Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 37, 15 September 1894 — Page 4

Page PDF (1.69 MB)

This text was transcribed by:  Orwen
This work is dedicated to:  orwen, soobin and ceedee

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

@

Heaha na kukuhana o na haawina @ a pau loa no keia hapaha? Heaha na pauku gula? Heaha na manao nui?

NA LETA

@

Hoike Hui O Na Kula Sabati O Na Koolau

I hoike hui ana na Kula Sabati o na Koolau ma ka luakini o Waikane ma ka la @ o Okatoba ae nei, a nolaila, eia ka haawina a kela a me kaia Kula Sabait no Waialua haawina o Iulai. Kaneohe haawina o Augae, Hauula haawina o @. Waikane haawina hoihope na himent hui na ka Hoku Ao Nani. @ E lawe pu mai i ka papa hoike pololei o na haumana i hele i kela la pule keia la pula mai Iulai mai a ke Sabati hope o Sepatemaba. e like me ka hoike o Sepatemaba. e like me ka hoike a ke hakauolelo o ko oukou mau Kula. E ala na Kula Sabati o na Koolau a kau ka lei o ka lanakila. Ke ahi o na Koolau

_____________________

E. P. AIKUE

Waiahole, Sept.3, 1894

_____________________

Aia a Ku mai ke Kaletona i Keia mau la. Alaia hoi Ae ka Moiwahine.

_____________________

MR. LUNAHOOPONOPONO:

                        Aloha oe;

            He wahi mea hou ka'u e awiwi aku nei, a e panoe aku uei ao luna o kau papaaina, a penei:

            Ua puapuai ae na lono lauahea i o @ makou nei i ke kakahiaka Poakolu o kekahi o na auee alii o ka apana o Lihue nei, aia i ka wa i ninau ia aku ai oia, heaha ka mea hou; a eia ka pane, in a e ku mai ana ke Kaletona i keia mau la, alalla hoi hou ae ka Moiwahine no ka mea ua hoi mai nei na komisina a ua loaa mai nai ka palapala a Kalivalana a aia I ka Moiwahine kahi i paa ai, a ke ohi hou nei ka Moiwahine i kona mau koa no ka la e hoi ae ai, a la'u nae hoi i naue holoholo kau ai ma ia ahiahi no hookui hou i amai la no ai me ia mea hou hookahi no mailoko mai no o ia auna like, (auee alii.)

            Ua lohe oe i ka mea hou. A i aku nei au aole. Hai mai nei kela e hoi hou ana ka Moiwahine, a i hou aku nei au, mai awai mai nei ke na mea hou au, mai awai mai nei ke na mea hou au i lohe mai nei? A eia ka pane, ua loaa mai nei ka @ a mea---------kauoha ia mai nei e ke kapena koa o lakou e hoi, a kela Poaono iho e hoi ai I honolulu a eia hoi ka'u o ka pane ana aku auhea oe o ke na mea hou ea he @ palaualelo ua he mea @ wale o ka oukou ia e liki @ nei aole he wahi mea a boi ae o ka Moiwahine Lolena  Lauae.

            Lihue, Kauai. Sept. 8, 1894.

_____________________

Na pepehi Kanaka Elua ma Kona Hema Me Na Make Maewawewa Elua.

_____________________

MR. LUNAHOOONOONO:

                        Aloha oe;

            Ua hoounna ia aku e ka makai nui o ka apana o Kona Hema nei, ma ka la 3 o Sepatemaba iho nei, he ekolu makai e kii e hopu ia umikumamalima Iapana, hookahi kanaka a me hookahi pukiki e noho ana ma ka aina o Keei. O ka inoa o ke kanaka o J. Keanu haku aina hoolimalima o Keei a me John Casper pukiki o ka halekuai o Kahauloa, a o na Iapana hoi he poe hana ia no kaia mau mea.

