Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 44, 3 November 1894 — HE MOOLELO KAAO NO Namakaokapaoo KE AHIKANANA WI WO OLE O KULA I MAUI. Ke Koa Kaulana i ke Au O Imaikalani ka Moi O Kauai. KA MEA NANA I PULUMI PAU NA KAEAEA O KAUAI A PUNI. KA OLALI AU MOANA O NA KAI EWALU O HAWAII NEI.-KA HIAPAIOLE O NA LA I AU WALE AKU LA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Namakaokapaoo

KE AHIKANANA WI WO OLE O KULA I MAUI.

Ke Koa Kaulana i ke Au O Imaikalani ka Moi O Kauai.

KA MEA NANA I PULUMI PAU NA KAEAEA O KAUAI A PUNI.

KA OLALI AU MOANA O NA KAI EWALU O HAWAII NEI.-KA HIAPAIOLE O NA LA I AU WALE AKU LA.

(Uoopuiaia e John K. Ilihia, l.ihnt, Kauci.\ Kaahaaha wale Kalani, oe la, nioniolo io ka ihi paa wela, luiuie ka lani Kikihi mai Kuaihelani ka uina i ka polikua a KaMe, —a inaemne oe e Kalani—e, oke ola iho la no ia, a 0 ka aina iho la no ia, a he nani Iho la no ia, ua owaka mai l i no ko waha e ke alii, o ke ola oia kou makemake, a nolaila ea, hoola ia ke kanaka mai pepehi oe, ina ke akua la he Muhee he hololu i. Ae, ia wa kahea aku nei ua alii nei i ua wahi koa nei e hele mai a mamua p«no o ke ?«!<>, a hnule iho la na kuli o ua Wiilil koa nei ilalo, a 1 aku nei ua alii n< i, ua kal.i ia oe ma! a'u nei aku, a mai ka polio aku 0 ka lima o kuu Ilamuku, o ka make ou i keia la malalo o kuu kanawai, ke hai aku nei au a ke Kukaia aku nei, ua ola op, a ua hookuu loa ia aku oe uia tia ano a pau. A i ka wa i puka ai o keia huaolelo mai ka waha mai o ke alii, he mea e ka hauoli pihao ua wahi koa nei, iloko ih® la no ia oia wa, a o ko ia nei kaha aku la no ia hele ana a puka ana mawaho o ka pa Auki o j ko ke alii hale, a ike aku nei keia i 1 ka ia nei wahine a me ka ia nei raau keiki i kauhale, he mau kipoaa waianuhea ia a ke aloha e a-u«-

me nei mawaenao ia nei a me kona ohana, ke hioio ala na waimaka a ke kehau. O kuu la koili i ke kai K« na-u ia kamalii Ke ko-hi la i ke kukuna o ka iu Pumehana waie ia aina Aloha wale ke kini o lloolulu ela Aohe no hoi he lua ia oe e ke aloha Ua pono no O kuu pu-ai o ke alo-ha*o la. A o ua imu kaiuakanaka nei hoi, kena aku nei ua aiii nei i kona Ilamuku e oli lo aku i na kanaka e paa aU me na newa e hele e oki ī eiua kumu mai'a Iholena nunui, e lawe mai a kaiua i ka imu, he manawa oie hoi ia i kela mau kanaka, oia mikina ana aku o ke kumu a me na lau a kau ana iiuna o ka imu, a oia iht ia ke kanaka o keia imu i kalua ia ai he pumaia. Ano oukou ena makamaka heluhelu, ka poe hoi e kaunu pu nei me ka mea kakau o keia mooielo hoonaue puuwa/, oiai, ua ike pu ae !a uo kakou a pau i ka pakeie ana aku la o kahi koa mai keia kanawai kalua kanaka aku a keia alii, a nolaila ke hoakaka piha aku nei au imua o oukou a me ka mea kakau i ke ano a me ka manao o na kanawai o na alii nui i ku i ka moku, a I kapa ia; a'ioaoku, a'iaina, a'iaapuoi, a 7 Jkalana, a'iahupuaa, a'ikolea, a'ihukuone a pela aka, o Ilawaii nei i ke au kahiko.

