Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 47, 24 November 1894 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ko hawaii Paeaina i Huiia Ko ka Makahiki 12 00 Ko E@ Makina 1 00 K@ik@ ka R@l@ Koo@ @ ka Hawaiian Gazette Co.

@ Luna Sui. J.U. Kawainui. Luna hooponopono. @. Honolulu, Oahu, Lak@ a pau. Poaono, Novemapa 24, 1894. Kula Sabati.

@ Luka @ wale @ kekuhi @ o ka po @ koke @ la @ ka lopo mai @ mea, @ olelo@ane, i @ aole @ o ka hoa, @ oia no ka @ kaili @ o ko lakou mau a e hoolai@. @ o ka pohaku, a lohe @ ka oholi; aole @ lakou i keka- @ ia ai, haalele @ mawaena o ke ka- @ lohe. a hele lakou. a @ a me ka waiwai, a me na @ ola ana. aole hoi lakoa i hoo- @ o ka mea ma ka lepo maikai, oia malama hoi i ka olelo @ a me ka hooponopono, @ Pauku @ula. Luka S:11. O ka hua, oia ka olelo a ke Akua. manao nui. E pono ke malama i ka lohe ana i ka lokomaikai no ke Akua mai. Olelo hoakaka. Ua pau ko Iesu haiolelo ana maloko o keahi hale ma Kape@nauma. Alaila ua hele aku oia i he aekai. Malaila aku ua haiolelo h@u aku oia. O ka haawina @ no kakou e noonoo ai, oia no ka mua o na olelo nane a @ i hoopuka ai. @ Alanui- nolaila ua paakiki loa ka lepo no ka hehi mau ana. @ pohaku-malaila ua lahilahi ka lepo. @ kakalaioa- piha ka lepo i na aa @ momona. 10 pohihihi-na ola @ i hoike ia nae ma ka pala- @ hem@lele. O ka hua oia no ka @ ke Akua. O ka mea lulu hoa oia no ka mea haiolelo, e wehewehe ana i ka olelo a ke Akua. O @ no ka noonoo o na kana@ na papa okoa o na mea @ koke alanui, ka poe malama @ i ka lohe ana; @ ki ka pohaku, ka poe lohe koke ana, aole @ i  paa ka olelo: 3 ko na kakalai-@ me na @ni paa i ko @ ko ka lepo maikai, ka poe @ me ka noonoo pono, makaukau e hana no hoi i ka oiaio. 10 hoomaopopo ua paa ka oiaio ma ka olelo @ lihe me ka io ma ka hua. @ aku ka moakaka ma keia mau olelo hoohalike.

@-Ka lulu hua ana ma na wahi @koa. 17. owai ka poe o imi ana i na olelo ao mai a lesu mai? Heaha kana mau mea i ao aku ai? Pehea @anahaiolelo ana? Heaha ka ha@a i ka mea lulu hua? Owai na mea lulu hua e ae. Kekah. 11:6, Halelu @ Owai ia ma ka wehewehe ana @ ka olelo nane? Heaha ka hua? @ i like ai ka olelo a ke Akua me ka hua? Owai ko ke alanui?@ aha ka olelo no kupono ia kakou m@ ka noonoo ana i keia papa o ka @? Owai @ manu ma ka wehewehe ana? Heaha ko lesu makemake ma ka uhi ana i kona mau manao ma na olelo nane? He aha kena makemake no ka kanaka a pau loa. @ IS:30-32; Ep. 5:14? @wai kekahi poe ano like me ko ke alanui. @ Oih. 24:25; 26@28? Owai ko ka pohahu, mae kake? No ke aha la ko lakou kupaa ole me ke aloha mehana? Owai kekahi poe o @ ano@ Sam 19:20-24; @: 16.19; @ Owai ko na kakalaloa? Pehea i numiia ai ka olelo a ke Akua a loaa ole na hua Owai ke-kahi pae o ia papa, 2 Pet 2:15; Mat 27:3,4: Oih. @ 1,2? Heaha kekahi mau kakalaioa e uumi ana i ka ke Akua olelo ma kou noonoo?

11.-Na hua maikai, S-10. Owai ko ka lepo maikai? Hiki anei i na kanaka ke hoomakaukau i ko lakou noonoo e lawelawe kupono i ka olelo a ke Akua? Heaha na hua maikai, Hal 119:11: @a: @:3-10; Gal 5:22,23? Heaha na kumu no na ano okoa o na hoahanau ma ko lakou hoohua ana? Pehea e hoohua nui ai oe, l@ 15:5? Ina paha e lulu hua maikai oe, e loaa ho@ ana anei ia oena hua maikai, Halelu 126:5? He aha ke ano waiwai o ke ah@uuima na hana maikai?

