Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 45, 10 November 1894 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA KUOKOA

ME

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

No ka Makahiki                      $2.00

No Eono Mahina                     $1.00

Kuike ka Rula

 

HOOPUKAIA E KA HAWAIIAN GAZETTE CO.

 

@ PARIS, Luna Nui

J.U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.

N. Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

@ Novemaba, @, 1894

 

KULA SABATI.

 

            @. Ka poe kue @

            @ olelo i iho @

            @ olelo aku la @ e hiki ai ia Sata@ Satana?

            @ kekahi aupuni ia @ aupuni.

            @ ka hale ia ia iho, @

            @ Satana ia ia iho, a @ mau, eka e pau no ia. @ ke komo iloko o @ a hao i kona @ oia i ke kanaka @ oia i na mea o kona @.

            @ aku nei ia oukou, e @ o na keiki a kanaka. @ a lalkou e @ ai: @ olelo @ i ka Uhane @ kana, aka @ hoopai mau loa ia mai.

            @ olelo mai lakou. He @.

            @ hele aku ia kona makuahine a @ ka iho la iwaho, @ oia la e kii iaia.

            @ oia i ka poe nui i noho mai la, @. Aia iwaho kou maku@ a me kou mau hoahanau, ke imi mai @.

            I mai la oia ia lakou, ninau mai la, @ ko’u makuahine, a me ko’u mau @?

             mea, o ka mea hana i ka make@ o ke Akua, oia ko’u hoahanau, a me @ kaikahine, a me ko’u makuahine.

PAUKI GULA. Ioane 1:11. Hele mai la ia i kona iho; aole nae ko ke @ nei i ike iaia.

            MANAO NUI. E pono i ka poe kue ke lilo i mau hoaloha no Iesu. OLELO HOAKAKA. Mahope o ko Iesu haiolelo ana ma ka mauna, ua hoi hou aku oia i ka Perenauma, alaila ua kaapuni oia ia Galilaia. I kona wa i hoi hou mai ai i ka Perenauma ua @ahiki oia i kekahi uhane @. Nolaila ua hoahewa aku @ Pari@ iaia, me he mea la na kuikahi oia me na daimonio, 22, @ i mea e maka’u ai iaia. Bele@, ke akua kii o Nepukane@. Ua hoohalahala aku na Pari@ Iesu ma ke ano he hoa no @ ino, oiai aole i hiki ia lakou ke hoole i ka Iesu mau hana @. Pehea, ina kokua paha o Satana ia Iesu ua kokua oia i ka @ kai i ka Satana mau hana, @. Mokuahana, oia no ke kumu o na nawaliwali o ua aupuni, 27. @ ina paha ua kipakuia ka @, aole ia he hoahana me ka @ hale, 29. Hoine, ma ka hoohanohano ana ia Satana no kana @ hana ino, oiai o ka Uhane hemolele oia no ka mea lanakila maluna o Satana. Hapai, e heluhelu. @ Ioane @. Olelo, hoike aku lakou i ka lakou a kue loa i ka Uhane hemolele, 31. Hoahanau, k@na mau hanauna ponoi, e hookoa@a i kana mau kauoha. Heb. 2:11.

            I. Na olelo hoiuo o na Kakauolelo Iudaio, 22-27. Heaha ka olelo @ a na kakauolelo i hoopukaia e pili ana ia Iesu? Oswai o Beelezebuba? Heaha ko Iesu olelo pane? Ua lohe anei oe he mau olelo hoino i ka poe haipule i keia mau la? O wai ka mea oi aku o ka mana ma keia p@oaina, o Iesu paha o Satana paha? Heaha ka hana kupono nou e hapai ai ma ka pane ana i wahi mau ninau hoino? Heaha kou manao e pili ana ia Iesu? Heaha ke kumu no ko Iesu kamailio ana ma na olelo nane?

            II. Ka hewa i kala ole ia, 28-30. Heaha ka olelo o Iesu e pili ana i ke ano o ka hewa o na olelo hoino aku iaia? Heaha ka olelo hailiili? Heaha na hewa hiki ole ke kala ia ? Heaha ke kumu no ko Iesu hoahewa ana pela i ka poe kakauolelo? Heaha ka hewa aku i ka Uhane Hemolele? Heaha ka hua hope o na hewa a pau? Heaha na kumu ke ole ke kalahala no keia hewa hoino? Hiki anei ia oe ke huikala ia? Heaha ke ano o ka hoopai mau loa?

            III. Ka poe makamaka oiaio no Iesu 21-25. Owai ka poe e makemake ana e ike pono ia Iesu? No ke aha ia i komo ole ai lakou imua o ke alo o Iesu, maloko o ka hale Luka 8:19. Heaha ka lono i haiia mai ia Iesu? Heaha kona olelo pane? Owai kona poe ohana maoli? Heaha ke kumu hooiaio o ko kakou aloha ia Iesu?, Ioane 15:14? Ua manaoio aku anei ko Iesu mau kaikaina iaia, Oihana 1:14, Galatia 1:19, Ioane 7:5? Ua kue anei kou ohana ia oe ma ka imi ana i ka pono? Hiki anei ia oe ke lilo i @a@a no ke Iesu ohana, Ioane 1:12.

