Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 38, 22 September 1894 — Page 2

Page PDF (1.73 MB)

This text was transcribed by:  ?Aina Racoma
This work is dedicated to:  My Socials Studies Class

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ma Ke Kauhoa.

Na Rula Me Na Hooponopono

No Na

Hoohiai a me na a Wahi Koho Balota

 

Hooponopono I.

 

Na Apana a me Mahele koho.

            Na ka koopaa ana i na inoa o ka poe kopa balota e like @@ na hooko ana o ke kumukanawai.  Ke kukala ia nei malalo @@@@@ Apana a me na Mahele koho o ka @@@@@@@@@.

Apana 1.

@@@ @@@@ @@ Ne Hamakua.  Mokupuni

O Hawaii

            M@@@@ Ekala o kela apana a pano @@@@@@@@@ ana ia keaau a me olaa.

            Wahi K@@@ Hale Hookolokolo ma P@@@@@.

            M@@@@ Eana Na aina keanu a me O@@@@@ Pata. a me kela hapa o Hilo e @@@@@@ a@ ka palena o puna hiki i ke @@@@@@ o Honolulu

            Wahi kolo Hale Hookolokolo ma he.

            Maleke Ekolu O kela wala e moeana @@@ @@@@@ Kananui ke kahawai o Malanahae a hiki i @@@@@@@ o Kohala.

            Wala Koho. Halekula ma Kukuihaele.

Apana 2.

Lehala Kona a me kau mokupuni o

Hawaii.

            M@@@@ Ekahi Oia kohala hema.

            Wahi koho Hale hookolokolo ma ha@@@.

            Mahele Uka mai ka palena o Kona Holohaahaa a liki a me ke komo po o keei Kona Hema.

            Wala kolo halekula o Kona Waena

            Mahele Elima Mau kapahena hema o koo a laki i ka palena akau o Kau.

            Wahi koho hule hookolokolo Waiolimu.

            Mahele ehiku o ke hoena aka o ka @@@@@@ kau.

            Waha koho halekula Pahala.

Apana 3

Na mokupuni o Maui, Molokai a me

 Lanai.

            Mahele Ekalu o kela hapa o Molokai okahoopaa ana o Kalawae a me Kalaupapa

            Wa'a koo Halekuai o Kalaupana.

            Mahele elua o ke koena aku i ke o na mokupuni Molokai.

            Wahi kole Hale Hookolokolo o puna

            Mahele Ekolu ka Apana o Lahaina a me mokupuni o Lanai.

            Wahi kohe Hale hookolokolo o Lahana

            M@@@@ Uka ka Apana o Kaanapali.

            Wahi kole Halekula o Honokehau

            Mahele Elima Oia ka hapa o Wailuku @@@@ @@@ @@@ ka Akau i na puuone me ke hono pa e Waihee a me ka Mokupuni o Kahoolawe.

            Wala kolo Hale hookolokolo Wailuku.

            Mahele Pono O ka hapa i koe o Waihao ha aka ka Apana o Honuaula

            Wahi koke hale dato ma Kahului.

            Mahele Ehiku Ka Apana o Houuaula

            Wahi ke he hale hookolokolo. Honuuaula

            Mahele Ewalu O kela hapa a pau o ka apana make @ o kula a me kela hapa o ka aina Hamakua poko e moe ana maka hema a me ke komohana o ke awawa o Maliko a ma uka o ka laina e holo ana mawaena o ke alanui mai kaluanui a luki i ka halepaaha o Makawao a me ka laia e moe ana maulaila aku.

            Whai koho hale hookolokolo o Makawao.

            Mahele eiwa ke koena o ka apana o Makawao a hiki i ke kahawai o Oopaola.

            Wahi koho halekua o Hamakuapoko

            Mahele Umi kahikinui Kuapo a me Kipahulu

            Wahi koho halekua o Kipahulu.

            Mahele Umikumakahi- Mai kipahulu a hiki a me ke komo pu o Makapuu

            Wahi koho, hale hookolokolo o Haua.

            Mahele Umikumalua- Ka apana o Koolau a hiki i ke kahawai o Oopuola

            Wahi kobo, halekua i Keaune.

Apana 4.

            O kela hapa a pau o ka mokupuni o Oahu e moe ana ma ka hikina a me ke. kamehana o ke alani o Nuuanu a me.  Ka hona e halo pololei ana mai ka pale aku Nuuanau a hiki i ka lae o Makapuu.

            Mahele Ekahi-O kela hapa a pen o na apena la i komo ai o Honolulu a i ole ia o Kona. a e mae ana ma ka hikina a alani

            Punahou a me ka laina e holo ana malailai aku mauka a makai Wahi koho hale haula mea kanu a ke Aupuni. hookui ana o na alanui Moi a me Waikiki.