            Ua hoopii ia mai keia poe e D. H, Kahaulelio no ke kue ia ana k kona pano maluna o ka aina o Keei, nolaila, ua hele aku nei kaia poe makai e hooko i ke kauoha a ko lakou poo ma ka oihana, I ka hiki ana aku nei o kaia mau makai i kahi o ka hana, ua hui mua aki nai lakou me kakahi mau kanaka ma ia wahi, a ua olelo ia mai o waiho a akoakoa mai na kanaka, alaila hopu i na Ianana oiai na Iapana e ohi ana i ke kope a ko lakou mau haku hana, a o na haku ua hele i kekahi wahi, eia nae ua hoole ia aki nei keia olelo ao maikai ana nae o kaia mau makai e hopu, ua ala nae o keia mau makai e hopu, ua ala mai la na manao huhu o na Iapana a hakaka me na makai o na mea eha a na Iapana oia no na pohaku, ma kaia hakaka ana ua paa i na Iapana elua makai, oia o kalihiwa a me Puhipau, o Kalilihiwa nae oia ka mea i eha no ka mea ua hai kakahi mau iwi aoao, a o kona mea i pakele ai i ku ka lima o ka Iapana i ka poka pupanapana mawaena o ka hailima a me ka peahilima, a o kekahi puka poka o keia Iapana aia ma ka puhaka mamua iho o ka iwikuamoo aoao akau, a o keia no hoi ka Iapana i make loa; a o kekahi Iapana hoi ua puka ia no hoi ia ma kona poohiwi akau maluna ae o ka poaeae.

            O ka makai i cha e hala ana he manawa loihi alaia paha ola, a pela no hoi ka Iapana i eha ai O ke kumu i ula mai ai o kela haunaele, he olelo kauoha na na haku hana o kaia poo lapana, in a e hiki malaila na kanaka a hopu ia lakou, alaila e hopu mai no hoi lakou 'ina kanaka a hikii i ke kaula a paa, i na e pepehi a make ua hiki no. Eia nae aole i akaka loa ka oiaio, ke huli nei no ka hope maikai nui i ka mea oiaio.

            Ua lawe ia mai ke kino make o ka lapana i ku ai ka pu a hiki i Hookena nei, ua kolonero ia a ua kaha ia no hoi e ke kauka i ka la 4 ae. O Puhipau hoi i pakele koua ola i ka loaa ana o kekahi kanaka kokua, ua pau pu no hoi me na Iapana i kii ia ai e na makai e hopu, i ka lawe ia ana mai a hiki i ka hale hookolokolo nei.

            Ma ka la 5 ae ka la i hookolokolo oa ao keia poe Iapana no ka hewa aihue kope he la i hookolokolo ia ai keia poe Iapana no ka hewa aihue kope, he la hoi heia i hele nui mai ai na Iapana mai Kona Akau mai a mai Kepalilua mai, i ka nana aku i na Iapana, ua like me kekahi puali koa i makaukau no ko kaua, eia nae ua hale ia la me ka maluhia.

                        J. KEALA.

            Kealia, S. Kona, Sept. 5, 1894.

_____________________

HOOKENA, Sept. 6.---Eia hou keia ma ka la 5 nei mo o keia malama, he papehi kanaka hou no ma Kaapuna uka, Kona Hema nei. Ua oki ia i ke koi a make loa hookahi Iapana na kekahi Iapana no o lakou, a ua holo ka mea uana i pepahi. Aole i maopopo ke kumu o kela pepehi kanaka hope.

                        D. W. KANUI.

_____________________

Ka Anee Alii Kahuna o Kalaepohaku

_____________________

EJ. U. Kawaianui, Aloha oe:

            Ke hoouna aku nei au ia oe i ka @ W. Auld, (William Olo,) ke kahuna nui a Hope Luna Halemai Pupule o Kalaepohaku e ai hookano mai nei i ke dala o ke aupuni ana e enemi makaleele loa nei, i hoouna mai nei a loaa aku i ke alanui kahi I waiho ai.  E hoolaha ae oe ma ka nupepa i ike iho ai ua anee alii maopopo la e hoomoamoa ia nei ma ka @ o ke aupuai.