            Manao Pili. 1 He mau palena anei i ko Iesu kalahala ana i na mea hewa? 2 E pono anei ke pili paa ia Iesu ina p@ha e kue na makamaka ia kakou? 3 Heaha kekahi mau mea kue i ko Iesu aupuni ma keia paeaina? 4 Oi aku anei ka lanakila o na olelo hoino mamua o ko na kumu hoole? 5 Ua hookipa ia anei me na hana hanohano ka poe kokua i ke keia ao?

           

HE LEO ALOHA.

 

            He leo aloha keia no ke kahu a me na hoahanau o ka ekalesia makua o Kawaiahao, e pahola aku nei me ka haahaa imua o oukou e na hoahanau apau o Ko Hawaii Paeaina, a me na hoaloha o na Ahahui @ Mokupuni.

            A imua hoi o na ahahui kokua Manawalea, o na hana i ku i ko aloha a me na healoha Karistiano mai Hawaii o Niihau, o lakou ka poe i kuleana like ma na hana pono apau, o ko kakou Haku o Iesu Karisto. A nana ka hana a kakou e lawelawe nui nei, a i hapai ai maloko o ka halepule o Kawaiahao, iloko o na wa loihi i kaa hope ae nei. Ke hele aku nei keia leo aloha iwaena oukou me ka waiohia ma ka ipuka o ko oukou mau home, no ka hoomanao ana ae me ka minamina nui ku hohonu, i ka luhi o ko kakou Moi Kauikeouli ka Lokomaikai, a me kona mau alii a me na hoa paahana kahiko i kukulu ai i ka halepule o Kawaiahao a waiho iho no kakou mahope nei.

            No kona lahui, nona mau makaainana i wahi hoomana ia Iehova, a i hale e hapai ai i na hana ku i ke aloha, kokua a me ka pono o ka lehulehu. Ke hoike aku nei makou me ka oiaio, ua pilikia la kakou i ka halepule, a ua hoonele ia hoi no kekahi wa, a ua hooholo iho makou me ka lokahi e kapae ia na hana mau o ka ekalesia mawaho ae o kona mau paia laahia no kekahi manawa, no na ulia o ka manawa i ike ole ia, no ka malama ana i ke oia o ka lehulehu o na hoahanau, na haumana kula Sabati a me ke anaina hoomana holookoa, no keia mua aku. Ua ike ia keia ulia pilikia e kakou, mamuli no ia o ke kahiko o ke ku ana o ka hale a me ka loihi o na makahiki i hala ae nei, a ua popopo a poino na laau maloko.

            Mahope iho e ka malama ia ana o ka Iubile o ka luakini i ka makahiki 1892, ua hoolalelale mai ke kahu i kekahi mau hana hou hooholomua iloko o ka ekalesia, ka lulu kokua makahiki hou, no ka oihana misioiona kuwaho a me ke kau ana i pepa hoomanao no Kauikeouli Kamehameha III maloko o ka paia o ka hale, a me ka hookomo ana mai i na kukui malamalama o ka uwila iloko o ka luakini. Ua hapai ia keia mau hana nui apau e ka makaala o ke kahu a me ka lokahi o na hoahanau o ka ekalesia iloko o ka manawa hookahi, a e ko mea i aku i koe, na na makamaka a me na hoaloha mawaho i hoolawa mai.

            No na kokua mai luna mai, na ka Haku, ka mea Nana ka hana, ua hauoli loa makou no ka holopono o keia mau hana nui a koikoi, i imi ia ilolo oia manawa like, ua makaukau a lawa pono loa na mea apau no ka hoohana aku. “Ua hookoia ka makana no ko na aina E, elua manawa a ke hele aku nei ia hana imua, ua kau ia ka papa hoomanao mabala o Kauikeouli i hana ia ma Kaleponi, ma ka paia o ka hale, a ke paa nei i keia maaawa, aole nae i wehe ia no ka hoike aku i ka lehulehu.

            A oia kahi i ike ia ai o keia pilikia, ma kahi o ka hookomo ana mai i ka uwila iloko o ka halepule, ua kii ia na kamana no ka lakou apana hana, ua hiki mai kekahi o lakou i ka manawa mua, a ua nana pono oia ia luna o ka hale maloko e kaupoku, no kahi kupono e hoomoe mai ai ia na kaula uwea uwila, apau kana ike. A ua hiki mai kekahi mau mea mahope mai, a ua nana pu me ke kahu me ka ipu kukui, a ua ike pono ia na wahi apau o luna o ka halepule, a ua lokahi ka ike a na kamana i hoike piha mai ai i ke kahu o ka ekalesia. Ua pau loa na laau haole e moe “ana mai kekahi aoao o na paia i ka popopo, ua ai ia e ka @, ka naonao, ua popo pu me na kua a me na laau umii, na pouku a me na laau kaola e me@ ana maloko o kaupoku o ka Hale mai o a o. A o na laau Hawaii, oia na kua Ohia, oia ka mea i koe aole i poino, a oia paha ka mea i pono iki ai no keia manawa, aole i hiolo kaupoku a poino ka luakini, a me na waiwai lewa a pau o ka Ekalesia maloko. Nolaila e noonoo koke oukou e ka Ekalesia i ka mea kupono e hana ai mamua o kona hiolo ana.” Oia iho la ka hoike a na kamana. A ua haawi pu mai la lakou i ka olelo ao kupono i ke Kahu o ka Ekalesia: “Aole e noho hou ke anaina hoomana iloko o ke kino o ka hale ma keai mua aku, he wa wale no e haule ai o kaupoku ilalo, a e pilikia auanei ko oia.”

