Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 4, 26 January 1895 — HOEHU KAUA A NA ANEE ALII! Ke Kipu a me ka Make ana o Charles L. Carter. PAU I KA HOPU PIO IA NA KIPI! Hakihaki na Iwikuamoo o ka Poe Kipi Hohe Wale. PAA PIO WILIKOKI, NOWLEIN, GERIG, WIDEMAN, MARSHALL ME PIPIKANE. Puehu Liilii na Kipi o Lao Ahi i ke Poha ana o ka Poka Pahu-Pee na Kipi a Haawi Pio Okoa Mai-Lia ka Io o na Alakai Kipi-He Uwe Walo no ka Hana no ka Make. PAA PIO O LILIUOKALANI HE PAAHAO! [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HOEHU KAUA A NA ANEE ALII!

Ke Kipu a me ka Make ana o Charles L. Carter.

PAU I KA HOPU PIO IA NA KIPI!

Hakihaki na Iwikuamoo o ka Poe Kipi Hohe Wale.

PAA PIO WILIKOKI, NOWLEIN, GERIG, WIDEMAN, MARSHALL ME PIPIKANE.

Puehu Liilii na Kipi o Lao Ahi i ke Poha ana o ka Poka Pahu-Pee na Kipi a Haawi Pio Okoa Mai-Lia ka Io o na Alakai Kipi-He Uwe Walo no ka Hana no ka Make.

PAA PIO O LILIUOKALANI HE PAAHAO!

KA MAHUIHUI MUA O KA HOAKOAKOA ANA O NA KII'I. Mai ke kukahiaka a hiki 1 ka aulna la o ka la Sabati, lauuari 6, ua ikeia na kanaka o kakahe ana i Waikiki, ma na lio, na kaa hapau ml ame ka hele wawae ana. Nolaila, ua hoohuoi ia ke liuliu nei na aneo alii e lele kaua kue mai maluna o ka Repubalika a me kekahi mau lohe oae no liol i kiu ia. Noiaila i hoopukaia ai he palapala huli i ka hale nolio o 11. F. Bertelmann makai i>onoi o Lae Ahi. 13a lioouna ka Ilumuku ia Hope llamuku Brown, Kapeua Makai nui Waipa a me 6 mau makai e hooko i ka paiapala huii. Ia hele ana aku, ua kue U mai t aua emi mai la na makai ihope, oiai ua ku mai la o lutanela Hoii i ka pu a ka enemi. Ua holo mal o Mr. Brown a i Sans Souci telepone i ka Ilamuku, ua kipu ia a ua ku o Holi, o hoouna hou mai • mau kokua. Ua hoouna hou ia aku he puall makal malalo o Kapeua Kahookano, a he mahele koa kumau malalo o n«t iutaueia Kiog a me Coyne. Ua hoouna koke la ka lohe i ka oihana koa ana kahea ia na kiai kauiaaina o ke kulanakauhale. Emoole ua akoakoa mai na puallkoa pualu a ua hoonoho kiai ia me na puali kumau elua Ea me F. Ua ku iaua me ka makaukau inawaa pau, maloko o ka hale Mana Hooko. O na komopani pualu, e like me A., kapena Smltli, ua hoonoho kiai la ma ka haio hookolokolo; o ke komopani B, kapena Wall, ma kona wahi no ma alanul Beritania; o ke komopaai C, kapena Camara, ua hoonohoi ia ma ka halo paikau ma Manama*! na; oke komopani I), kapena Chan i Wllder, ua hoonohoia ma ka hale paikau na Haiuioeipo; o ka hapalua ! 0 ko koinopanl kipu poloiei malaio o kapena Kidweil, ua hoonohoia ma ka luakiai o Kaukoaao, a o kekahi hap4 o kola kemopanl, malaloo iuUaela Dodgo, ua hoonohoia ma Kawaiahao. O na kial kamaaiaa lehalohu pua- N lu o ko kuUnaluiukalo malalo o na kapena MoStocker a iuo M«my, ua hoonohola aaa kia hato olhaaa makai me ka Hamuku, ana Uaa aku o hoouaa! o a lamei ma na wahl i »akemakoU al na hookauwa ana a na kiai. Ua m&kaukau maoli ko aupu--01 me keia ssau puaii a ua hillnai maoli ia e keia poe. Ua hoonohoia Uioii ma na huina alanui ano uui a I uul ke kulauahauhale.

