Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 7, 16 February 1895 — Page 2

Page PDF (1.84 MB)

This text was transcribed by:  Kamanu Bicoy
This work is dedicated to:  Awaiaulu

 

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA.

 

Ua hookohuia i keia la ka poe: keonimana no lakou na ino malalo iho i mau Komisina no na P no ka Apana o Waialna, Mokupani o Oahu.

Eia ka Papa i keia wa:

Henry Wharton,

Andrew Cox,

Alfred Kaila.

                                                J.A. KING,

                                                Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Feb 14, 1895                                                           2533-3

 

Ua hookokohu ia aku o L.M. Baldwin Esq., i keia la i Agena Hooiaio Palapala Aelike Paahana no ka Apana o Lahina Mokupuni o Maui.

J.A. KING,                 Kuhina Kalaiaina.       Ianuari 23, 1895.                     2530 – 3t.

 

Ua hookohu ia ka poe no lakou na inoa malalo iho i mau Agena no ka hooiaio ana i na palapala kope, no ka lakou mau apana pakahi iho:

J.W. Maele, Kona Hema, Hawaii

B.B.Macy, Hilo,          “

J.K. Nakila, Hana Maui.

                        THOS. G. THRUM,

Luna Kakau Kope Nui.

Ianuari 21, 1895.                                                                                 2530 – 3t

Aponoia.                                 J.A. KING,                                         Kuhina Kalaiaina.

 

Hoolaha Pa Aupuni.

 

Ua hookohuia aki o D. Kaiwikaola i keia la i Luna Pa Aupuni ma Mala Apana o Lahaina Mokupuni o Maui.                                                                                J.A. KING,

Kuhina Kalaiaina.                   Keena Kalaiaina, Ian. 23, 1895.                                  2531 -3

 

Na Koho i Silaia.

E apo ia aku no ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina a hiki i hora 12 awakea o ka POAKAHI, FEBERUARI 18, no ke kapili ana i na Halekula malalo iho:

1.  Halekula elua keena ma Ulupalakua Maui.

2.  Halekula elua keena ma Haleakala Maui.

O na kii a me na hoolala ana, e ikeia no ma ke Keena o ka Luna o na Hana Hou.  E waiho kaawale ia mai na koho no na Halekula pakahi.

Aole e hoopaa ana ke Kuhina iaia iho e ne i ke koho haahaa loa a koho e ae paha.

J.A. KING,                                                                             KUHINA KALAIAINA.

Keena Kalaiaina, Feb. 1, 1895.                                                                       2532 -2

 

HOOLAHA HUI.

No ka hoopau ana i ka Waikapu Sugar Company, he Hui Hawaii.

Oini o ka Hui Waikapu Sugar Company, he hui i kukulu ia a e ku nei malalo a ma ka mana o na kanawai o ko Hawaii Pae Aina, ua hooko pono e like me @ke kanawai no ia mau mea mea, a ua hookomo mai ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina he noi no ka hoopau ana i ua Hui la, me kekahi palpala hoike i hoopiliia mai e like me ke kauoha a ke kanawai.

A no ia mea, ke hoolaha ia aku nei ka lohe i na poe a pau h@ kuleana ko lakou i keia Hui i ka wai hala a i keia wa paha, e hookomo mai lakou i ka lakou mau keakea no ka @e ia ana aku o keia noi hoopau ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho ma a mamua ae o ka Poalua, la 29 o Maraki, 1895, a o kekahi mea a mau mea paha i makemake e lohe ponoi ia, e hele mai lakou ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho ma ke Hale Mana Hooko, Honolulu, ma ka hora – kakahiaka o ia la, a e hoike mai i ke kumu i manaoia aole e ae ai ke noi.

J.A. KING,                 Kuhina Kalaiaina.                   Keena Kalaiaina,                     2529 – 8

 

AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI APANA Elua o ko Hawai Pao Aina.  Ma ka Hooponopono Waiwai. Mokupuni o Maui, ko Hawaii Paeaina. Ma ka waiwai o MALAIHI (k) no Waihee Maui i make.

No ka mea, ma ka la 11 o Ianuari M. H. 1895, ua waiho ia mai imua o ka Aha, ka Palapala Hoopii a Kahale Malaihi (w). ka wahine kane make, o hoonohoia i Komisina nana e mahele a hookaawale i kona kuleana Hapakolu o @@ wahine kane make.