            No keia kumu pilikia nui i ike maka ia ae la e na kamana, a o kekahi o lakou, he poe kamana nui no keia kulanakauhale, a he mea kaha kii kaulana, nana i no mai ia makou e hooki i na hana maloko o ka luakini.

            No keia hooki honua ia ana ae nei o na hana mai loko ae o ka poli aloha o ko makou luakini i ka manawa i ike ole ia; kahi o na hana kumau o ka pono o ka ekalesia i luakaha ai no ka wa loihi i hala ae nei. Nolaila, hu mai la ko makou aloha, a me ke makou hoomanao palena ole i na hana nui a me na hana lehulehu i auamo ia e ko kakou halepule o ka wa i hala, mai kona hookumu ia ana mai.

            Mai ke kukulu ana a ka Moi Kauikeouli Kamehameha III., i ka Luakini o Kawaiahao i ka makahiki 1839, a ku a paa pono loa ka luakini, a hoolaa ia no Iehova i ka makahiki 1842, a hiki i keia la, he kanalima makahiki a oi aku i hala ae nei.

            Ua kukulu ia o Kawaiahao ma ke kahua kokoke loa i ka hale o na alii ma ke kikowaena o Honolulu, ke kulanakauhale alii o ko Hawaii Paeaina. A ua makana ia mai keia luakini @ a hanohano a me kona kahua e ka Moi Kauikeouli a me ke aliiwahine Kekauluohi, no na hoahanau o ka ekalesia e hana pu ana me laua ia wa, ka poe i manaoio like ma keia hoonana e like me ka lakou hana ana, e hoomana ana i ke Akua.

            Ua noho alakai ia ka Luakini o Kawaiahao a me kona Ekalesia o na kahunapule naauao a ahonui, mai a Binamu Ma@ ia mai, ke ka Moi Kauikeouli hoa lawehana ao ka hookahua ana i keia luakini; a o@i kana hana i ka makahiki 1840, ua koi aku oia i Amerika, a e Li@ikaika mai kona pani, a hookau ia oia no kekahi mau oihana e ae. O Kalaka mai kona pani, a hiki i ka makahiki 1863, pau aku ia, noho mai o Paleka, mai ia manawa mai a hiki i keia la.

            O Kauka Judd kekahi i kokua nui me na alii a me Binamu ma i ke kukulu ana i keia hale i kinohi.

            Iloko o ka huina nui o keia mau makahiki he kanalima a oi i hala ae nei o ke ku ana o Kawaiahao, mai kana poe keiki ponoi i puka aku ai mailoko ona, a poha aku la ka malamalama o ka Euanelio iloko o ko Hawaii Paeaina iho.

            Ua poha aku la keia malamalama like iwaho, ma na Paeaina o Maikonisia, ma ka @ana Pakipika Hema, a ko@o loa aku la i ko na aina e, ma na aina puni olo ma ke komohana. A ke hele aku la keia malamalama hookahi o keia ipukukui uwila o Kawaiahao, ma kona alahele i ka loa a me ka laula maluna o keia poepoe honua.

            He nui na hana kaulana ma na moolelo lehulehu o Hawaii nei i hookumu ia iloko o Kawaiahao mai kinohi mai i kaulana loa ai oia; mai na hana o ka ohana alii ponoi, na hana nui pili aupuni, na hana pili euanelio a me ko na makaainana, ka lahui mai o a o; a malaila i pookela loa ai ka Halepule o Kawaiahao ma Hawaii nei a hoea loa aku i ko na aina e.

            Ka haiolelo mua loa o ka la Heihei Ea, na ka Moi Kauikeouli a me Adimarala Kamaki. He haiolelo hoalohaloha i ke Akua no ka hoihoi hou ia ana mai o ke ea o ka aina. Ua hoopuka mai la oia i keia mau huaolelo kaulana loa, o kakoo ana i kona noho aupuni ana. “Ua mau ke ea o ka aina i ka pono.” Ualai 31, 1843.

            Maloko o keia Luakini o Kawaiahao nei i kukulu mua loa ia ai ke kahua o ka pohaku kihi o ka oihana misiona kuwaho i ke na Paeaina o Maikonisia, a me ka haiolelo mua loa a J. W. Kaawa a me S. Kauwealoha, i wehe mua loa ai no ka lawe ana aku i ka Euanelio o Iesu Kristo, 1853.

