  5 hiki anei i na kanaka ke hoomoakaka lea i ko ke Akua ano hana?

 

NA LETA

Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no ua manao i hoopuka ia malaloo keia poo e ko makou poe mea kakau.

 

HE KUMUMANO.

 

KA POINO O KA HOOLOHE OLE.

            (heluheluia imua o na lala o ka Ahahui Paio Baibalo o Ema Hale.)

            E o ʻ u mau hoaloha opiopio, ka manaolana a me ka puuwai o Hawaii, ua loaa i ko oukou inakamaka nei keia manao mai ka olelo mai a ke Akua, ke kukui malamalama hoi no ko kakou alahele a me ko kakou mau wawae.

            He manao waiwai keia a momona hoi, no ka hoolohe ana a malama.  I ka heluhelu ana i ka Palapala Hemolele, ua ike kakou ma Kinohi ma o Adamu ma la, ua ao pololei aku o Iehova ia laua me ka moakaka loa, i mai ia,  "E ai wale olua i ko kela a me keia hua laau o ke kihapui nei, a o ka laau e ikea ai ka pono a me ka hew mai ai;  a i kou la e ai he oiao e make oe."  maamei kakou e ike ai ua kapae laua i ka olelo mai ka aele i hoolohe, ia wa no kokolo mai la na lima meaemene ole o ka lokolomo a oehu ae la ia laua,  a hookomo iho ilok o ka poino, a uaaahu mau laua i keia kahiko hilahila o ka hoolohe ole,  a pela no a kau mai i na hanauna a pau, ua kipakuia ka hoelohe ole mai a maluhia ae, a i ka waonahele o ka inea a a me ka poino, o keia kukahi hoike oiaio lea i hoikaeia ma ka baibala e pili ana i ka poino o ka hoolohe ole o na keiki a kanaka pela ka hoike ma Kinohi 3.

            I ʻ ela no kakou,  ua loaa mai ia kakou ka olelo a ke Akua, ua alakai mai kana olelo ia kakou ma na ala maikai a pau o kona inoa, kuhikuhi akaka mai i na wahi e ili ai k kakou mansoio, aole ois i huna, a ua ae oia ia kakou a pau, e lilo i poe hahai a hoolohe aku iaia wale uo, a ke hooiai nei kakou iaia ma o ke kakou manaoio ana aku ma ka inea o Iesu Kristo,  a he pono ia kakou   e hoopaa aku i ko kakou manaoio ma kona mana aole ma ke akamai o kanaka,  a na loaa hoi ia kakou ka mana a me ka olioli mau iloko ona,  aole oia i alakai hewa i ko kakou noonoo, aka ma o kakou @ nei, he poe nawaliwali kakou, hiki ole ke hoomanawanui no kakou iho,  a no ia kumu aole i aloha i kana mau kauoha, a imi e hoomau hoi i ka hoolohe ana iaia.

            E na pokii,  aole kakou i hooikaika e like me ka pono a Iesu i ao mai ai i kama mau haumana,  "O ka mea hoomanawanui a hiki i ka hopena e ola ai."  E so kakou ia kakou iho, e komo kakou iloko e keia wiliau ikaika o ka hoolohe ole, a halawai aku hoi kakou ma ke ala hele me keia pue akoakoa o ka hoolohe ole a poino ia kakou.

            E ua makamaka aloha, e nana aku kaokou i ke au ia Noe,  aia na kamaka nunui e ula loihi ana no na makahiki he lehulehu, a ala no hoi ka lokomaikai o ke Akua e kokua mau ana ia @, aka, aole lakou i hoolohe aku i ko iakou makua i ke Akua, ua ai, ua inu,  mare no a hauoli wale lakou,  aka,  ua loaa ia Noa ke aloha ia imua o lehova, no kona hoolohe ana iaia, ma ka manaoio, loaa mai la ia Noa ke kauoha e hoomakaukau  a e kukulu oe i halelana,  a  ua manaoio o Noa oia kona hoolohe ana,  a hooko aku la oia i keia hana i ike maka ole ia ka waiwai a me ke ano nui o ka poino e hiki mai ana maluna o ko ka honua a pau,  aole loa e nele iluke o ka puuwai o ka haipule i aloha io i ke Akua,  ka ike i ke aloha i kona mau hoa kanaka, i kulike ai me ka Iesu.

            "Ma keia mea e ike ai na kanaka a pah, he poe haumana oukou na ʻ u, ke aloha aku oukou i kekahi i kekahi, Ioa. 13:35."

