Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 34, 25 August 1894 — NU HOU HAWAII. [ARTICLE]

NU HOU HAWAII.

L'a liuliu i* iho nei ka m.ikuahi * mikniikiu o<» k« k<nao ikvf aliMl»» i kei.i k »u wlli ka n«i -» iho. i k* i'imkolu mua o Sfpatcinhl»a tt*ari, « n<iho *i tn.t Lihue k« kau kture kaapuni o ka mokupuui kiha(Kauii), uae ka rn»'.»o kahu mai a i,«rukaOiiwni Kanpuni Hardy. Kufc«h<Mpii oei o Mr. \V. (\ A<-i»< U Aiiee K. Aycr-» i»<» kom ok« l«iio iie $300 m i kela liihia koi f»oho lnki i ukn ai o Mr. Mahuka 12,ā00 no kfl uhaki aeliko rn,)rc. •AK hnlulu mai aoa 1 keia Poaha ak« Aug»te 30, mai ka aina lopo fuU mai o Kaleponi, ka mokuahi AUmhkl», uie na luea hou o na aina • b»L K keihei paani k)ni|M>po ana na pa«li Lively • Kunawai a me ll"t k« aina kaulan* i ka eleao o Poiiimh. H« paani kemu ole, aua •oa i ka l«halehu ke makaikai.

I ka Poalua aku nei r ua W>K» mawab<» ae o ke aiahao o Kwa, he eha ioa« kaa i hoopiha ia i ka ianahu a • iaw« ia ana i Honouliuli mni Manama mku. Aohe ola i poino a aohe •• mao piiikia koikoi i loaa i ka

Ke lohe wale ia nei e uiunao ana o J. H. Wo<lehouse a Hie ka oluu • n«e »ku i Kulu, Maui, tnaUIU e hoonulia ai a hiki i ke kau kopoUu «enei, alaila iiaalele ia Haw»ii nei no kn mauawa hope loa a bot ako no Knelani. K hoooithuAhu4 iki Ih»u ia ae im k* heluoa o ka puaii makai kaolio o Honolulu no! i keia mul »- ma iho, ae noonoho U ona mau m*kmi k*olio kokahiaka e holoholo kUi i kt U. l'a boi »ku o Mr. (J. I>. a mr k«mi w«hine uiaiuna o ka inn keabi M*ri|»<wii o ka l'mih.i ih« nei, uo ko Uua Uome uiu ka mokuMinn kaikuooo o M*kej<uket«, iw.ihope o km lke hou ana i ua wahi 1 hele ia •l o llnwaii nei i naiu kiuo opiopio. lmoii o kei.i kau klure kaapunl o kt mokupuai o O.ihu uei, ua ahewa ia ka llul IMpaUpaia HaWoiian U«cotte in« k* hihi.i hoopii lailula a J. E. <f«iiie« kue i k* nupepi Av.«lalai<!«. Eia na#, ua hoohalaliwla hoaka h«i liooUlm nupepi a u:t noi e hookolokuiokoio hoa ia. E hoomaka ana ke Kuia Hanai Kaikimahlne o Kawalahao t keU Poakahi aku, Sepatemaha 3. NolaiU • liuliu mai ua haumana mau a me ka poe hou e inakemake mai «oa e konio i keU luakuahiue hanal ike, i ka hol n»ai I ka hebetlotua maa. I ka po P«Mlitu>t 1 hala, u» hoo waiewale U kekahi hookelo k;ia kooiimalima kanaka Hawaii uena ka in«a KamaU, e kekahi Pukiki e boio i Kalihi. Ika lilki »na uae i kabi BDvbameba, u* p. pehi ia ke kanaka a«a eha l<>a e keU PukikL He ouu «*uetiil laua maiiiua ma kekahi w± i hakaka ai Uua * efc* ke Pukiki. Aka na lulu lima laaa a hoopau i ko laua noha eneml

a*a. Eia nae, ma keia wa ae la I boike ia maluoa, hakaka hou Iho la lau a eha ioa ke kanaka Hawaii. |fo km kooMauhala mai keia o ke Paklki a h« hoopaiaimaka wale no koU ike aua o laua a lulu liii)a ai. U* bopu i« ke Pukiki i ka Poaono