            Mahele Elua- O kela hapa a pau o ua apana la i komo ai o Honolulu a i ole ia o Kona a e mor ana mawaena o ka palena komohana o ka Mahele Ekahi a me ka laina e holo ana penei malalo iho: Mai kai loa mao o ke alanui moa a me Alapai. a mai ke poo o alanui Alapai a hiki i ka pahu have ma kahi kahiko a na pi ko aloha ma Puowina; malaila aki ma ka lapa ma ka aoao hikihna o ke awawa o Pauoa a hiki i ka piko o ka manua.  Wahi koho, halekua alani Beritinia.

            Mahele Ekplu- O kela hapa a pau o na apana la i komo ai o Honolulu a i ole ia o Kona a e mooa ana mawaena o ka palena kamehana a ka Mahele Elua a me alanui Nuuanu a ma ika o alanui Kula a me ka laina e holo pololei ana mai ka huina o na alanui kula a me Puowina a hiki i ka pahu lae ma kahi kahiko o na pu ki aloha ma Puowina.  Wahi koho in a ka hale i ke komo ana aku i ke kahua o ka Hawii i kai nei ma alanui Nuuanau.

            Mahele Eha O kela hapa a pau o ua apana la i komo ai o Honolulu a i ole ia o Kona a e kau pelena ia ana e na Mahele Elua a me Ekoulu, na alanui Berutinia a me Nuuanu wahi koho, Halekula Ahi.

            Mahele Elima- O kela hapa a pau o ua apana la i komo ai o Honolulu a i oe ia o Kona a e kau palina ia ana i ka Mahele Elua ke alanio Beretinia alanui Bikeke a me ka awa Wahi koho Kapuaiwi Hale.

            Mahele Eono- O kela hapa a pai o na apana la i koma ai o Honolulu a i ole ia o Kona a e kaupelena ia ana e alanui Bikeke alanio Beritania alanui Nuuanu a me ke awa Wahi Koho Hale bele.

            Mahele Ehiku o kela hapa a pau o na apana la i komo ai ka apana hookolokolo a me auhau o Koolaupoko a e moe ana ma ka hikina a me ka hema i ka lai na e holo ana mai ka pali o Nuuanu a hiki i ka lae o Makapuu wahi koho.

 

Apana 5.

            O kela hapa a pau o ka Mokupuni o  Oahu e moe ana ma ke komohana a me ka akau o ke alanui Nuuanu a me ka laina e holo ana mai ka Pali o Nuuanu a hiki i ka lae o Makapuu.

            Mahele Ekahi- O kela hapa a pai o ka apana hookolokolo a me auhau o Koolaupoko e moe ana ma ke komohaua o ka laina e holo ana mai ka pali o Nuuana a hiki i ka lai O Mokapu Wahi koho, hale hookolokolo Kaneohe.

            Mahele Elua- Ka apana hookolokolo a me auhau o Koolauloa. Wahi koho, hale hookolokolo Koolauloa.

            Mahele Ekoli- Ka apana hookolokolo a em auhau o Waualua.  Wahi koho hale hookolokolo Waialua.

            Mahele Eha ka apana hookolokolo a me auhau o Waianae.  Wahi koho, hale hookolokolo Waianae.

            Mahele Elima- o kela hapa a pau o ka apana hookolokolo a me auhau o Ewa e komo pu ana o Hoaeae a me Honouliuli  Wahi Koho hale hookio alohao, mahiko o Ewa.

            Mahele Eono- O ka hapa i koe i koe o ka apana hookolokolo a me auhau o Ewa wahi koho hale hookolokolo Ewa.

            Mahele Ehiku- O kela hapa o Honolulu a i ole o Kona e moe ana makai o alanui Moi mai ka laina mai o Ewa a hiki i ke alahaka alanui Moi a me na wahi a oau o ua alanui Moi a me na wahi a pau o ua alanui la mai Ewa mai a hiki i  ke alanui e pii ai iuka o ke awawa o Kalihi.            Wahi Koho, hale o ka hii kaa Tramway kihi o ka pa kula o Kamehameha.

            Mahele Ewalu- O ke la hapa a pau o Honolulu a i ole ia o Kona e moe ana mauka o alanui Mor mai ke alanui nui mai ppii ai iuka o ke awawa o Kalihi a hiki i alanui Liliha a me ka laina e holo ana mai ke poo mai e kamoe ana i ka laina o alanui Judd, a hike a pili i ka lapa ma ke komohana o ke awawa o Nuuana Wahi Koho Halekula Hoopololei.

            Mahele Eiwa- O kela hapa a pau o Honolulu a i ole ia o Kona e moe ana mawaena o ka mahele ewalu a me alanui Nuuanu a  mauka o ka laina e holo ana ma alanui Kula ke kahawai o Nuuanu a me alanui Bertinia.  Wahi Koho halekua o Kauluwela.

            Mahele Umi- O kela hapa a pau o Honolulu a i ole ia oa Kona e paupalena ia o Kona, e kaupalena ia ana e na alanui Moi Liliha a me kula ke kahawai i Nuuanu na alanui Beretinia a me Nuuanu.  Wahi Koho hale Kaa wai Pake.

 

Apana 6.

Na Mokupuni o Kauai a me Niihau.

            Mahele Ekahi- Ka mokupuni o Niihau Wahi Koho halekua.

