Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 3, 19 January 1895 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA

NUPEPE KUOKOA

ne

Ko Kawaii Paeaina i Juiia

 

o ka Makahiki        $2.00

No Eono Mahina    $1.00

 

Kuike ka Rula

HOOPUKALA E KA

 

HAWAIIAN GAZETTE CO.

GEO. H PARIS, Luna Nui

J.U. KAWAINUI, Luna Hooponopono

 

No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

 

POAONO        JANUARI 19, 1895

 

NA LETA

Aoie o makou makemake e lawe i ke koi hoi o na hala no na manao i hoopuka ia ma@ o ke @ poo e ko makou poe mea kakau.

 

Hoike hui o na Kula Sabatio Maui-Waena a me Makawao Hema.

 

(Hoopau ana)

Ma ke ala e hiki aku ai i ka wai hui o Eleilo, he kapekepeke, oiai e au ana i na aolo wai lehulehu, a hoea aku la i ka wai hoihoi lau-i, nona hoi keia hooheno a'u i hoomanao ae ai i ko makou wa e auau ana.

 

Akahi hoi au a ike,

Kahi wai hui e Eleile;

Ia wai hui a umeume,

I'oai hele a ka lau-i.

Chor. He aloha no Eleile,

        Wai hui anu, wai hui anu e;

        Iou aku au ilaila,

        |: Ia wai hui koni i ka ili :|

 

nani wale kuu ike ana,

I ka wai kaulana o Maui;

O Eleile no e ka heke,

Uliuli lipolipo i ka'u ike.

 

He kamaaina kou mea kakau no keia wai kauiana o kuu aina kuahiwi lua, he oia mau no ka hui anu, ua piha nae olale o ke kawa me na pohaku, a ua papau mai ka wai; he oia mau no ka hoi o ka lau-i, a ua hauoli no na manao o na malihini. Ua hoohala ia he mau hora ma keia kilohi aua i na paia uliuli o Eleile, oiai e luhe mai ana na lipo o ka wao ma kona mau kakai pali. I ka pau ana o keia luana ana, ua ee ae la no na lio a huli hoi mai la a kaapuni ae la i ke caiptal o Waihee, a hoolulu aku la no Maunaihi e kiei ala i ke kahawai o Waihee, malaila aku no ka wai huai i ke kai o Kapuna. Ua inu kekahi o na malihini i ka wai mauka o na paala. Huli hoi mai la ka huakai, a ma ke alahele no na home, ua kuka pu aku ia au me na keonimana o ka ua ukiu o Makawao a me ka ua killoopu o Waihee, e malama makou i wahi luau e haawi manawalea aku, a e hoolauna aku no James Hakuole Harbottle a me Abbe J. Kauhaihao, na malihini i hui launa pu mai ma kela huakai i ka wai hui o Eleile. Ua lokahi pu ae la na hos, a lulu ae la i na keuikeni, a ike iho la au e loaa ana kahi oua puaa. Uleu aku la au a paa i na hoa a pau o keia huakai, oiai e makaukau ana kekahi poe no ka hoi no na wahi mamao, a ua hooko ia, a komo loa aku la au e noi i ka oluolu o M. a me Mrs. W. S. Maule, e malama ia keia luau ma ko laua home nani, ua wehe mai ko laua mau puuwai i ka lokomaikai a oluolu, a'u i aie nui ai i ko laua lokomaikai, a oiai hoi ua ike au oia kahi kokoke loa i ka hapanui o keia huakai. A maepopo keia mau mea, ua komo aku la au i na kauhale e huli i wahi oua puaa, a he manawaole, alala ana ka puaa, ke pu-a nei ka uahi o ka imu.

        Ma ke kaa ana aku o ka la mahope o ka pae mauna o Eeke, ua piha u ae la ke kahua hooluana i ua hoa a me na makamaka. Ma ke kuka pu ana, ua hoopanee ia ka luau a mahope o ka pau ana o ka Ahahui Opiopio, olai he ahiahi Poakolu ia. Mahope o ke kuilua ana mai o ka bele, ua naue aku ia makou no ka luakini, e ike i na hana o ka Ahahui Opiopio o Waihee. He hauoli nui no'u ka hoike ae, ua loaa ia makou na olelo waiwai loa ma ia po, mamuli o ka loaa ana i ka Peresidena he manao naauao hohonu, ma ke kono a haawi ana i na hana o ia po ia James H. Harbottle a me Abbe J. Kauhaihao, ua hoomaka na hana me ka himeni a me ka pule. Na A. J. Kauhaihao i haawi mai ke poo olelo oia po ponei: "Mai paio aku ia Kristo." Ua wehewehe mai oia i na manao waiwai nui, a oia ka'u i nalu iho ai iloko o'u, kupanaha maoli no ka ke Akua mau hooponopono ana, oiai he mau makahiki ko maua noho pu ana ma ka punana i hoonaauao ia ai, aole au i ike a lohe pu hoi e like peneia. He mau makahiki kona noho aua mai nei ma Hana, eia ka ua kahunapule maoli mai nei.

