Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 45, 10 November 1894 — HE MOOLELO KAAO NO Namakaokapaoo KE AHIKANANA WI WO OLE O KULA I MAUI. Ke Koa Kaulana i ke Au o Imaikalani ka Moi o Kauai. KA MEA NANA I PULUMI PAU NA KAEAEA O KAUAI A PUNI. KA OLALI AU MOANA O NA KAI EWALU O HAWAII NEI.—KA HIAPAIOLE O NA LA I AU WALE AKU LA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Namakaokapaoo

KE AHIKANANA WI WO OLE O KULA I MAUI.

Ke Koa Kaulana i ke Au o Imaikalani ka Moi o Kauai.

KA MEA NANA I PULUMI PAU NA KAEAEA O KAUAI A PUNI.

KA OLALI AU MOANA O NA KAI EWALU O HAWAII NEI.—KA HIAPAIOLE O NA LA I AU WALE AKU LA.

(Hoopukaia e John K. Ilihia, Lihue, Kauai. A akoakoa keia mau me a pau loa i ka hale nai, ko uka a me ko kai alaila e ke-na hou oe e ke alii i ke kanaka e pii hou iuka o Kamooloa i ka lawai'a oopu, ka i'a kaulana o ko aina e Kalani, ke lau ama'u wale no ua mo'a ka oopu, eia hoi paha na oopu ala oia nei la ke moe mai nei, ua hele aku la ia e ka oopu la a piha i ka momona, no ka mea he mau mahina momona keia o ka oopu, o Nana, o welo, o Ikiki iloko o Nana, he mahina ia a ka i'a o hoonana ai, oiai ke helelei iho la ka liko o ka lehua i ka wai, ka liko o ka ohi'a a me ka pua o ka hala, ua ai wale aku la ia o ka oopu la a piha, nolaila hoonana ka i'a no ka piha i ka momona, ua hele aku la keia o ka oopu la a ehuehu, ma-u no ka hoi ka loaa o na wahi kauna oopu elua la, a e aho no ia, o ka pa ae ka paha o ka waha hewa ou e ke alii la, a hoonoa aku hoi i ke keiki, a i mau hina'i opae kalaole hoi kekahi, a eia ka mea i koe a o ka pau ana ia o kau mau mea a pau loa @ ke alii e hoomakaukau ai.

A oia keia, o hoouna aka oe i ko kukuni mama ia Kaalele e holo i Wainiha i keia la, aia hoi paha na oopu Nopili aala o Wainiha la ke waiho mai la, ua ai wala ia o ka nopili la i ka liko o ka lehua a au ohi'a, ua haupa wale ia o ka i'a la i ka liko o ka awapuhi, a aia koi a pa ia e ka makani he lupua, he makani kiai maka-lae ia no kuu aina, wahi a keia kahuna i paha aku ai imua o ke alii, helelei ka pua o ka hinalo i ka wai, he aala okoa ia, a oia ka mea i kaulana ai o ka nopili o ko'u aina o Wainiha i ke ala, he kanaenae ia na ko laila keiki kamaaina, a oia keia. Kuu wahine mai ka i'a pa ili kanaka o ka aina, Ua lolii wale i ka ha mu'o o ka hinalo, Ke pauku ala i ka hala me ka lehua, Ua hoope wale i ka liko o ka awapuhi, Honi mai ke kupa, ke kini, i ke one o Hoohila, Pu-ia i ke ala, ke kai o Haena, I pili aloha laua me ka Lupua. A oia iho ia ka leo o ko'u aina o Wainiha, e pili ana i keia i'a o ka nopili, wahi a keia kahuna i pane aku ia imua o ke alii, no ka mea, ko-pi mai la na keiki kupa olaila i i keia i'a he nopili a miko i ka paakai, alaila hoope ia maila a paa i ke ope, o ka lau ma-ia no mawaho loa o ka lai mai, o ka lau mai o ka awapuhi, a o kela ha o ka hinalo, a oia ka mea hana a nui maloko loa ia, hauhoa ka ma-ilihau a paa i ke ope, kau malie iloko o ka hale. A oia ka mea i kapa ia ai o keia i'a he nopili e ko Wainiha keiki kamaainana, he unuloa he i'a moe kau moe Hooilo, he pahaohao ka malihini i ka inoa o keia i'a, a ko