111.- Ka poho o kekahi mua hua, 11-15. E hookipa ana anei o le@u i ka @ lohe a pau loa i kona aupuni maikai? E kanan@ ana ola i ka poe hoike manaolo? Ua hahai pono anei na lehulehu ia Iesu, a i ole paha he kakaikahi ka poe iohe pono iaia? Ua kue anai o Satana i ka holoponopono ana o ko Iesu aupuni? Heaha ke ano o na olelo nane Hal 78:2? Ke ole ke ea, e hiki ana anei ke ikemaka i ka la? Ina paha aole i uhiia ka malamalama mai ka la mai, ua h@hi anei ia kakou ke ike i ka la? He oiaio anei ka olelo a kekahi poe, "ua hoao makou i ka pono, aole nae he mea maikai ia"? Ina paha ua ua lohe o mea i ka olelo a ke Akua, aole nae i loaa iaia ke ola hou, noeai ke ano lawehala no keia poho? Owai ko ka lepo maikai, lawe ia alu na pohaku, na papau, ma aa ino? Manao Pili. 1Pehea e hoomakaukau ai i ko kakou noonoo no ka lohe pono ana i ka olelo a ke Akua? 2 Ua lulu hua maikai anei oe? 3 Heaha ka oihana o na hoowalewale ana? 4 Hiki anei ia oe ke huki i na hua ino, a lo@a ka pomaikai? 5 Ua paa anei kou manao e hai e like me na olelo ao au i lohe ana?

Mai na Aina Pegana Mai.

Maiana, Sept. 7, 1894.

Rev. C. M. Hyde, aloha oe a me ka ohana a pau. Eia au ke kakau nei keia le@a, nau a hoouna aku ma Gisene no na mea hou o Maiana nei. 1 Ua hiki mai ke kanawai no na paeaina o Gilibati. Hookahi no ka i loaa mai io makou nei, he kanawai maikai keia, e papa ana i ka poe kolohe a pau. 2 No ke kula hoonaauao @ na keiki Gilibati, ke ku nei he mau ma na apana a pau, ua kokua nui mai ke kanawai no keia hana hoomalamalama a hoonaauao o na keiki auwana iloko o ka pouli. Ua hooikaika loa au in a keia apana hana, e huli i na keiki iloko o ko lakou i na hana naauao a me ka ike. Ke holo pono nei keia hana. 3 Ua hana ia iho nei ke alanui aupuni o Maiana nei @ai kela poo a keia poo iloko o ka malama o lune la 29. 4 Aole hula maanei mai ka wa a W. N. Lono i hoi aku ai no Hawaii a hiki i keia la, hookahi no ano pilikia nui iwaena o keia lahui kanaka o ka ilihune maoli: o ke kunu o keia ilihune, ua pau loa ko lakou mau @ala i ka paka kalepa a na haole e noho nei maanei. ua oi aku ko lakou iini i ka paka mamua o na waiwai a pau. Aole nana i ko lakou noho ilihune ana a me ko lakou noho pelapela ana ma na hale popopo, aole komo ka hilahila iloko o ko lakou naau, a he oi aku ka pouli o keia wa i ko ka wa mua. 5 Ke alii i Marakei ua lawe ia i Fiji no kona hewa popohi kanaka, malaila oia e hana. No ke kihapai, he oia mau no ka maikai o na hana a me na Kula Sabati o makou i keia wa. Eia ma ka'u kula, he 24 mau keiki liilii na'u e malama nei ia lakou, a ke ao nei ia lakou @a na buke Gilibati a pau a me na mea e pili ana i ka olelo a ka Haku. E haawi iho oe i ko maua aloha i na haumana o ke kula kahunapule. He maikai no ko maua ola kino, a ua maopopo loa na ka Haku mai ke ola ana, a o ka lokomaikai o ko kaua Haku, me kakou a pau.

D.P. Mahihila.

Puamau, Iulai 2, 1894.

Rev. C. M. Hyde,

Aloha oe:-Ua loaa mai kau le@a o ka la 28 o Aperila, no ko'u pilikia ma'i iloko o keia mau mahina 8, aole a'u palapala ia oe, a i kekahi mea e ae hoi. ua pohala iki ae ko'u ma'i, aole nae he ikaika i ke kino e like me mamua, ua palupalu no, no ka elemakule mai no paha hoi ke kahi.