        O ka lua o na manao waiwai nui mai a James Hakuole mai, a mai iala mai he ninau penei: "Pehea la e pau ai ke kuko i ke kanaka?" A he mau manao kokua mai ia Kekehena a me kou mea kakau, a na ka Peresidena he mau elelo kokua i ke poo olelo a ke kahu (Rev. O. Nawahine) i huai mai ai i na manao kuliu e pili ana i keia poo olelo; a e pane ana hoi i ka haina o ka ninau a J. H. Harbottle. Eia kekahi o na haina a'u i hoomanao ai, "E nana i ke Panana." He nui ko'u hauoli i ka loaa o kekahi halawai waiwai nui ia makou a pau.

        Mamua ae o ka hookuu ana o na hana, ua kono mai ia ka Peresidena i na hoa a pau iloko oia halawai e naue no ka launa pu ana ma ka papaaina a na malihini. Hookuuia na hana me ka maluhia. Ua naue aku no kahi o Mr. a me Mrs. W. S. Maule. Ua hoowehiwehi ia na keanimana nae na lei, i haua laiau ia e Miss Hattie Maule a me Mrs. W. Maule, a naue aku ia no ka papaaina, a kalokalo ae la i na Mana Lani e kokua i na mea a pau, a haule iho la haupa i na kohi kelekele a ka puuholu. He ekolu hoopiha ia ana o ka papaaina, a pau ae ia ka paina ana. Ua haule ae la ma ka lanai e hooluana ai i na hora huihui o ia ahiahi, oiai e iho mai ana ke Kilioopu, e lawe mai ana i ke ala o ka wao e ku pohai ana a puni kela home nanai a makou e hoonanea ia nei e ka Waihee Glee Club, a iloko o ia hoonauea ana i lohe ai au i keia mele nani o na Wai-eha:

1.

Kelolio ka makani no Waikapu ia,

Malu ana i ke ao Wailuku ia;

I ka pili a o Kakae, na pua i kapela,

Ke pani wai o Iao.

2.

Komo ana i ka olu o Waiehu ia,

Ke Kaahaaha lai o Niua;

Maeole e ke anu a he kiu ka makani,

Hoohae aua i ka Naulu.

3.

Ike ana i ka olu o ke Kilioopu,

Ka makani kaulana ia o ka aina;

Me ka wai huihui, wai o Eleile,

Hooipo ia e na manu.

 

He nui na mele hoonaue puuwai a keia Club, a i hui pu ia hoi me na pila hoehoene. O ka panina o na hoonanea o ia po lea o Halalii, he mau olelo paipai mai na keiki mai o ka huli Hikina o Maui, he nui na manao hoolana mai ia laua mai, e haawi ana i na mahalo nui i na makamaka a me na haku hale. Ua kokua ia keia mau manao paipai a A. J. Kauhaihao a me James H. Harbottle e kou mea kakau, aia iloko o kau mau mapuna leo, eiai hoi na keonimana o ka Ua Apuakea e pohai ia ana e na iwaiwa o ka Ua Ukiu, i hoomaoe ae ai, penei: Malia eia iloko nei o keia pohai he mau manu na laua e kike ihe keia mau pua o ka Hikin mai a ka la, auhea oukou e na lede, ina i manao oukou e loa ka mea kupono, eia wale iho no ka mea e loaa ai, e malama i keia hopun olelo, "pono."

        Ua hookuu ia keia anaina me ke mele ana i ke mele lahui "Hawaii Ponoi," a hoi kela a me keia mea me ka hauoli. Ke haawi nui nei keia peni i na mahalo kiekie i na keonimana o ka Ua Apuakea. E mau aku kakou mea ka launa oluolu ana, a na ke Akua kiekie loa e hoolei mai i ka lei nani mao.

        Me ka welina i na keiki ulele hua metala o kou papapa'i.

W. E.  MAIKAI

 

Ka Haiolelo a ka Rev. M. Lutera no ka iho ana mai o ka Pele ma na Kona

 

[Hoopau ana.]