laila kanaka e kapa mau ai, a he i'a pi no hoi keia na ko laila kini o ka nopili, aole e pono keia i'a ke manao e ai i ka wa ahiahi, he wa ia o ke kehau e kaomi ana mauka iho. No ka mea o ka makani kehau oia ka mea nana e lawe aku ka aala o ka i'a, hui pu iho ia ke ala o ka awapuhi me ke ala o ka hinalo, a oia ka mea e honi ia ai e kanaka o kauhale o kahakai i ke ala o ka nopili pua hinalo, a oia ka hauolelo a ke kane e pane aku ai i ka wahine, hele mai nei ka hoi ke ala ok unuLoa a ma-pu, nohea la? A i aku nei hoi ka wahine, o ka'u hoi ia e honi nei, ono wale ka hoi au, e hookolo ae hoi ha kaua i ka hale o keia i'a e aala mai nei, o ka hookolo ia aku la no ia a loaa pono, aohe hiki ke huna iho, he kahea mai ko laila, he uhao iho koonei a piha, ku ae ka palaualelo hoi ana, kau kihei a ke aeloa, ae, a ke makemake e ai he waiho a hano ka leo o ke kanaka, a pau kauhale a pau loa i ka moe, alaila kii aku ua ope unuloa nei wehe ae a hemo, a haule iho hoi paha o kahi elekulekane a me kahi elekulewahine, haupa ono ana hoi paha ia i ka mea ai ono a Liua.

Ae, ia wa, i hou aku nei no ua mau kahuna nei i ke alii, a eia kahi mea i koe e ke alii e haawi mai ai ia maua, i wahi puaa iki hiwapaa, no ka mea na maua ponoi no e kii ke keiki i kai o Wailua, a na maua no e lawe mai a Ikeoe, a nolaila a kela wanaao iho la o ka la apopo no Lono ia la a me ia po iho, he la maikai ia a maua e kii ai i ke keiki, he hoolono na mea apau. Hoolono ka lani E lohe ka honua Hoolono ke kai E lohe ka manu Hoolono ka hekili, Paapaaina iloko, O Iku-a E lohe ka uila anapu mai ka lani, E lohe ka ua he'a, ka ua koko, ka Punohu ula, Hikii nuii ke anuenue Pipi'o i ka lewa, Hoolono kane, hoolono ka wahine, Hoolono keiki, hoolono ke akua Hoolono o Kane me Kanaloa Hoolono ka paa iluna, ka paa i lalo, ka hooku'i, ka halawai A hoolono mai na mea apau loa i ka maua olelo nei la, aohe mea koe, a nolaila he la maikai ia o Lono no ka maua papahana, a oia kau e ke alii e olelo aku ai i na kanaka, kani no ka moa kuakahi ho-a ka imu o ka puaa, hulei ka imu o ka ilio, hele kahi mau kanaka e kuu i ka i'a, a hele hoi ko ke kuahiwi a hele hoi ko ke kai, ae, i ka wanaao no o ka la apopo keia mau mea a pau loa e hana ia ai, a e nana aku hoi maua, aia hoi a akoakoa mai na mea a pau i ka hale nei la, aohe mea i koe, alaila hoomaka ka hoi maua e kii i ke keikl i kai o Waialua me kahi koa, a oia hoi ko maua alakai.

Ae, a ia wa, i hou mai nei ua alli nei i na kahuna, i ka wa hea e kii ai ka oopu nopiii? I'ane aku nei na kahuna, i keia wa no, aohe maikai e waiho a ka la apopo alaila kii, aohe ono ke ai aku, maikai ea, i keia la no, kii aku hoi a loaa mai o ka loaa mai ka hoi o na wahi kauna nopili elua la a kamau mai hoi ka ekolu, a pili mai hoi ka eha, alaila wah-i no a paa i ka la-i, ka lau e ka awapahi a me ka ha o ka hinaio, a o kona ipukai iho la no ia. Ua loaa mai nei he kapa luu ilalo o ke kai, mai Kapalakiko ma, ma ka mokuahi Australia o ka Poaono i hala, no ka poe hui o ka moku ili G. N. Wilikoki ma Molokai, no ka luu ana ilalo o ka hohonu e kii i ua mea e loaa aku ana. Ua haii ia aku ua mea luu la ma ke kahua o ka poino i ka Poalua iho nei, e hoohana ia ai. Mamuli o ka noho oihana loihi ana o Mr. S. H. Mahuka o Waimea, Hawaii, ma kona ano he lunakanawai apana no Kohala Hema, ua ae iho nei na L. K. o ka Aha Kiekie e haawi aku ke Kakauolelo o ka Oihana i Laikini ia Mr. Mahuka e lawelawe i ka oihana loio ma na aha apana a pau iloko o ka Repubalika, a i mua hoi o na L. K. Kaapuni ma ke keena ma na hihia i hoohalahala ia imua o lakou.