Ma Novemaba 1893 ko'u looh ia aua i ka ma'i, he anu maa ke kua a me na wawae, a he eha no h@i ma ke poo. Ianuari 1894, ua pau ke aou o ke kua me na waewae, a koe no ka eha ma kuu poo, a ua manao au ua kokoke:mai paha ko'u hookaawale ia ae mai keia kino lepo ae; a ua noho no au me ka manaolana kali i ka leo kahea mai ka Haku mai, e hele aku; a o ka hele aku no ia. Aole mea e hiki ke pale I Kona leo mana. "Aole mea hiki @e malama i ka hanu a pau ia, aole he mea ikaika i ka ia e make ai, aole no hoi @ ookuu ia kekahimai keia kaua aku." Aole nae pela ko ka Haku manao, ua hoi hou mai ka oluolu iki i ko'u kino, me ke ano palupalu hopena elemakule mai no hoi.

He ikaika ka manao i ka Haku, me ka paulele io Iaia, aka nae o ka hale o ka uhane, o hiolo ana paha ia, i ka Haku nae na mea @uua a pau. O na hana a ka Haku ma ma Pacaina o Nuuhiva nei ma o makou la, ua paa loa, @ohe holo iki, hele ulala na mea i lau@ pono mai me makou ma@ua, a koe iki mai i keia wa.

O ka Paeaina Nuuhiva, malalao o ka hoomalu ana a Farani, ke kiaanina mai Faiani mai no, na luna, Beregadia, na @otoi, mai Farani mai no na kanawai @si Farani mai ne, he mau luna kamaaina malalo aku o na luna Fara@, mamua he maikai iki ka hoomalu ana o @a @ Farani, akolu ae nei makahiki mamua, ua ulu ae ka ai opium@ mai ua pale a me na kanaka mai kahi poe haole mai, Tahiti mai kela hana, me na haole hoi ma Nuuhiva nei.  O ke dala ka@ imi ia, aole @ooi o ke ola o ka lahui ua pio nae ka opiuma i keia wa, a o ka hana rama me inu, ke holo lanakila loa nei ia a puni ka Paeaina o Nuuhiva. Pehea ia?

Ua ike no oe o ka iahui Papani, he poe inu i ua wai ikaika, a ua maa no lakou ilaila. He 12 aenei makahiki i hala, ua ae ia elua hale kuai rama ma Nuuhiva; i Taiohae, ua kapu ma na wahi e ae ke kuai rama, aka kuai malu no na moku holo pili aina me na kamaaina, a pela aku; alaila hana malu @e na kamaaina i rama no lakou iho, mai na laau niu mai. O ka poe i loaa i na mutoi, hoopaiia, uku, hana paahae, a noi kekahi poe haole Farani i Tahiti i halekuai rama i Atuona, ua ae ia a eia ke ku nei; ua manaoia oia ka mea e emi ai o ka hana o kanaka i ka rama no lakou iho. He kuhihewa ia manao ana pela. Hele no na kanaka mamua i ka hale kuai rama, a nele i ke dala ole, o ko lakou hana no ia i rama no lakou iho, ma na aina a pau, no ka ka mea, ua hana na haole i ko lakou rama, inu a on a, hana no hoi na kamaaina i ko lakou, inu no a on a, e like me ha haole. He mea ole ke kanawai, aole la kou i makau i ka hoopaahao ia, me ka uku i ka hoopai. Ke ulu hou mai nei ke ino ma Hanaiapa, he pepehi kanaka, ua make ke kanaka ma Iune, a wa lawe ia ka mea pepehi kanaka no Tahiti. Ma ia wahi no, ua oki aku ka wahine i kana kane i ke koi a pakele mahunehune ka ai o ke kane mai moku-e lawe ia ana paha ka wahine no ka hookolokolo i Tahiti. O ka oihana ao kula, aohe holomua, ke hoi hou nei ihope, aohe manao nui o na makua i ka naauao o ka lakou mau keiki, pela no na keiki, ua like no me makua, he poe oi aku o ke kolohe mamua o ko lakou mau makua. O ka nui o na kula kawalii na ka Paeaina o Nuuhiva, aia no me na Pope. O ka Bihopa mua, he kanaka oluolu ia, he akahi a akahele ma kana mau hana Pope, ua make oia i 1890 paha a ua pani ia mai he mea hou mai Tahiti mai. I 1892 holo i Farani no ka hoolilo iaia i Bihopa a hoi mai. O kana hana nui me kona mau kokua, o ka paipai i na kanaka mai o a o e komo i ka ekalesia Katolika. He pono ke mare ia na mea a pau i pono io ai ka noho ana iloko o ka ekalesia Katolika, ua kokua nui no na luna Farani ma ia hana, no ka mea he poe Pope no lakou, e mare mua ia e na lana, a mahope ko ka Pope.