@ Na hoailona o kona hiki ana mai. 1 Na ouli kupanaha a pahaohao e ike ia nei i keia au o ka manawa e nee nei ma ka lani a ma ka honua. Ola ka Iesu i wanana e ai mamua ae o kona make ana, Mat. 24:29. Mahope iho o kela mau la popilikia, e poeleelo ana ka la aole hoi e malamalama mai ka mahina e haule iho ai hoi na hoku mai ka lani mai a e hoonauo ia na mea mana o ka laui, alaila, e ikea mai ka hoailona mo ke keiki a ke kamaka ma ka laui, a e uwe no us lahui kauaka a pau o ka honua. 2 Na olai. O ke olai no ka mea maa mau i na luapele a puni ka honua nei. Pela ne ma ko Hawaii nei luapele kaulana oia o Kilauea, a me Mokuaweoweo i ka wa e makaukau ai ne iho aina, ua ua heenaue mua ae oia i na wahi pukoa liilii e Hawaii nei, ua ike ia ke olai i na pule mua o keia mahina pau o ka makahiki 1894, a ua kui ka lone a puni o Hawaii nei, e hoala ana, e paipai ana i ka poe hoomaloka a me na haipule, e ala e mihi, e pule, e kiai, e makaaia, no ka hora i manao ole ia kona hiki mei me kona nani nui a hoomalamalama ana i ka mokupuni o Hawaii. Nelaila, aole i halia mai ka hora, ka la a me na minute, e hiki mai ana O Iehova, aia ne ka haina o kona hiki ana mai ma Mataio 24:37 Me na la o Noa, peia no ka hiki ana mai o ke keiki a ke kanaka. He wanana keia aole i heokola, aia no ka hookola o keia wanana i ka ia hookolokolo o ke ao nei, e hiki mai aua i ka la mahope. Nolaila, ke makemake mai nei kekahi poe e ike i ka la a me ka hora, ke hoike aku nei au ia oukou, ua huna mai ke Akua no ia mea. Eia no ka haina, aia kakou a ike i ke kino o ka honua e haalulu ana, a o nakeke mai ana ka papa auwae o ka honua, a e uliuli mai ana ka lehelehe o ka aina e like me ka uwala pulehu a e kuku phono ana na lihilihi i ke anu o Aipo, alaila, hoonaopopo iho kakou, ua opili ka honua i ke anu, alaila, he ahi kooa kapa e mehana ai.

        E na makamaka a me na hoaloha iloko o ka pono, a me na poe a pau i akoakoa mai iloko o keia anaina, ke hoie aku nei au ia oukou a pau loa owau no ka leo e kala nei ma na waonahele o na Kona nei, e mihi oukou, no ka mea, ua kokoke mai ke aupuni o ke Akua, e hoomakaukau oukou i ke alanui no Iehova, e hana i kona mau kuamoe i pololei. Nolaila, ke paipai aku nei au ia oukou, e nohe oukou i keia mau la me ka haipule a me ka hoomanao no ka la e hiki mai ana. Ke kapa mai nei paha oukou ia'u he pupule a he hehena. Pela ne ka wa ia Noa, ua hoomanawanui ke kali ana o ke Akua i kona inaina, a hiki mai ke Kaiakahinalii, pau pulu aohe lau kanu, ke kapa mai nei oukou ia'u he daimonio ko'u, pela no o Iesu i mahiki ai i na daimonio, kapa aku lakou i ka Iesu ha@a , ma ke alii a na daimonio kona mahiki ana. Pela no i ka la Penet@kota mai Ierusalema i ka wa a na haumana a ka haku e hai ana i ke ola, ua kapa aku lakou ua ona i ka waina. Ua kohu pono ko'u kapa ia ana mai e oukou he pupule, no ka mea, ua kahiko au i n kahiko o ka pule, aole he mau kahiko o ka pupule maluna o Noa, ua kapaia aku la he pupule, aole no hoi he kahiko pupule o Iesu, ua kapa ia aku la o Iesu he daimonio kona. O ke aha ia ka mea pono e ao aku ai i kanaka. Ina no aole na kahiko o ka pupule maluna iho o'u, e kapa ana no oukou ia'u he pupule. Nolaila, o ka poe a pau o kapa mai aua ia'u he pupule, he hoopunipuni, he hoomanamana, e hiki mai ana ua la la e holo ai oukkou mai ke alo aku o ka honua. E ka hanauna moonihoawa nawai oukou i ao aku e holo i pakele i ka inaina e kau mai ana.

        I ka wa o Iesu e hele ae ai ma ke kulanakauhale o Ierusalema, naua aku la ola i ka nani e ua kuianakauhale la, a uwe aku la ia, e Ierusalema! e Ierusalema! ka mea i pepehi i na kauia, a i hailuku hoi i ka poe i hoeunala mai i o'u nei, ke makemake nei au e houluulu mai i ka'u poe keiki, e like me ka moa wahine e houluulu ana i kana mau keiki malalo iho o kona mau eheu.