            Mahele 2- O kela hapa o ka apana o Waimea e holo aba mai ka mahele elua mai a hiki i Puanaana. Wahi koho hale kula kekaha.

            Mahele Ekolu- O kela hapa o ka apana o Waimea e holo ana mai Hanapepe a i ka laina kaupalena mawaena o Waimea a me ka mahiko o Kekaha a e holo ana me ka hoomau ma ia laina a hiki i ke kai Wahi koho hale hookolokolo Waimea.

            Mahele Eha- Mi a me ke komo pu o Kalaheo a hiki a me ke kome pu o hanapepe.   Wahi Koho, halekua Hananpepe.

            Mahele Elima- O ka apana o Koloa mai ka hookui ana me Kihue a hiki a me ke komo pu o Lawai. Wahi koho hale hookolokolo Koloa.

            Mahele Eono- KaW. A apana o Lihue Wahi koho, hale hookolokolo Lihue.

            Mahele Ehiku-  O kela hapa e moe ana mai Papaa a hiki a me ke komo pu o ka aiana Wailua.     Wahi Koho hale hookolokolo Kapau.

            Mahele Ewalu- O kela haa e moe ana mai ka muliwai o Kalihi wai a hiki a kome pu me Papaa wahi koho hakekula Kilauea.

            Mahele Eiwa- O kela hape i koe mai ka muliwai o Kalihi a hiki i ka palena akau o ka apana  o Wai mea Wahi koho hale hookolokolo Waioli:

SANFOR B DOLE.                          

Peresidenia.                            

            Aponia:

                        Francis M Hana

                                    Kuhina o ko na Aino E.

                        J A Kino

                                    Kahina Kalaiaina.

                        William O Smith.

                                    Loio Kuhina.

            Hale Mana Hooko, Honolulu.  Iulai 17, 1894                                                                       2310-3

              Keina Kakauolelo o ka aha aiike:

                                                                                                Honolulu Sept.10. 1898:

            E nana mai na Lanakanawai Apana i ka Papa Inoa  malalo ino lei o na loia i pau ko lakou mae luakini aole lou o haawai hoa ia aku.

           

            J. W. Keliikoa

            Francis Spencer

            S. M. Kanukai

            W. H. Haletend

            W. A. Kokauane

            W. A. Mio

            S. W. Pa

            D. S. Kahookano

            Ioane Kapohakimolawe

            S. Kahoohalahala

            J. Haleakala Barenaba

            S. W. Kaai

            S. F. Chillingsworth

            Isaac D. Ises

            M. Kane

            W. B. Kala

            D. F. Sanford                                                                                                              2511-3

           

Oihana Kalaiaina/

Honolulu, Septemaba 14, 1894

            O na luna aupuni no lakou ua inoa malalo iho ua hookole ia aku malalo o keia oihana; o ko lakou hookohu ia ana mae ka la 1 o Sepatemba aku

Luna Wai Oihana wai o Hilo…………………………………….William Vanatta

Luna Kukui Uila Aupuni.. John Cassidy

 

Agena Uaawi Palapala ae Mare

Oahu Honolulu……..James H. Boyd

Na Notari o ka Lehulehu Apana Hookolokolo

Kaapuni Ekahi

                        V.V Ashford                                                                                                               Henry Holmes

                        Chas. D. Chase                                                                                                           Emma Makuina

William C. Achi

Apana Hookolokolo Kaapuni Elua

Frederick W. Hardy

 

Apana Hookolokolo Kaapuni Eha

Gardner K. Wilder

Na Papa Alanui

 

Hawaii, Hilo- C.C. Kennedy Lunahoomalu,

            H. Deacon

            W. W. Goodale

Puna- J.W. Mancon, Lunahoomalu,

            H.R. Bycroft

            Rufus A. Lynman

Kona Akau- George Clark Lunahoomalu.

            Wm. McWayne

            D. Makainai

Maui, Lahaina- C. F. Horner, Lunahoomalu

            D. Kahaulelio

            R. C. Searle

Wailuku- C. B. Wells Lunahoomalu

            M. P. Waiwaiole

            C. M. Walton

Molokai- H. R. Hitchcock, Lunahoomalu

            Geo. Trimble

            J. H. Mahoe

Oahu, Koolaupoko- Frank Pahia, Lunamalu

            J. K. Kealo

            E. P. Aikue

Na luna pa Aupuni

Hawaii Kukuihaele- S. Kane Kalimaeka

Maui Wailuku- M. P. Waiwaiole

" Keanae- D. W. Napihaa,

Oahu Makiki- William Kaapa,

Na Komusins Mahiai

                        Allan Herbert                                                                                                                          John Eua

                        Mark Robinson                                                                                                                 E. W. Jordan

                                                                      Na luna Nana Holoholona                                                              

                                                                                  Hawaii. Mahukona)

                                                                                  "  Kawaihae- Eben P Low

                                                                                  "  Honoipu)

                                                                                  2512-1

 

            Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Elua o ka Repubalika o Hawaii.  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ke keena.  Ma ka hana o ka waiwai o WM.  Kaeo (k) o Waiehu Maui i make kauoha ole.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka palapala nei a Aliona Kaeo o Waiehu e hoike ana ia make kanoha ole o Wm. Kaeo o Waiehu Maui ma Waiehu ma Okatoba 5, 1893 a e noi ana e hoopukaia on a Palapala Kunahooponopono Waiwai ia Aliona Kaeo.