Ua ae wale aku na kane me na wahine e mare me ka ike ole i ke ano o ia oihana laa. E bapetizo ia na keiki o ka aoao Katolika a pau e pono ai. He mau hana maalea no keia a na Pope, e kaili aku i na keiki kula mai ka makou mau kula kamalii aku. O ke kula kaikamahine ma Atuona, malalo o ka malama ana a Hapuku me na kaikamahine a maua, ua hoopau ia e ka kiaaina Farani o Nuuhiva ma Novemaba 1893. I ka nana aku, me he mea @a o ka lima o ka Pope kekahi malalo ae o ke kiaaina. He poe Pope no ka nui o na luna ma ka Paeaina o Nuuhiva nei.

O ke kula kaikamahine a A. Sarran ma Puamau nei me 12 mau keiki, oia wale no ke koe nei. He mea kaumaha no ka naau i ka nana aku i na kamaaina e hoi hou ana iloko o ka naaupo a me na hana hewa he nui wale.

O ko makou anaina pula ma Puamau nei, he 20 a oi iki a emi mai ma na haiawai pule. E haawi i ke aloha nui i na kahunapule a me na luna ekalesia, a i na hoahanau a pau o ka Paeaina Hawaii. E uwe aloha aku hoi ka Peresidena o ka Ripubalika Hou o ka Paeaina Hawaii Mr. S. B. Dole a me na l@a malalo on a. Pomaikai ka lahui Hawaii i ka loaa ana ia lakou he aupuni hou maemae, pau ke aupuni kapulu. Ua maikai loa ka hookahuli ia ana o ke aupuni alii, a kukulu ia ke aupuni kuikawa @a ia wahi, a he poe kanaka hoopono ke noho la ma ia wahi. Ua ola hou o Hawaii, "Ua mau ke ea o la aina i ka pono." E uwe aloha aku ia H.H. Paleaka a me S. F. Bihopa, a i kau mau haumana kula a pau. Ke hui pu nei maua me ka'u wahine e uwe aloha aku ia oe me kou ohana.

Owau no me ke aloha nui,

J. Kekela.

I ka wa nakulu ai oloko o ka opu me ka eha, a hele moku ka lepo, alaila, e ho@o i ka Chamberi Ain's Colic, Cholera a me D@alRoea Remedy laau lapaau a e oi ak@ ana kou mahalo ke ike oe i kona hop@ na. He oluolu, palekana a p@hili ole. He oluolu, palekana a puhili ole He 25 a me 50 keneta o ka omele, a e kuai ia no ma na halekuai lapeau a pau. Benson Smith & Co., na. Agena ma ke Hawaii Paeaina.@

Ka Oihana Mahi Kofe-

[Hoemauia]

Ke ano @ ke kanu ana.-O ke ano o ka lepo maikai loa a kupono no ke kanu kope ana ma Mekiko, ua hoomaopopo ia, oia no ka lepo auo @puupuu i awili pu ia hoi me na iliili liilii, a ano apuupuu one paha; a in a he wahi ano @-u o ka lepo, kahi hoi e ike ia ana ka ulu mui o na laau, ua hoomaopopo ia aole e loaa ana he kope maikai mailaila mai. No keia mau kumu ae la, nolaila, he mea pono e nana pono mua ka mea e makemake ana e lawelawe i ka oihana mahi kope, mamua ae o kona hoomaka ana aku i ka hana, a in a aole alaila he mea maepope ole ka holopono o kana  haua a me ka ole.

O na aina ano pahoehoe a ano halana hoi o ka wai, aole ia i kupono no keia hana, no ka mea in a e kan@ ia ana ke kope ma ia wahi, alaila aole e ulu maikai ana, no ka mea na ka nui l@a o ka wai, oia hoi ka ma-u a ano pipi wai loa o ka lepo ka mea mana e hoopalahu i ke aa o na kumu kope a hiki i ka lil@ ana i mea ole.