Nolaila, ua kauoha ia o ka POAKOLU. oia ka la @@ o FEBERUARI. M. H. 1895, ma ka hora 10 ma ka Kumi Hookolokolo o ia Aha ma Wailuku Maui. oia ka la a me ka hora e hooloheia ai ia noi, a e hooloho hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Noi, a me ka hoonoho ana i Komisina.

Kakuia ma Wailuku, ko Hawaii Pae Aina, Ianuari @6,  M. H. 189@.

Na ka Aha:                  G. ARMSTRONG,

Kakauolelo Aha Kaapuni Apana Elua.                                                        2@@1 – 3

 

I LOKO O KA AHA HOOKOLOKOLO KAApuni Apana Elua o ko Hawaii Paeaina.

AMOE (w) kue ia AH KAI.  Hoopili Ok@ Mare.

Ka Repubalika o Hawaii.  I ka Ilamuku o ko Hawaii Paeaina, a i ole i kona Hope.  Me ka Mahalo:

Ke kauona ia aku nei oe e kii ia Ah Kai mea i hoopii @a, ina e waiho mai ana oia i kana pane i kakau ia iloko o na la he iwakaina mahope iho o ka hooko ia ana o keia e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Kiua i oleloia ma ke kau o ua Aha @a e malama ia ana ma ke keena hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Lahina, Mokupuni o Maui, i ka Poakoulu la 5 o Dekemaba e hiki mai ana, i ka hora 10 kakahiaka, e hoike mai no keaha la e ae ole ia ai ke noi a Amoe, mea hoopii, e like me ka mea i hoa@aka ia iloko o ka@a palapala hoopii i pakui ia me keia.

A e hoihoi mai oe i ka palapala kii @@ ka hoike piha o kau mau hana no ia  @@@@.

Ikea ka Mea Hanohano J.W. K@lua, L@@@kanawai o ka Aho Hookolokolo K@ap@ni Apana Kiua ma Wailuki, i ka la 15 o Okatoba 189@.

(I@OA)                                                                                              G. ARMSTRONG.

Kakanolelo.

Ke hoike nei au o ka mea maluna ae he kope oiaio @o ia o ka palapala kii ma ia @@@@@, a ua kauoha ua Aho la e hoolahala @a mea a e hoopanee ia ka hihia a ke kau @@ o luna e hiki mai ana.                                                                                          HENRY SMITH.

Kakauole: o Oihana Hookolokolo.

Kakaula Ianuaei 18, 1895                                                                                           2@@@-@

 

E Hoomaopopo Oukou.

 

He nui ko makou poe lawe pepa e nonoi mai nei i Alemanaka o keia makahiki 1895.  Aohe makou i pai i Alemanaka kaokoa i keia makahiki, aka ua pai @a no nae he Alemanaka ma ka aoao I o ka helu mua o ka pepa o keia makahiki. Eia wale no ke anuu, ua pau loa na helu ekahi o keia makahiki a ua lawa ole ma poe lawe. Nolaila, ua pei hou aenei makou i Alemanaka ma ka aoao I o ka pepa a keia ia , a ma ia hana ana, ke manao nei makou e hoolawa ia ana ka makapehu. E oki ae ia Alamanaka, a e kapili ma kahi e ike mau ia ai o ka hale.

O na kauoha nupepa hou loa a pau e noi mai nei e hoouna aku i nupepa mai ka helu mua mai o ka makahiki 1895, ke hoike ia aku nei ka lohe ia lakou aole e hiki ka hoolawa ia aku em na helu mua 1,2 3 4 a me 5, no ka mea ua pau loa kela mau helu.  Eia nae, ua hiki ia makou ke hoolawa mai ka helu 6 aka a puni ka makahiki a hiki loa aku i ka helu 3 o ka makahiki 1896.

Pela auanei e lawa ai ka makahiki piha.

 

KA

NUPEPA KUOKA

--- ME ---

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

o ka Makahiki . . .                   $2 00

No Eono Mahina . . .               1 00

 

Kuike ka Rula.

 

HOOPUKAIA E KA

PUKA }                        1         2         3         4         5         6

ANA   }                      Pule     Pule     Pule     Pule     Pule     Pule

 

1 Iniha                         $1.50   $2.00   $2.50   $3.00   $3.50   $4.00

2 Iniha                         2.00    2.75    3.50    4.00    4.50    5.00

3 Iniha                         2.50    3.50    4.50    5.00    5.50    6.00

4 Iniha                         3.00    4.00    5.00    6.00    6.75    7.50

5 Iniha                         3.50    4.75    6.00    7.00    8.00    9.00

6 Iniha                         4.00    5.50    7.00    8.00    9.00    10.00

 

@@ O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia ma@ ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ia.