1 keia wa, ua nee hou aku no ka lua oka manawa ka puali makai malalo o Brown a me Walpa no ka hale o Batalainana me kekahi mau poe kokua e ae C. L. Carter, A. W. Carter, Jas. B. Castle a me Jake Atkinson. Ia Brown e heluhelu ana i ka palapala liuli, ua paapaaina mai la na kipu a aa enemi mawaho o ka hale, a ua ku mai 3a o C. L. Carter i na poka a ka eneual a make ma ka wanaao mai o ia la ae. Oiai ka hope Ilamuku a me kekahi makai o Luahiwa a me J. B. Castle e malama ana ia C. L. Carter iloko o ka hale e paa ana ia Berto!mann, ke lohe nei iakou i ka paapaaina o ke kani a na pu, oiai hoi o Kapena Waipa ame kekahi makai e ae e pale ana me ka lima ikaika i ole ai e ki hou la mai, aka, aole no nae i nele ka hihio ana mai o na poka mai na wahi e mai. O ka mea pomaikai wale no, o ke ku hou ole mai o kekahi mea, oiai ua naholo liilii aku la i o a ianei ka enemi. Ua alualu aku hol i oa ianei me ka paa i na pio a hiki i ko na uiakai kauliilli ana io a ianei, aka me ka manao paa nae uo ka hookauwa kupaa <malalo o ke aopani. Ua nalowal* o kapena Waipa a me kekahi mau makal, me ka hopohopoia, ua make paha, a i oie ua hopu pio ia eka eneml. Aka, iKa hora 5 wanaao, ua hoea mai o kapena Waipa ike kulanakauhale nei me kona mau makal. Ua paa mai i ka hopu ia i kela po Sabati, o Henry F. Bert«lmann, S. P. Mio, Kalua, John C. Lane, David Kealoha, Kiha, Kamiko, Hiklao, Pipl, Peter Kala, Jas. C. Lane, W. C. liane, Honolulu, Kaawa, Kaholu, a eia lakou a pau na Kawa e hoopaa la mai nel. E hoomaopopoia, ma kela po Sabati, oiai e klpu la ana namakal ma kahi nohoo H, F. Bertelmaan ma Lae Ahi, aia hol, ua hoohele mai ko Samuel Nowleia mau koa olo! mua e hlki I ka uwapo o KamoiUUi, eia nae ua hiki e aka na makai malalo o Kanao 1 ka huina o na aianal Walalao am« Kaialani. Nolaila, iko na poe koa kipl he umi hoea ana mai mo ka makankaa 1 na pu a me aa lako kaua, ua halawal iakoa aa makai aua hopo ta aku. I koia wa, «a ki mai la kokahi klpi t kana pu a ua ku mai ia o David laokana n& ka Uaia, aka, ua hopa ia aku no aae a m paa mai he ekolu maa pio* Ela o Lokana ke lapaau ia nol ma ka haleuial a o oia ana.

I ka wanaao Poakahi, oa hoouna ia oT. B. Momy a me konn puali kiai ma na kaa lio ma Kamoiiiiii e kaua aku ina kipi. Ua holo aku lakou me ka loaa ole o ka eaeml, a ī ;ke kokoke ana ma Palolo, akahi uo a ikeia ka enemi • kipa mai ana ia lakou mahope inai oka pa pohako, Ua emi mai ko Marray puali kiai i hope, a ua holo ioa mai oia i Honolulu nei e hoike al ike poo oihana kaua. Ua .hoeana ia he puaiikoa kumau me* kapena Zeigier i Palolo me kekahi pukuniahh NA POE HALA OLE I PAA PIO IA E KA enemi. I keia Sab*ti heoknhi no, oiai kekahi poe haoie kane a me wahine oia o H.A. Isenberg, J. J. McDonald Mrs. Pray, Miss Able Gurney a me kekahi-poe e ae, e hoi mai ana mai Waialae ma Kaaiawai ae, aia hoi ua hopu plo ia iho la kela poe haoie e na kipi i akoakoa ae malaila a hoopaaia aku la iioko o ka hale noho hoooaaha o Antone Rosa ma Kaalawai. Ua man&o aa kipi oka hoopaa ana ia lakou maiaila aole e hoi mai i Honolulu nei, oia ka mea e lohe ole ai ke kulanakanhaie i ko na kipi hoakoakoa ana a hiki Ika wa a lakou i manao ai e kai huakai poipo mai maluna o Honolulu I ka hora 1:80 wanaao Poakahl, lanuari 7, 1895. KA MAHELEHELE ANA I NA PUALI KIPI. Me he mea la, ma ia Sabati no, ua maheleheie ia na puali kipi, o Sam Nowleia a me kona puali ma Palolo mai, a o R. W. Wilikoki a me kona puali ma Lae Ahi. Oko iakou makemake e kai mai keia mau puali ma kela mau alanui elua a hiki i Honolnlu nel i ka wa e napoo ai ka mal oia po Sabati a lele kaua -m&i kulaaakauhale. Eia nae, ua heopahua e ia mamuli o ka mahui e ana o ke aupuni i ka lakou mau lioolala hana. KO NA KIPI 110AO ANA E LOAA KE ALAHELE O KAMOILIILI. Mahope iho o ka lono ia ana mai o k<« hoala kaua makai oka haie noho o Berteimann, ua loho pu ia mai aia kekahi huakai mauka mai o ke alanui o Waialae e hele mai ai i Kamoiliili, aka, mamua oka hiki ana mai o na kipi e lawe ia wahi ia po, ua puka e aku o lutanela makai Kanae a me kekahi mau makai maiaila a ioaa akn ia na kipi e Iho mai ana e hiki i ka huina ona alanul Kamoiliili ame Kaiuiam. Malaila,! ua hakaka na makai me ke koio me | na klpi a hlkl i ke ku ana o Lokana l makai ika p» aka enemi aka ua! paa mai no nae he mau pio ia poe makai. NA ALAKAI O NA KIPI. * OR. W. Wllcox a mo Samuel Nowleio, o laua na alakai kino o na klpi ma ke kahua kaua, a o ko laua | mau paalalo iho, oia o Carl Widemann, J. W. Pipikane, Charles Warren, īx>t Lane, W. H. C. Greif. O na poe malalo o R. W. Wilcox, ho pee hou loa i ike oie i ke kipa.