            Aole i nele ko Nua hele ana aku e hoike aku i kona mau hoa kanaka me ke aloha, e ao ana ia lakou me ka paipai ikaika aoa e manaoio i ka olelo a ke Akua i olelo ia mai ai iaia, aka, kapa aku lakou iaia he hehena, he mea i olalau ia ka noonoo maikai a pela no i kela a me keia koele ana o kaua mau mea paahana, he leo no ia e paipai ana lakou e mauaoio a e hoolohe i ke Akua, aka, akaaka wale lakou, a i kela la a i keia la e hookokoke mau mai ana ka hopena o ka hoolohe ole, aia hoi huhula a e la na eheu o ka lewa me na maka i piha i na waimaka o ke kauiku a hoonapele ia ae la na papalina o ka makuahine honua, a hoohuahuai mai la i na manowai a e puili lima pu a hookui me ka halawai pau pulu aohe lau kanu, o ka hao a ka wai nui aohe opala kee pau aku la, no keia mea i hiki mai ai ka inaina o ke Akua maluna o na keiki hoolohe ole.

            E la punahele i ko kakou mau kupuna i ke au o Kamehameha ka nui, e moho ana lakou iloko o ka pouli a hana hoi lakou i keua a hoomana hoi i na akua lehulehu na mea a Iehova i hana ai, a lakou hoi i hoohana hou ai me ko lakou mau lima a hoomana aku la hoi.  Aia hoi hiki mai la ka malamalama ilekou o ka pouli me kona nani oi kelakela, ma o ka loaa ana o ke aloha ia imua o na maka o Iehoca, ka poe i hoolohe aku iaia ma ka manaoio, a hoike mai la oia i kana kauoha ia lakou, ka nuhou maikai e olioli ai a e ola o Iesu keia o ka ʻ u keiki punahele e hoolohe ouku iaia.  Eo ʻ u mau hoa opie, ua hoolohe, aole au i ike ia oukou, wahi a ka haku.

Aole i pau.

 

Huakai Makaikai a na Kamahele ia Haleakala.

 

            ALOHA OE:  E oluolu oe e ae mai i kau wahi kaawale o kau nupepa kaulana, no kela poomauao e kau aela maluna.  No keia huakai makaikai i ke kuahiwi kaulana o ko kaua aina hanau o Maui.  Ua haalele keia ia Lahina ma ka wanaao Poakolu la 25 ao Julai 1894, a o keia malalo ihe ka papa inoa o na hoa i hele ma keia huakai.  H. Dickenson,  Mrs.  Dickenson,  Mrs. Harrison, Miss Harrison,  Miss Smith, Mable Bruns,  L. A.  Choy a me kona keiki hana a me G.  Hayselden.  Hiki aka la ka huakai no Waikapu ma ka home noho o Part Cockett i ka hera 9 A. M., malaila noho ka hapanui o makou, o kou mea kakau a me L.A.  Choy a me kona keiki hoi loa no Wailuku. Ua kipa aku la kou mea kakau ma ka home o ka makua J.W. Kalua, ke "ahi o Wailuku ke pani wai o Lao," a hoau iho la i ke kihel apana have Hawaii nani me ke kaunu iwaena konu o ke kapa maluna iho, i haua maiau la e ka mama Mrs. J. W.  Kalua, a he ku maoli no I ka hauo ke ano o ka hana ia ana. Poaha la 26 o Iulai hoemaka houmakou no Waikapu a me Wailuku Poalima 27 o Iulai hora 8 A. M. haalelo ka huakai ia Waikapu no Kula e hele ana ka huakai me ka malie, oiai he la wela keia a makou e hele nei a hiki aku la ma ka home noho o E. Mortou ma Kanaole bora 4 P.M.  A nei makou home mone na kamahale,  Poaeno la 28 o Iulai ma ka hora 11 haalele ia home no Polipoli, oia ka hopalua e hiki aka ai i Haleakala.