 

 

 

 

HAWAIIAN GAZETTE CO.

 

GEO. H. PARIS,  Luna Nui.

J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.

No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

 

POAONO, - - FEBERUARI 16, 1895.

 

OIAI hookahi wale no aupuni a ke ao holookoa i ike mai ai no Hawaii nei, oia ka Repubalika, nolaila no ka pono o na kanaka Hawaii a pau, he mea pono ia lakou e hoi o noho malalo o kona malumalu, no ka mea he hana naaupo na ke kanaka maoli ke hoololi iaia iho he makihiui aea maluna o kona aina hanau iho. Hookahi wale no alanui nou e ka Hawaii pono kivila ole i keia wa e hana ai, o ka lawe i ka hoohiki i kona kumukanawai a e kakoo i ke aupuni.  Ina aole oe e hana pela, alaila ke kipulu ia no oe i ka anoano o ka ohumu ino iloko ou e hookahuli i ke aupuni e ku nei.

 

Ua Pau Aku la.

 

O kekahi o na pilikia nui i keia mau la i hala aku la, oia ke ano paakiki haalele o ke lii Liliuokalani ma ka hoomau ana i kona kue i ka aupuni maikai. O ka paio ana iloko o na makahiki ekolu i pau, aole ia no ka hooholomau ana i ka lahui Hawaii, aka no ka hoolanakila ana i ko Liliuokalani manao ku aupuni maikai, ma ka hoolaha ana i ka opiuma me kona kakauinoa, ka piliwaiwai a me na waiona  Ua kue oia i ke kaupalena ia ana o ka mana moi mamuli o ke kumukanawai kupono, a ua makemake e alii maluna o Hawaii e like me na alii o ka wa kahiko, no lakou ka mana maluna o ka ikaika, ka hana a me ka waiwai o na kamaaina.  Aka no ka makau, ua hooki oia no ka manawa ia manao ino.

Ua pau aku la @ae mamuli o kana palapala haalele kuleana aliiaimoku, ua hoohiki iho malalo o ke kumukanawai, ae aku la i ka mana hoomalu o ka Repubalika maluna o Hawaii a ao mai la i ka lehulehu anee al@i e hoolohe ana i kona leo, o ka Repubalika o Hawaii, oia wale no ke aupuni ku i ke kanawai e ku nei.  Ua hoopau i kona hooweliweli ana i na kauaka Hawaii hoopilimeaai laia, aka ina e makemake ana lakou e pili mai i ke aupuni hou me na hooponopono ana ma ke ano maikai i na oihana aupuni no ka pono o ka lehulehu, eia ka manawa.  Ua pau ko Liliuokalani manao e alii hou ana oia me ka mana palena ole ma kona mana alii, no ka mea ua maopopo iaia aole e hiki ke lanakila.  Aole e loaa i ka lahui Hawaii na pomaikai ke alii o Liliuokalani mamuli o kona makemake iho.  Ua kuu aku la a lele loa ke aho.

Eia ka wa i koe no na kanaka Hawaii hookuli mamua i hoopili hele wale ai mahope o Lilu@ e imi ai i ka pomaikai ma ka hoohiki ana e kakoo i ke Aupuni Repubalika.

 

Ke Aupuni Repubalika.

 

Ua hoohiki anei oe i a Aupuni Repubalika?  Heaha ke kumu o kou hoole ana i keia ninau?  Manao lo no anei oe he aupuni ia no ka poe pakaha aina?  Aole loa pe@a. O Liliuokalani ka mea i kaili ku ae i ka mana aupuni, nona iho.  O ka poe nana i kukulu i ka Repubalika, oia no ka poe i konoia e na kuhina o ka moiwahine i mea e hoopau koke ai i kona manao paakiki a e poino ole ai na kanaka a pau loa. No kona paakiki, nolaila o ka hana kupono wale no oia ka hoopau aku i kona nohoalii ana.  Ua hiki loa ia kakou ke hoomaopopo i kona paakiki ahiki no i keia wa.  E nana ae, i na la mahope iki iho o kona hopu ia ana i pio, ua kakau inoa iho oia malalo o kekahi palapala e haalele, hoopau a hookuu loa ana i kana mau koina mamua i ka nohoalii, a ae aku la e noho makaainana malalo o ka Repubalika.  A hala kekahi mau la pokole, alaila, ua hoopuka oia i wahi palapala e hoole loa ana i kana olelo hoike mamua me ka mihi, a e hoapono ana iaia a me kaua mau hana, me he mea la aole oia i ike i kana mau mea i hana ai me kona pahele, a hoole aole oia i lawelawe, kukakuka a paipai pu ma keia mau hana hoomaewaewa loa!