        E Kona kai epua i ka lai e! E na Kona kai opua i ka lai e! E hiki mai ana ka manawa e hooneoneoia ai oe. E na kula uliuli, a me kou mau kualono, a me kou mau waonahele uliuli lipolipo e! e hiki mai ana ka wa e hoopau ia ai kou nani mai ka honua aku, ke makemake nei au i ka ke Akua poe keiki ma keia mau apana, e hoomakaukau ia lakou iho e hoopunana iho ma na cheu o ka haku ke hiki mai ia. Owau ke bapetizo aku nei ia oukou, me ka wai a me ka mihi. O ka mea e hele mai ana mahope o'u, nana oukou e bapetizo ia oukou i ke ahi a me ka uhane hemolele. Nolaila, ke bapetizo nei au ia oukou me ka olelo a ke Akua, o ka mea e hele mai na mahope o'u, nana no oukou e bapetizo mai me ke ahi, a e hoomaemae i ka honua me ke ahi. Nolaila, he kuli ka make, he lohe ke ola.

        O keia ae la ka pau ana o ka haioleleo a ua kahunapule nei, ua like ole na manao e ka poe hoolohe i keia haiolelo. O kekahi pee olelo aua,

        1      He hoopunipuni,

        2      He pupule,

        3      He hoemanamana,

        4      Manaoio no kahi poe,    

        5      Weliweli no kahi ;ee.

a pela aku na olelo a kanaka no ua kahunapule nei, nolaila, ua nui ko'u haueli no keia haiolelo, a ua kii aku au e nei i ke kope o kela haiolelo, a ola ka'u e hoopuka aku nei. Kou olaio,

        IKEMAKA,

Kaimalin o S. Kona, Dec. 28, 1894

 

Na Hunahuna mea hou a Kau.

 

        Ka Nupepa Kuokoa e. Aloha oo: Oiai o oe ka ipukuk@ uwila malamalama na moku ahu wale ka pae opua, nau hoi e hoike ae i keia mau hunahuna mea hou ou aina makani nei, oia keia malalo iho nei. Ma ka la i o keia malama Ism@ 1895, he heihei lio ma Pahala Kau, mawaena o Julian Monsarrat a me Mr. Murrer, a ua lilo ka hanohano i ka lio o J. M., heihei hou no, a ua lilo ne ia J. M. 3 manawa i heihei ai a 3 no ka lilo o ka hanohano ia J.M. Ma ka ia elua mai, na hoopai ia o Holie Keawepulike no ka hewa aihue kaula a na hoopai ia elua malama paahao ma ke alanui ka lua o Pele. Ma ka ia 6 mai ua malama ia ka Hoike Kula Sabati ma Kauahaao Waiohihu, sole nui lea ka poe i hiki mai, no ka nui loa o ka ua ma ia la, ua hiki kino mai o D. Alawa mai na Kona mai no ka lawelawe ana ia hana.

        Ma ka la 7 ua hoohui ia e ka Hon. J. H. Waipuilani ma ka berita o ka mare o Mr. Ipaapuka o Waiohinu a me Kanoa (w) no ia wahi hookahi @, mahope o ka paa ana o ka hipuu polena i ke keiki e Kona, ua hoomakaukau ia kekahi papa aina i luluu i na mea ai like ole, oi ai iho ke anaina a puu ka nuku, ma ka po o ka la 8 ua paa i ka hopu ia e na makai e ke aupuni o Mr. Ikaia no ka hewa aea haukae, a ua hoopanee ia ka hihia a ka la 10, ma keia la 9 ua loaa pono aku la ia J. H. Waipuilani kekahi Iapaua ma ke alanui mawaena o Waiohinu a me Naalehu me kekahi pahi pahi kaua i huna ia ileko o kekahi wahi, ua hopu koke ia oia, a e ia eia ke hoonanea nei iloko o ka hale paahao e kali ana no kona hoekolokolo ia, i ka la apope la 10, no Kailua mai keia Iapana o Nomura kona inoa. Ke hoohelelei mau mai nei ko luna mau keiki i keia mau la, o ka pono ia o ka poe kanu ko a me kakipi, nunui na puu kakipi o Waiohinu nei.

        E aho no ia he oki loa hoi ka waiho wale mai o na waena. Ua hookohu ia iho nei o Mr. Apiki i hope Kumukula no Waiohinu, ma kahi o Mr. Mills i kipaku ia, a ua hookohu ia hoi o Miss Ellen Kaapa i kumu poo ne ke kula aupuni e Kamaea, o ka Eva keia nana i lele ke kawa o Kaumaea, pii ka ea o ka lepo nalowale pu ke kuahiwi o Maunaloa, ua lohe wale ia mai o Y. K. Kaapa ke hookohu ia ana i kumu ao no ke kula o Waiehinu, e Mrs. Naeole kona hope, o ka pono no ia, ke hookohu ia mai laua o ka mua no o ka muli. Mahalo piha i no io pela, ua huli hoi mai nei o Mr. a me Mrs. Noa Kauhane mai Oahu mai, mau hunahuna mea hou ia no keia.