KUKALA IA KE KANAWAI KOA. Ma&ope iho o ka hora 7 kakahiaka Poakahi, laau«ri 7, oa kakala ia ke kaoawai koa e noho »ana ma ka mokupuni o Oahu, a noiaila eia keia mokupuai malalo • ke kanawai koa. NA HOOLAHA PAPA. Ma kn P«akahi no, oial oa knkaia ia ke kanawai koa ma Oaha nei, oa hoepoka ae ka Akokana*Qeoerala Jno. H. Soper malaio o ke kaooha a ka Alihikaoa Nai ka Peresidena o ka Repobailka t oia ke Kaooha Heia 13, e hoike ana o ka poe a pau e ioaa aka ana ma na aianoi o Henolulo mawaena ona hor* 9:30 oka po a me 5 kakahiaka, • hep« ia akoo aia no ka palekana al heolako inna ia no ka paiapaia ae hele po, Ua hooUha la aai na poe a pao e paa ana I na mea kaua e hoike akn i ka Uamako mamoa ae o ka hora 12 • ka Pealaa* lanoili $. Ua heopaka hoo mai km Akokana Qenera!a J. H. Soper I ke Kaooha Hela H, e p«|Mi ana i na kanakaa pao, aolo e komn ak« mawaenaona lalna koa e klai ana mai mai a hlki Ike awawa o Nooano, as)« Im>l e hlkl ke ltM*ele iho iaHonM sel s hola ik» na a m me ka loaa o!e o ka palap&laa*.

OKAHALA KAIII I HOOLELE IA AI NA LAKO KAUA A XA KIPI. Mahope iho o ka hoopahu'a ia ana o ka heolele ana mai i na pu a me na lako kaoa e ka mokuahi Waiaianalo a kiola malok# oka pi heahu aila mahu ma Kakaake i ka po Poaha lauuari 4, kahl mua i hooholo ia ai malaila e h*olele ai, kaana aku ī na anee alii, maki aku me ka malu a poipo maluna o na pa hale aupuni, ua emi hou aku ka Waimanalo ihope a hoolele ae la ma Kahala ma kela huli o Lh© Ahi. Malaila mai i hoohikihiki ia ai ma ka aina a hiki i Kaalawai ma kaiil o Antone Rosa a me W. Jas. Smitb. Ma ia mau wahi i wehe ia ai no ka hoohana ana no ke kaua aku i ka wanaao Poakahi ae. Oka houluulu ana nae i hooiaia ia no ka naki mai i ke kulanakauhale nei ma ka hale noho o Bataiamana, eia nae ua ho«puhili wale ia no a hiki i ka paa pio ana o na poe klpi a pau. O ka hale o Ilaoale Batalamana, ke kahua hoomoana o na anee alii ma ka la 6 o lanuari, a o kahi i kukala mua ia ai ke kaua o na kipi ika Hepuhalika, ika wa ana makai o ka oihaaa hoomalu e hele aku ana e huli me ka palapala hopu ma o na lohe la i loaa i ka Ilamuku aia ke hoahu la nei na meakaua malai. la. Eia nae, ika hooko ana ika

mana o ke kanawai, ua kipu ia mai la na makai aku o Holi, a pakele mahunehune aku ka nui mo ke kapena nui a me ka Hope Ilamuku, oiai hoi e uwe ana o Mr. Carter no kona eha nni i ke kn ana i na poka a make aku ai. Oka halau maluna aku o ke kii malalo, he wahi ia no na waapa e kau ai. A o kela mau waapa no, na mea hoohikihiki pu. O Henry F. Bertelmann, ka mea nona ka hale i kliia ai o Chas. L. Carter a make i ka po o lanuari C

makai iho o Lae Abi, ma kahl! o Kaloaahale, ke kahoa i hoolala ia ai na mea kaua kipi a na J aoee alii, a I maoao ia malalla e ! kaana ia ako ai na pu i na kanaka. £ia hoi, mahui e ke anpuni a hoaka e ia mamoa o ka hoohoio lea ana 1 na papa kuhikuhi bana o ke kaiana I ke kuianakaohale o Honolala i ka wa e napoo ai o ka mahioa ia waaaao ae, lanuari 7, me ka manaoe iele poipo mai a klki pn aka i keia a me keia klno ahane a ialeoa t maaaoino ai, a e pihi aka hoi i na hale o ka poe waiwai me na dainemaita. O Kapeoa Wm. Davtsokamokaahi Waimanak», ka mea nana! kii i na po a me na lako kaoa a na anee alii kipi a loaa ekn Hanaoka mokiikuna "H. B. Wahiberg" mai Kapalakiko mai. D'a kohoia he 1000 ka noi o aa pa eal/eia a me 40,000

poka i Uw6 ia mai a hooiiiU iluna o ka mokuphi Waimaoalo mawahoo ka moana, na Waimaoalo i !awe a hoolele Ililii ma na wahi i kuhiknhi ia ma Oahu nei. Ua hoolimaUoiaia

MANALO. keia kapena e W. H. Rickard e kii i na pu a me na poka no ka uku he $10,000, aka he $20 wale no 1 hookaa mua ia i kinohi. O W. H. Rickard, ka mea nana i hoolimalima i ka mokuahi Waimanalo e kii i na pu a me na lako kaua a loaa aku iluna o ka mokukuna kuwaho H. R. Wahlberg, lie luna mahiko nui oia no Ilonokaa, Ha-

makoa, Hawaii mamua, he haole kuonoono a kaniaaina ia Hawaii nef. Eia oia ke nolio nei ma Ho-

n .lulu i keia mau la aku nei i hala me ka ohana. O Samuela Nolenn a me RobaU W. Wllikoki, na alakai hohe wale 0 ua anee alli kipi i ka Repubalika, na hapahaole puhikole a me aeahaakae hoonluahewa i ka naanao o na kanaka 1010 hehee a i paipai e hapai Ina mea kaua me ka holu pu ole i