Ua lokahi ka hapanui o na poe lawelawe i ka Oihana Mahi Kope ma ka olelo ana, o ke puhi ia ana i ke ahi o na kumulaau nunui, a me na lau nahelehele a opala maluna o ka aina holookoa i makemake ia no ke kanu kope ana, he mea ia e hoopoinoia ai ka momona o ka lepo. Pela io no paha, aka nae hoi, in a he mau wahi opala kakaikahi wale no ke puhi ia i ke ahi, aole no ia e lilo i mea pilikia, oiai ua hoomaupopoia ma ka manao o ka poe akeakamai a pau, he mea kokua nui ka lehu ahi ma ka hoomomona ana i ka lepo. Ma Berazila, ma kahi e hoomakaukau ia ana no ka waele ana aku i wahi kanu kope, aole he puhi ia o na laau nunui i ke ahi, aka, ua poke ia no a liilii a hoomuu ia no iluna o ka aina, a malaila no e waiho ai a hiki i ka palaho ana a lilo hoi i mea e hoomomona ai i ka lepo.

O ke kawowo i makemake ia no ke kanu kope ana ma keia au e nee nei, ua hoouna ia no ia ma kahi e kanu ia aku ai i ke akea; a o kekahi no hoi, ua hoouluia no ma kahi i hookaawale ia no ka hooulu ana i na kawowo, a hiki i ka wa e kupono ai no ke kanu ana aku i ke akea, alaila hula aku. O ke ano hope, oia ka mea hana nui ia i keia wa; a ma na ano a pau oia ke ano maalahi loa.

Ina ua makemake ia e hooulu ae no i na kawowo iloko no o na makalua e like me ia i hooponopono ia na @alani no ka mala kope, alaila, ua hiki no; aka nae, ina ua makemake ka mea mahi kope pela oia e hana ai, alaila, he mea pono e hooulu pu oia i mau laau malumalu mawaena o ke kowa o na @a@ani kope i kanuia i mmea nana e hoomalumalu ua kunu kope i ko lakou wa e oilo ae ai mawaho o ka lepo; a e ulu pu hoi ua mau laau la i kanu ia me ke kope a hiki i ka wa e nunui pono ai na kumu kope, alaila, hookaawale aku i ua mau kumu laau la, a hookuu aku i ka laau kope e ulu i ke akea; o ka manao nni o ke kanu pu ia ana o keia mau laau, i mea nana e hoomalumalu i ke kope i ka wa opiopio o ka laau; e hoomaopopo pu ia hoi, o na laau aa nui ole ka maikai loa no ke kanu ana, i ole ai e nui ka hana i ka wa e hoonee aku ai i ua mau laau la mai ka waena kope aku.

Ina e makemake ana ka mea mahi kope e hahai e like me keia mau hoakaka ana ae la maluna, alaila, he mea pono iaia, mamua ae o kona ka@ ana iho i ka anoano iloko o ka makalua, e hoowali mua oia a wali pono ka lepo o ka makalua, a pela ko kela a me keia makalua pakahi; a e kanu ia no hoi ua mau anoano la, e like ka mamao mai keia a me keia makalua mai, e like me na hoakaka ma na helu mua.

Ma Berazila, o na kumu maia ka mea kanu nui ia mawaena o na @a@ani kope, a i ole o na laau fiku; no ka mea he mau laau hiki wale no ia i ka hoonee ana aku i ka wa e makemake @a ai me ka nui ole o ka hana. He laau okoa ae no hoi kekahi i kapaia he "guando;" o keia ka laau makemake loa ia, no ka mea i ka wa e oki ia ai, e waiho ia iho ana no oia iloko o ka mala a hiki i ka popopo ana, a lilo hoi i mea hoomomona i ka lepo.

Mahope iho e ka pau ana o ka mala i ka waele me ka palau, a hiki hoi i ka wa e kanu ia ai o ke kope, aole loa i kupone ka hoohana hou ana aku ma na hana pili i ka olaoana, me na palau, aka e hoohana wale ia no me na ho kope a oo paha.

Ina mahope iho o ke kanu ia ana o na anoano kope e like me ia i hoakaka ia ae nei, aole hoi he haule wahi ua no kekahi mau la, alaila, he mea pono e pipi ana o ka wai, no ka mea, in@ nui loa ka wai, e pala@u ana ka anoano a lilo i mea waiwai ole. E hoomaopopo ia nae hoi, e pono no e kanu la @ p@ha anoano @ o ka makaloa hookahi, a i ka wa e ulu ae ai u@ @ la, alaila, e nana ka mea mahi @ope @ o ke kawowo ano maikai no hoi e ulu ana, oia ke hookoe, a o kekahi mau kawowo e uhuki ia mai ka makalua aku. I ka wa e uhuki ai, e malama loa o po@no p@ me @ o ke kawowo i hookoe ia.