            Ke kauohaia o ka POAONO OKATOBA 20 A.D. 1894 ma ka hora 10 ana oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai ia ma ka Hale Hookolokolo o keia aha ma Wailuku Maui a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu in a he kumu oiaio ka lakou e ae oie ia ai ua noi la.

            A e o hoolaha ia keia kauoha ma ka olelo Hawaii no ekolu hehedoma nee papa maloko o ke Kuokoa he nupupa ma Honolulu.

            Kakauia ma Wailuku K. M. P. A. Sepatemba 13, 1994.                                            G. ARMSTRONG

                        2512-3                                                                                                                                Kakauolelo.

 

            Aha hookolokolo kaapuno apana Ekahi o ko Hawaii Paeaina.  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o KAHELE (k) o Honolulu, Oahu, i make kauoha ole.

            Ma ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a Makalei (w) ka moopuna a ka mea i make. e hoike ana ua make kauoha ole o Kahele ma Honolulu i olelo ia, a o ka eha keia o na makahiki i make ai. a e noi ana e hoopuka ia ka palapala hookohu lunahooponopono waiwai iaia.

            Ua kauoha la o ka POALIMA. ka la 12 o OKAOBA. 1894, ma ka hora 10 kakahiaka, ola ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua moila ma ke Hale hookolokolo ma Alilolani Male, Honolulu a ma ia wahi no e hele ma ai na mea a pau i pili, e hoike i ke kumu in a he kumu oiaio ka lakou, e ae ole ia ai ua noi la.

            Kekauia ma Honolulu, Sepatemaba 10, 1894.

                        Na ka Aha:

                                          Charles P. Peterson

2511-31                                               Kakauolelo

 

Hoolaha Hooko Moraki.

            Mamuli o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hana ia mawaena o KEAMALU (w) a me C. W. M. KIKAUA kana kaue mare o ka aoao mua, a me Sanford B. Dole Kahu o ka aoao elua, ma ka la 19 o Iune. I kakau kope ia ma ka Buke 88, aoao 216, a i hooliloia ia H. H. Poomaikaiani ka Palapala Hoolilo i kope ia ma ka Buke 88, apap 216 a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu aelike o keia moraki on a hoi ka uka ole ia o ke kumupaa a me ka Ulupanee : molaila nolaila, ke hoolaha ia kau nei o ka mea nona ke aoao elua o na moraki nei, e hooko ana ola ia mana auai

            A ke hoolaha hou ia aku nei aia mahope aki o na pule ekolu mai kela la na aina i hoike ia ma ia moraki no ke kudala ana ma ke keona kudala o Jae. Y. Morgan ma Honolulu ma ka La 24 o Sepatemba  1994 hora 12 o la la, oia ka Poakahi

            No na mea i koe e ninau ia W. C. Achi, Loio ma ke Kanawai.

            Hanaia i keia la 29 o Augate 1994

                                                M.H. POOMAIKALANI

                                                            Hope o ka mea Moraki Mai.

            Penei na aina i moraki ia:

            1. O ka apana 21 hookakaia ma ka Palapala Sila Nui Helo 1902, a Kuleana Helu 1500 ma ka inoa o Kahuoku, a ma ia apana he 83-100 oka ma Kalihi, Oahu.

            2. O ka apana S i hoakakala ma la Sua hookahi no, he 23-100 eka ma Kalihi i olelo mu ia.

2509-4

 

Ka

Nupepa Kuokoa

11

Ko Hawaii Paeaiua i Huiia

 

No ka Makahiki - - - $2.00

No Eono Mahina - - - $1.00

Keike ka Rula

            Pukai               1                      2                      3                      4                      5                      6

            Ana              Pule             Pule                Pule                 Pule                 Pule                 Pule

 

            Iniha                $1.50   $2.00   $2.50   $3.00   $3.50   $4.00

            2 Iniha             $2.00   $2.75   $3.50   $4.00   $4.50   $5.00

            3 Iniha             $2.50   $3.50   $4.50   $5.00   $5.50   $6.00

            4 Iniha             $3.00   $4.00   $5.00   $6.00   $6.75   $7.50

            5 Iniha             $3.50   $4.75   $6.00   $7.00   $8.00   $9.00

            6 Iniha             $4.00   $5.50   $7.00   $8.00   $9.00   $10.00

 

            O na Olelo Hoolaha a pau e hoonua ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa e hoouna pu mai me ka auhau aina aoie aohe nookomo ia.

Hoopukala e Ka

Hawaiian Gazette Co.

George H. Paris, Luna Nui.

J. U. Kawainui, luna Hooponopono.

 

Poaono, - - Sepatemaba 22, 1894

 

Kuakaha Koho Balota.