A oia keia, be nui a lehulehu wale na kanawai ikaika o na'lil noi 0 kakou o Hawaii nel 1 ke au kahiko, e like me keia alll • Imaikalani 1 kona kaoawai kalua paa i ka imo, au paha e ka mea heluhela e oleio iho ai oe, o ka manaoio iho la oo ia 0 keia alll, o ka pepehi mau i ke kaoaka i na wa apau, a kalua i ka imu a ino'a, alaila a'ī, ao!e peia, he kuhihewa ia. I bao« keia alii i kona kanawai pela, i mea e maka'a ai, a e weliweii ai na kanaka i ka make, a i hiki ai i kela kanaka a me keia kanaka ke hooiohe pono i ka leo o ke aiii i na wa apau, a e maiama pono hoi i ka iaahia a me ka Ihikapa o kona kanawai, a o ke kaaaka e hoolohe pono ana a e maiaaaa pono ana 1 ke kanawai o ke alii i na wa pto, e liio ana oia he «ea nul a he paoaheie i ke aio • ke alil, a o ke k&naka no hoi e hookuli ana, e Uke ae ia me keia wahi koi I pakeie nka

ia kona oU ina ka apua, a na kaniwrii ikaikii i»>a o na'iii o Hawaii nel i ke an kahlko, e make »i ke k?»nak?#, 14 ke k*nak«' * luake, a kuo iluna a ka ī* h\ * i o'e j i iii nii ofif»ht nnk : o \ > !».♦ o ie knn*k.i, * h«j»k»iu t.« e vnoni maka ole, » kahi e nwke aku ai, a eia hoa keia k«nawaf, he koli h\ ke kanaka a hiki i k»»na inake ;*«*» ! a i ole i* hopu ia ke kan?»ka e na koa a pia aUiia fcupeg i» na tii»»a me d» w»w.ie s e Hke me ki ! |>BM. AUila lawe ia no iu<» »» ola * ka pali Mhako lele a ko«te a kiola ia e make, a »«la hou uo keia kanaw.ii, hopa ia uo ke kanaUa a p»4 e na , koa, ra»lalo o ke kauoha a ke alii, alaila hikiikii ia a paa I ke kaula toe ia ola no, aiaila iawe ia a waena noana maluna o ka waa, a hcn>|»c\vi . la na wawae a paa i kekalii mea [ kauuiaha, e iaa ka pohaku a me ke | ooe, alaiia kiola la Iloko oka hoho* ( nu • ka moana kai uli lipollpo, a o ! kekahi kanawai he kanawal puhi ahi, a o keia ke kanawai I make ai 0 Kanlhonui, no kona inoe ana me Kaahumanu, ka wahlne kapu a Kamehameha, oia ka A. 1). ISO9, hopu ia o Kanihonul a paa a lawo ia a luna o Paoina hikii ia na Uma ame na wawae a paa i ke kauhi, a haahoa ia a paa i ka |K)U laau, ;\ paila ia ka wahie a nui, alaiia puhla j 1 ke ahi, e Aikanaka ke kupuna o ! na Moi Kalakaua a me Liliuokala- !