m hopena ehaeha a me na hoopal { kakaoh» o ke kipi k» Inu» Ike no he m&a mea laua i honi 010 i ka uwahi o ka pftutlā, a i koiao ole i na fcthoa kaoa i ka wa iiakāka. Ma\mm o ko laua maa poo e kan ai ka

maewaew* o na kamalii a me oa kaaaka makoa hupo i aUk&l la a punl wale, no Ukoo ua oMk«a--hine a «ne na wahiae e paiaoma mai nei oo ka lakou nau katnalel aioha. O Carl WiUemano t ke keiki a kekahi kanaka nui koononno iiokoo

ka aina, he ohana iooa haoohano a mahalo ia, oia kekahl i koooo pu iloko o ka naele o keia kaua kipl i ka Kepuhalika, ka hewa hoi nooa ka hoopai ho make waie no. He m»\'\ haohao kona hui pu atia ilokoo keia puali o ka poe unu i helu oleia e a o mauna i kona ola. K puhill anei ka mana o ke kanawai no ka poe e Uke me ia, a I 010 he kanawai okoa anei ko ka poe kiekie mai ka I>oo uou pehi iole aku? K hookuu uku ike kauawai e hele ma kona ala o ka poiolei. O W. H. C. Gieig, kokahi ona lutanola o ka aoao kipi malalo o Wilikokl, a I pee like ma kahi i huna maiuia ai ma Kanewai Kamoiliili, ua hanau ia oia e na makua Berita* nia ma ka mokupuni lepo manu o

Fanning, a 1 nolio paahaoa lolhi mo Lewers a mo ('ooke he mau maka* hiki, a e ohi ana 1 ka uku hana maikai. He anee alii ikaika oia ma na ano a pao, ame he mea la me ia ano no oia i hihia ai ma ka amiumi me keia poe ae la. O Louis Marshall, kekahi o na kanaka oplopio i hei i keia kipi akea mai 1 ka Repuballkao Ilawaii, Beritania keaa mau makia a ma-

loio o ka haleknai ili o W. E. Fof»ter ma aUnoi papu kaaa hana. Ke olelo laula ia nel, maiioko mai o kona wahi hana i hooiako ia al i» kah«i iii waiho poka ki kanika o ke koko ana.

NA KOKUA AKKA f KE AUPUKI. Hoaolulo, Jan. 14, 1895.—0 asakoa • na hni r.o Ukoa naiooa malalo iho, ka poe no lakoa na kakaoolele a me na poe hana e hookaawanel la

lnkou ibo om ka »wto o te Aapaoi, ke haāwi nei U Ukoa i fca ae 0 ooho mai ki makoo maa haua aka a hiki ika wa a ke Ao{Kioi • ho«»kua mai ai i ko lakoa iawelawe hana aea, a • ako plha ia no ko Ukoa maa ako baoa *Ui e kmawale ana: Wilder a & Co. Wilder ā Gx, Ltd. H. EUckfeid & Co. W. G. Irwin & C«. CUoa Spreckle* A. Co. Castle A Cooke. J. T. Waterhouse. C. Brewer «fc Co., L't"d. later Ldaod S. £ N. Co. Hynan Bros. M. Philipe <k Co. M. Mclaeroey. F. A. Schaefer & Co. Theo. H. Dtvies & Co., L't'd. M. S. GrinbauiD A. Co. M. W. McChesnev <k Sons. CaliforDia Feed Co. Henry Davis & Co. Hollister Drog Co. Lewia & Co. H. 8. Tregloan & Son. ! E. O. Hail & San, LTd. ! Odha Rirlway and Lnnd Co. Hawaliau Carriage Co. Pdcific Hardware C'o. WoōdUwn Dairy. j Schmidt & Son. | Na kela a me keia paiapala niaUlo iho, e hoike no ka mahalo ia 0 ke Aupum. | Waikiki, lun. 12, 1895. Sanford B. Dole, PereBidena o ka HepuhaUka o Jlawaii. Aloha oe: No ka hiki ole in'u ponoi ke haalele i ko'u ohana ma ko lakou home mehameha ma Kapio* lani Paka i hiki al ia'u ke liaawi aku i kn'u mau hookauwa ana ma ka hana kiai e pale ai i ke kulanakauhale o Honolulu, ke makemake nei au e hoomaopopo lea oe aole i hoemi ia ko'u mahalo i na heokauwa waiwai nui i Uwelawe ia e ka lehulehu e ae m:t ke pale ana i ke oU a me ka waiwai, a ke noi nei au ia oe maanei e iawe no au i na lilo o na kanak j iie iwakalua kumamalima e ohi ia ana i mau koa 110 ka malama hookahi mai ka manawa mai o ka hoala kipi ana, ma ke ano he hooiaio 0 ko'u minamina. Owau iho no, W. G. Irwin. Honolulu, lan. 14, IS9S.—E kuu Mr. Dole Aloha:—Ke noi nei au e ae mai oe I keia kikoo dala no ka £1,000 e hoouna pu ia aku nei. E oluolu e kaana aku i keia e like me kou makemake. Ika hana ana i keia, e ae mai ia'u • pahola aku ia oe a me na lala a pau o ka Mana Hooko i ko'u mau malialo kiekie iloko 0 keia wa ehaeha a me ka anoi nuia oukou e hoopau nei 1 keia kipi inoino, a e panai hou aku ana i kō'u mahalo i ka oukou mau hana a pau no ka hoihoi hou aoa mai i ka noho ana maluhia a me ka palekana i na kamaaina o Hawaii. Me ke aloha nui, e manaoio mai ia'u, T. May. O ka Papu Poahaku o Makapuu, i pa ia i wahi 110 na klai 0 ke An-