Ina no hoi e manao an@ ka mea mahi kope e ho@ulu ia no kana mau kawowo ma kahi hooulu kawowo, alaila, he mea pono laia w nana pono a loaa on a kahua maika a kupono no ka hooulu ana i ua mau ka wowo la a hiki i ka nanui @ no ke kanu ana aku i ke akea. No @a mea, in a he ano momona ioa ae ka lope o kahi i hookawowo ia ai na kawowo mamua ae o ko kahi e kanu ia aku ai iwaho i ke akea, alaila w ano homimi ana no ka ulu ana aku o ke kawowo mahope iho o kona kanu ia ana aku, a no kekahi mana wa loihi, alaila, lo@a aku ka ikaika ulu hou i ka laau.  Nolaila, he mea pono e ano like no ka momona o ka lepo o kahi hookawowo a me ko kahi e kanu ia aku ai; he oiaio n@ paha, aole no e like ana ka maikai o ka aina holookoa a he hana nui maoli paha ia e huli ai, aka nae hoi, he mea no ia i pili i ka pono o ka mea mahi kope, a o kekahi hoi ia o kana hana nui e maka@la ai i kona pomaikai iho.

He mea pono e olao mau ia ua kahua hookawowo a aole e ulu pu kau wahi weuweu me ke kawowo; a o kekahi no hoi, e makaala mau ia ka hooma@u ana o ka wai; e hooma@u mau ia i na manawa a pau w ikw ia ana ua malo ka lepo. O ka wa ano ahiahi nae ka manawa kupono loa no ka hoomau ana.

Na Leta.

[Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malaloa o keia poo manao e ko makou poe mea kakau]

Na mea Hou o ke Kahua Ma'i Lepera.

Mr. Lunahooponopono:

Aloha oe;

He wahi mea hou ka'u e hoouna aku nei imua ou a na oluolu ia w ulia ae imua o na hoa o kaua, e noho ana mai ka la puka i Haehae, a ka la kono i ka mole olu o Lehua. No kela mau hua e kau kehakeha ae la maluna.

Ma ka la 14 o Okatoba i hala, ua pau i ka Papekiko ia na opio o ka Hakupila nei o ke ola, oia no na opio a Kauka M. Goto a me na iwa maka palupalu o Bihopa Home.

Ua pau loa lakou i ka hoahanau ia e ka makua Rev. M. C. Kealoha, ka nui o keia poe opio i lilo i mau koa no Kristo he 14, 8 keikikane, 6 kaikamahine, he 7 no ka Hospital, he 6 no Bihopa Home, a he hookahi no mawaho, iloko o ka heluna o na olohe a Dr. M. Goto o John K. Walamau kekahi iloko oia hunia. Eia lakou a pau ke lawe nei i ke kea o Iesu i mea nana e wehe aku in a pilikia maluna o lakou a loaa ka lei o ke ola mao.

He mea w ka make ma ke Panalaau nei, nui ka holomoku o na Hawaii i ke ale ia e ka opu ana ole o ka honua. Ma ka malama o Augate, ua nui na poe i hala mao a o ka'u keiki kekahi i hele mao ma ka ia 18 oia mahina, oia o Mr. Keoki a me W. P. Manuhia Jr. no Hilo Hawaii. Ma ia mahina no, ua nui loa na koa make a pela no me ka mahina o Septemaba ua like no a like, ma ka mahina o Okatoba ka oi aku o ka make mai na la mua mai oia mahina a pau wale no ia mahina. Na mea i loaa ia'u na inoa oia ka'u e hoike aku ana, no keia mahina o Okatoba ma ka la 9 make iho la o D. H. Kanoeau ma Kalaupapa no Puna Hawaii ke one hanau. Ma ka la 10 ae o Mr. Daniela Naihelua ma ia wahi hookahi no o Kona Hema Hawaii kona one hanau, ma Makanalua make iho la o George Trask, ma Kalawao o Daniela, Kupanihi Kalahui no Maui, Hoolaumakani no Lihue Kauai, Mrs. Ahia, Imiola no Hana Maui, Mr. Keauhee kaue no Maui, o A. D. Hoopii Halemano no Honolulu Oahu a he nui wale aku aole i loaa ia'u na inoa, o ka malama o Okatoba ka oi aku o ka make ke make nei no ma Balauwina Home oia oi aku ia o ka make, o ke kumu make koke no hoi no ka noho mawaho a kokoke e make hoi i ka Balauwina Home o ka make aku la no ia.

