Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 4, 26 January 1895 — Page 4

Page PDF (1.75 MB)

This text was transcribed by:  Joy Mcleod
This work is dedicated to:  Faith Kamanaolana Lyman

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KA NUPEPA KUOKOA ME

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

o ka Makahiki $2.00

No Eono Mahina         1.00

Kuike ka Rula.

HOOPUKALA I KA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

GEO. H. PARIS, Luna Nui.

J.U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.

No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

POANO          IANUARI 26, 1895.

KULA SABATI.

HAAWINA V.-Feb. 3.

Ua Pahaohao o Iesu.  Luka 9:28-36.

EIA kekahi, a hala ae la na la ewalu paha mahope iho o ia mau olelo, lawe pu iho la oia ia Petero, a me Ioane, a me Iakobo, a pii aku la i ka mauna e pule.  29  Eia kekahi, i kana pule ana, pahaohao mai la kona maka, a keokeo olinolino mai la kona kapa.  30  Aia hoi, kamailio mai la me ia na kanaka elua, o Mose laua o Elia;  31  Na mea i ikeia’ku me ka nani, a olelo mai la laua no kona haalele ana i kona ola ma Ierusalema.  32  A o Petero, a me na mea me ia, ua pauhia i ka hiamoe.  A ala ae la, ike aku la lakou i kona nani, a i kela mau kanaka elua e ku pu ana me ia.  33  Eia kekahi, i ko laua hele ana aku, mai ona aku la, olelo aku la o Petero ia Iesu, E ke Kumu, he mea maikai no kakou e noho maanei; e kukulu hoi makou i ekolu hale, nou kekahi, no Mose kekahi a no Elia kekahi; aole ia i ike iho i kana mea i olelo ai.  34  A i kana olelo ana pela, hiki mai ke ao e hoomalumalu mai ana ia lakou; makau iho la lakou i ko lakou komo ana’e iloko o ua ao la.  35  A he leo i pae mai noloko mai o na nola, i mai la, O ka’u Keiki punahele keia; e hoolohe oukou iaia.  36  A i ka pae ana mai o ua leo la, ua ikeia’ku o Iesu, oia hookahi no.  Huna iho la lakou, aole i hai aku ia hai, ia mau la, i kahi mea lakou i ike ai.

 