punl e pee al no ka hoea aka o na kipi e anhee ana a i ole ia o na kokaa paha o ka enemi e pil mal ai e hoi me ka enemi. Maanei i hoonohe kiai ia ai o Kikila Balaana, Wili Laiki, A. W. Kaaka, laakea a me kekahi poe e ae a he 23 paha ka nni o na wati eioa. PAA PIOO SAM NOLES, WIDEM4XNT t GR£IG A ITE MAK3HALL. Ma ka auinm la Poaono i haia, laauarl 12, va hoeuna ia he 36 man makai knman maialo o ka Hope Ilamaka Brown a me Kapena Makal nni B, P. Walpa no ka hana ana I na kipi i mahnka kaniiiili ma na knahiwi manka ponoi o ka apana o Kena nei. Ua iawe ia ka pnaii ma< kai malana o na lio a hooiele ia mauka o ke awawa o Paaoa. Maiaiia, ua nakn ae lakoa malana o na pao, na knahiwi t nalae pali» na awawa e hana ana ® ake o ka loaa o aa kipi| aka aole i ioaa iki kekahi » hoea walo I Mauoa. Mai Manoa aka, uapii ae iakou ma ka pali si hiki I Palol«y & mailaila akn ma na

koahiwi a heea I Walalae, Wailape a me Nlb I ka ia 1S mti. Ma Nio, o» len la Kapeaa Wal« pa kekahl mahsi aii a Wa <Ho «oai t mahope o ka aioaoiaao heo» kikioa aoa i kahi o oa po» kipi e aaw&na nei t ma ka holke aoa mai aote i ike oia i na kipi a me ke I*~ koa wahi • pee nel, aka oa hoea aka kekahi kanaka I om la I ka po o ka la 9 aka nei a heike oi nikemake eia e loaa eoa waapa. Oaa kaoaka la, oia ao o Palaina, Ua hoike keke mal o Kapena Waipa I kela mea ano nai I ka Ilamaka I ka po StibaU n«>i. Mamali oia ike, oa hole aka ka Ilamako a me Henry Waterhoase i Kamoiliili, hopa ia Paiaina a lawe ia mal i Koapapanai. Ua ninaaioaa la keia Paiaina, aka aa hooie paakiki loa ola i kinohL Ma ka hora 9 a me hapa o ka la 14 ae, oa niaaninao hou ia o Paiaina imua o ka L,onakan«w<ii Kiekie a oie Kinney loio. Ua paakiki ao i' ka hoole a mahope o ke koikni ia ako, akahi no aae mai, oa hele i» oia e huli waapa no Sam Noiena ma e mahoka ai, a o kana kaikamahine ka mea naaa e iawe nei \ks %i e hanai ia Nolena a me kona poe e ae ekeiu. Ua hoouna ia o W. A. Kinoey me na makai a me ka puaii kiai e na kauiaaina malalo o Kapena McStocker i Kamoiihli e hepu i na pio e pee aoa maloko o ka ulu lanaiana ma Kanewai Kameiliiii, ma ka aoae inauka o ke aianui Waiaiae e ihe aku ai i ka uapo o Kamoiliiii. Ua hoopnni la kahi i pee ai na kipi, a ua heonaa ia kela mea lawe ali a na kipi i kahi i pee al me ka eielo aku, *<ua puni kakeu i na koa a e kipu ia ana a make. I mea e paie ae ai i ka make, e haawl pio oukou, a e malama ia ke lakou ola ahiki imua o ka Ilamuku." lioko o ka manawa pokole, ua puka mai kela poo kipi me ka hali ai, a haawi pio mai la. Ua hali awiwi ia mai lakou maluna o na kaa lio a hoopaa ia ma Kuapapanui. lIAAWI PIO OLOIIELOHE O R. W. WILIKOKI NO KA PAHU AILA OLE E PEE AI. Ma ka auina ia o lanuari 14 nei, ua hoike ia ae i ka liamuku ka lohe e Kaie Hapakini, e loaa no ke alakai kipi hohe wale Wilikoki makai o Kahakaaulana. Ia mauawa, ua hoi aku o Hapakini maluna o ke kaa e kii ana ia Wilikoki i kahi ana i hookipa ai e noho. Ua hoouna pu ia aku mahope o Hapakini, he puali kiai o ka poe wae no lakou na inoa: C. A. Brown, L. W. Wllcox, J. F. Scotfc, J. Ouderkirk, L. L. McCandless, F. Leslie, B. L. Warson a me ke alakai kanaka, a ma ka hale pepelii puaa, noho malaila e kali ai i ka Hapakini hana. Eia aae mahope o ka iiala ana o kekahi manawa, ua hoi mai ke kaa lio me na pio R. W. Wiiikoki a me leela Kiakahi a me Kaie Ilapakini a loaa ka puali kiai kamaaioa haawi ia mai la lakou e lawe no Kuapapanui. Ma ka hnra 5 paha, ua hiki ioa mai i kahi paa we ka palekaoa a hoopilikia ole ia. Ua hoike o 11. W. Wilikoki imua o ka Ilamuku, ma ka Poakolu, lanuari 9, ma ke awawa oia o Manoa