KANAULU OPIO,

Waiohinu Kau, Ianuari 9, 1895

 

He Pane ia S. Kamakaia o Honolulu Oahu.

 

        Mr. L. H. Aloha Hape Nuia kaua: E ae mai hoi ia'a e pane hou ae ia S. Kamakaia, malia o ike iho ua S. K. la ia Kahunapule Hawaii, 'eia ka he uluna Pupuakea ka pea aina a Lonoikamakahiki,' ana e kuhihewa nei, hookahi kauna i waiolohia.

        Ma ka Hawaii Holomua o Dekemaba 22 a894 i hala aku la, malaila au i ike ai i na maka a me na mea no a pau, ua like loa na mea no a pau, ua like loa me ka ula, kela i'a a Umiamaka, oia hei, he kino ula ua piha nae oloko me ke one, a pela no hoi i ka malama o Welo ma ka helu Hawaii, e poi hewa ana ka Pueo i ka huelo o ka hoi, ke pi-a, a pela aku, no ke kuhihewa he huelo no ka iole, pela i kapaia ai o Welo ka huelo ku, pela no ua S. K. la, ke olelo mai nei ua S. Kamakaia la, ua huli ka ia, ua kuekaa, aole loa he loaa o Kahunapule Hawaii, a ke kapa mai nei he maka'u wale, a ke ninau mai nei owai o Kahunapule Hawaii? Auwe! auhea ka hoi ua ike nei ou? Heaha ke kuleana o kau ninau ama.

        Oiai ma kau heolaha hupo o ka la 10 o Novemaba 1894, aole loa oe i olelo mai on mea, a o mea, na kahunapule Hawaii lapuwale kue i ke ninau mai, alaila kohu, aka ma kau hoolaha naaupo o ke kulana haahaa loa ua olelo oe o ke kahunapule Hawaii i lawe i ka hoohiki malalo o ka Repubalika maemae o Hawaii, he poe lapuwale lakou wahi au, a ua kue loa i ke Akua a me ka Baibala, a pela aku, oiai wahi au, o Liliu na ke Akua oia i hoonoho i Moi no Hawaii, a o ka hoohiki ana a na kahuuapule Hawaii malalo o ka Repubalika o Hawaii, he lapuwale ia wahi au, maluna oia kahua au i pane ai ia oe, eiai he kohu ole kau mau wehewehe ana, a he hupo maoli no, aka olelo nae oe lapuwale o na lapuwele wahi a ke kahuna, wahi au, au i olelo ae ai, ua eha ia oe. Aole! Aole loa!! Heaha ka eha a kamalii, ike ole i ka helu po? O ka'u wale no i makemake ai, e ku kaua iluna o kou hakua, oia hoi lapuwale o na lapuwale na kahuea i hoohiki me ka Repubalika o Hawaii.

        Ua hoakaka au i ke'u mau manao hai mamua aku nei, ke olelo mai nei oe, e uaua aku i ka hoomaewewa ia ana o ka Haku, aka aole ola i oni ae, @ho malie ola, a pela aku, alaila owai ia? O oe anei e S. Kamakala? Ina pela, pehea oe i neho malie ele ai, a kapa wale aku oe i na kahunapule Hawaii he lapuwale me ka hiki ole ia oe ke hoomaopopo i ko lakou lapuwale ana.

        He hoailona anei o ka haipule ka olelo ia mau olelo kehu ole no ka haipule e oleleo? Aole! sole loa!! Pela no hei, ke kapa mai nei @ la kahuuapule Hawaii he kahunapule no na kukuo o ke kine, a he diabolo hei. No hea ia ike i loaa ia oe? A ma kahi hea o ka Baibala, i haawi ai ke Akua ia ike ia oe e S. Kamakana hupo? I hiki ni la oe ke kapi mai ia kahunapule Hawaii he diabole. Kahuhu! kahoho!! Mamao anei oe me kela wahi ike moowiwi ou i manao ai e kamailio lalau ma na nupepa hilahila ole. Pela na hoku liilii, hoike ae lakou i ke lakou malamalama liilii me ka manao e lanakila ae @luna o Vike@, pela oe e S. Kamakaia.