            Ka haiolelo hoalohaloha no ka make ana o Kauikeaouli a me ke anaina nui o na ‘lii me na makaainana  maloko o keia luakini, a me ke kuahaua ia ana o Alekanedero Liholiho i Moi no ke aupuni, i kapa ia o Kamehameha IV. Dekemaba, 1854.

            Ka mare ana o ka Moi Kamehameha IV. me ka Moiwahine Ema Kaleleonalani maloko o keia halepule, Iune 19, 1856.

            I ka make ana o Liholiho, Moi Kamehamea IV., ua hakahaka ka nohoalii, a ua lawe koke ae la o Lota Kapuaiwa i ke aupuni, a kapa ia o Kamehameha V. Maloko @ keia luakini i hookumu ia ai ke kahua o kona aupuni, a wehe ia ka ahaelele haku kumukanawai mua loa i ka malama o Iulai 1864.

            Mahope iho o ke Kamehameha V. make ana, ua noho ae o Wm. C. Lunalilo ma ke kalaunu o ke kakou nei Paeaina a maloko o na paia laahia o keia luakini i poni ia ai oia i moi.

            Ua pabetizo ia hoi maloko o keia luakini na moi, na alii opio, na kaukaualii o ka aina a me na makaainana, a lilo i mau hoahanau no keia ekalesia. O Kaahumanu, Kekauluohi, Nahienaena, ka Moi Kauikeouli, ka Maiwahine Kalama, e alii Paki, Kekuanaoa, Kanaina ma, Moehonua ma, Keohokalele, ka Moie Lunalilo a me ka Haku ke Kamaleialii Pauahi. He nui aku na ‘lii  i koe a me na makaainana i pau ole i ka helu aku. A eia ke ku nei ko lakou mau kia hoomanao poina ole maloko a mawaho o keia luakini.

            Ua kaulana loa o Kawaiahao i ke kiekie o na hana noiau a na moiwahine ma ka oihana ike kiekie o ka himeni a me na leo mele; o ka Mea Kiekie ke Kama’liiwahine Victoria Kaahamanu, he kokua ikaika loa oia no na hana o ka ekalesia. O ke Kama’liiwahine Lydia Kamakaeha mahope mai ona, a me Mary Cooke, nana e kaapuni nei ka honua; a e Kawaiahao ka hale mua loa nana i hoomaka e wehe keia mea he aha mele, a he hope mai na hale e ae.

            Maloko o keia luakini i hoomoe mua ai ka Moi Kalakaua i ke kahua o kana misiona i ko na aina e, mo ke kii ana i ke Kuikahi Panailike, a ae ia mai i ke aupuni o Amerika me ka laelae i 1875.

            I ka make ana o ka Moiwahine Ema Kaleleonalani, a maloko o keia luakini kona kino wailua i waiho ai no na la ehiku, a hoolewa ia aku ia oia no kona wahi mau loa.l A he nui aku na mea i koe e pili ana i ko na ‘lii mau pono i hana ia maloko o keia luakin i pau ole i ka hai aku. a ua nui no hoi na haiolelo kaulana loa i wehe ia maloko o keai luakini no na hana nui i kukulu ia, no ka pomaikai o ka lahui kanaka.

            1. Na hailolelo Iubile o ke kanalima makahiki o ka hiki ana mai o ka pono i Hawaii nei.

            2. Ka haolelo Iubile o ke kanalima makahiki o ka unuhi ana i ka Baibala ma ka olelo Hawaii. Na Alapaki Kauka.

            3. Ka haiolelo Iubile o ke kanalima makahiki o ke kia hoomanao o ka Makua Binamu. Na Iosepa o Hana.

            4. Ka haiolelo Iubile o ke kanalima makahiki o ke kukulu ia na o ke Kulanui o Kapunahou. Na Samuela Limaikaika.

            5. Ka haiolelo Iubile o ke kanalima makahiki o ka Luakini o Kawaiahao. Na Rev. S. E Bishop.

            6. Ka haiolelo Iubile o ke kanalima makahiki o ka noho Kuokoa ana o ko Hawaii Paeaina. Na E. K. Lilikalani.

            Ua oi pa tausani aku hoi na hana i lawelawe ia no ka pomaikai uhane o na kanaka maloko a keia luakini. Eia me kona kahua i kukulu ia ai e ka Moi Kauikeouli ka Lokomaikai, a hoolaa ia aku no Iehova, a no ka Euanelio maikai o Iesu Kristo ma ka honua nei. Ka luakini e noho mau ai o na hana o ka Ahahui Euanelio nui o ko Hawaii Paeaina, o ua Oihana Misionari Kuloko. Ka luakini o na hana i@i a me na halawai hui e pili ana i na Ele@ i ko na aina e , no ka Oihana Misionari Kuwahe.