O kou manao anei i kou hoohiki ana malalo o ke Aupuni Repubalika e hoopau koke ia ke aupuni kuokoa o Hawaii nei ma ka hoohui aina ana, a e hiki ana anei i keia pae aina uuku me kona mau kanaka mau waihooluu like ole lehulehu ke pale aku i na hana epa a na aupuni nui ke makemake lakou e hopu wale iho i keia aina no kekahi wahi kumu hoomaauea? Aole. Nolaila o ka hana kupono, oia wale no ka hoopili paa aku i kekahi aupuni nui nana i ae mai i ko kakou noho kuokoa ana ma ka hookokoke loa ana aku a loaa ka launa kuikahi hoohuiaina.

 

Ke Aloha Aina.

 

Ua hoike ae kekahi poe o ka poe kipi a me hoehaunaele, ua hapai lakou i ka kaua no ko lakou “aloha aina.” Eia nae, aole hoike ia ke aloha aina ma na manao lili e pili ana i kekahi poe e ae no lakou ke aloha aina ma ke ano okoa ae i ko ka poe kipi.  O ke aloha oiaio maoli, oia no ka imi ana i na hana e pomaikai ai na kanaka a pau loa.

Ua kuhihewa maoli loa o Wilikoki, a me ka poe paalalo kipi e hahai ana mahope ona e paipai ai e kukulu i Repubalika, ma ka balota maluna aupuni a pau loa e koha ai.  Aole pela, aia ma ke kau ana i na kanawai e pono ai ke koho ana i na lunamakaainana ma ke ano he mau panai no ka lehulehu, oia hoi he mau elele no na makaainana.

Aka e pono ke koho ia ka poe lawelawe oihana mamuli o ke akmai a me ke ano ku i ka pono.  He haawina nui koikoi ka hoomalu ana i ke Aupuni a he mea e poino maoli ai ke haawi ia ma na lima o ka poe lapuwale a me ka naaupo.  O ka rula mau o na poe naauao, o ke koho mau i na kanaka hoopono, noeau a eleu.  Aka o ka hapanui o keia poe hoohaunaele e hooho nei he aloha aina, he makemake lakou e loaa wahi pomaikai pilikino iho, ma na dala o kekahi oihana aupuni.  Aole o lakou manao nui no ka ninau, ua makaukau anei oe e hapai i ka oihana me ke akamai kupono a me ka imi nui ana aku i ka pomaikai no ka lahui holookoa?   E waiho i na ak@ oihana aupuni a hoike e ae i ke aloha aina me ke ano haahaa, aloha a imi pomaikai.

 

Kuipalu Pinepine ia o Cleveland.

Ke paluku ino pinepine loa ia nei o Peresidena Cleveland e na nupepa a ma na kamailio akea ana a kekahi poe koikoi oloko o na Ahaolelo lahui ma Wasinetona.  No ka mea, maloko o kekahi mau kukai kamailio ikaika ana iloko o ka Aha Senate, ua olelo maoli ia aku, ma o ke Cleveland la unuhi ana aku i na manuwa a pau mai Honolulu aku, ua haawi aku ia i manawa maikai no ka moiwahine e hoihoi hou ia ai maluna o ka nohoalii,  No ka mea, ma kekahi kukai olelo ikaika ana mawaena on an hoa o ka Aha Senate ma ka la 22 o Ianuari aku nei i hala, ua olelo o Luna Senate Hale, he mea pono e hoopaa ia iloko o na hoomanao ana o an mea a pau, o kela mau keonimana anee alii i hiki mai ai i Wasineto@a he mau elele lakou no ka poe e ohumu ana e hoihoi hou i ka moiwahine maluna o ka nohoalii.  Ua hele mai anei lakou i Wasineto@a nei ma k@ ano he mau poe ohumu ino e hookahuli i ke aupuni e ku ana o Hawaii, a i ole ua hele mai lakou ma ke misiona hoopono.  Ina ma ke ano hoopono o ka mea pololei ia lakou ka hana o ka hele mua i ka Elele Kuhina Hawaii.  Ina he poe ohumu ino lakou, aole he pono i ke Kuhina nui o Amerika Huipuia ke ike aku E nana i na olelo a keia palapala a ke komisuna anee alii i ke Kuhina nui Gresham:  “O makou, o na Komisina i hoouna ia mai e ka moiwhaine i kipakuia, k@ @o@ nei @ @@ la mai @ halawai kamakamailio me ka Peresidena.”  “E noonoo iho i keia noi i ko kakou kuhina nui,” wahi Hawley, “ mahope o ko kakou ike mua ana aku i ke Aupuni o Hawaii.”