Pauku Gula.  Mataio 17:5.  O ka’u keiki punahele keia, ka mea a’u i olioli loa ai, e hoolohe oukou iaia.  MANAO NUI.  E pono ke hoolana i ka manao ma ka noonoo ana i ka pomaikai lani i paa no ka poe manaoio.  OLELO HOAKAKA.  He mau la mahope o ko Petero hoike manaoio, ua kono ia he mau haumana ekolu, Petero, Ioane, Iakobo, e pii pu aku me Iesu i kekahi mauna, kokoke i Kaisarea, Pilipi.  Ua manao koho wale ia o mauna takora ma Galilaia kahi a Iesu i pahaohao.  Aka mae ua oleloia ko Iesu noho pu ana me kona mau haumana ma na apana aina a puni o Kaisareia, aole oia ma Galilaia.  Ua huna paha keia wahi hoano o lilo ia i wahi kapukapu no na hanauna i ka wa mahope.  Ua kamailio e o Iesu e pili ana i kona kumakaia ia ana, kona kaulia ana ma ka laau kea, kona make ana.  Pehea e lilo ai oia i Mesia?  Ua pahaohao oia ia wa e hoike mai ai i keia mau haumana aole pili kona nani i na mea honua aka, i na mea lani.  28.  EWALU-eono, Mat. 17:1, oiai na hoahui o Lukia i ka la kamaili, a me ka la pahaohao no hoi.  LAWE-i na haumana ekolu, e like me ko Iesu wae ana ia lakou Luka 8:51, Mat. 29:37,.  29.  PAHAOHAO-aole like me ko Mose maka mawaho wale no, aka nae, e like me na kukuna o ka la, no loko mai ona.  30  MOSE-ka mea kaukanawai.  ELIA-ke poo o na kaula.  31.  OLA,-kona make ana, a me kona pii ana iluna i ka lani.  32.  PAUHIA,-aole nae i hiamoe lakou, aka, makahiamoe wale no, aka nae, e like me na kukuna o ka la, no loko mai ona.  30  Mose,-ka mea kaukanawai.  Elia,-ke poo o na kaula.  31.  Ola,--kona make ana, a me kona pii ana iluna i ka lani.  32.  Pauhia,-aole nae i hiamoe lakou; aka makahiamoe wale no, a ALA, oia hoi, hiaa lakou.  Aole keia he moe uhane, aka nae he hana maoli a lakou i ikemaka ai.  33.  Kukulu,-i mea e paa ai na mea kaulana, a mau ko lakou launa pu ana.  34.  Ao,-he ao uli, he polohiwa, aole he poluhiluhi, hakumakuma, he hoailona o ka nani a ke Akua, Pukaaka 40:34-38.  35.  LEO,-o ke Akua, ka Makua, Mat. 31:17, Ioane 12,28.  2Pet. 1:17.  36.  Hana,-mamuli o ko Iesu kauoha, Mat. 17:9.  I. KA NANI MAI KA LANI MAI, 28-31.  I hea i hele aku o Iesu ia mau la?  Owai na haumana a Iesu i wae ai?  Heaha na kumu no kona koho ana ia lakou?  Ua kapakahi anei ko Iesu aloha?  Heaha kekahi hana kupaianaha oiai ua pule o Iesu?  Ua pule aku anei oia e hoike ia mai ana kona nani?  Owai na mea elua mai ka lani mai?  Ua hiki anei ia Iesu ke launa pu me laua ke ole ke ano like?  Hea ha ko laua kumu manao i kamailio ai me Iesu?  Heaha na ano e o ko laua haalele ana i ke ola, Kan. 34:6;2;  2 Nal.  2:11?  Aia mahea kahi a Iesu i pahaohao ai?  Heaha kona hou?  Mataio 17:2?  Heaha kekahi mau olelo e ae e pili ana i ko Iesu nani, Hoikeana 1:13-16; Daniela 7:9?  Ua hoikeia anei ko Iesu ano maoli, Ioane 1:14?  Ua ike ia anei kona nana i keia wa?  Heaha ka manao koho pono e pili ana i ko kakou mau kino lani, Pilipi 3:21; 1 Kerineto 15:49?  Heaha na ano like o Mose a me Elia me ko Iesu?  Heaha na kumu no keia pahaohao ana o Iesu?  II.  Na haumana pilihua, 32,33,  Heaha ke kumu no ka makahiamoe o na haumana?  Ua hiamoe anei?  Ua ikemaka anei lakou i keia hana kupaianaha ma ko lakou mau moe uhane ekolu?  Heaha ko lakou mea i ikemaka ai?  Heaha ko Iesu nani?  Heaha ko Petero manao e hooholo ai?  Heaha ke kumu no keia manao2  Ua maikai anei keia hoike ano e no kakou no hoi?  Ua loaa anei ia oukou he mau hoikeana ano e?  Ua launa pu anei oe me na mea lani?  Ua kupono anei oe me na mea lani?  Ua kupono anei ko Petero makemake e hoomau loa ai i keia hoikeana mai ka lani mai?  III.  Ka mea hoike no ka lani mai, 34-36.  Heaha ka mea i hoomalumalu ai ia Petero ma?  Heaha ke ano o keia ao?  Heaha ka manao o Petero ma i ka wa i iho mai ai keia ao?  Heaha ka mea a ke ao i hoailona mai ai?  Owai ka mea nona ka leo mailoko mai o ke ao?  Heaha ka olelo i hoopukaia?  Hiki anei ia lakou ke lohe i ko Iesu leo?  A pau ka olelo ana, heaha ka mea hou aku?  Heaha ko Iesu kauoha i na haumana, Mat. 17:9?  Heaha na kumu no keia papa ana ia lakou?  He mea anei ia e hooikaika ai i ko kakou mau manaolana e pili ana i ka pomaikai lani?  E ike pono ana anei kakou i ko kakou mau makamaka i hala aku I ka lani?  MANAO PILI.  1.  Hiki anei ia kakou ke ike i ka pomaikai lani ke ole ko kakou pule ana?  2.  Ua hoomaopopo anei kakou i ka nani maoli o ka pono Karisiano?  3.  Ua manaolana anei oe e loaa ia oe he pomaikai nani ma ka lani?  4.  Ua kupono anei ko kakou noho mau ana ma ka welau o ka pomaikai uhane?  5.  E pono anei ia oe ke pule mamua o kekahi hana ano nui?

 

Ua Nienie Anei o Luna Iho.