            Ke kono ia nei ka lehulehu e nana ae i ke Kuahau Koho Balota ma ke kaeiha e holaha ia aku nei ma ka aoao ekahi o ka pepa o kola la, e uhi ana ia kokoke e eha mae kolamu.  Ua kukula ia maloko o ia kuahau, o ka Poakahi, la 29 o Okatoba aenei, mawaena o na hora S kakahiaka a me 5 ahiahi, oia ka manawa e malama la ai ke koho balorta lahui mua loa malalo o na hooko ana o ke Kumukanawai o ka Repubalika o Hawaii.  Ua holaha pu ia malaila, na apana koho balota ma kela wahi keia wahi a puni ka Republika.

            Oiai e hooki ana ka noho ana o na Papa Hoopaa Inoa o na Apana Koho he elua anahulu mamua ae o ka la koho balota, nolaila he wa pokole loa koe no ka poe i loaa ole ka manawa mamua aku nei e hele ai e hoohiki a e hoopaa i na inoa ma ka papa o ka poe kupono i ke koho.  A no ko makou makemake ole e hoonele la kekahi Hawaii oiaio maoii i ka pomaikai koho balota ole maluna o kona aina hanau iho, a e hookuewa ia ai oia mai ka lawelawe a me ke kuka ana i na pono a me na pomaikai o kona aina oiwi ma ke kau koho balota mue loa o ka Republika, ke aupuni i kukulu ia nou e Hawaii a i ike piha ia mai nei e na Republika nui o ke ao bei, nolaila ke koi nei no makou me ka paupauaho ole i ke nei ana i ka lahui i like ka waihooluu me ko makou, e hele lakou e hoohiki malalo o ka Republika a e loaa ka pomakai koho balota.  E wiki, e au.

           

Ke Kuhine Kaikin no Wasinetona.

            Ua hoi aku ko kakou Kuhina Mana Piha L. A. Kakina no ke kulana kauhele poo aupuni ma Wasinetona maluna o ka mokuahi "Australia" o ka la 15 o Sepatemaba nei.  He mea pomaikai loa iloko o kona ola ana, kona noi maoli ia ana aku nei a ae ia e hoi mai, i lilo pu ai oia kekahi o ka poe nana e kalai i na pohaku kahua o ka Republika hou, a i komo ai kona inoa iloko o ka pohaku kumu o ke kihi o ka hale.  No ka me, iloko o kona manawa i noho iho nei lanei, ua lawelawe oia i kekahi mau hana ano nui o ka hoomakaukau ana i ke kumukanawai o ka Republika.  A olai oia ka makemua loa o na puuwai wiwoo ole i hui pu ai me na hoaloha kuppa a ma ke puhi wale ana no a ko lakou mau hanu i nuahiohio ia aku ai a nalowale ke aupuni alii, nolaila aole no i hewa kona hoi ana mai e paahana pu i na hookahua ana e keekeehi kulana o ka aupuni hou i paui ia ma kahi o ka apulu o kiola ia.    

            Ia kuhina Kakina ma Amerika Huipuia ma kona ano kuhina no ke Aupuni Kuikawa mamua aku nei, na kukulu iho oia i inoa oi kelakela nona ponoi, ma ka wiwo ole ma ka hana, a ua mahalo ka lahui nui o kela aina i kona koa.

            Ke hoolaha nei na enemi o ke Kuhina maaneo, oia na anee alii, aole oia e ae la mai ana e hoonoho aole oia e ae la mai ana e hoonoho kokoke hou aku ma ke kulanakauhale poo aupuni o ka Republika nui.  Oia no na olelo a na enemi i hoohoka ia e ke akamai o keia opip wiwo ole, a he mau kuko ino i hookumu ia mamuli o ka huhu pilikine.

            Ua hoi aku ne o Mr. Kakina me ka makaukau e halawai oluolu me na loaa aupuni a pau o ka Republika nui, a e kukakuka akahele ma na me a pau e pili ana ia Hawaii.  Ua maopopo, aohe mea makaukau e ne e lawelawe no ka hoekukahi ana i na launa makamaka mawaen o na aina a elua e like mo ia.

Hule mai La ia Anoe Alii.

            Ua hoomaopopo ia mai ia makoe, O Danila Logan, ka Lunahooponopono o ka nupepa anee alii "Bulletin" ka mua loa o na nupupepa ma ka olelo haole i lele mua ma ka paio maka peni ana mo ka pono o la hoihoi hou ia o ke aupuni alii o Hawaii nei, i hoke mai hoi i na alakai o ke auouni hou me na olelo awahia i ke hailiili, ke kuaki a me na olelo awahua a pau, ua lawe aenei oia i ka Repubalika o Hawaii i ka la 19 o Sepatemaba nei imua o ke Kakauolelo nui o ka Aha Hookolokolo Kiekie.  Ina, no kona ike maopopo ua kukulu paa ia ka Republika, a me kona hoala ana mai i na hoonaauao ana a keia olelo kahiko, "o ka mea ike i ka hana pono a hana ole ia, alaila he hewa ia nona," ke kumu o kona huli ana mai me ka manao o oiaio, alaila na loaa he kokua hou no ka Repubalika.