            Ma keia e ike iho ai oe i ke koea maeli o keia kanaka e hoonauna aku ai i kona mana kahuna, me ka manao e paa mau aku ana oia ma ia hana. No ke mea, me kona hoohiki ole e kakoo i ke aupuni nana e hanai ana iaia i ka ai, puliki no i ka @ me ke kuleana ole. A lna he paa rula keonimana naauao ola aole ho paa ano kahuna, in a ua waiho mua oia i ka hana, no ka mea, o ke aupuni ana e hookauwa ana i @ he kapakahi maoli kana hana, he kapulu o ke ano au no i pau i ka pulumi ia aku o na hookiekie a me na ino i kahakaha ia ka moolelo maluna o Hawaii.

            Eia iho ua palapala la ke kuupau ia aku nei:

            Kalaeohaku, Iulai 30, 1894.

_____________________

            Aloha kakou a nui loa:

Me he mea la, e lohe ia mai ana kekahi nuhou pili i ka ninau Hawaii i keia mau la iho-Ke manao nei o Liliu e hoi e ana la (ma ka nohoalii) mamua o ka la hanau on a oia ka la 2 o Sepatemaba aenei.

 

Owau no,

            W. AULD.

Pehea la, e hoomau ia aku ana no anei na kanaka o keai ano, i ku a keakea mai i ka hooholoia ana o na huila o ka Repubalika?

            Me ke aloha,

                        Wananalua.

Maui, Sepatemaba 1, 1894

            [Ua hoopau ia o W. Auld ma ka la hope o Augate, a ua hahai pu aku mahope o kona mau kuekue na kiai pupule he 12 ka nui a haalele mai la i ka ai a me ka ia o keia ola ana, oiai ka lehulehu e makapa ana i ka hana ole. L.H.]

_____________________

Ka Oihana Mahi Kope.

_____________________

@

            Ua hoomakaia ke kanu ia ana o ke kope ma ko Hawaii Paeaina iliko o kanaaono a kanahiku makahiki i hala ae nei; a ma na wahi i kanu ia ai a maluma maikai ia, ua nui no ka hua i loaa mai.

            Ma Oahu nei, na Manini kekahi mala kope maikai ma ke kumu o ke awawa o Pauoa; a na kekahi mau Pake hoi kekahi mala kope ma ke kumu o ke awawa o Manoa.

Ma ka mokupuni o Kauai, ua nui a lehulehu na haole i komo ma ka hana mahi kope, a iwaena o ia poe o Roda, Titacomb a me Wunadenabaga; ua hoomaka lakou e kukulu i mahi kope nui ma Hanalei, a i ka hoomaopopo ia ana ia manawa, he wahi kupono loa ia no ke kanu kope ana.

            Ua ulu ae na kope me ka maikai a i ka wa i hoomaka ai ka ohi ia ana o ke oo mua, ua nani a maikai maoli ka nanaina o ua mahi kope le; e luhe ana na lau uliuli o ke kope, e anapanapa ana hoi na hua ulaula, a ua like maoli no ka nanaina a me na mea i ike ia ma na aina kanu kope e ae o ke ao nei.

            Aka, mahope mai, ua hiki mai ke kakani a komo aku la ma ke awaawa o Hanalei, a make iho la na kumu kope; a ma ia mea, ua hiki ole i ka poe i komoiloko o ia oihana ke hoomau hou aku i ka hana, a no ia mea, ua haaleleia ka lawelawe ia ana o ua oihana la, a hoomaka koke aku la lakou e komo ma kekahi hana e ae.

            Aka, i keia wa, ke ike ia nei no na kumu kope he lehulehu ma na awawa o Kauai, a e hua aua no hoi i kekahi manawa.

            Ina paha i ike ia na mea e hoopau ai i ke kakani ia manawa e like me ia o ike ia nei i keia manawa, @ ua lilo kela i oihana holomua iloko o ka aina.