I kekahi wa i hala, e hahai ana kekahi lunamakaainana o ke komohana o Amerika Huipuia i kona mau hoa o ke komite i kekahi wahi moolelo maikai.  O ka hapanui o na kanaka aole o lakou makemake e hoike pololei ia mai na olelo hoomakeaka ia lakou iho, aka nae hoi, ua uhi pu ia a nalewale na manao hoopinaea o ia ano i pili ponoi i ka mea nana e kamailio ana.  O keia keoni mana e hahai nei, ua ohule puni loa ia kona poo a kohu ipu aimaka, no ka mea, o na owili lauoho o kona mau la ui, ua haalele mai iaia a ua hele no hoi a hinuhinu ke poe me he malamalama la o ke aniani.  He keikikane ano eleu kana nona paha ka ekolu a eha mau makahiki i like no me ka makuakane.  He manawa i hala, ua hookamailio aku nei ka makuahine i ke keiki, penei:  “E hare, eia ke pii mai nei oe e like me kou makuakane.”  Wehe ae ia ke keika i ka papale kapu o luna o kona poo, a hooho mai la, “ E mama, ua nienie anei o luna iho?”

I ka wa e nakulu ai oloko o ka opu me ka eha, a hele moku ka lepo, alaila, e hoao i ka CHAMBERILAIN’s COLIC, CHOLERA a me DIARROEA REMEDY laau lapaau a e oi aku ana kou mahalo ke ike oe i kona hopena.  He oluolu, palekana a puhili ole.  He oluolu, palekana a puhili ole.  He 25 a me 50 keneta o ka omole, a e kuai ia no ma na halekuai lapaau a pau.  BENSON SMITH & Co., na Agena ma ko Hawaii Paeaina.  tf

 

“ O ka oi ma ke ao hoolookoa.”  Oia ka W.D. WOODRING o BORDLY KENNETUKE, e hookaulana nei no ka Chamberlain’s Cough Remedy (Laau Kunu).  Ke kamailio nei oia ma kona ike ponoi iho i ka inu ana, oiai o kona a me ko kona ohana ole ana mai nei no ia mai ka loaa ana i ke kunu koikoi loa a me ke anu, a ua hooholo oia o keia laau lapaau ka no ma na Halekuai Laau Lapaau pau.  O BENSON, SMITH & Co., na agena ma ko Hawaii Pae Aina.  tf

 

NA KANAKA  Dr. LIEBIG & CO.

Ka Kauka no na mai Kulama Malu a me Kuulala.

O ka Dr. Liebig laau hooikaika kino ola ka laau lapaau hoola maikai loa no ka nawaliwali ka emi o ke ano noonoo kanaka makua a me na mai malu, ka hoopio awiwi ia mai a me ka hoomakaukau no na hana o ka noho ana mare, ka oluolu a me na koikoi.  He hookahi @ $1 hoao e haawila mai ai a e hoouna ia aku paha me ka uku ole i kela a me keia mea e hoike mai ana i na @ mai.  E kipa a i ole e leta mai ma @ Geary St., @ komo @ San Francisco. @

 

( Mai ka Aoao Ekahi Mai.)

lakou iho ma ka aoao o ke Aupuni, ke haawi nei ia lakou i ka ae e noho mai ka makou mau hana aku a hiki i ka wa a ke Aupuni e hookuu mai ai i ko lakou lawelawe hana ana, a e uku piha ia no ko lakou mau uku hana oiai o kaawale ana:

Wilder S.S. Co.           Wilder & Co., Ltd.     H.Hackfeld & Co.      W.G. Irwin & Co.

Claus Spreckles & Co.            Castle & Cooke.          J.T. Watehouse.           C.Brewer & Co., Ltd.

Inter Island S. & N. Co.         Hyman Bros.   M.Philips & Co.          M. McInerney.

F.A. Schaefer & Co.   Theo. H. Davies & Co., Ltd.  M.S. Grinbaum & Co.

M.W. McChesney & Sons.     California Feed Co.    Henry Davis & Co      Hollister Drug Co.

Lewis & Co.    H.S.Tregloan & Son.   E.O. Hall & Son, Ltd.             Oahu Railway and Land Co.

Hawaiian Carriage Co.            Pacific Hardware Co. Woodlawn Dairy.       Schmidt & Son.

Na keia a me palapala malalo iho, e hoike no ka mahalo ia o ke Aupuni.

Waikiki, Ian. 12, 1895.

SANFORD B. DOLE, Peresidena o ka Repubalika o Hawaii.

Aloha oe:  No ka hiki ole ia’u ponoi ke haalele i ko’u ohana ma ko lakou home mehameha ma Kapiolani Paka i hiki ai ia’u ke haawi aku i ko’u mau hookauwa ana ma ka hana kiai e pale ai i ke kulanakauhale o Honolulu, ke makemake nei au e hoomaopopo lea oe aole i hoemi ia ko’u mahalo i na hookauwa waiwai nui i lawe ia e ka lehulehu e ae ma ke pale ana i ke ola a me ka waiwai, a ke noi nei au ia oe maanei e lawe no au i na lilo o na kanaka he iwakalua kumamalima e ohi ia ana i mau koa no ka malama hookahi mai ka manawa mai o ka hoala kipi ana, ma ke ano he hooiaio o ko’u minamina.        Owau iho no, W.G. IRWIN.