ua emi aku lakou maluna o na puu e pinana ana ma ka mauna a ma Pauoa ae a Nuianu. Maanel i hoeiiolo ai e hoopau i ke kaua a e imi no kona palekana iho. Wae ae ia oia he omi Jtaaak& mai waena mai • ka pnall, a a-t ae la ma ka aoao o Ewa o Nuuanu ma kahi kokoke i na iuawai • Nuuanu, a pii ahiki i Maunakiekle, Aole he kia! 1 ike Ia me 50 poe e ae, aka mahope o ke kipii iaaaaaka e na koa aupunl, ma ke alaheie. Noho malalla i ka Peaha, po iho a ao ae, a i ka po Poaliua, ltnnarl 11, iho i Kalihi. Ma ka po Sabati mal, Iho i kal I ka haie makal ioa aka o ka haiema'i iepenu Nohe malalla ahikl i ke kll ia aaa aku e hopa a lawe p!o ia mai« Oka pau loa anakela o na alakai klpi I ka paa pio. £(A O WLIUOKALANI KK PAA NEI BS PIO. I ka hora 9:30 o ke kakaklaka Poakola aei, lanuarl U f aa hooaoa ia akn mal ke Keemui ka Akukaoa Geseraia J. U. SoMya i ka liamakH H. G. Hf tc3>coclypkaßeprabaiikahe

kanoii* ««• bopa koke lt o LHiaok*. | l*ol Di>siīols mxi kei* va tks 11 tnivi «e ki» i ka Lulaueli Oloaei* J. H. Fīaker y ke «lilkoa oai o 01 poalikoa aui I» Haie Mtot Hooko.** He quq«wa «ie, oa biki awi U o Hope li*miik« Browa * me Kipeu nai W«ipt mi ktbi āk* Ab» Ko* h|oa e biiā««i ioi e nimia ina he aiio hoMāiiuo kaikivi kekahi. Aki do ki imiri oie it iko ou man kaooha hon, ooUila oa haalele iho la laoa a holo aka la oo Wasi»eiooa Hale maiana o a» kna Uo eioa. Ua loaa aka mawaho o ka hsle he mao kanaka kiai knkaikahi, aka aole nae i kae mai t ka mnoa hoomala. Aohe oo he p«e malihini a ke kamaaioa oka hale. E moe aoa ilalo ma ke keeaa moe, a aa paka mai oo oae i ke kefni oai e halawai me oa makai. U» kaaiailio ako o Kapena Waipa i ka molwahine i pao t he kaooha kaiia i hoouna la aka ai e hopu iaia. O kana wale no i pane mai al, «Heaha la hoi e hele aka au."

Ua haawiia aku iaia he muu uiinu te pokole e komo ai I kona aahu he ele«le. Ua hoonoho ia t»la ma ka aoao o Br*wn, no Waipa mamua me ke kahu kaa. O Mrs. Ch»s* Clark, ka wahine noho pu me ia i na wa a pau, ua kau ae oia ma ka lua o ke kaa, me ko eke paa lima, a hahai mai la mahoi>e. Ua hookele awiwi ia aku na kna ma ke Alanui Kikeke a konio i k.« Ilaie Maua Heoko ama ke alupii mauka mai; ku ke kaa. Alaila leie iho la ilalo a kuikui mai la o Brown a me Waipa e pii malie ai a hiki iluua, aiaila huli pii ma ke aiapii koa o waena e kupaol malie ai a hiki iluna, hoomaha. Ua haawi ia aku ola ika mana koa, a na lakou aku i hoopaa iaia ma ke keena e noho ia nei e ka Luna Hooia i keia wa. Ua hoonoho pu ia o Mrs„ Clark me ia iloko oke keena e hoopaa pio ia la. īle umi mioute mahope iho, ua hele mai la kekahi elele me ka olelo i ka po Poalua iho eei, ua makemake oia e iiaawi pio. Eia ua lolii loa ke noonoo ae no ia mea, oiai ua kali loihl ola a ua hooaele oia i ka hoouna mai i kana palapala ponoi. NA LAKO KAUA A LILIL'OKALANI. Mamuli o ka hoike ana aeuei a Chas. H. Clark t kekahi oua hanaiahuhu a Liliu e paa nei ue ka ohumu kip', aia na lako kaua a ka Moiwahlne \Vasinetona Ilale, ua hooouua ia aku o Hope liamuku Brown a me Kapena nui Waipa e hele e huli, eia nae ua loaa aku nei he 40 a keu poe kanaka ua houluulu ia a e noho kiai ana. Me ka hana nui o K;ipena Waipa i hoopunipuni ai i pau ae kaiii manawa a keakea oie mai Ika huii ana. Ua loaa aku malalo o ka hale ua huna ia, he 11 pupanapana, 18 pukaupoohiwi raif«la Springfleid, 21 pukaupoehiwi raifelm Winchester, 5 pahikaua, 38 kakei ili piha i ka poka raifela, 8 kahei ili piha i ka poka pupanapa» na, 1000 poka pu a me 21 mau boma pahu. Oka liamuku E. G. Hitchcock o ka llepuhalika, ka puniu noonoo eleu, ka hooko kanawai pahil! ole a me ka weli oka oihana hoomalu.

Ha keia kaaa kipl o 1595 a aa Anee Alii i ka BepQbaUka, i hoolaia loihi la • ka enemi o# k«kahl manawi» a 1 lukO# loihiia e ka Uamokn me ka maopopo laiao aa see ana a keia poe ohama kipi, aa hoea mai īa ma ka po e ka ia 6 o lanaari ) 1895, ma o ka lawelawe a hoohana maoii ia