        A ke minamina nui nei au i kou pii a alakai hewa ia e ua an@e alii hupo, a ua naaopopo iea, aia oe iloko o ka umii hae a Satana, a o oe auanei kekahi wahie e ke ahi o Gehena e uwe alali ai ua uiho. No ke aha wahi au? Eia ka ka Hake Iesu, "O ka mea e kapa aku e lapuwale, pupuka a pela aku, ulaila, o wai o kaua kai piil i keia olelo a ka Haku?" O oe no e S. Kamakaia ka mea e kapa nei i na kahunapule Hawaii i lawe i ka hoohiki o ka Repubablika o Hawaii, he lapuwale, pela no hoi, aole au e olelo ana, he pono a@ a he hemolele e like me oa e Kamakaia, ake, ke olelo nei au eia iloko o'u ka manaoio, o Iesu ka Hako, oia ke ala a oia ke ola, a ke holo nei au ilaila, a malia o aloha mai eia ia'e. Nolaila, e Mr. Kamakaia, mai hoao oe e huli la'u, heaha ka waiwai o ia huli ana, e huli oe a ao ka po aohe au e loaa ia oe, me na wahi ike omilumilu ou, no ka mea,

He ia mai au no ka naele,

No kahi pukoa ku hookahi

        Ua lawa kuu hai aku ia oe o "Kahunapule Hawaii," a eia au ke luakaha nei ma Kona i Hawaii, a ke nana aku nei i na ae opua hookiikii i ke kai, e nanaea ana hoi i ka pa kolonahe a ka "eka."

        O ka'u wale no e kukala aku nei, ua makaukau mau o "Kahunapule Hawaii" e hamare i ko iae maluna o keia kumuhana au, au hoi i olele mai nei, ina ka au he kahunapule io, e pani au i ko'u waha a e noho malie, a o oe ka kai ae ia e paluku ia'u. Auwe! No ke aha keia? Manao anei oe aohe lima aohe waha o ke kahunapule e pane ole ai ia oe, he noonoo kona i oi papaumi aku i kou e Kamakaia, mai kuhihewa oe pela, aole loa. Pela no hoi, aole loa au i makemake e alakai lalau aku i ka lehulehu, aole hoi e olelo aku i na olelo pelapela e like me ka lapuwale a pela aku, ma ke akea, he kue loa kela i ke Akua. Pela no hoi ke manao nei au, a ke manaoio nei hoi, o na kahunapule Hawaii a pau i law i ka hoohiki o ka Repubalika o Hawaii, o lakou na wahine puupaa iloko me na ipukukui piha i ka aila a o lakou ke komo pu ana me ke kane mare. Aka, o na kahunapule i hoohiki ole, o lakou na wahine naaupo, e kulohaloha ana mawaho o ka puka i paa i ka laka ia. No ke kali o ka weheia mai, aka, e hiki mai ana ka la a Iehova e hana mai ai iloko o ka naau o na poe hupo, a pau loa i ke komo no ka Repubalika Pehea e maopopo ai? Aia no he mau h@ e hiki ai ke hilinai ia, aia hoi, ke pule mau nei oe e Kamakala i ke Akua, e hoihei ae ia Liliu ma ka nohoalii aneane elua makahiki. Ela nae ka apiki, ke momole loa aku nei ka Repubalika ilalo, aole i kana mai a hu i kula ko pule, no ke aha, aole loa e hiki ke hoololi ia na manao paa o ke Akua, e oia mau ana ia i ka mau, a i ka mau loa! Oia ka'u i olelo mua ae nei, ke paio nei oe e S. Kamakaia i ke Akua, oiai na Iehova i hoenoho ia Mr. S. B. Dole i moi no Hawaii, a o ka poe a pau e kue nei ia Mr. S. B. Dole, ua kue iakou i ke Akua. Auwe ka mea paio aku i kon mea nana ia i hana. He mea weliweli ka haule ana mai na lima mai o Iehova ke Akua ola. A i makemake oe e launa mai ka uhane o Iehova me oe e nana:

        Pukaana 23:25 Iosua 24:14-15. Halelu 66:18 Mataio 12:37 Ma5alo 21:20 Roma 2:6 Roma 8:26 Pilipi 4:6. E aho ia wahi kukui nou e S. Kamakaia, a e ka malama ka pono, a i makemake i ike nui hou aku nawaho o keia, e loaa no i ke kai maokioki o Kona ia "Kahunapule Hawaii" a i ole ia "Kahunapule o ka Repubalika o Hawaii."

        Me keia mau mea, ke kuene ae nei au a ku ihe iluna e ko'u mau kapuai ponoi, me ka hamare ahi a ka amara e hoelei aku maluna o ka hao, oiai e wela ana.

        Me ka lana mau o ka mamao, e papa lealea pu hou me kuu hea heenalu e ke kee a ka nalu a Makaiwa, S. Kamakaia, kuu hoa i ka ipuka hale heekahi.