 

Honolulu, Ian. 14, 1895.-E kuu MR. DOLE Aloha:-Ke noi nei au e ae mai oe i keia kikoo dala no ka $1,000 e hoouna pu ia aku nei.  E oluolu e kaana aku i keia e like me kou makemake.  I ka hana ana i keia, e ae mai ia’u o pahola aku ia oe a me na lala a pau o ka Mana Hooko i ko’u mau mahalo kiekie iloko o keia wa ehaeha a me ka anoi nui a oukou e hoopau nei i keia kipi inoino, a e panai hou aku ana i ko’u mahalo i ka oukou mau hana a pau no ka hoihoi hou ana mai i ka noho ana maluhia a me ka palekana i na kamaaina o Hawaii.  Me ke aloha nui, e manaoio mai ia’u,     T. MAY.         O ka Papu Poahku o Makapuu, i pa ia i wahi no na kiai o ke Aupuni e pee ai no ka hoea aku o na kipi e auhee ana a i ole ia o na kokua paha o ka enemi e pil mai ai e hui me ka enemi.  Maanei i hoonohe kiai ia ai o Kikila Balaunu, Wili Laiki, A.W. Kaaka, Iauhea a me kekahi poe e ae a he 23 paha ka nui o na wati elua.

PA A PIO O SAM NOLEN, WIDEMANN, GREIG A ME MARSHALL.

Ma ka auina la Poaono i hala, Ianuari 12, ua hoouna ia he 36 mau makai kumau malalo o ka Hope Ilamuku Brown a me Kapena Makai nui R.P. Waipa no ka hanu ana i na kipi i mahuka kauliilil ma na kuahiwi mauka ponoi o ka apana o Kona nei.  Ua lawe ia ka puali makai maluna o na lio a hoolele ia mauka o ke awawe o Pauoa.  Malaila, ua naku ae lakou maluna o na puu, na kuahiwi, na lae pali, na awawe e hana ana o ake o ka loaa o aa kipi, aka aole i loaa iki kekahi a hoea wale i Manoa.  Mai Manoa aku, ua pili ae lakou ma ka pali a hiki i Palole, a mailaila aku ma na kuahiwi a hoea i Waialae, Wailupe a me Nui i ka la 13 mai.  Ma Niu, ua loaa ia Kapena Waipa kekahi mahui mai a Wm. Olomai, mahope o ka ninauin@ hookikina ana i kahi o na poe kipi e auwana nei, ma ka hoike ana mai aole i ike oia i na kipi a me ke lakou wahi e pee nei, aka na hoea aku kekahi kanaka i ona la i ka po o ka la 9 aku nei a hoike ua makemake ola e loaa ena waapa.  O na kanaka la, oia no o Pulaina.  Ua hoike keke mai o Kapena Waipo i keia mea ano nui i ka Ilamuku i ka po Sabati nei.  Mamuli oia ike, ua hele aku ka Ilamuku a me Henry Waterhouse i Kamoiliili, hopu ia Paiaina a lawe ia mai i Kuapapanui.  Ua ninauinau la keia Paiaina, aka ua hoole paakiki loa oia i kinohi.  Ma ka hora 9 a me hapa o ka la 14 ae, na ninaninau hou ia o Paiaina imua o ka Lunakanawai Kiekie a me Kinney loio.  Ua paakiki no i ka hoole a mahope o ke koikoi ia aku, akahi no a ae mai, ua helo io oia e huli waapa no Sam Nolena ma e mahuka ai, a o kana kaikamahine ka mea nana e lawe nei i ka @ e hanai ia Nolena a me kona poe e ae ekolu.  Ua hoouna ia o W.A. Kinney me na makai a me ka puali kiai o na kamaaina malalo o Kapena MC@ i Kamoiliili e hopu i na pio e pee ana maloko o ka ulu lanatana ma Kanewai Kamoiliili, ma ka aoao mauka o ke alanui Waialae e iho aku ai i ka uapo o Kamoiliili.  Ua hoopuni la kahi i poe ai na kipi, a ua hoouna ia kela mea lawe ai a na kipi i kahi i pee ai me ka olelo aku, “ua puni kakou i na koa a e kipu ia ana a make.  I mea e pale ae ai i ka make, e haawi pio oukou a e malama ia ke lakou ola ahiki @ o ka Ilamuku.”  Iloko o ka manawa pokole, ua puka mai kela poe kipi me ka hali, ai, a haawi pio mai la.  Ua hali awiwi ia mai lakou maluna o na kaa lio a hoopaa ia ma Kuapapanui.