            Ka luakini o na hana hui a na Peresidena, a me na elele o ka ahahui kula Sabati nui o ka Paeaina. Ka luakini o na hana hui a na Peresidena, a me na elele o ka ahahui Opiopio I@i Pono Karistiano nui o ka Paeaina. Ka luakini kahi e hana ia ai o na haiolelo o na ahahui hoole Waiona. Ka luakini kahi e akoakoa ai na makua, na keiki a me na makaikai o na la hoike hui, o na kula Aupuni, na kula Hanai, na kula Kuokoa a me na kula Sabati o na kau i hala. Ka luakini kahi i kukulu ia ai e ka Moiwahine Kapiolani, ke kahua o na ahahui Hooulu Lahui o ko Hawaii Paeaina, maloko o keia luakini o Kawaiahao i haiolelo ai o Commodore Stockton i unuhiia e Limaikaika makua, a hoike ia mai “o ke poe o ka mea palaualelo, he hale kaman ia no Satana.”

            A mamuli o ka ike o na kamana no keia poino nui maluna o makou, nolaila ua hooholo iho ke kahu, na luna a me na hoahanau e hooki i na lawelawe hana ana apau e ka Ekalesia maloko o ka halepule, oia no anaina hoomana, ke kula Sabati a me na halawai hebedoma no keia mua aku, a me na hana i koe o ka papapohaku hoomanao, a me ke kukui uwila, a hiki i ka manawa e paa hou ai o ka luakini. A ke noonoo nei makou i wahi kupono o malama ia ai ko makou mau anaina hoomana no keia mua aku. Me ko makou manao e kukulu i wahi papai hale, maloko o keia Pa, i hale kamala paha, malalo iho o ka malumalu o na laau kiawe a i ole ia i mau hale-pea, a i halelewa paha e like me na mamo a Iseraela ma ka waonahele. Eia keia nele ana o makou i ka hale ole, i ka manawa o ke kau hooilo o ka makahiki, o na mahina ino keia, ke hoi mai nei ka ua o ka aina, ke anu a me ka makani.

            Nolaila, e pule nui oukou no ko kakou hale, aia ma ka lokahi ka ikaika, a ma ke aloha ka lanakila, no ka mea ao ke Akua kihapai, a Nana ka hana. Me ka hooki ana i keia mau wahi olelo o ka moolelo i lawe hapa ia mai o ko kakou luakini aloha o Kawaiahao nei mai kona kukulu ia ana a hiki i keia la. Ke hookuu aku nei kakou iaia e hoomaha a e ku malie mai kana hana mau ae, no ka manawa i akaka ole ia kakou, o ke akua hookahi kai ike, a Nana ka hana e hoeueu ia kakou apau iloko o ke apo o ke kuikahi. E oluolu oukou e wehe ae i na hipuu a me na lau oliva o ke aloha, ke maalo aku ke komite ma na ipuka e ko oukou mau home. Na ka ekalesia,

MRS. A. A. HAALELEA

D. L. NAONE                                                            komite

J. U. IOSEPA

 

NA LETA.

 

(Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo manao e ko makou poe mea kakau.)

 

Ka Y.M.C.A o Kalaupapa a me ko

Lakou Hale Nani.

 

 Mr. Lunahooponopono;

            Mamuli o na hoolaha puahiohio waiwai ole a ka poe ai-o, a me na hookohukohu kohu ole ana a ka poe uhane make.

            Ke nonoi nei au ia oe, o oluolu oe e ao mai ia’u i kekahi wahi kaawale o ke kilohana no na mea e pili ana i ko makou hale nani a me na hana e hana ia aku ana iloko a me na mea e ae a pau e pili ana i ka pee kuleana i ka hale a pela aku.

            O makou o kekahi o na lala o ka Ahahui Opiopio kapulu e noho Peresidena ia ana e M. K. Makaena iloko o ka hapa mua o keia makahiki, ua hoowahawaha a kue aku makou i na hooponopono ia ana o ua ahahui la ia wa, a oiai makou e hoe maka ana e noi dala a puni ka paeaina i mea kukulu hale no makou, ua hoomaka koke no ka hapanui o na lala e hoopuukahua, a hoopohala mai, aole e loaa ke dala, a i hale aha ia?

            O keia makemake kukulu hale, no J. Haole no ia, i kokua ia e kou mea kakau, a mamuli o ke J. Haole ike ana a me a’u i ka huli @le o ka ahahui i ka lakou $50 i hookaawale ia ai iloko nei iho o ke kahua mai e huli ai, a me ka lohe mau ana i na olelo kue mau a keia poe palaualelo ia’u a me J. Haole.

            Ua hoomaka koke au e nonoi aku i ko J. Haole oluolu, e hoohui okea no makou ia makou iho ke pono i ko J. Haole manao, ua ae no o J. Haole i keia, a e haalele loa hoi makou ia ahahui ke pau ia makahiki ma ka malama mai o Augate.

            Nolaila, iloko no o k@ia mau ia hope, o ka malama o Maraki, ua hoolala ke kumukanawai a me na rula o ua ahahui la ponoi:

            Na J. Haole ponoi i kauoha na buke nui kakau moolelo no ka ahahui mai a Mr. W. W. Hall mai @ Honolulu me kekahi buke kupono na ka Puuku, no ka malama ana i na dala o ka ahahui.