Va h«>pu ia kekahl rukiki o Antooi Ktrn*mlf/. ka iuoa malana o k*kiakahi Wai*ca<? i' ka po Poakahi r.ei m« keia kofan&k«of>B!f, maenoh' oke kaaoha tēiepor#e m*i W-iianae mai * no ka hewa be hale. kii kino raal ka makai i keia Pukiki i ka Poalu* oei a hoihai l\ «na i W«iianae e hookol«ko!<» ai.

Ua waiho ia ae iiimā ok* Aha Kiekh- k* hoike Boa Kahu ok« Wiiwai o Luoalilo ne ka makahiki i hala, e ilke me n* olelo o ka palaptla kauoha, a pen*i ka hoike ano oui ana: Na ioaa iioko oka maka* hiki i pao, be $45.462.11, ao na hooiilo no ia he 947,293.41 koeoa daia ioaa no ka helu haa roa ka la 31 o lulal, I<M4, he $1,168.70.

Ua haawi ia aku ke kauoha ia Prank Joliivar t ka mea malama i ka hale hookipa mauka o ke awawa o Nuuana, e ke Kuhina Kaiaiaina, e huki eia i kona hale e ku nei maluna o ka nina aopuni a hookaawale aku iloko o na la he k »nak"l«i kunamawuiu. Ua hopu ia keia haoie ma ka U ō o Auj; ( ite no ke kuai waiona me ka iaikini oie. Ile nuu makahiki ka noho ana o keia haole maiaila a kamaaiua maoli, eia ka e kaiehu ia ana. Ua lokomaikai mai o Mr. Iv. Am»yti, lapana paikii, i kaiunahooponoj»ono o ke Kcokoa mo ko 11awaii Pakaina i huiia me ke kh pai o ka mokukaua lapana Takaciho a ine n:i kapenu a me aiiiiuoku o rm mokukaua lapann Naniwa a me Takaciho i ku iho nei ma ke awa o ilonolulu i kela mau \vi aku nei i hala. K loa& no ua mau kii la ma ka hale paikii o keia lapana hana ike ma alanui Nuuanw, ma Ewa niai o Kaleleonalani Hale.

L T a hoopii ia a hopu maoli ia oC. Hao)are, k>t hawld hana ili kaa a noho iio o ka Halekuai ma alanui l\ipu, muI:ilo o ka palap.ila hopu i hoohiki ia e ke kapeaa makai kau lio ('. Klemnae no ke koloh» me ka manaoino ina o ka hanai ana la i kekahi ilio me ka io pipi i hapalapala ia me ka laau make. Eia ma ka lima o ka mea akamai i ka huli i ka laau make iloko o ka opu o ka ilio make kahi e huh ia mni lu ka laau make.

I kt> auuioe Poaono aku nei i hala ua hopu ia he eiua mau wahiue haole l'arani ame elua mau haole Farani e ke Kapena-luna Auaru maloko o kekahi hale ini Pawaa, no ka malama hale hookamakama. Ua pae mai keia poe i Honolulu nei mamua aku nei ma ke ano kamahele a noho ma kekahi hale ma Koleaka, alanui Kula a ua hooinahui ma keia hnna. A mamuli oka hooha* (ahala nui ia o kela hana 1 malama ia malaila, ua nee aku lakou a i ka hale ma Pawan, kahi o lakou i hopu ia iho la. Ike kakahiaka Poakahi mai, ua lawe ia mai lakou itnua o ka aha apana e hookolokolo ia ai, aka, manauli o ke noi a ka loio o na mea hoopiiiu, ua hoopanoe ia ka hookolokolo ana o ka hihia a ka la 24 mal o keia malaioa.