HAAWI PIO OLOHELOHE O R.W. WILIKOKI NO KA PAHU AILA OLE E PEE AI.

Ma ka auina la o Ianuari 14 nei, ua hoike ia ae i ka Ilamuku ka lohe e Kale Hapakini, e loaa no ke alakai kipi hohe wale Wilikoki makai o Kahakaaulana.  Ia manawa, ua hoi Kahakaaulana.  Ia manawa, ua hoi aku o Hapakini maluna o ke kaa e kii ana ia Wilikoki i kahi ana i hookipa ai e noho.  Ua hoouna pu ia aku mahope o Hapakini, he puali kiai o ka poe wae no lakou na inoa:  C.A. Brown,  L.W. Wilcox,  J.F. Scott,  J. Ouderkirk,  L.L. McCandless,  F. Leslie,  B.L. Warson a me ke alakai kanaka, a ma ka hale pepehi puaa, noho malaila e kali ai i ka Hapakini hana.  Eia mae mahope o ka hala ana o kekahi manawa, ua hoi mai ke kaa lio me na pio R.W. Wilikoki a me Ioela Kiakahi a me Kale Hapakini a loaa ka puali kiai kamaaina haawi ia mai ia lakou e lawe no Kuapapanui.  Ma ka hara 5 paha, ua hiki loa mai i kahi paa me ka palekana a hoopilikia ole ia.  Ua hoike o R.W. Wilikoki imua o ka Ilamuku, ma ka Poakolu, Ianuari 9, ma ke awawa oia o Manoa ua emi aku lakou maluna o na puu e pinana ana ma ka mauna a ma Pauoa ae a Nuwanu.  Maanoi i hoehele ai e hoopau i ke kaua a e imi no kona palekana iho.  Wae ae la oia he umi kanaka mai waena mai o ka puali, a a-o ae la ma ka aoao o Ewa o Nuuanu ma kahi kokoke i na luawai o Nuuanu, a pii aahiki i Maunakiekie.  Aole he kiai i ike ia me 50 poe e ae, aka mahope o le kipu ia ana aku e na koa aupuni ma ke alahele.  Noho malaila i ka Poaha, po iho a ae ae, a i ka po Poalima, Ianuari 11, iho i Kalihi.  Ma ka po Sabati mai, iho i kai i ka hale makai loa aku o ka halema’i lepera.  Nohe malaila ahiki i ke kii ia ana aku e hopu a lawe pio ia mai.  O ka pau loa ana keia o na alakai kipi i ka paa pio.

 

KA PAPU POHAKU O MAKAPUU.

 

EIA O LILIUOKALANI KE PAA NEI HE PIO.

I ka hora 9:30 o ke kakahiaka Poakolu nei, Ianuari @, ua hooana ia aku mai ke Keena, o ka Akukana Generala J. M. @ i ka Ilamuku E.G. Hitchcock o ka Repabalika he kauoha “e hope koke ia o Liliuokalani Dominis mai keia wa aku a haawi ae iaia i ka Lutanela Colonela J.H. Fisher, ke aliikoa nui o na pualikoa ma ka Hale Mana Hooko.”  He manawa ole, ua hiki mai la o Hope Ilamuku Brown a me Kapena nui Waipa ma kahi a ka Aha Kuhina e halawai ana e ninau ina he mau hoenaauao kuikawa kekahi.  Aka no ka haawi ole ia aku ona mau kauoha hou, nolaila ua haalele iho la laua a holo aku ia no Wasinetona Hale maluna o na kaa lio elua.  Ua loaa aku mawaho o ka hale he mau kanaka kiai kakaikahi, aka aole nae i kue mai i ka mana hoomale.  Aohe no ke poe malihini a ke kamaaina o ka hale.  E moe ana ilalo ma ke keena moe, a ua puka mai no nae i ke keena nui e halawai me na makai.  Ua kamailio aku o Kapena Waipa i ka moiwahine i pau, he kauoha kana i hoouna ia aku ai e hopu iaia.  O kana wale no i pane mai ai, “ Heaha la hoi e hele aku au.”

Liliuokalani.