            Nolaila, ma ka la 26 o Maraki, a ma ia ahiahi, ua hoo@maka ko ma kou hui mua loa ana ma kahi o S. Keanu, no ka hoomaopopo ana i ka poe kupono o lilo i mau lala me makou iloko o keia ahahui i@ipoao kristiano ano hou, a ma ke ahiahi mai o ka la 5 o Aperila, o ka Poaha ia, ma ka home noho o J. Haole, ua hoomaka makou e koho i na luna nui e like @ ia malalo iho:

            J. A. Kamanu, Peresidena; J. Haole, Hope Peresidena; J. A. Kamanu, Kakauolelo no ka manawa; W. J. Feary, Puuku; S. Keanu, hoa kuka 1; J@ Punial, hou kuka 2.

            Nolaila, e ike ia o na mea a pau, eono luna nui o keia ahahui. O ke kumukanawai o keia ahahui, oia no ke kumukanawai o ka ahahui opiopio o na haole ma Honolulu, a o na loina a pau o ia ahahui, oia ko keia, o na moolelo a me na mea a pau, e kakau ia ma ka olelo haole wale no.

            O na kamailio ana a na lala ike ole i ka olelo Beritania, e unuhi ia no me ka noeau no ka pomaikai o ka poe ike ole i ka olelo namu.

            Mamuli o ko’u ike ana a hoomaopopo i ke kulana nee malie o keia ahahui, ua hoomaopopo koke no wau, e lilo aku ana ia i ahahui waiwai a kuonoono ma keia mua aku.

            Nolaila, ua hoomaka kike au e hana i kekahi palapala e noi ana ia Hon. G. N. Wilcox o Kauai, ma o Rev. J. B. Hanaike la, iua e hiki ana iaia ke aloha mai i hale halawai, no makou, a he mau pule mai mahope, ua loaa mai ka pane a Wilcox ma o J. B. Hanaike la, nolaila, ua hoike aku au i keia mea i ko’u ahahui ponoi, a me ka ahahui o makou e noho Peresidena ia ana e Mr. Makaena, no ko’u ike he waiwai nui keia makana, a na ko’u manao no hoi, he poe imipono kristiano like makou a pau, a o ka lokahi ka mea maikai, eia nae, oia iho la ka wa o keia poe e akaaka hoohenehene mai ai, aole manao keia poe he oiaio, ua kunanan mau lakou me ka hoomaloka, a hiki i kuu ike ana ua hilinai ole maoli keia poe ia Mr. Wilcox.

            Nolaila, e like me ka hoomanawanui o ke aloha iloko o’u no lakou, o nele auanei i ka pono kaana like no na hana a pau o keia hale, ua noi hou aku no hoi au ia lakou, oia paha ka pule hope o Iune la 24, he ahiahi Sabati ia, e pono e koho oukou i kahu malama waiwai no ke oukou ahahui, i loaa ka poe nana e hooponopono a malama keia mau mea maanei, aole no he ae iki o keia poe, ua like me ka ekake hoololohe auwai ka paakiki ma kae o kahawai liilii, aole ae mai, ua like me na liona pololi ka uwe me ka leo nui, aole no he pau ae o ka hoomaloka, oiai e unuhi mau ana wau i na leta a pau a Wilcox e hoea mai ai ia ma ka olelo haole a i ka olelo Hawaii.

            Nolaila, i keia ike ana o’u aole no o lakou manao nui ia mea he hale, a oiai hui au o hilinai nui ana maluna o J. Haole a me Rev. J. H. Pahio, nolaila ua noi koke aku au ia Mr. Wilcox e hoouna koke mai i ka papa a me na lako hale a pau i kekahi pule ae, me kuu aa aku ia Mr. Wilcox ma ka’u mau leta iaia, ua oi aku ko’u makaukau ma ka hooponopono ana i na hana kukulu hale o keia ano, mamua o na kaua ka e ae iloko o keia kahua mai lepera.

            He mea oiaio ua ae mai o Mr. Wilcox, a ua haawi mai i kena hilinai nui ana maluna o’u, a ma ka la 3 o Iulai o keia makahiki, ua loaa mai ia kekahi hapa o na laau hale, he 6994 kapuai papa a me kekahi mau waiwai e ae. O ka @aua a ka hoakuka, a Puuku hoi i keia wa no kela ahahui a M. K. Makaena, ma kona ano hope luna no ke kahua mai lepera nei, oia no kona hele ana mai a kaki ia’u i na dala elua no ka huki ana o na kokua ma’i i ka papa mailoko mai o ke kai, (ka mea i hana ole la i na poe mea papa e ae), a me ka hana nui e loaa ai ke kaa no ka huki ana i ka papa, a o ka hapanui ma ka hoolimalima maoli ana i ka poe nana e huki ma ka lio, he ku i ka ehaeha na hana aloha ole a na l@ia mau la. Ua hoomanawanui aku no nae ke komite me ka hele lanakila ma na mea a pau me ka nana ole i na hana kue a keia poe.

            ua kukulu ia keia hale mamuli o ko’u makemake wale iho no, a e na lilo a pau, na Mr. Wilcox o uku; na’u no i kaha ke kii o keia hale, i kokua ia e ke alakai ana a na buke kuhikuhi no ia ano hana. Ua hoomaoe ia ke kahua o ka hale ma ka la 17 o Iulai, a i keia wa a na kamana e hana nei, nui ka hoowahawaha e kanaka opu koe@ naaupo i ka inoino ka o ke ku ana a me ka inoino o ke kii o ka hale.