Eia ke hoao ia nei e hookomo ia MareuM C'olburu iloko o ka aie kaa ole, ma o Ka halawal ana o ka poe ana i aie aku ni mu ka Poakolu iho nei u koho ia i komite Hookahi lala e hele aku ai n kuka pu me Marcus no kn inea pili i kuna hana, a ina paha oia e ae ana e hookomo iaia iho iloko oka aie kaa oie. lle mai loihi ko Mrtreus i kaa iho nei he eouo paha malama ka loihi a hiki oio ke nana i k»na hana ponoi, ko kueau nui hoi 9 koua poino. Un olelo ia, ua hiki aku nia kahi kokoke i ka $10,000 ka nui o kona aie, a o kuhi waiwai walo oo me he mea la he $3,000. O kona hoahanau oia o Mr. J. F. ('oihum, ke paa nei ia he $C>,ooo nioraki maluna o ka waiwai, a o kahi a na in>e i aie ia aku ui e Koiuo luai ai, aohe mea i ifee I ke alnnui e poholo mai ai. Eia na« e iiiannwaleii w#le aku ana |>al»a lakou a hoopau Ia aie.

U.i hoiki ike ae ke!a haoie nona ka inoa kap.ikapa Keoki Helene i ku ikalka o kona mau iaia e akena ia uei uialoko o ka Hale Meie hou i ke ahiahi o xa Poaono i haia imua o kekahi wahi anaina p:Uauektt O kana mau mea i hoomaikēike mai ai, oia ka hap.ii ia ana o Keo Mars(len me kn noho he kapuai paha m.iluna ae o ka papahele, ka \vawahi ia ana o ka pohaku a nahaha iiuna o ka umauma, ehia tuau luoie e ku an.i iiun» o kon% pe.thi iinia a me ka uhau ia an.i e kona manamanaiima mua & moku pu ke kauia. Oka mea hope i manao ia ai e hana, oia ka hoopii ana 1 ka iio iluna o kona umaama maluna 0 ka papa, eia n«e nuika'u loa hoi ka lio a hiki ole ke hooko ia. Aohe 1 IUo i mea e ohohia ai a mumulu ia e ka poe makaikai keia hana holkeike Ikalka a kekahl poe e puukaliua ik-L

Ua hoopai U iuiaa o ka Abi Ap4na o Honolol i n<*i i ka Poakahi ibr> U l haU, o Waiaai a me K. Pahio, he $100 pakahi n lau«, nu ke kuai feU h<wwAa«ni ponui iho me ks I iikioi <Ae. Uh kaa ifl keia hoofmi koikoi aiāniali o ko Uo® haoa plnepioe ma keU m-a he ka*i bia me ka Uikioi o!e. liookau wale ia liua ma ka hopa aiaji ia ami, a kopi paakai U «ku oh hoi » aiiko o« keU hooaoo tn« mai oeL

L'a hen piu ia kekahi haole kiai bale dute no ka maiama poae ole i knna hana i hoonoho ia ai e kiai. No ka mei% ma ke ku ana mai e ka AastM'.iif f oa ahai pa ia mai he 1000 aia malona o ka moko kekahi pabu he opiiaaa oloko. Ua kuhikuhiia ke ane me ka hoailona. Ca hoolele io ia mai oo ua paha aei iaka oka uwapo f a ua hoonoho ia he haoie e kiai i ka mea naoa ekU mai uaa ua pabo la. liala aenei nae he maa lu, aohe kiiia mai o ua pahu oei, aka i kekahi p4t, ua naiovale honua ua paha nei. Ukiukī lea ia ka luna kiai awa, ua huli ino ia ma o a maanei a ioaa uku nei ua paha ia. Ma ka naoa iho ia waho aohe i wehe ia ka pahu aka i ka weiie ia ana aku o loko, ua loaa aku nei he mau apana pepa iiilii k.> luko, aolie opiuma. He opiuma io paha ko luko i kinohi, aoi e piiha, oiai he mau ike no waho mai i hoomukakiu ia ai ka ooa nona ua p;«hu la. Naua no hoi ke kolohe u ka hooiiio anu i inau apana pepa ko loko e hoopiha ni, ioa he upiuma io