Ua nui ka make o na hoa kanaka, o na Hawaii ka oi e ale ia @ei e ka make ma ka lua k@ ana ole o Kalawao, kahi ou i kiola ia mai ai e hanu hope loa i kou mau la o le ola ana, a hoi i ka opu ana ole o ka honua. E pono ka mea kakau @ hoomaikeike aku imua o kuu lakui oiwi, no kekahi mau kumu oia iho keia: I ka wa a na ma'i w komo mai ai i ka aina nei o ka e@aeha, o ka ma'i e hoolohe ana in a olelo a na hoa kamaaina e noho me ka akahi a @ na la alaila hele e holoholo. Oia mau olelo nae, na lilo ia i mea ole i ka uilani a k@ lua, eia k@ nei olelo k@lohe aohe nana he Papa Ola ke kane, he Papa Ola ka wahine, e hana i k@ hana oi@i na @ o ke ola ana, a hoi aku i ka opu o l@ honua @ ka ihe ana i k! hana @ iho la ia wahi hoohen@.

A@hea oe ia e kuu @ ke hele uei au i ka @ Eai i ka ai o ka @ Oiwi na la o ke ola @

Pela oloa iho la @ olelo @ lua hooni iwi aoa@, a he nui aku na olelo hookaau.

Iloko o keia mau l@ he keu no ka ouioui o na hoa ma'i lepera, ke @ nei kekahi mau auna in a hana hoola kino, mai na opio a na oo pau pulu @ohe lau kanu, "ohi hapuku ka i-a o Kapaau." Ua hiki no he kakai oolea, eia nae he mau la helu. Ina e hiki mai ana na wahi manu kaulana o Moaula, ola @a wahi manu a Lepo, i oki oe la e loha ana na eheu. O kekahi kumu i hooni loa ai o kekahi hapa o ka lahui e noho nei, no ka ike iho aoke ke kane a me ka wahine, oiai ua kaawale mai ka berita mai o ka mare.

O ke kum@ i wehe ai ka pili o ke kane a me ka wahine, ua loaa iho ia ke kane i ka ma'i a lilo mai ka @ ke Pana;aau nei a pela hoi  ka wahine no ia haawina hookahi. Noho iho la oe i keia aina, aohe he pilikia a koe aku, ua @alau aku la ke kane i ka wahine a pela ka wahine, aole he mea nana e malama hopu okoa aku la i ke kane, ma ia kumu ua noho huikau ko kane a me ka wahine ma keia aina. Oia ka'u e hoakaaka aku nei imua ou e k@ lahui, ua huik@u k@ makou noho ana ua lilo ka berita mare i mea ole i ka mana o ka Papa ola i mea ole.

Ua lawa ka'u mau hoakaka, ua ike aku la oukou e o'u hoa w noho ana mai Hawaii a Niihau, o kou pono kristiano, ua  ikapota ia. Pe@a o loaa ai he nohona maemae ole i ka poe hoopono, e noho oe me kou kupaa, aole e kupaa, oiai ua nui na mea nana e hooni ia oe, oia na wea i hoike mua ia ma@una.

No ka hoike Ula Sabali - Ma ka la 30 o Dekemaba, oia ana ka la e hoike ai na Kula Sabiti of Kalaupapa me Kalawao. Ma is la e kuupau ai na hoa imi naauao i na pono uhane, oia na haawina a me na himeni, ke ao nei na kula a pau, a na ia la e hoike mai i ka papa oi. Ma kuu manao no nae e lilo ana no ka helu ekahi i na opio, malalo no o ke alakai ana a ko lakou kumu Thomas Nathaniel, o ka'u nae keia, a na ia la e hoike mai.

Ma ka ekalesia, oia mea holomua ia, a i keia mau la, ke hele nei ke kahu e launa me na hoahanau. Eia iwaena o kekahi mau luna, ke hoino nei i ke hahu, a eia no i Kalaupapa, he mau ulu no aia i ke alo, oia poe ka mea nana e hooni nei i ke kahu, a ua komo aku nei ka lakou hoopii i ke hahu, i ka ahahui mokipuni i noho mai nei i halawa 3 luna, 3 hoahanau, aole e ku ka lakou hoopii, aia ka hapanui o na luna me na hoahanau mahope o ke kahu.

He kahu oluolu keia, aole e ohiu mai i ka ino o na hoahanau, a ia lakou mei ma ai nei hoi he kahu pono ole.

Ua akaka wale no o Haleakala i na ino o ia poe, a eia ka mea makkai e noho me ka lokahi aole ka mokuahana. Oke aupuni i mokuahana, aole ia e mau; pela keia: o ka ekalesia i mokuahana, aole e paa ke kahu hipa, a e puehu liilii no na hipa.