            Pehea na anee alii puniu ole i keia wa e hoa pua ia nei e na alakai holona, i hoauwana ia na noonoo i ka manawa loihi i hala, aole anei lakou e ao kanaka mai a hoohalike ae me keia pouhana o ko lakou hale kulu a me ka hope o la Moiwahine i kipaku ia e pau nei i ka haalele i ke kumu koalaala ole.

           

Haalele Ana o a Moiwahine i pau i

Kona Mau Pono.

(Mai ka Nupepa Kuokoa o Nu loke mai.)

            Ua lawe ia mai he olelo hooholo iloko o na Ahauolelo Lahui o Amerika Repubalika hou o Hawaii i kona kukulu ia ana mai nei, a he mea kanalua ole e hooholo loa ia ana e na Hale elua.  Aole ia he mea na ka Peresidenia e kakauinoa ai.  Aka, ua hana naauao loa ka Peresidenia i kona hoole loa ana aole e ike aku i na lala eha o ke komisina Hawaii Anee Alii (no lakou na inoa Widemann, Parker, Cummins a me Oniaokamau) i holo mai ai ianei e imi pono ai no ka Moiwahine i pau a e keakea i ka ike ana aku i ka Repubalika hou.  Ka paa nei o Peresidenia Cleveland i keia noonoo, i ka wa a Liliuokalano i paakiki ai e oki i na poo o na alakai o ke Aupuni Kukikawa, a hoole i na hoolala ana a ka Peresidenia i makemake ai, ua haalele oia i kona mau pono a pau mai ko ka Peresidenia nana aku.

 

Hoomaamaa Kumuao ma ke

Kula o Kamehameha.

            Ua imi ia iho nei e ke Kumuluna o ke Kula o Kamehameha, a ua loaa kekahi kumu akamai i ka hookomo ana i ka ike kumuao, a ke ao nei oia ma ke Kula o Kamehameha he papa o ia ano.  I keia wa, he eono ka nui o na haumana e ao ia nei ma ia lala o ka naauao i pakui hou la mai i ke kula.  He mau keena kakaikahi paha koe, alaila lawa ka nui o ia papa.  Aole i hoopololei ia ka poe e hookomo ia nei ma keia papa a i na haumana wale no o ke Kula o Kamehameha i puka, aka ua noa i na haumana i na kula e ae i ouka pono, a e manao ana e loaa keia ike ke komo mai, on a he kane a wahine paha,

            O ka oihana ao e hookoino ai i ka ike iloko o na kamalii, ole kekahi o na hana ano nui a i hemahema i keia aina mamua aku nei.  olaila ke apo nei ke Kula o Kamehameha i keia lala hou o ka naauao, a ke hoonoho nei i kumuao i maamaalea ma la oihane.

            Ke mahalo nei makou i ke kumuluna o ke Kula o Kamehameha i kona makkala ana e hookomo mai ma kona kula i keia ike hou, a ke kono nei i ka poe naauao e noho wale mau nei e imi i keia ike.  No ka mea, he nui wale ko kakou mau kulailoko o ku aina nei, aka no kamehameha o kakou ma keia lala ke kii nei kakou i ke waho poe e hele mai e ao i ka kakou mau keiki.  Aka in a e pani i ana na kumuao e ka poe e puka aku ana mai kela hoomaamaa ana, alaila ua pau kokakou kii ana i ko waho poe e hookomo mai.  E ike mai kakou i keia, a e hoeueu mai e loaa keia ike.

 

Ke Hana nei ka Puali o ke Ola.

            Ua heea mai ma na kaiaulu o Hawaii nei ka puali hai ole hou a makou i hoolaha mua aku ai, he elua kane a me ekolu wahine.  Eia lakou ke malama nei i ka lakou mau halawai ma na ahiahi a pau ma ke keena maluna ae o ka halekuai o John Nott, ma Alanui Moi.  He haiamu mau ia ka lakou mau anaina.  Mamuli o ke ano nou o ka lakou alakai ana i ka lakou mau halawai me na mea kani ua mumuia mau aku i na po a pau na poe i hoea mua ole ko lakou mau maka maloko o na paia e na inakini i keia kulanakauhale.  O na poe hauoha no a me na poe haahau, ui hui pu ae lakou makeia ano analua e hoonani i ka inoa nani o lehova Sabaota.  He mea hoohauole puuwai ka ike ana aku i na poe o na ano kulana a pau i huluulu ia maloko o ka malualu hookahi, he mea keia i maa mua ole i ka ike ia ma na hale pule o Hawaii nei.  O ko makou manaolana e mau aku ka holomua ana o na hana maikai a kena poe, a pela auanei e pii mahuahua ai ke kulana hanohano i ko kakou aina mahuahine.

 

Hoikeike o na Hana Mikiala

ma Stockholm.