Mahope iho c ka hopu ia ana « W. H. C»ulter f hookauhihi ia ai nana i pepehi ka pake ma ka pali o Nuuanu, uit lu>oikaika ino loa o Kapana L)rsen a me kona mau kokua eleu o ku Puuli >l:»kai Kiu, e buli i kt*kahi mau mea pili i ko keia haole ne hi malun.i ioau hana a mau mooielo paha. A ua hoopomaikui oui loa ia likou i ka auina la Poalua iho uei, ina o ka l«»na ana aku ia lakou maloko « kekahi wahi lua olowi tua kahi kokoke i kona wahi i noho Iho nei ma Kalia, he pahu e wailio aua iloko na wati, na koaio pepeiao, na pine, kupeo, a pelaaku, no lakou paha ka waiwai io mawaena o ka $000 ame $000. Ua kokokee pau loa keia mau waiwai i ka ike ia e nu poe no lakou ia mau waiwai i nalowale. Na Dick Nalopi i hoike aenei i keia mau mea no ka nnikau. Ke haawi nei keia anaina i ka mahalo nui ia Kapeoa Larsen a me kona puali eleu ma ka noii a hanu ana i keia mau mea i lilo me ka maopopo ole a loaa aenei ia lakou ma ko lakou eleu a manaka ole ma ka hana uana lakou e keha ia nei.

I ka auinu ia Poakahi nei, i kekahi keiki Hawaii ona i ka rama e hoi ana maluua oka lio ma alanui Moi a kaa iuawaho ikl aku o Kaiuaki Kuea, ike aKu la oia i kekahi kaa halihali ukana ua piha i na pake oluna. Ua kupu koke aenei ka manao kolohe iioko o kona poo, wehe a« ia i kana kipuka kaula a hoohei aku la a paa ka pake elemakule loa o lakou. Ua hoomaka keia keiki koloho e kauo i ka pake, eia nae e kuhea ana na pake me ka ieo nui holina! holina! I keie leo nui e kuhea nei, ua lohe mni la he haole kane, holu mai ia iwahoo ke alanui a keakea i keia hana a keia keiki kolohe. llopu iho la oia i keia keiki paa malie malaila, telepone i makai i ka hale o na makui, a he hora a me hapa mahope iho, hiki ae ana ka makni a lawe ia ana e hoopaa i Kuupapanui ke keiki palaualelo kolohe me ka manao he hana hanohano nana ka hoohei aku i ko hai puanal, alnila huki e kauo a i make aku, o kona kino no ka luahi.

Mamuli o ka poioai a Rev. H. H. Paleka ia Mr. G. D. Gllmctn, he kauiaaina no Ilonolulu, Lahaiua a me Kauai mamua, a oia ke Kaaikela Hawaii 1114 lixsetona i keia wa,

ua kamailio aiai oia uie ka pahee poina ole o olelo kaukau poi he llAwaii 110 kiuia mau mea 1 hoomanao ai ma Hawaū uol. Ua hiki mua mai oia i Hoaolulu nei i ka 1841, i kona \va he 13 waie no makahiki, a oiai no hoi naalii a uie na kanaka e lehulehu aoa, ke paa nei no iloko o kona hooimnao ana, iu inoi o t\u alii kahiko noho pono a me ka akeaa ui ii no hoi la lakou i ka inakinaa i ka pooo a pela i mahalo nui ia m\i al o ilawaii e na aina mawaho aku, ah« nui wale aku kana m.iu olelo. Ma ka ISC4 mai, ua haa{e!e oia ia Hawaii nei a hoi a noho ma Bosetona mokuaiua o Makesuke ta. Ilok » o kona wa i noho aku nei ia mokuaina, ua koho ia he elua mau kau i ka ahaolelo iunamakaainana mokaaina « he elua khu i ka ahao'elo Behate mokuaina iho ao. Eia nae, Hoko o keia mau makahiki loihi o kona kaawaie ana aku nei i kona aina oiwi a boi hou mai nei e makaikai i kona aina hookaiui, oia mau no ka mikomiko 0 kuna huaoielo Hnwaii i h» >- 1 uka mni ai.