Ua lawa keia peni i ke kawewe ana iluna o ke aiai o ke kanana. No Mr. L.H. a me na paahana oniu hua kepau ke aloha nui. Aole no i pau na mea hou, ua haiki e kahi waa. 

J.B.M. Kapule, Goto Hospital, Kaiawao, Molokai Nov. 14, 1894. A i pane la mai au, e kuupauia aku na mea huna.

"O ka oi ma ke ao holookoa." Oia ka W.D. Woodring o Bordly Kenetuke, e hookaulana nei no ka Chamberlain's Cough Remedy (Laau Kunu). Ke kamailio nei oia ma kona ike ponoi iho i ka inu ana, oiai o kona a me ko kona ohana ola ana mai nei no ia mai ka loaa ana i ke kunu koikoi loa a me ke anu, a ua hoololo oia o keia laau lapaau ka oi ma ka honua nei. E kuai ia no ma na Halehuai Laau Lapaao pau. O Benson,Smith & Co., na Agena ma ko Hawaii Pai Aina.  tf

Na Kanaka, Dr. Liebig & Co., Na Kauka no na mai Kulama Malu a me kuulala.

O ka Dr. Liebig laao hooikaika kino o'a ka laau lapaau hoola maikai loa no ka nawaliwali ka e mai o ke ano noonoo kanaka makua a ne na mai malu, ka hoopio awiwi ia mai a me ka hoomakaukau no na hana o ka noho ana maie, ka oluolu a me na koikoi. He hookahi amole i hoao e haawiia mai ai a e hoouna ia aku paha me ka uku ole i kela a me keia mea e boike mai ana i na hiohiona mai. E kipa a i ole e leia mai ma 409 Geary St., puka komo 495 Manpod st.

Aole loa e maikai a oluolu ke ola ana o kekahi mea kino uhane ola in a he aolele kena akepaa a hiki ole ka lawelawe i kana mau hana me ka hololea. E hahai ana ka nalulu a me na nawaliwali e ae ma ka moali o ke aka ponalo. he mea oieia kela i hooiaio la ma na wahia na poai oluolu akau iloko o ka hapaha kenetura, o na Huale a Ayers. oia wale no ka Laau Hoola Ake maikai loa i ikeia. E hoola ana i ka lepopaa, ka nalulu eha, na mai oloko o ka opu, a ma ke ano Laau Ohana sohe ona lua e like ai.

O ka Ayers Sasaparila, oia ka Laau Hoomaemae Koko Kilakila, e haawi ai i ka ikaika a me ka hooponopono ana ia loko o ke kino o ke o ka ili, e hoopau ana i na maluhilukanaka. E pepehi a ulupa ana i na ano ma'i a pau. O ka poe ma'i no ka wali pono ole o ka ia, ka nawaliwali mau a ano ma'i e ae i ulu ae mai ke koko ino mai, he mea pono e inu i ka laau. Sasaparila A. Ayers.

He laau e hooikaika ai i ka nawaliwali, a e hoopoipoi mai ai i ke kino. Ma ka inu ana i keia laau, e hoonoono la ai ka ai ana, oluolu ka moe ana a maikai ke ola ana. O ka Ayers Cherry Perctoral laau, aohe lua ma ka hoola awiwi ana i na Kuni, Anu a me na Puu Eha. E hoola ia na Kunu Kalea a me no ma'i pili i ke ake me ka hikiwawe loa. O na Huaale a Ayers, na Sasaparila a me ka Ayers Cherry Pectoral, aia kahi e loaa ai ma ka Halekuai o ka Hollister Drug Co. Lt. Na Agena ma ka Paeaina Hawaii.

Kakela me Kuke. Ka Halekuai Nui o na waiwai like ole na mea Hana Kamana Aipau. Na lako pili kukolu hale, na kepa, na lei ilio, na kaulahao pio, na pahi, na upa, na kope hula, na palapala. Palau Lio. Na mea mahiai, na au ho, na au koi,  na kua bipi, Na lei bipi, Na k@lahao bipi, Na uwea pa, Na k@ palaila, Na wea piola, Na ipuhao.

Makau me Aho Lawaia

Na Iliwai Na kaula, Na holu pena, Na p@lumi, Na pena, me ka aila, Na kopa, Na aila maku Na pakeke

Na pakeke hao, Na kapu hao, Na penda, Na kukaepele, Na uwiki, a me Na ipukukui.

Mikini Humuhumu Kaulana

Wilcox, & Gibbs Hookahi Lopi.

ka Remington, @lua Lopi.

A me na ukana ho nui loa. o kala ano a me keia ano.

Kakela me Kuke