            Eia nae a kokoke e pau na hana ana, oia ka wa e hoopilipili hou mai ai. Ua hala ka wa pono, ua nui ko Kamanu ae ana, aole o oukou hoolohe, nolaila aole oukou i nele loa ia’u, aka, ia oukou no.

            E hoomanao ia e na mea a pau, i kulike ai no hoi me na kauehu ana a Mr. Wilcox ia’u. E weheia ana keia hale mai ka hora 8 kakahiaka a hiki i ka hora 3 awina la no na mea a pau e makemake ana e heluhelu buke, nana kii buke a pela’ku, e like me ka Beritania Hall. Mahope aku o ka hora 3 auina la a @ hora 9 ahiahi, no na hana ponoi o ka ahahui. E ae ia aku na hoi na ahahui e ae e @ i ko @ mau halawai ina ia hale, @ e ike ana na kahu malama waiwai i ke kupono e hiki ai ke ne ia aku @ o na hora kaawale, ke a@ e ka ahahui.

J.A. KAMANU.

Peresidena Y.M.C.A.

Hoike i ka Oiaio.

            Ma ka helu 18 o ka nupepa KUOKOA o ka la 5 o Mei, ua ike iho au i kekahi mau mea oiaio ole i hoolahaia malaila, nona ke poo, - He hana aloha mahaloia. No ka oiaio @ o na mea i hoolaha ia iloko o ia nupepa, mamuli o ka @ enemi me ka huhu nolaila, e hoike aku au i ka oiaio:-

            Aole ma Loko Paakai i noho ai na Hawaii i hoi aku nei; o Iosepa, Skull Valley, Tooele County, ko lakou home i noho ai a hoi aku la no Hawaii, he 67 mile ma ke komohana o ke kulanakauhale o Loko Paakai, o keia kahi i noho ai o na Hawaii. Ma keia wahi a makou e noho nei, aole au i ike ua @ele i ka ai, ua pololi, a e make aku ana a me ka ilihune pu hoi a pela wale aku. Ua lako i na mea a pau o keia oia kino ana, ma na mea kupono, mai kinohi o ke makou noho ana ma laila a hiki i keia wa.

            Eia kekahi, ua olelo ia maloko no o ia hoolahala, na na Hawaii i nui aku a i kauoha aku, a i uwe aku i ka Hon. Kikila Balaunu e hoihoi aku ia lakou i Hawaii.  Aole oiaio o keia. Eia ka oiaio:- Na ka Hon. Kikila Balaunu i palapala mai ia Kalakala Loa, ina he makemake o Kalakala a me kona ohana e hoi no Hawaii, e hai aku ia Hon. Kikila Balaunu, oiai oia ma Kapalakiko, a nana e hoomua mai ke dala, a ua makemake no hoi ka ohana o Kalakala, e noho la ma Hawaii e hoi aku oia.

            Nolaila, o na mea i hoolaha ia, aole he oiaio, ua hoi aku no lakou mamuli o ko lakou makemake, aole no ka pilikia.

W.K. HALEMANU.

Iosepa, Skull Valley,

Tooele County. Aug. 18, 1894.

Owai Kela Luahine Kaeole e Hemo

ala Ke-a-luna a me Ke-a-lalo i ka

Niho Ole

            E ka Nupepa Kuokoa a me Pae Aina i Huiia. Aloha Nui:

            Ua ike iho au ma ka Hoopuaipuni Ka Oiaio a Jne, E. Bush, o keia pule aku nei, i ka ha’u ana ae nei a kela luahine aikanaka, e moe kaala nei ma Kapaau, Kohala akau, Hawaii, i nele na a elua i ka niho ole, malalo o keia poo manao, “Na Alauka Kumakaia Aina o Kohala.”

            A ma ka huelo o ua moo niho awa la, ua huna iho la i na maka moakaka ona malalo o ka oioi o ke kuemaka huluhulu, a hooke ae ia i ka ihu mohaluhalu me kahi palikoki nekoneko ona, a oili mai la me ka inoa huna o ka hohe wale: “Kalahikiola.”

            Kai no hoi he hana na no ke koa, ku ae hoi i kahi moakaka, a pau pono ae hoi ka loa o ko ai hokua nui i ka hemo pono ae, alaila hoi lealea kaua ma keia ninau o Hawaii, au o alakai lalau a makapo nei a me na hupekole pu me oe e alapahi nei i ua kanaka o ka aina haaheo, “a mea hoi ae ka moi D@.”