            I laila kukulu na halelule elua iloko o ka ehu a me ka ua liilii, a hoaumoe iho la makou malaila ia po a me ka po Sabeti, no ke kali ana i ko makau peilata a alakai, oiai makou i hiki ai ma koaa home ua hala hoi no kai o Wailuku, o ka po Sabati i hiki ae ai oia ma ko makou kahua e hoemoana nei, Poakahi ka haalele ana o ka huakai ia Polipoli no Haleakala, e pili ana e iho ana i ma alu a hiki i ke kiai ana ia lalo o ka lua ma ka hora I, ia makou e nana aoa mao a maanei o ka aina, aia hoi ike aku la makou i ke ku kilakila o na mauna ekolu o Hawaii, a e uhi paa pu ia ana hei e ka hua maluna o ka piko o Mauna-kea, a e walho lahalah mei ana ka moana mawaenu o na moku, a malalo o kahi a makou e ku nei ua uhi paa pu ia ka aina e ku noe a me ka oku, a he ku waoli no i ka iini a ka manao ke kilohi iho oe mao a maanel o ka aina.  Pau ko makou nana ana, hoomaka makou e iho ia lalo o ka lua me ka lana o ka manso o  ko makou pailata a hiki ana makou i ke a-na i ka wa pono, eia nae poeleele e.  Nolaila ua kukulu koke iho la na halelole ma ia wahi, me ka ho ʻ a pu ana i ke ahi hoopumehana, a paina iho la ko makou aina ahiahi, i keia wa ke hoomaka mai la no na kui houhou o ke anu, aole i kana mai.  O na keonimana apau ma kekahi haleloe a o na lede heiapau ma kekahi halelole.

            Ua palua a pa kolu paha na huluhulu  o kela a me keia, a owau he hookahi no wahi huluhulu, a ma ka oluolu o Mrs. Hatfield ua loaa alua o ʻ u huluhulu, a o na palelio he mau halii la me makou, a ia makou i hooluolu iho al, ike aku la au i kela a me keia o makou e haukeke ana a e naka ana i ke anu, n o makou pu apau ma ia haawina hookahi e hiki ole ai ke mee me ka maikai, a e hele mau ana ma kuhi o ke ahi hoopumehana, aia ka pono o ke ao ae, i ke ao ana ae oia ka Pualua, haalele makou ia kahua me ka manao e hoaumoe i ke ana ia po iho, aka ia makou i ko makou manao e moe walaila, a hoomau aku la no ka pii ana o ka huakai ma    kalihi pali a hiki i ko makou kau ana i ka piko o luna o Haleakala e kiai ala ia Keolau a e ike ana hoi ia Kaupo.  A ma kekahi wahi kahua maikai e pili koke ana malaila i kukulu iho ai ko makou alakai E. Morton me ekolu hoa e a me ia no ka imi ana i na kao ahiu oia kuahiwi, a ua hoopomaikai ia makou ma ka loaa ana he hookahi kao momo na e ola ai kamahele.  Oiai makou e lole ana i ke kao, hoea ana o Parta me J. Cornwell, a hoomaka iho la makou e koala i na io kao, oiai makou e koala i na io kao, oiai makou e pulehu ana, ke hana ma ʻ o ole nei ke anu i kana hana a i oi aku ke anu i kana hana a i oi aku ke anu a pa palua i ko lalo o ka lua.  A paina iho la ko makou aina ahiahi, mahope o ka paina ahiahi, hooluolu iho la makou, ma keia po i hoeloli ia ae al au me G. Hayselden ma ka halelele o na lede mamuli o ka hiki hou ana mai o keia mau makamaka, oiai makou e hooluolu nei ke pa ikaika nei ka makani me ka ua kilihue, a i waena konu po i holo iho ai kekai aoao o ke makou halelele, a ala ae maua iloko o keia anu nui e hoopaa i na likini o ko makou halelole.

            Me keia ano makou i hoomauawanui ai a hiki wale i ke ao ana, Poakolu ae Augate 1 hoonee houka huakai no ka hele ana e makaikai i ka loa a me ka laula o Haleakala.  Ia makou e nee nei imua a hala he mau mile loihi, hiki aku la makou i ka pohaku kaulana kahiko o Maui, o Pohakupalaha ka inoa, oia ka hookuina o na aina o Maui a puni, maanei makou i ike pono ai i kauhale o Kaupo a me kekahi hapa o Kipahulu, haalele makou ia Pohakupalaha e hele poai ana ma ka lalani mauna e nana ala ia Koolau, Hana a me Kipahulu.  Ia makou e naue malie nei ma ka lihi pali, ke nana nei makou i ka luawai i kapa ia o ka Wai-Haalulu.  Alaila hoomaka ka huakai e iho i kai e ike la Waianapanapa, a i ko makou hiki ana ia lale o Waianapanapa, he mea kamahao a nani ke nana aku.  I luna makou o nei ike i ka puu kaulaua o Kauwiki e oni e lele ana i ka malie, a me ka lae hoi o Nauaualele e hone ana i ke kai, a hoomanao ae la au  i kekahi mau lalaui himeni a ʻ u e mele mau ai me ko ʻ u mau hanaumua i hala e ma kela ao a me ku ʻ u mau kaikuaana e noho mai la i ke kai maliona a Ehu, a me ka Ehukai o lalo o Puaena, oia hei kela.