Ke olelo nei ka nupepa Hoku o Wasinetona, @a olelo la o kekahi @ na kumu na a i hoololi awiwi loa i ko Presidena Cleveland noonoo mai ka waiho hoohemahema wale ana i na pono o Amerika Huipuia ma Hawaii e waiho pela aole manu wa nana e kiai aku, a i ka hoouna awiwi ana i mokuka@a, ola k@ hoomaopopo ana o na poe kokua o ka Persidena iloko o na ahaolelo lahui, ua ikaika loa ka ukiuki o na hoa o na ahaolelo e puka amaka mai ai he uluaoa, a i mea e hoomalielie ai i kela kulana manao, he mea pono e hoouna awiwi ia i Hawaii ona mookukaua.

 

Waeaolelo Moe Moana no Hawaii.

 

I ka la 23 o Ianuari, maloko o ka Aha Senate lahui ma Wasinetona, ua hoolaha mai o Luna Senate Hale e lawe mai ana oia he hoololi iloko o ka haawina o na Elele Aupuni i ko na Aina e a me na Kanikela, ma ka hookomo ana i $500,000 no na lilo o ke kukulu ana i waeaolelo moe moana mawaena o Amerika Huipuia a me ko Hawaii Pae Aina.  Ua manaoia i ka wa e hiki mai ai keia haawina i ka manawa e noonoo ia ai, alaila e ulu hou mai ana paha he ma hoopaapaa no ka ninau o Hawaii, no ka mea o ka makemake o na luna Senate Repubalika, o ka hoonioni mau aku i ke kumu hana o Hawaii imua o ka lahui o Amerika, a me ka hoonaukiuki mau aku ia Cleveland no kana kumuhana lalau loa nana e hoomailo nei i kona noonoo ma ka hookuikui mau ia ana aku ma na wa a pau e loaa ai he komo ana mai no Hawaii ma kekahi kamailio ana.  A ma ka olelo a kekahi poe, ua hele maoli na luna aupuni o ke keena o na ai@a e a ukiuki me ke kuaki pu i kela a me keia manawa e hoea pinepine mai nei na kamailio ana iloko o ka Aha Senate no kekahi wahi mea e pili ae ana ia Hawaii, a o ka oi loa aku nae o Cleveland, o kona hoohalike ia e like me ka welu ulaula imua o ka pipi hae.

 

KA AHA HOOKOLOKOLO KOA.

 

 

Ma ka noho ana o ka Aha Koa i ka hora 10 kakahiaka o ka Poakahi iho nei, Feberuari 11, ua noho mai o A. G. M. Robertson ma ke ano Loilo Aha Koa me ka hookohu he kapena o na ahaiolelo o ka puali ukali, oiai o Kapena Kinney e hoomaha ana no ka manawa a e ninaninau ana i kekahi mau hihia hou e ae e anehe ia nei e lawe mai no ka hookolokolo imua o ke komisina koa.

O ka hihia mua o ia la, o Iona K. Kalanianaole, no ka hihia he huna kipi. Ua hoole oia i ka ae ana i ka hewa i hoopiiia ai, a ua pale ia oia e ka loio Neumana.  Ua lawe ia na hoike o ka aoao hoopii o Blacker, Kanahele, Chas. Bartow, Kanahele, Chas. Warren, A. M. Brown.  Ua lokahi ko lakou ike i Kaaiawai o Kalanianole i ka la Sabati i hoomaka ia ai ke kaua kipi aka aole oia i hoike i keia hoolala kaua kipi, i ke aupuni. Ua waiho aku ka loio i ka hihia no ko ka aha kaana ana me ke noi e hookuu i ka paahao me ka lawe ole i hoike no kona aoao.