            Ke pane pololei nei au ia oe me ke kuie: E kali oe no ka wa loihi, a hiki i ka wa e pau loa ai o kou one hanau i ka ai ia e Pele, aole no oe e ike iki ana he aupuni moi kahi e ku hou ae ana ne Hawaii.

            O na hapa haole holehole iwi a me na ili ulaula kumakaia au i hoolaha aku ia ma ka Nupepa Hoopunipuni, o lakou aku ana kou mau haku, a he laki oe ke lawe kekahi o lakou ia oe i holoi ipukuha, a o na unupehi iole iho e puni nei ia oe, he laki lakou ke loaa oua haku hapa haole malama bipi, a he pulumi hanai bipi ka hana, oia ka wahine me na keiki, e aho ia.

            Ke kokolo ae ia oe i ke kahanapule me na olelo o ke kapulu: “He kahunapule hoopunipuni, a pela aku.” Ea! Eka Luahine Kalahikiola. O ke kahunapue au e hoino la, he keonimana oiaio loa ia, aole oe i kokoke aku @a kona mau maiao. O na heahanau kaulei i nele me ka uhane oiaio, o lakou kai puni i kau alakai ana, e kipi i ka Ekalesia o ke Akua Oiaio loa.

            Aka, e hai aku au ia oe, o na kipi o ka Ekalesia o ke Akua a me Kona Anela Hemolele, o lakou ke haulehia ana i ka po. Eia ka leo o ke oia: “E huli e kanaka auwana nei, No hea ia ke oukou ikaika? E hele ai i ka po.”

            E Kalahikiola, mai hoea mai oe i ka puu na kapaa.

THOMAS G. KIHEILANI. Puuonela, N. Kohala, Hawaii, Oct. 31, 1894.

 

Hoolaha Kumau.

            Aole loa e maikai a oluolu ke oia ana o kekahi mea kino uhane oia ina he aaiole @ona akepaa a hiki ole ke lawelawe i kana mau hana me ka hololea. E hahai ana ka nalulu a me na nawaliwali e ae ma ka moali o ke ake ponalo. He mea oiaio keia i hooiaio ia ma na wahi o na poai oluolu akau iloko o ka hapaha keneturia, o na HUALE A AYERS, oia wale no ka LAAU HOOLA AKE maikai loa i ikeia. E hoola ana i ka lepopaa, ka nalulu eha, na ma’i oloko o ka opu, a ma ke ano LAAU OHANA aohe ona lua e like ai.

            O ka Ayers Sasaparila, oia ka Laau Homaemae Koko kilakila, e haawi ai i ka ikaika a me ka hooponopono ana ia loko o ke kino o ke o ka ili, e hoopau ana i na maluhilu kanaka. E pepehi a ulupa ana i na PUHA, e hoola ana i na pohapoha hi o ke ola ana a e kipaku loa ai i na ano ma’i a pau. O ka poe ma’i no ka wali pono ole o ka ai, ka nawaliwali mau a ano ma’i e ae i ulu ae mai ke koko ino mai, he mea pono e inu i ka laau SASAPARILA A AYERS. He laau e hooikaika ai i ka nawaliwali, a e hoopuipui mai ai i ke kino. Ma ka inu ana i keia laau, e hoonoono ia ai ka ai ana, oluolu ka moe ana a maikai ke ola ana.

            O ka Ayers Cherry Pectoral laau, aohe lua ma ka hoola awiwi ana i na KUNU, ANU a me na PUU EHA. E hoola ia na KUNU KALEA a me na ma’i pili i ke ake me ka hikiwawe loa.

            O na Huaale a Ayers, na Sasaparila a me ka Ayers Cherry Pectoral, aia kahi e loaa ai ma ka Halekuai o ka HOLLISTER DRUG CO. Lt. Na Agena ma ka Paeaina Hawaii. 2514

 

KAKELA ME KUKE

Ka Halekuai Nui

O NA

WAIWAI LIKE OLE

 

NA MEA

HANA KAMANA AIPUA

Na lako pili hao kukulu hale,

Na kepa,

Na lei ilio

Na kaulahao ilio,

Na Pahi,

Na Upa,

Na kope hulu,

Na Polupolu

PALAU LIO

Na mea mahiai,

Na au ho,

Na au koi,

Na kua bipi,

Na lei bipi,

Na kaulahao bipi,

Na uwea pa,

Na kaa palala,

Na mea piula,

Na ipuhao.

Makau me Aho Lawaia

Na Iliwai

Na ka@a,

Na hulu pena,

Na pulumi,

Na pona, me ka aila,

Na kopa,

Na aila maka

Na pakeko

Na pakeko hao,

Na kapu hao,

Na pauda,

Na kukaepele,

Na uwiki, a me

Na ipukukui.

 

Mikini Humuhumu Kaulana

Wilcox, & Gibbs Hookahi Lopi ka Remington, Elua Lopi.

            A me na ukana he nui loa, o kela ano a me keia ano.

Kakela me Kuke

2396 q