            Eia Kauiwiki he aina wai ole

            Iahona i ka wal awili kai

            A he puu kaulana no na ʻ lii kahiko

            Ilaila pau Peapea i ke ahi.

                                       Aole i pau.

HE MOOLELO KAAO

 

 

NAMAKAOKAPAOO

 

KE AHIKANANA WI WO OLE O KULA I MAUI.

 

KE EQS Kaulana i ke Au O Imaikalani ka Moi O Kauai.

 

KA MEA NANA I PULUMI PAU NA KAEAEAOKAU.

AI A PUNI.

 

KA OLALI AU MOANA O NA KAI EWALU O HAWAII NEL--KA HIAPAIOLE O NA LA I AU WALE AKU LA.

 

(Hoopukaia e John K. @, Lihue, Kauai.

            Ae , a ma keia wahi,  e kamakamailio iki aku hoi ka mea kakau iloko o keia kaua ana iho la o ka kakou koa epio, ua piha keia mau alii a elua me ke pahaehao, a me ke kupalanaha o keia mea a laua wale no, o ko laua mau papa kahuna kekahi, ka poe hoi a kakou o olelo iho la o ka kakou koa epio, ua piha keia mau alii a elua me ke pahaehao, a me ke kupalanaha o keia mea a laua e ike nei, aka, aole hoi o laua wale no, o ko laua mau papa kahuna kekahi, ka poe hoi  a kakou o olelo iho ai, he poe i waiho ia ka ike, ke akamai, ka mana, a me ka loea, aka e like no me na haawina i loaa i ko lakou mau alii ka neo, a oia haawina like hookahi no kai loaa ia lakou nei, o ka mea a ka manu o aka o Olaa e kani ai la, unele,  unele, unele, a oia iho la ka mea i loaa ai ia lakou.

            Oiai, aia i ka wa a ua keiki nei i hoomaka ai e kaua, o ka manawa iho la no ia i hoopouli paele ia aku ai ka i ke a me ka mana o keia mau papa kahuna o keia mau alii a elua,a nolaila, e olelo iho oe e ka mea heluhelu, o Gaberiela Lenoa, oia ka mea nana i hoopuhili aku ka ike a me ka pololei o ka papa kuhikuhi a ka Eunepera Napoliona I,  a o keia wahi keiki uuku wale no hoi o ka hele ana mai o Maui aole i paa ka malo, oia nei ka mea nana i hoopuhili aku ka ike a me ka mana o keia poe kahuna.

            He mea oiaio ia,  no ka mea, o keia laau wale no ka lakou e ike nei,  a heaha la ke ano o ka mea nana e paa mai nei keia laau, he kanaka paha, a i ole ia he mana kupua paha, a nolaila ua lilo keia mau hana hoopahaohao a ka kakou koa opio i mea nana e hoopilihua loa aku i ka manao o keia mau alii a elua, aka, no ke au paha o ka inanawa a e ike no kakou.

            Ae, aia hui i ka wa a ua wahi oopa hokae ipukai nei i hoomaka mai ai e iho mailuna mai o ka lapa pali,  o ka hauna laau hope loa la a wa nait @ lima ihu elepani nei i iliki iho ai,  ewalu kahawai,  i ke ehu wale no ia ia me he moi la, eia nae ke hele la ke kanaka a pu a  iki i  na ao polohiwa  o kka lewa, a o ka manawa iho la no ia o ua keiki nei i palamimo iho ai nalowale,  me ua kumulaau nui nei ana, a o ka wa ia o Imaikalani i  ike mai ai i na koa o Aikanaka e auhee ana i o a ianei a o keia iho la ka makamua loa o ka loaa ana he lanakila ma ka aoao o nei alii o Imaikalani, a oia kau e ka mea heluhelu e olelo iho ai e like me keia:

            Ae, ia wa,  pau ae nei ke kaua o keia la, a  o ua koa opio nei a kakou wa puhalahiu aku la no oia no ka wai halau o Wailua, kahi ana e luakaha nei iloko o keia mau la,  a hoi aku la no hoi kela alii o Imaikalani me kona mau koa no kona wahi, a hoi no hoi keia alii me kona mau wahi koa i koe mai la no ka puu o Nounou,  a eia nae  o ke alii kuaki loa keia o Iaua o Aikanaka no ke kaa ana o ka lanakila ma ko Imaikalani aoao i keia la,  a o ka makemake o keia alii, aia no a oia wale no ke loaa mau ka lanakila i na wa a pau, i hiki ai ke hooko ia kana kuko lapuwale no ka loko i-a o Nomilu.