        Aloha ee a nui, ke huli hoi nei ke Kona keiki, ke ahe mai nei ka E@ aloha o ka aina.

        Happy1 Happy New Years to you all!!

Kou no a mau,

KAHUNAPULE HAWII

Kona, Hawaii, Jan. 1 1895

 

Palapala Hoomaikai ia W. W. Hal

 

        Me ka mahalo: - Mamuli o ka loaa pono aaa mai o ka oukou makana ia makou ma e Wm. Nottey @, O makou o na Kula Sabati Hulia o Kalaup@ me K@lawao, ke haawi aku nei makou i ka mahalo a me ka hoomaikai ia oe, a me ke Kula Sabati o Kaukeano. Nola ila ke pule nei mkou i ke Akua ma@, a nana no e haawi mai i ua haawina o ka hoopo maikai ua luna iho o oukou apau. O makou iho @ ma o ko makou mau komite ia.

        Na komite; J. K. Kaiauwai, M. K. Makaena, J. P. Miau, J. Kahaulelio, S. Halai a me J. H. Nuihia. Kalaupapa Molokai, Jan. 13, 1895.

 

Na Mea Hou o ka Panalaau Ma'i Lepera

 

        Mr. Lunahooponopono o ka nupepa KUOKOA a me Pae Aina i Hoohuiia; - Honolulu Oahu.

        Aloha oe:-Ma keia pule ua nui ka pihoihoi o na ma'i lepera i ke kulana o ka noho aua mamuli o ka nele ana o ka wa ku mau o ka S. S. Lehua, ua koho aku kekahi poe he kuua, kekahi he imo nui, kekeahi he ma'i ua paa ia ka moko, aka ma ka Poaono nei ua ku mai la ka mokuahi Lehua me na lono kaumaha he kaua, aloha wale ia mau koko o kuu Lahui Hawaii i hookahe wale ia mamuli o na hoopunipuni a alakai hewa a ka poe manao kolohe.

        He leo mahalo kou a me na hoa ma'i i ka eleu a mikiala o ke aupuni e hoomalu a e malama i ka maluhia o ka Lahui a me ka hoomanao ana mai i keia Lahui nui iloko e ka nawaliwali, i ka hoona ana mai i mokuahi Lehua me na paiai, ola ia koko o'u e ka Lahui Hawaii.

        Ma ka Poalima nei la 11 ua hookuu ia na ma'i e huhuki i na kale o ke awawa e Waikolu me ka manao aole e ku koke mai ana e Lehua, nolaila ua ola no, a he minamina kou mea kakau i ka hoomau ole ia o keia mau wpwae i ka mahia ia e ka Papa Ola i ke kalo, oiai no na poine a pau e hiki mai ana ua loaa ka hilinai e ola ai na ma'i. Ma ka Poaono ahiahi la 12 ua hoea ae la ma ka hale oihana kekahi mau kokua wahine i ae ia mai nei e ka Papa Ola e hoi mai e malama i ka laua mau ma'i, ola ia mau makamaka nawaliwali a he mau hoa aloha ne nou a he mau hoa hoikaika ma na hana phono o Karisto, nolaila ua ike ia ka olua pule e hoomau i ka haua pono.

        Ma ka la Sabati nei ua noho ka aha kula Sabati o Kalaupapa a koho hou i Kau Kula hou no lakou, a me kekahi mau lala: Kahu Kula; M. K. Makaena, Hope; Wm. Notty, Puuku; J. Unea, Kakauolelo; J. K. Hopu, ua nui ka ohohia o na haumaua i keia mau hana a ke manaolana ae nei kou mea kanua e hoomau ia ana na hana pono.

W.K.K.

 

Ahi Puhi Kolohe ma Honolulu

 

        Mahope koke iho o ka hora 7 o ke ahiahi Poalima i hala, ua honi ia aku ka hohono uwahi ma kahi kokoke i ka Oihana Makai o Honolulu nai. A i ka holo ia ana aku e hanu i kahi mai o ka uahi, aia hoi ua loaa aku la maloko o ka hale laau o Mrs. T. R. Foster e ku nei ma ke alanui Kaahumanu, a i pau na keena oloko i na ioio W. C. Parke, E. Johnson a me J. K. Kahookano, A. G. Corea, A. Roa a me ka Hui Hawaii Hoopukapuka Dala.

        Ua hookani koke ia ka bele pau ahi a he manawa ole, ua mumulu koke mai la na kanaka ma kahi o keia pau ahi i hoike ia, a ua hiki koke maila no hoi na kaa ahi, a lawelawe iho la i ke Kinai ana i ke ahi me ka puahi a hiki i ka pio ana.