Ua haawiia aku iaia he mau @ te pokole e komo ai i kona aahu he eleele.  Ua hoonoho ia oia ma ka aoao o Brown, a o Waipa mamaua me ke kahu kaa.  O Mrs. Chas. Clark, ka wahine noho pu me ia i na wa a pau, ua kau ae oia ma ka lua o ke kaa, me ke eke paa lima, a hahai mai la mahope.  Ua hookele awiwi ia aku na kaa ma ke Alanui Rikeke a komo i ka pa Hale Mana Heoko a ma ke alapii mauka mai;  ku ke kaa.  Alaila lele iho la ilalo a kuikui mai la o Brown a me Waipa e pii malie ai a hiki iluna, alaila huli pii ma ke alapii koa o waena e kupaoi malie ai a hiki iluna, hoomaha.  Ua haawi ia aku oia i ka mana koa, a na lakou aku i hoopaa iaia ma ke keena e noho ia nei e ka Luna Hooia i keia wa.  Ua hoonoho pu ia o Mrs. Clark me ia iloko o ke keena e hoopaa pio ia la.  He umi minute mahope iho, ua hele mai la kekahi elele me ka olelo i ka po Poalua iho nei, ua makemake oia e haawi pio.  Eia ua lohi loa ke noonoo ae no ia mea, oiai ua kali loihi oia a ua hoonele oia i ka hoouna mai i kana palapala ponoi.

NA LAKO KAUA A LILIUOKALANI.

Mamuli o ka hoike ana aenei a Chas. H.Clark, kekahi o na hanaiahuhu a Liliu e paa nei no ka ohumu kipi, aia no lako kaua a ka Moiwahine  Wasinetona Hale, ua hooouna ia aku o Hope Ilamuku Brown a me Kapena nui Waipa e hele e huli, eia nae ua loaa aku nei he 40 a keu poe kanaka ua houluulu ia a e noho kiai ana.  Me ka hana nui o Kapena Waipa i hoopunipuni ai i pau i ka huli ana.  Ua loaa aku malalo o ka hale ua huna ia, he 11 pupanapana, 13 pukaupoohiwi raifela Springfield, 21 pukaupoehiwi raifela Winchester, 5 pahikaua, 38 kahei ili piho i ka pola raifela, 8 kahei ili piha i ka pola pupanapana, 1000 poka pu a me 21 mau boma pahu.  O ka Ilamuku E.G. Hitchcock o ka Repubalika, ka puniu noonoo eleu, ka hooko kanawai puhili ole a me ka weli o ka oihana hoomalu.  Ma keia kana kipi o 1895 a na Anee Alii i ka Repubalika, i hoolala loihi ia e ka enemi no kekahi manawa, a i hakilo loihila e ka Ilamuku me ka maopopo iaia o na nee ana a keia poe ohunu kipi, ua hoea mai ia ma ka po e ka la 6 o Ianuari, 1895, ma o ka lawelawe a hoohana maoli ia ana o na mea kaua a i kukala mua ia mai e ka enemi ma o ke kipu ia ana o Chas.  L. Carter a make na kela po poina ole.  Aka, ua ako awiwi ia aku keia hoala kaua kipi i kona wa i opuu ae ai ma o ka eleu la o ka Ilamuku ma kaua hana, ka pualikoa ma kena aoao a me ke ala lokahi ana mai o na kiai kamaaina a me ka lehulehu e haawi i ko lakou mau kokua i ke aupuni.  O ke kinai ana me ka puahi i keia kaua kipi, ka hepu ia ana o na alakai kipi a pau iloko o ka hebedoma hookahi, ka hopu ia ana a paa pio o Liliuokalani Dominis, a me ka hakihakiia a lewa o ka iwikuamoo o na kipi, ua hoike mai lakou ua ikaika loa ka Repubalika a na kelo kena aa ilailo.  O Kapena Makai Nui Robt. Parker Waipa, ka mea o ka oihana makai i lilo ai ka hanohano o ka hanu ana a loaa ke kanaka nana i huna ke alakai kipi Sam Nolena a me kona mau lutanela Carl Widemann, W.H.C. Greig a me L. Marshall ma kahi kokoke i Kanewai, Kamoiliili, oiai lakou na kipi e pee ana me ka manao e hoolimalima i waapa, kau malu maluna e la illa a hole kuewa i ka moana a malia o loaa ae i kekahi moku kalewa wale ae, lawe loa ia i na aina e.  O Kapena Waipa ka inoa kaulana loa o ka oihana makai, ka eleu, wiwoole a me ka puhili ole ma na hooke kauoha ana a me ka hanu hele i na poe hakihaki i kanawai.  He 39 wale no ona makahiki ke hiki ae i ka la 15 aw nei o Mei, aka, he puulu keika kana aohe i kana mai.  He kapena alii koa oia mamua malalo o Kalakaua, aka, i ka hoehu kana ai a Wilikoki i ka 1889 a mahope iho, ua waiho.