            Ua ike pu ia no hoi ia pilikia o ke kakani ma Kona, Hawaii, i kekahi mau makahiki mahope mai, a oia ka mea nana i hookuemi hope aku i ka manaolana o ka poe i komo aku iloko o ia oihaua; aka nae, mamuli o ke ano kiekie o na aina malaila, ua palekana kekahi hapa nui o na kope malaila i ke kakani, a ua hua mai no i kekahi mau makahiki a he nui hoi ka hua ma kekahi mau wahi mamua o ka hua ma kekahi mau wahi.

            I kekahi mau makahiki loihi i hala aku nei, he nui na kumu kope nunui i ikeia ma ke kahua o ka poe Katolika ma Hilea, kau, Hawaii, a ua nui hoi na kope o loaa mai mailuna mai o ia mau laau.

            O kekahi o ia mau laau, ua oi aku mamua o kanakolu kapuai ke kiekie, a mamua o kanakolu kapuai ke kiekie, a he maikai mau hoi ka ulu ana; nolaila, ma ia mea, ua akaka, he like ole ko kulana o ka ula ana o ke kope o na wahi like ole iloko o keia Pae Aina.

            A olai hoi ke haawi ia nei na noonoo nui ana no keia oihana mahi a ke hoea mau mai nei na ninau e pili ana i na apua i kupono no keia hana a me ke ano hoi e hoohana aku ai ma keia lala o ka oihana mahi. Nolaila, ua manaoi e hookaawaleia keia mau aoao mahope ae nei, no ka hoomaikeike ana aku i ka poe i lawa ole na makaukau ma keia mea. Me he mea la, aole no paha e kuikahi like ana ka manao o kekahi mau mea kanu kope elua o ke ano o ke alahele kupono e lawelawe ai i ka mahi @. He mea pono hoi e koomaopopo pono lea ia e pono e haawi ia na malama maikai ana i na kumu kope hou no eha makahiki mamua o ka hoea ana mai o kona manawa e hoohua mai ai i ka hua, a ma ia ano wale no e hiki ai i na kumu kope ko hoohua nui mai i ka hua i kulike hoi me ke ano o ka malama ia ana; he mea pono hoi e loaa i ka mea kanu kope ke kahua kupono e hiki ai iaia ke malama iaia iho a me kana hana,. He mea pono no hoi e hoomaopopo pu ia, o ka Mahi Kope uuku kupono i malama maikai ia, ua oi aku ia mamua o ka mahi kope nui i loaa ole na malama kupono ana.

            O na aina maikai a kupono no ka hana, aole no he maalahi ka loaa ana ma ke kuai a pela no hoi ma ka hoolimalima lohi ana; aka, ina e loaa ana kekahi aina ma ke ano hoolimalima i kekahi manawa, ua hiki no ke kuai ia ua aina la i keolimalima ia mamua i hoolimalima ia ai, a he mea pono hoi e hooponopono pu la ia mea pono hoi e hoomaopopo pu la ia mea iloko. O kekahi o na aina aupuni i hoolimalima ia i keia manawa, aohe he kanalua ana o haua ai ana he manawa e hiki ai i ua poe paa hoolimalima la ke kuai i ua aina la, oiai oia no ko ke aupuni anao ma ia mea. Mahope koko iho o ka loaa ana o ka hoolu ana i na kawowo, a ma keia mea he mea pono e loaa mua i ke mea kanu kope ka ike ana, ke hahai nei oia ma ke ala pololei - e like hoi me ka mea i hoao ia a ike ia ka holopono ma na aina mamao.

            KE KAHUA HOOKAWOWO.