        Ua hoa ia ke ahi maioko ae o ka Hale ma kahi kokoke i ke keena o ka Hui Hawaii Hoopukapuka Dala a ua holo awiwi ae ia ma na paia e hamu ai. Aka ma ka hiki ana mai o na kaa wai a kinai me ka eleu, ua pie iho ia ke ahi a ke kolohe puuwai eleele i manao ai e hoopoino i ka waiwai e ka poe mea waiwai.

        Ua hoohuoi a ke paa ia nei ma kahi paa e J. K. Nakookoo, kekahi keiki ao kanawai oloke e ke Keena leio o Johnson a me Kahaokane, oia ka mea nana i puhi i ka hale, no ka mea, he nui ka poe e heeia nei ua ike ia oia ma kahi kokoke i kela pau ahi mamua koke iho o ka heni ia ana o keia pau ahi i kela ahiahi Poalima.

        Ke hole nei hoi kekahi lohe, ua i@oi@o ke Nakoekoo aooaoo i keia wa mamauli e kekahi kumu i maopepe ole i ka iehulehu.

        Ma ka noonoo hei o kekahi poe, he puhi ahi keia i like ka manao me ke ka poe kipi i hooiaia ai e pahi i ke kulanakauhale nei, ina i komo mai lakou ma ka pe Sabati aku o kela pule i hala mua. Ina pela io ka hoolala ana e like me ia e lohe ia nei ma o a maanei, alaila he puhi ka@ma kiekie loa maoli kela.

 

        Aole loa e maikai a oluolu ke ola ana o kekahi mea kino uhane ola ina he aaiole @ona akepaa a hiki ole ke lawelawe i kana mau hana me ka hololea. F. hahai ana ka nalulu a me na na waliwali e ae ma ka moali o ke ake ponalo. He mea oiaio keia i hooiaio ia ma na wahi o na poai oluolu akau iloko o ka hapaha kenetoria, o na

        HUALE A AYERS.

oia wale no ka LAAU HOOLA AKE makai loa i ikeia. E hoola ana i ka lepopaa, ka nalulu eha, na ma'i oloko o ka opu, a ma ke ano LAAU OHANA aohe ona lua e like ai.

        O ka Ayers Sasaparila, oia ka Laau Hoomaemae Koko kilakila, e haawi ai i ka ikaika a me ka hoeponopono ana ia loko o ke kino o ke o ka ili, e hoopau ana i na maluhilukanaka. E pepehi a ulupa ana i na PUHA,e hoola ana i na pohapoha hi e ke ola ana a e kipaku loa ai i na ano ma'i a pau. O ka poe ma'i no ka wali pono elo o ka ai, ka nawaliwali mau a ano ma'i e ae i ulu ae mai ke koko ino mai, he mea pono e inu i ka laau.

SASAPARILA  A  AYERS.

He laau e hooikaika ai i ka nawaliwali, a e hoopuipui mai ai i ke kino. Ma ka i@ ana i keia laau, e hoonoono ia ai ka ai ana, oluolu ka moe ana a maikai ke ola ana.

        O ka Ayers Cherry Pectoral laau, aohe lua ma ka hoola awiwi ana i na KUNU, ANU a me na PUU EHA. E hoola ia na KUNU KALEA a me na ma'i pili i ke ake me ka hikiwawe loa.

        O na Huaale a Ayers, na Sasaparila a me ka Ayers Cerry Pectoral, aia kahi e loaa ai ma ka Halekuai o ka

Hollister Drug Co. Lt.

Na Agena ma ka Paeaina Hawaii.

2514

 

KAKELA

ME

KUKE

 

Ka Halekuai Nui

o na

WaiWai LIKE OLE

 

NA MEA

HANA KAMANA AIPAU

Na lako pili hao @ukolo hale,

Na kepa,

Na lei ilio

Na kaulahao @

Na Pahi,

Na Upa,

Na kope hulu,

Na Pulup@

 

PALAU LIO

Na mea mahiai

Na au ho,

Na au koi,

Na koa bipi,

Na lei bipi,

Na kaulahao bipi,

Na uwea pa,

Na kaa paiaia,

Na mea piola,

Na ipuhao

 

Makau me Aho Lawaia

Na Iliwai

Na kaula,Na hulu p@a,

Na Pulumi,

Na pe@, me ka aila,

Na kope,

Na aila mahe

Na pakeke

 

Na pakeke hao,

Na kapu hao,

Na p@

Na kuk@pele,

Na u@ki a me

Na ipekukui

 

Mikini Humuhumu Kaulana

 

Wilcox, & Gibbs Hookahi Lepi

ka Remington Elua Lopi

 

        A mea na ukaea he nui loa, o @ a me ke@ ano.

Kakela me Kuke

@