ni, r oia ke alii puln ahi a puhi kanakao luna o ka puu o Puoina i ke au o Kanehumehu I. A ho n»au kanuwai keikoi e a« n«> kekahi e poino Mi Ke ola o ke kanak« malal» o ka uiaua a me iknikn o na olelo a na'lii nui o Ilawaii nei, i ike ia iloko oin au pouiiuli i hala, a nolalla ua maopopo aku la ia oukou kela niau mea a pau loa. A e huli hou ae kakou a e nana aku i ua «lii uei me ua kahuna, a oia kau e ka mea heluhelu e ninau iho al, heaha aku la kana hana i koe idc na kahuna, «e, a eia kana hun.i i koe. aia i ka wa i hookun ia aku la o kahi k<»a, ia \va huli aku ih-I ua alii nei a niuau aku i na kaliuna, pehea la auanei hu e ike aku ai i ke keiki. O a-u iiiau puaa nui anuna he'a, e holo m;ti nei, i hele ka huelo a wili i ka opu, hele ka niho a oloke'a i waho, i hele ka a-i a ahu ka 010, a u no e kealii i hoohiki ai iua kaikaiuahine, i kanaka koa, ke kunaka ikaika a i ole ia he alii nui mai ka po mai, a alaila make ka hoi ko mau puaa, ae, a ke hoike aku nei maua imua ou mo ka oiaio, eia iho ko koa, eia iho ka ikaikn, a eiu iho ko nlii nui mui ka po mai, moe ia ka ihu o ka puaa i ke alo, a eia hou keia mea

a inaua e hoike liou aku ai imua ou e ko alii, o ko mau Ilio nunui nahu maka, i unana a he'a, o hol» mai noi, i hele na o ka liuelo a wili, a wili a kumu iki, hele kena o ka niho a oloke'a i waho, kaiua i ka imu, o ko mnu loko i'a momona e holo mal nei, i heie kena o ka anne a mo ke awa he anana a he'u, heie kena o ka i'a a unahi ole i ka ua mea he piha i ka momona, a e kuu, o ko puawa hiwa e uiu mai nei, hele kena o ke awa la lena, helo ka | ak'a a nunui he kohu lala no ka : ohi'a ku makua, a-u no o ke aiii i j hoohiki ai na kaikamahine i ke ka- i naka koa ke kanaka ikaika a i ke alii | nui mai ka po mai, a alaila ka hoi | inu 80, a eia iho ke koa, eia iho ka | ikaika, eia iho ka Ihi, ka wel.i, ke j abi, ka pan, ke kapu, ka mana, ike, a eia iho ke aiii nui mai ka po mai, a o ka aina Ja, a haua ka pua- | wahiwa i ke alo, a eia hou, o ka niu | hiwa, ka manu hiwa, ka moa iawa, ka malo uln a ine ka i'a ula, a eta hou no keia mau mea a-u no e ke alii e hoomakaukau ai, he mini 110 ia, o < e no ka mea nui o ke kanaka e ke alii, o ke kanaka iki a mo ke nui, ke-na ae oe e ke alii i ke kana. ka e heie ko ke kuahiwi a e hele ko ke kai, a eia na mea o ke kuahiwi a ke kauaka e kii ai a luwe mai, o ua lau nahelebel« no o ke kuahiwa e ulu mai ia, e iaa ka paiai, ka leie, ka la-i, ka awapuhi, ke kupokupu, ka hala-pepe, ka lama, ka lehua, ka lau o ke kukul, ka lau o ka ohi'n a'i a me ka )au o ke koa, a oo keia mau mea aela ka hoi ht ka ke kaoaka e kil ai a lawe mai, a make mal ia no na wahi lau pohole, o sa wahi lau ho-i'o mai ia no, o na wahi iau kikawaio a mai la no.

A ku keia mau mea a pau loa i ka hale oei, a alaiia « ke-na hou oe e kealii i ke kanika e heie i ke kai, a eiA ka mea o ke kal e kii al, he i'a uia a me ka a-ea, a no ia mea ka hele aoa, a make ma» la no na wahi iau iima o kahakai, na wahl opihi, na wakl pipipi» ona wahi ina mai ia no, a mao wahi ha-ukeuke hoi, a make mai I» no na wah) pUipili hee, a maa wahi kauna waoa hoi a piii mai hoi na wahi opae ula, ma-u no ka hoi ka loaa o aa wahi mea eloa ia, o ka ai mai ka hoi o ke keiki ia a me oeeke alii • aho ia, a mau wahi papa'i hoi kekahi, a I mau i'a maoii e ae hoi kekahi © iaa hoi ka oenue, manini, poopa*, hinaiea, maiil a me ka a-ea. (E hoemauia aku »n:i.)