            No keia hana, he mea pono e loaa kekahi kahua kupono ano mahana a maloo hoi me ke kokoke nae i ka wai a me ka lepo palupalu, aole nae e like la me ko kekahi wahi i manao ia no ke kanu ana aku i na kawowo i hooulu ia. He mea pono e hoomalumalu ia na puepue kawowow, aka nae ai i ka la, a aole hoi he pono e kukulu iho ka wai o na laulau mai na kumulaau mai e ku kokoke ana maluna o na puepue o na kawowo. E hoomaemae pono loa ia na puepue o na kawow, a e eli ia hoi ka lepo me ka hoowali maikai ia ana no ka 9 a me ka 12 iniha ka hohonu, me ka hookaawale loa aku hoi i na pohaku lilil a pau. E hookiekie ia ae na puepue maluna ae o ka iliwai like o ka aina i mea e kokua nui ai i ke kawowo i ka wa e kokua nui ai i ke kawowo i ka wa e hoomau ai i ka wai, me ka hookomo kupono ia hoi o kela a me keia puepue.

            I ka wa e kanu ia ai ke kawowo, he mea pono e hookaawale ia i cono iniha ka mamao o na laina, a i hookahi iniha manaewa o kela a me keia anoano me ka uhi iho nei me kahi lepo lahilahi, a e hoomalumalu pu ia hoi; o na lala laau i hoomoemoe ia maluna o na puepue kawowo ka mea hoomalumalu makepono loa. I ka wa kakahiaka a me ke ahiahi na manawa maikai loa no ka hoomau ana i ke kawowo. E loaa no mai ka 20,000 a  25,000 kawowo maikai mailoko mai o ka busela anoano hookahi.

            O kahua hookawowo no na kawowo i hoomahuahua iki ae, ua hanaia no e like ae la me ia, koe wale no, aole ia i hoomalumalu ia. I ka wa mai ka elua a eha lau o ke kawowo mawaho ae o na lau poi o ke kawowo, la wa e uhuki mau puepue hookawowo e aku i hoomakaukau ia no ia wa o ke kawowo, a o ua mau puepue la he mea pono e hoomakaukauia ma kahi ano ma'u o ke lepo, me ke kanu ana mawaena o umi a me umikumamalua iniha ka mamo mai kekahi kawowo a i kahi. E malama pono loa ia aole e poino ke aa mole o ke kawowo i ka wa e hu la ai. Iaa he lohi loa ke aa mele, alaila, e pono e oki ma ke oki kepa ana, a ma ia ano aole ia e lilo i mea e poino ai.

                        (E hoomau ia aku ana.)

_____________________He mea pono i na mea a pau e paa nei, he mau puaa ka lakou ke hai aku nei ka makou nupepe, nua pono ia lakou ke lawe i ka hooko ana no ia mau mea i olelo ia, no ka mea ua make kanu loa ke aupuni Moi ma ko Hawaii Paeaina, mamuli o ka ike ia ana mai nei o ke aupuni Repubalika e ka Peresedena Kalivalana a me ka Aha Snate o Amerika Hulpula, a i hooia ia mai nei hoi e ka Makaainana a me holomua na nupepa auee alii o ke kaulanakauhale.

                        HOOHUIAINA.

HE MOOLELO KAAO

__________NO_________

NAMALAOKAPAOO

_____________________

KE AHIKANANA WIWOOLE O KULA I MAUI.

_____________________

@

@

KA OLAI AU MOANA O NA KAI EWALU O HAWAII NEI.-KA HIAPAIOLE O NA LA I AU WALE AKU LA.

_____________________

@

Ia wa, paae mai nei hoi kekahi kanaka, ua hiki, o ka lilo ae ka hoi ia o kahi wahine ia'u, no ka mea lio wahi wahine opiopio, i hou aku nei @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

            O ke ku ae la no la o ua wahi kanaka nei iluna, hele na wahi lauoho a okala, kohu puaa holo nahele, ke kuhi la na wahi lima, ke wiliwili nei na puupuu, a hoopuka aku la i ka huaolelo:@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

            A eia wale no ka'u huaolelo i koe e kamailio aku ai ia oe a ia kakou a pau, e hoi kakou e hana i na wahi pulehu a pau a ana koe hoi aku he @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

Namakaokapaoo e like me ia e kau ae la maluna ae.