            A e ka hoi aku nei keia o ua alii nei la a hiki iluna o Nounou, ia w, huli ae nei ua alii nei a hoopuka aku  i kana huaolelo imua o kaua mau kukini, e hoouna aku ana wau ia olua i keia koena la,  e lawe olua i kuu olelo a hai aku i o'u mau makaainana, i ke kanaka iki,  i ke kanaka nui, mai a nei aku a hiki i ka pali o Ke-e ma Haena, e hele mai na kauaka a pau loa imua nei o ko'u alo, o ke kanaka mai nawaliwali hiki ole i ka hele ke noho aku o ka elemakule. ka makole, ka @ kahelei, ka makapua, ka oopa, @ aku.  A o ke kanaka e joolohe ole mai ana i ka olua olelo, e hopu aku @ a lawe mai imua o'u a na'u ia e kalua paa aku i ka imu.

            A eia huu keia olelo a'u ia olua, mai noho olua a hoopuka i kahi olelo imua o na kanaka, e pili ano keia mea kupaianaha a kakou i ike iho nei i keia la, a in a e lohe au mai ka waha mai o na kanaka, ua kamailie elua i keia ea, a alaila o ko olua hoopai a'u e hookau aku ai maluna o olua, pepehi wau ia olua a make, a aia ko olua wahi e kau ai la o ka lele, a oia ka olelo, a e hele no olua a hei mai no ka la apopo, a i lawa no a pau o ka wehe aku la no ia o uwahi i ua mua kukini la, kulu ka pii naue ka alu.

            A e ke ano hoi o keia manao a ua alii nei i olelo aku la i kona mau kukini, ua makemake oia i na kanaka a pau loa o kona aoao e hele i ke kaua, a nulaila, e ike oe e ka mea heluhelu, hookahi no keia nokea iho la i ka luku a ua koa nei a kakou koe kakaikahi na wahi koa o Aikanaka, aole hoi pela kela alii o laua, o na wa i hee ai ia Aikanaka, aole oia i kena aku i kona kukini, e kii hou aku i mau koa kokua @.

            Ae, e huli ae hoi kakou a e nana aku i kela alii ia Imaikalani.

            A aia i ka wa a keia alii e hoi  nei me kona pualikoa me ka papa kahuna, ke hauwalaau nei hoi na koa ia lakou iho me ka olioli, no ka lona ana o ka lanakila i keia la ma ko lakou aoao, a o ka hui uku nei hoi keia a hiki i kauhale, haule ihe nei na alii hooluolu ia koena la , a hoomaha pu no koi me ua koa.

            Ia wa, kena aku nei ua alii nei i kona mau a i puupuu e hoomakaukau i ka ai ka ia a me na mea a pau, he manawa ole hoa in ua makaukau na mea a pau.

            O ia, e ai,  nana aku i ua alii nei, aole i kana mai he holo o ka lio i ka haia mai e Hanale, aole hoi oia wale no; aka, o keia poe koa no hoi kekahi i ke alualu ia mai e Kaolohaka, nana aku ia ia, hookahi a ka lio pahua a ka ilo, a o ka paina hoi keia o lakou nei a meona ae nei, a haule iho nei hoonuneu a pau a anakoe, ia wa ku mai nei ua alii nei iluna a hoopuka mai i ka huaolelo:

            E o'u mau koa, ke ike nei wau i keia wa,  ua pilikia ia kakou i ka pololi, a aolaila, e lawe mai ana au mai waena mai o oukou i eono kaau kauaka, a kakahiaka o ka la apopo, e hoouna aku ana wau ia oukou e hele i kai o Wailua e kalua i o no kakou, a i mau koa hou aku kela, a  oia ka olelo.

            Ia wa huli ae nei ua alii nei a ike aku nei i kona wahi kukini ia Keaalele a olelo aku nei, e hele oe i o o Nounou a e olelo aku oe ia Aikanaka e hoomoe ke kaua i ka ia apopo, ua pololi kakou aohe ai, a e hoouna aku ana wau i ko'u mau koa i kakahlaka e hele i kai o Wailua e kalua i o, a uelaila, e hele no oe i keia maua wa.

            Ae mai nei ua wahi kukini nei, ae; o ka mimo aku la no la o ua wahi kauaka nei nalu,  holu ka pua o ka mauu, kapalili ka lau o ka laau a noho aku ana keia iluna o Nounou a ku ana imua o ke alo o Aikanaka, pane mai nei ua alii nei, ka hua i ka umauma la haina, a hahai aku nei ne hoi ua wahi kukiai nei mai mua a hiki i ka pau ana.

            Ia wa,