KAPENA MAKAI NUI ROBERT PARKER WAIPA.

oia i ka noho ana kapena koa a hole i ke kunikuni a kiolaola leta i ka Haleleta Nui.  I ka lilo ana o Mr. Wilson i Ilamuku, ua hoonohoia i kapena makai no ka halewai lala o Waikiki. Malaila mai ka noho ana ma ka oihana a hiki loa mai i keia la.  Oiai, ua eo ia oe ka inoa a me ka hulu keokeo, hoomau aku oe i ka paa i ka inoa hanohano.

KA NOONOO MAIKAI O KE AUPUNI.

I kela la keia la mai Ianuari 7 mai, e hopuhopu ana ke aupuni me ka palapala hope ole i na poe anee alii o ke kulanakauhale nei a hoopaa ma Kawa, na haole a me na kanaka, ka poe i loaa he mau ike e hihia ai.  E hopuhopu la ana no hoi na poe i hoomaopopo ia ua hele i kahi o Batalamana i ka la Sabati i hoomaka ai ke kaua, ka poe no hoi i komo kine i ke kaua i ka Poakahi ae a mahuku e hoi i na kauhale i ka po iho, ka poe loaa aku e auwana wale ana i ka po me ke ao, a ma ka hahai ae no hoi o ka poe i paa mai o mea a o mea kekahi, a pela aku a pela aku hiki i ka ike ana o na elele o na aina e a me na kanikela ke hana nei ke aupuni me ka lima ikaika e kinai ai i keia kipi ino a na kauwa kuapaa makawela i hoolala ai e komo poipo mai i ka po, e kipu wale i kela a me keia kino uhane oia, e hoopahu me ke dalmenaita i na hale aupuni, e luku wale i kela a me keia kino kanaka a keia poe puuwai eleele i lili mua ai ma ke ano pilikino, e puhi wale i na waiwai o ka poe kuonoonoo o ka aina.  Ua hoao ia he elua mau puhi ahi kolohe i ka hebedoma i hala, ma ka halekula o Kaulu wela a ma ka ha’o ma alanui Kaahumanu.  Aole i loaa ka mea nana ke ahi kolohe o Kauluwela, a ke paa ia nei ma ka hoohuoi ka mea nana i manaoio nana i pahi kolohe ka hale ma alanui Kaahumanu.  Ua pio e wale @ e keia mau ahi puhi kolohe a elua @ o ka lilo ana i ahi nui.  O ke kumu, ua paa na wahi a puu i ka hoonojo ia me na kiai, a ua haawi wale @ a me keia I kona mau @ ke aupuni maikai.

 

KIPU NO KA PUNI ANA O ELUA MAKAHIKI.

Hora 12 awakea o ka la 17 o Ianuari, na hoo@ ia ka puni ana o na makahiki elua o ke kua ana he ano aupuni okoa ma Hawaii nei, ma ke kiia ana o na kaai pukuniahi he 21.  Mai lilo keia i la kulaia nui, pepehi kanaka e hoi na @ Alii.

 

Na Poe i Hopu ia a e Paa Pio Nei

FNA POE OHUMU KIPI I HOPU IA.

Na Haole.

Ashford, C.W.                        Lycurgus, G    Ashford, V.V.             McDowell. A.

Brown, J.         Mailer, A.        Bowler, J.F.     Norrie, R.

Camarinoa, P.G.          Peterson, A.P.             Cranston, J.     Peterson, N.

Creighton, C.              Radin, John     Davis, Capt W.           Rawlins, T.

Dunwell, C.     Redwaid, F.B.                        Denrell, J.        Reis, Manuel

France, Edward          Reynolds, W.F.           Gabriel                        Richard, W.H.

Gulick, C.T.    Rooney, P.M.              Harrison, F.     Rosa, Capt. J

Hewett, A.M.              Seward, W.T.              Johnstone, J.H.            Thomas, E B

Juen, H.           Walker, J.S.     Kenyon, G.C.              Walker, J.B.

Klemme, Carl              Werthern, H von         Levey, L.J.      Wundenburg, F.          Huina @

Na Hawaii.

Aea, Joe          Kamaka           Aea, John        Kapu   Ahia, W

Keamalu          Ahia, S            Kaia     Alapau             Kauhane, H.