Ma ia auina la hookahi no, ua lawe ia mai imua o ka Aha o Knudsen, a ua hoopii ia no ka hewa huna kipi. He Norewai ka lahui o keia haole. a he malamamoku no ka Waimanalo. Ua hoounaia ke kanikela Norewai Weight mamuli o ka makemake o ke pio a ua kuka no kekahi manawa. Ua ae o Neumann e ku loio me ka uku ole. Ua kahea ia na hoike o ke aupuni oia o kapena Davis, Chas. Warren, Geo. Townsend. Ua kuikahi keia poe i ka olelo ana, o lakou pu no kai holo ma ka Waimanalo a loaa ai ka mokukuna me @a lako kaua a me na pu, a hooili wale ia no iluna o ka Waimanalo a lawe ia ma ka woapa a hoolele i ka aina. Ua waiho aku o Neumanu i ka hihia o kona haku i ka aha me ka olelo hoonohonoho ole. A o ka lol@ aupuni hoi, ua olelo aku oia i ka aha aole i nele ka ike i ka mea hoopiiia i na mea kana a me na pu, aka ua noi aku oia o kau i ka hoop@@ mama.

Ma Ka Poalua mai, o Rev. S. Kaili ka hihia mua a ka aha koa o ia la, i hoopiila no ka hewa huna kipi. Ua hoole i ka hewa ma ke ao a ka loio.  Ma ka lawe ia ana o na hoike aupuni, ua olelo no lakou ma Kahala no o Kaili i ka po i hoopaeia mai ai na pu a me na lako kaua, a ua ike no a ua maopopo no o Kaili. Ua hoole o Kaili ma kana hoike ponoi, ua ike no i na waapa a me na kanaka i pae aku ai i ka po, aole @@e maopopo iaia ka lakou hana.

Ma keia la hookahi, ua lawe ia mai o W. K. Hutchinson imua o ka aha, no ka hihia huna kipi. Ua lawe ia na hoike a ua olelo o Chas. Warren a me Geo. Townsend, o Hutchinson no kekahi o luna o ka Waimanalo i kela hu@kai i holo ai a loaa ka mokuk@@@ me ka pu a me na lako kaua, a hooiliia mai ai iluna o Waimanalo. O Hutchinson no kekahi o luna o ka waapa nana i hoohikihiki mai a ka mokuahi. Ua hoike ae o Hutchinson ponoi, o ke kumu o kona hoike ole i ke aupuni, he waiwai hoopae malu aole no ke kue i ke aupuni, no kona ike pono ole i kahi i hoolele ia ai na pu me na lako kaua a no kona makau i kona ola.

Ma ka hora 11:30 awakea Poakolu, ua hali ia ae imua o ka aha koa, he iwakaluakumamalima poe i hoopiiia no ke kipi no lakou keia poe inoa:

J. R. Silva, D. K. Beni, Jno. Lilikoi, Kema Kipi, Hoopii Kaliloa, Mahoe, Paulo Hokii, Sam Kaaea, Henry Edwards, H.P. Kaohi, Kaanaana, Kahoomanawainui, J. Kekaula, Kahalewai, Makakoa, Kini Mahoe, Jas. Kanoho, J. W. Kahaiao, J. Hanupau, D. Damien, H. K. Kanehe, Alex. Pahau, Pahia, Pohaku, Kahoomahele.

Ua ae o J. R. Silva i kona hewa, a ua hoole ka poe e ae a pau. O O Alex. Pahau wale no ka mea i koho ia S. K. Kane i loio nona, a o ka nui aku, aohe loio.  Ma na`olelo ike a na hoike, ua pau wale no keia poe i ka hele i Kaalawai.

 

Ua Pahulu ia Paha.

 

I ka auina la o ka Poalima o ka hebedoma i hala, ua “hewa i ka wai” na kanaka i ke kakahe i kai o ka uapo o Ainahou ma o na lohe lauahea la i puhee auwana e ae mamua, e pau ana i kipakuia kekahi poe kipi maluna o ka Mariposa @ holo ana ia @a oia o Widemann, Creig a me Marshall. Eai nae, o i kali wale ka lehulehu a hoi nele mai ana me ka ike oie ia i ka mea oiaio.