            Aia he hoomakaukau nui hewahewa a kipalule launa ole ke liuliu ia la ma ke kulanakauhale poo aupuni o ke aupuni  o Norewai a me Suedena, no ka hoikeike nui o na mea hana mikiala e malama la aku ana ma Stockhole i ka makahiki 1897 ae nei.  O kela Komisina Alii e Suedena i hoouna ia ae ai a malau me ka holopono i na mea hoomomoa a Norewai a me Suedena ma ka hoikeike nui ma Kikiako i ka 1893, o Arthur Leftler ka inoa, ua hookohu ia mai la e ke aupuni, oia kekahi o na alakai o keia hoikeike nui  e haea mai ana.  Ke hooikaika nui loa la ka papa alakai, a o ka pulelo wai paha koe o na poloai i na aupuni mamao e komo pu ake ma ka hoopuipui ana i na mea hoikeike e heakoakoa ia aku ana i kahi hookshi no ke kilohi ana mai o ka poe a pau e paulehia e ana i ka holo e ike i na mea hoikeike.

 

Ili ana o ka Moku Kiapa G. N. Wilcox.

            I ka hora 3:30 ahiahi o ka 1a 18 o Sepatemana nei, ua ili aku la ma ka Lae o Kailio ma Molokai, ka moku kila kiapa nani hou oa G. N. Wilcox, kapana Wollers, he 130 mau la mai Livapulu, Enelani mai, e holo mai ana me ka piha akana nui o na waiwai kalepa a me 1000 mau tona lanahu no Honolulu nei.  Ua ili oia i ka wai hoao ia ai e hoohuli mai maluna o kekahi pukoa i ike ele ia pehea la i kokoke lao ai iuka o la aina, a ua kuku hele ka moke maluna o kela papa pukoa.  Ua komo koke mai kai malalo ae o mua o ks moku, a e awiwi mai ana ka piina o ka moku i ka liu.  Ua makemake ke kapena e noho lakou e kiai i ka moku ma ka hoopakele ana, eia nae ua hoole loa na kanaka, no ka mea in a e nee mai ana ka moku ahaule ma kahi hohonu,e piholo ana, a o kekahi hoi, e haki mai ana na nalu nunui me he mauna la.  Nolaila, ua hokahi na ka malamamoku, a haalehe aku la i ka hora 6 no Honolulu nei, ke awa o ka waapa, o ke kupena i komo mua mai ai, Sepatemaba 18, hora 4 A. M., a he hora mahope iho, komo mai la ko ka malamamoku,  O na agena o ka moku ma Honolulu nei, o H. Hackfield & Co..

            Mahope o ka lohe ia an o keia pae olulo ana mai a me ka moolelo o ka ili ana, ua hoouna koke ia ka mokuahi Hiiaka i ka hora 8:30 o ia kakahiak, no ke kahua o poino me ka lawe pu aku i ke kuhina Kalaiaina Kini, F. A. Schaefer Mr. Welters o ka aoao o na agena moku.  Ku mai ka moluahi i walani i ka hora 10 o ia kakahiaka, a hora 11:20 ae no, ua hoouna ia aku la oia no ke kahua o ka poina.

            O ke kumukai i na waiwai oluna o ka moku i ili aku la, me he mea la, aia ma a kahi i ne haneri tansani, kupono no na la kulaila e hiki mai ana a me na ane waiwai e ae.  Ua paa no nae lakou i ke panihakahaka ia.  O ke kumukai o ka moku, he $75,000 paa, aka aole e nee ke panihakahi ka ia, aka i ka piha loa, aole i maopopo.

            Ua kapili ia keia moku pea kiia nani ma Glasgow, e Russell & Co. i ka 1892, nona ka nui he 1407 mau tona, he  220 kapuai 9 iniha loa, he 36 kapuai 5 iniha akea a he 21 kapuai 3 iniha ka hohonu.  I kona mau on a, aia ma Beremana.  Ke holo nei oia malalo o ka have Hawaii, a o ka lua iho l no ia o kana huakai a o ka poino no ka ia.

            Ma ka hoo ana o na mokuahi, ua hiki aku ka Hilaka i ke kahua o la poinp i ka hora 1:20 auina la, a o Iwalani hoi, i ka hora 3 paha a oi.  Ma ka nana a me ka hakilo pono ana, ua maopopo ua ili loa ka moku ma kahi i ka moku a me na ukana.  Nolaila, ua haalele ia ka moke a me ne akana ma ke anu ua poho holookoa.  Ua hoi mai ka Hiiaka a ku i Honolulu nei i ka hora 9:30 o ka po Poakolu, a o ka Iwalani mau hoi, he nora paha mahope iho.

 

Ka Lapana Ppehi Kanaka ma Kona

Hema Hawaii.