Analuhi, David           Kuaiwa            Baker, J K       Kaauwai

Bartow, C T    Kukalahiwa     Beni, G K        Kauha, J K      Bill, W

Koa, D K        Boyd, Robt     Kapu, Hiel       Clark, J            Kanuha, D

Clark, C H       Maele, B          Cummins, J A             Mani    Daniela, W H

Defries, H       Makanahoa      Defries, John   Maealoha         Mokuhia, J

Fero, Henry     Mainalolu        Fernandez, Abraham               Makakoa         Fredenberg, Geo

Maimaloa        Fredenberg, J              Maka, A          Hakalaau, W               Maile, C R

Haui                Molteno, C      Heleluhe, J     

Makalena         Hola, S            Maki    Huihui,H         Naiwi, Jack

Hutchison, W K          Namalelua, J    Kaina   Niolo   Kiamauu          Oili, W

Kama, J           Ohele   Kapiioha,S      Olepau, W       Kauakaole, K  Opunui            Kanakaole, W

Opunui, W      Kauaua, D       Palolani, J        Kaaua, J          Pahukoa          Kahoiwailani  

Palea, H           Kupono           Pueo    Kekaha, S        Pahau, Alex

Kaae, W F       Paoo    Kahalewai       Poor, H F        Kaimi, J K

Prendergard, J             Kalaukoa, J     Rogers, H        Kokala, I         Sing, E T

Kealakai, W H                        Swinton, H      Kalalau, S        Silva, M           Kaohiwaena, S

Stillman, O K              Kahoa              Smith, Alex                 Kini                 Talbot, H

Kamalu            Testa, F J         Kaunamano, J K         Townsend, Geo           Kuakaula

Ulukoa, H C                Kaaha, J          Ulukoa, T        Kaluahine, S    Waila

Kaimimoau      Wahia              Kalanianaole, J            Welewele        Kina    West, @

 

                                    Huina 113

NA PIO A KE KAUA I HOPU IA.

Na Haole.

Carianne, A     Fitzgerald, A               Greig, W H                 Marshall, L      Huina 4

Na Hawaii.

Aterahama       Ai, T                Auha               Bartow, C       Bertelmann, H F

Bipikane, J W              Damian, D       Enoka, H         Edward, Henry           Hanupau, J

Haha                Hukiekie          Hokii, P           Hikiau             Hiekahi, Ioela

Honoluia    Hookano, S    Hookano, P    Ihu, Bill    Inob, J    Inaole

Joe   John    Johnny    Kalua    Kalili    Kekula, John    Kaona

Kala, Peter    Keaupuni    Kahoomanawanui    Kahananui    Kalaeoio

Kahahawai, J    Kaiu, S    Kiliona    Keanu, Sam    Kini    Kaia, S

Kilohana    Kaloa, S K    Kamuela    Kanoho    Kanehe, H K    Keoho

Kaniela    Kauainaole, W    Kaihe    Kaohimaunu    Kaanaana    Kahilau

Kamali,W    Kaohi, H P    Kamai    Kaho    Kaaihiki    Kona

Kiao    Kane    Kauli    Kaanapu    Kahue    Kawelo

Kanekoa    Kiliona    Kalauwalu    Kahikikolo    Kanahele, S    Kekoa, W

Kaanaana    Kahaioa, J W    Keliikuewa    Kakaio    Keoni    Kia, S

Kuhio, M    Kolomana    Kaawa     Kaholu    Kupihea, S    Kawika

Kealoha, David    Kiha    Kamiko    Lane, Jas C    Lane, W C

Lane, Pat    Lane, Lot    Lane John C    Liwai    Mahoe, K J    Mahoe

Mahoe    Mahuka, J M    Mio, Sam B    Moepali, @    Nowlein, S

Nakaikuahine    Olohia, J L    Paiaina    Pila    Pehu    Pea, W K

@    Pua, S K    Pio, J    Pihana    Pipi    Pike, J    Poole, T

Paa, D    Poonika    Pahia    Punalua    Pedro, T    Pohaka    Pohaku, K

Ross, M K    Silva    Waha    Wailama    Warren, C    Widemann, Carl  

Wilcox, B W    @    Huina @

NA POE I HOPU IA NO KA NINANINAU.

Na Lahui e.

Chin, L T    @    Mendoza    Moo, Yee    @    See, Nip    Sing,Ho

Young, @   Warren, C F         Huina 13

Na Hawaii.

Aiona    Enoka    Hakuole    Haamea    Kauhai    Kaloio, J

Kealo    Kekipi, J E    Makanei    Mahawalu    Markham, Geo

Nakookoo, J K    Naiei    Naeole    Paakaula, S    @

Huina @    Huina nui @