jaa&«iia mea kaoa a 1 kakaf* mea i ia aal « ka naoke kipa ia :rm o Ckas. L Oit ter a mike n a . kela po poiaa ofe. Aka t ua ako awiwi ia ake keia koali kaut kipi I * kona wa i opuu »e ii oih o eleu ela e ka liamoku »a tasa h*n», ka ī puallkoa ma kooa aoao a me ke ala iokahi aoa ma! o na kiai kamaaina aneka tefaciiaba • haawi I koiakma uaa kokaa I ke aopeoi. O k» kioai aua om ka poahi i keia kana klpl, ka hepa ia arta o oa aiakal kipi a paa iloko • ka h«Mona hookahi, ka hopa ia aaa a paa pio o Lilinoka* lani Domiaia» a me ka hakihakiia a iewa o ka iwikaamao eoa kipi, oa hoike wai lakea ra ikaika loa ka Repabaiika a oa Mo kaoa aa iiaila O Kapena Makai Nal Robt Parker Waipa, ka mea o ka aihana makai i iiio ai ka hanohano o ka hano ana a loaa ke kanaka nana i huna ke alakai kipi Sam Kolena ame kona iiiau lataneia Car! Wieiemann, W. H. C. Gr«tg a me L. Marshall ma kah! kokoke i Kanewa!, Kamol* liili, oiai lakoa na kipi e pee ana me ka manao e hoolimalima i waapa, kau malu maluoa • lailla a hole ka* ewa i ka moana a malia o loaa ae I kekahi moku kalewa wale ae, lawe loa ia i na aina e. O Kapeoa Waipa ka iuoa kaolana loa o ka oihana makai, ka «leu, wiwo ole a me ka puhili ele ma na hooko kauolia ana a me ka hanu hele i na poe hakiha> kl kanawai. He 39 wale aoona innkahiki ke hlkl ae i ka la 15 ae nei o Mei, aka, he puulu keiki kana Hohe i kana mai. He kapeaa alil koa oia mamua maialo o Kalakaaa, aka, i ka hoehu kaaa ai a Wilikoki ika 1839 a mahope iho, ua waiho

oia i ka noho ana kapena koa a hele ike kunikuni a kiolaola leta ika Halelela Nui. I ka lilo ana oJilr. Wilson 1 Ilamuku, ua hoonolioia i kapena makai no ka halewai lala o Waikiki. Mailaila mai ka noho ana raa ka oihana a hiki loa mal i keia lu. Oiai, ua eo ia oe ka iuoa ame ka hulu keokeo, hoomau aku oe i ka paa i ka inoa lianohano. KA NOONOO MAIKAI O KK AUPUNI, I kela la keia la mal latiuari 7 mal, e hopuhopu ana ke aupuni me ka palapala hopu ole i na poe unee alii o ke kulananakauhale nei a hoopaa ma Kawa, na haole ame na kanaka, ka poe i loaa he mau ike e hihia ai. E hopuhopu la ana no hoi na poe 1 hoomaopopo ia ua hele i kahi o Batalamana i ka la Sabati i hoomaka ai kekaua, ka poe no hoi i komo kino i ke kaua i ka Poakahl ae a niahuka « hoi i na kauhale i ka po iho, ka poe loaa aku e auwana wale ana i ka po me ke ao, a ma ka hahai ne no hol o ka poe i paa mai o mea a o mea kokahi, a pela aku a pela aku hiki i ka ike ana o na Hele o na aina e a me na kanikela ke hana nei ke aupuni tne ka lima ikaika e kinai ai i keia kipi ino a na kauwa kuapaa makawela I heolala ai e komo poipo mai i iea po, o kipu wale i kela a me keia klno uhane ola, e hoopahu me ke dalmenaita i

na hale aupani, e lakn waie i k«la ima keia kioo kaaaha a keia poe paawai «ieele i lUi maa ai ma ke aoo piilkino, e puhi wale i oa haie kaiepa oai a e hoopoina i na waiwai o ka poe kaonoono o k« aini. Ua hoao ia he eloa tmu puhi ahi kolohe i ka hebedoma S hala, ma ka