            Ua hauau ae mau nei e homaku Hikikoki i Honaniu lei ma ka Maleileni i nei mau ai i ke ahiahi Poaina aku nei, kela hopaka nanai pepehi a e ike loa kekaha @@@ kanaka lopana ma Kona Hema. O ka Lahui a i make aku la.  He luna Uoana ia na ka mahiku i Nualehi ma Kau u moonu ia mau e hui i hekuno i pau @@@@ no i hele mahuka mau ka @@@ko o@@.  Nolaila ua hele maia ke @@@@@ ma kaana maua e helu ana o nei la Kona Hema Ua pii ooia i ka po o Sepatemaba 4, i kahi o kekaih po o Lapana e noho ai me ka manao e laua aku ana la kana kanaka e mau ana.  Aka i kena hiki ana ohe. aole kana i apena i make make ai.  Ike koke alu la no nae oia i ka Lopena noha ha moa o Nismofo Tzuro, he Lapana helele hana no oia, a hoao aku nei e hoi u.  Hoole mai la ua Taaro nui aoio e haawi pio,  ka hoonaka hoke no ia o ka hakaka a hahau maili ka paahana mahuka i ke koii heeina no maka kei o ka make loa no li oia hoi ma ke poo hookahi a ma ke kanianai.  U kouo aku here Lapana lunakeko i ka lapana make aiahepe ahiahi ke oia aku ke kuno make me ke kei pu.  Ua mahuka ahu heua lapena popohi kanaka me ka mana e malow ile.  Ua hooalaha ia he $250 makani i ka mea e loaa ai ka pepehi kanaka. I kekahi ahiahi aku mahope iho o ka puka ana o ka hoolaha, ua loaa aku la keia pepehi kanaka ia elua mau kanaka Hawaii i Kapua.  A i ka lawe ia ana mai o keia limakoko a ike kumaka i ke kino o ka mea ana i pepehi ai, ua ae mau la oia i kona hewa.  He Lapana haelea  keia ke nana aku.  Ua waiho ia keia pepeho kanaka no ke kau kaapuni e noho ana ma Kohala i keia Poakahi mua ohi o Okatoba.  O na Lapana eha i ike i ka hana ia ana i kela pepelu kanaka ma kela pa.  Ua pau pu mai aei i ka lawe ia i Honolulu nei.

 

Haole Paahai Mahuka.

            O keia hale i pepehi ai i kana wahine me ka pahi ma Honolulu nei, he malama aku nei i hala a oi o Arthur Featherstone kona inoa, i hopu ia, hookolokolole ia a hoopaiia  i eiwa mau ne lama ma ka hana nolea.  Ua mahuka mau ka hina paaho mai e hoohani i ana n a Kalihi i ke awakea Poakahi iho nei a aa nalo wale,  Ua none ia i ka huli ma kena maoli i moanalua a Puuloa aohe loaa ike.  i ka anima la Pookahi nae ua ike ia au noholawe ka waaha pana nau ae olelo o Kale Kulika noo Kahauiki, i mawaena o ka hui ia me 5 i ua ahiahi, ua oke ia aku kekeahi waapa  mawaho o na kuaau nale e hono mau ana e poe iuka o ka aina ma Mokuneo ma kaho aole he pae ia, a ua manao ia o ua haole la paha ia. He nui na mea e kamaiho ia nei nona, oia hoi ma ka manao o kekahi poe, ua mahuka oia me ka manao e ike i ka wahine mare a e noi aku e hoopaui ka hoopii oki mare; a o ka kekahi pee hoe, ua holo ola me ka manao e kaawe i koaa ola.  Ke kiai ia me e na wahi i manao wale ia ai e hoike ae an ala ilaila. Ke hopohoppo ia nei na make oia ilojo o ke kai.

 

Siama Iloko o ka Ooloku.

            Ua hoolaha ae ka nupepa Pali Mall Gazette o Lendana o Sepatemaba 1, he palapala loihi mai ke kulanakauhale alii mai o Bankok, Siema e i ana, ei ake kulanakauhale ilojo o ka mai tiva o ka pioloke ma o ka maumua la o na lono i puhee mai ua make ka moi.  He nui lo aka poe manaoio e olelo nei, ua hoouna e ia mai kela mea hou iwaha i mea e haha ai i ka manao o ka lehulehu a o na mua oiaio maoli, ua ana ia no na kumu a ke aupuni i manao ai.  Ke pakui pi ua mai nei, o na luna aupuni o na aina e kekahi poe e mahele nei i kela noho ana maopopo ole mai ua mea.  No keia mau lono Lauahea hoohiliele, ua noi hou aku la ke Kuhina Beritania i ke aupuni e hoouna hou mai i mokukaua mau Honokaona mai i Siama.   Ma na poai kiekie o Siama, ua hoomaopopo ia ua hoohia ka Moi i ka mai fiva, aku, o ke kumu ia maoli, he mai Okea e ae. O kona ola mau, aole manehana. Ua paha kui ka halealii i na lii e na ano a pau, a no kekahi kumu i upu elo ia. aole i ae iki ia ka Hooilina Kaloanou e ke i ka Moi.  Ke olelo po mai ia ua leta la, aia na lede o ke aloalii ke hoolilo pu la i ko lakou mau waiwai ma ke daimana, a ua hookiekie ae la ka moi i kona mau pilikana ma na kulana ana koikei o ke aupuni, o ka loihi aka o@@ @@@ @@@ @@ ke aupunni ke manao ia ia aohe maopopo.