halekula o Kaialawela a ma ka ba i ma alanai Kaikhamaaa. Aale 11» a ka mea nana ie abi kolohe o Ka«l»> wela, a ke |m:t U oH aoa ka hut*hiaoi ka nuea nan« i nnna I pahi koiuhe kahale tm ai.«t>ui Kaekaiaann. U* pin e w«l*» ne »> o Kei» m*a ahi pohi kolaiH* a <»la*t o ka illo aoa ! ahi nui. uke kamu, u* paa na wahi a p«o ika Im>»o >)m bw na kiai, a ua Kia»i kal» a am keia i k«ma mav *ua m |ke aupuui ui7*»ka». j KIPL- XO K % l'l'Nl a.\ a o ELtA MAKAHIKI. Hur»< 12 »w«k«« 4. la 17ob< unaii, ui liot»n).iniiii i.t ka puni m o na makahiki eluu ». ke ka aaa ka ano «upuni nm Hawall ooi, raa ke kila ana o na kaai pnkaalmhi he 21. Mai liio k«>la Ila kalala nul, pep«hi kanHkn e koi na Ad«« Aiii. Ka Poe i Hopa ia a e Paa Pio 1« SA n»K Olll'Ml' Kin I Hol'l* ia . \a f?aoīt\ Aahf >rU, C W LyoarmG A«l»ford V V MVSSS,a B*owu,J Mall»r, A Ho«ksr, J F Noi-n*. K C«uu<%rim>4. P O l > »(*r*oo. A P Cn»ustnn, J P«4otob, N Cr«tebtoo, C IL*din. Jofcn Davut. Cap4 W *U«lioa. T Donv«ll,C PB l>oor»ll. J B«ia. UuMi Ed»nni K*vnold«, W f GKt»rwJ Kicknrd. W H (inliek, l' T P M tt«rri-*on, F Kosa.iWJ U««vU, A M Me«*rd.W r Johnstoa«, J B ihoou, K B Jo«n. B WiU, r . J 8 K«uj«>a, O C W*|ker, J (I Kleuioi*, i*«t\ Wertbrrn, H L*vey, L J Wandvabani, F -Uuika 40 A'n Mawaii. Aen, Jue Knt»»ka Am, Johu Ki|vu \hi». W Kmuiilo AhiH, 8 knia Alapai Kauhaa*, H Aualnhi, D«tvi«l Kuiv« B»ker, J K Ku««ai B«rto«, C T KokkUhiw» B«oi,GK haalia. JK Bill, W Koi.DK BoTd, Kobt K«p«, UiH Clark, J K«nahn, D Clark.CH Mn»l*. B eninminH, J A M«ni D*nicl«, W U M«kanabo« DefriM.H Ma««k>b» D«friea, John Motx«bU. J Fero, Htnir> Mninaialu FeroiÞ Ahrnb»nj M»kako» Fred«iiber|{, U« o MniniMo» Fredeub«rii. J Mak*. A Haknlano, W Mnile. C B Uaui Molteno, i' Heleluho, J Maknleu* Hol», 8 Maki Hnlhni, H N«i«i. J«ek Hatcbisou, W K N'amaielna, J Kain» Niolo Kiamaun Oili, W K«ma, J Ohnle Kapiioha, S Olepnn. W Kauakaole. K Opnnni Kanakaole, W Opnnni, W Kanana, D l'alolani. J Kaaua, J Pahnkoa KahoiwniUui l'al**, H Knpouo l'neo Kekaha, 8 l'ahan, Alei Kaae, W F Paoo Kahalewai l'oor, H F Kaimi, J K Prenderga*i, J K Kalankoa, J Kofi«r«, H Kokala, 1 Sin«, K T Kealakai, W 11 8«intoo, H Kalalaa, 8 Sil»a, M Kaohiwaena, S Btillm*n, O K Kahoa Smith, Al»i Kini Talbot. H Kamaln F J J K Tovn*end. Ufo KoakaoU l'lnkoo. H v Kaaha, J Ulnkou, 1 Kalnahine, 8 Waila Kaimimoan Wnhia Kalaniauaole, J W«»i«w«|« Kiua W«»t, 11 Kiakahi - Hmna lirt XA ri() A KK KAI A l IIoIT IA Xa I(aotf. Carianue, A Greig, W H FitKtf»rald, A Mar»hall, L .... -Hnina 4 \a līawau. Aberahaiua Kanekoa Al, 1 Kiliooa Aulia Kalanwalo Barto«, C Kahikikol,, Bertelmanu, H F Kanahele, S Bipikaue, J W Kekoa, W Damian, D Kaanaaua Euoka, H Kahaiao. J W Ed«atd Henry, Keliiknewa Hanupan, J Kakaio Haha Keoni Hakiekie Hia, 8 Hokii. 1' Kakio, M Hikian Koloniaia Hiekahi. loela Kaawa Honolaln Kahola Hookano. 8 Kaptb«a, 8 Hookano, F Ka«ika Ihn, Bii! Kealoha. |)|fid Inoh,J Kiha lnaole Kamiko Joe Lane, Jaa C John Lane. W C Johnnj Lane, f*at Kalna l<ane, Lot Kalili Lane, John C Keknla, John Liwal Kaoua Mahoe, K J Kala, Peter Mahoe Keanpnni Mahoe Kahoomanawanoi Mahaka. J M Kahauanni Mk>. B*ib 8 Kalaeoio Moenali, B«ff Kahaha«ai, J HowMn, 8 Kain, 8 Nakaikaahine Kiliooa Olohia, J L Keano, Bam Palalna Kini PUa Kaia, 8 Peha Kilokana Poa, W K Kaloa, 8 K Palaa, R KamaeU Kaaoho Pio» J Kanehe, H K Pihma Keoho Plpi Kaaiela Pike, J Kaoainaole, W Pooie, T Kaihe Paa, b Kaohimanna Poonika Kaanaana Pthi» Kahllan Pnaalaa Kamali, W Pedro, T Kaohi. H P Pohaka Kamai Pobak«. K Kalio Knaa. M K Kaaihiki Bil*a Kona Waha Kiao Wailama Kana Warr*a. C Kaali WUweaan. Gari Kaanapn Wileoa. K W Kahne Wiao, J H Ka«elo — Haiaa l» NA POE I IIOPl" IA XO KA N'INAMNAI , Lakui t, Chin, L T Moo, Ym A de KnndMO. A Beīe, Nip I* t»« M Rh«, Ho Marc»rie Yoa*g, U Mataamoto Warr»o, C P Maodosa -Haiaa IS Xa līawaii. Alona Mahawala Enoka Markkao, Cm Hakv>l« Nakookoo, J K Haaaaea Nalai Kaahai N«ote Kalok>, J Paakaala, 8 Kaalo Palao Kekipi, J K Wa. Cboo« Makaaal Wid l»Seld, W —Haiaa lt Hniiaa uoi S!S

KA lIALE O lIANALE HAKALAMANA.

HENRY P. BERTELMANN.

KAPENA WM. DAVIES O KA WAI-

•W. H. BIC'KABD.

SAMUKLA KOL£XA A ME ROBATA W. WILIKOKI.

CARĪ. \VII>KMANN.

W. H. c . GRK!<;.

hOL'IH MARSHALL.

KA PAPU POHAKU O MAKAPUU.

ULIUOK ALANI.

KA ILAMCKU K. Q. HTTCHOOCK O KA HEPUHAUKA.

KAPENA MAKAI NUI ROBKRT PAKKKR WAIPA.