I ka huii ia ana aku o ka oiaio no ke kipahu ia o na pio kipi, ua hoole ka Loio Kuhina aole i noonoo iki ia e ke aupuni ke kipaku i na aina e o ka poe paahao i lawe ia imua o ka Aha Koa. No ka mea, ua oi ae ka pono ia lakou maanei e hoohana ia ai mamua o ka hookuu ana aku e hele i Amerika. Nolaila aole he wahi mea oiaio iki no keia lono lauahea e hoolaha ia ia.

Ua hoole no hoi ke Kanikela Amerika, aole i loaa iaia kekahi palapala oihana mai ke aupuni mai no ke kipaku ia o kekahi poe paahao mawaho aku o keia aina, aka ua lohe e ia no uae na lona lauahea no ke kipakuia o kekahi poe.

I ko ke Kuhina Amerika ninau ia ana ahu no hoi no keia lono lauahea ae la, ua hoole @ia, he okoa kana mea i lohe ai. Aole no hoi oia i waiho iki aku i kekahi keakea a noi pahae paa i ka mokuahi. O ka mea oiaio, aole no oia i waiho aku i kekahi keakea no ka haole Amerika i kipaku ia ai maluna o ka mokuahi mamua aku, Ua mamao loa mai ko`u manao aku a makemake ka hapai ana @ lawelawe i kekahi hana e hoohauhili ai i keia aupuni. He mau manao maikai akahai wale no ko`u i na luna aupuni. Ua ike no au eia lakou ke hooke ia nei e na ninau kupilikii makena wale a ke lawelawe nei lakou me ke lakou ike a pau no ka hooholo ana @ @@@@ @@@@. He oiaio no paha, o ka`u hana ka nana aku i na kuleana o na kamaaina Amerika aka aohe o`a manao e hana wale aku i na luna o ke aupuni.

A ina pela, alaila ua pahulu ia ka paha ke kumu o ka laha e ia ana o na hohe lauahea no ke kipaku@a.

 

Hui Repubalika Hawaii.

Ma ke ahiahi Poalua iho nei, Feberuari 12 i malama ai ka Hui Repubalika Hawaii i kekahi halawai ano nui ma ko lakou hale mau. O Peresidena D. L. Naone ka mea ma ka noho.Ua heluhelu ia na kumu hana i lawe ia mai no ka noonoo ana o ka Hui. Ua koho ia he komite o elima lala e haku i mau manao hoalohaloha no ka make ana o Chas. L. Carter.

Ua hooholo pu ia a e hoala ia i mau ahahui lala ma na mokupuni apau o ka Repubalika o Hawaii, a o ke kumu hana nui e waiho ia aku ana no ka noonoo ana o keia poe hui, oia no ka Hoohui Aina me Amerika Huipuia.

 

Na Kipi i kau ia ka Hoopai

 

Ma ka Poakahi iho nei, Feberuari 11, ua hoihoi ia @e ma@@lo o ka mana o ka Ilamuku no ka hoopaa hao ana, he u@@@ o na poe i hookolokolo a hoahewa ia e ka Aha Hookolokolo Koa, no ka lakou hoao ana e hookahuli i ka Repabalika o Hawaii me ka ikaika @ @a mea kaua ma ka ia 5 o Ianuari i hala. Eia @@ i@a@ o keia poe kipi i k@@ ia ka hoopa@@ Lot Lane, 5 makahiki; W. Widifield, 5; Kiliona, 6; Ap@@@hama, 7; S@l. Kauai, 8; loe@a Kuikahi, 8; R. Pala@, 10; J. W. Pipikane, 10; Thomas P@@l@, 10; Joe Clark, 10, E hoomaka ana ka manawa o ka lakou hoopaahao ana, mai Ianuari 26, 1895 mai. Ua kau pu mai ka Aha Koa i ka hoepai pa $5,000 pakahi, aka no ka waiwai ole o na paahao e hiki ai ke ohiia na hoopai dala, nolaila @a hoohana iho ka Alikikaua Nui, oia ka Peresidena, i kona mana oi ae a ua hookuu aku i na hoopai dala. Ma ka Poalua mai, ua lawe ia ae keia mau p@ahao a pai pakahi ia ko lakou mau kii.

Febeuari 12, ua hoihoi hou ia ae malalo o ka mana hoopaahao o ka Ilmuku keia poe kipi malalo iho, no lakou no inoa a me @a hoopai, peaei: John Kekuhi Mahuha, 5; makahiki; Keliikekuewa, 5; Liwai Kameakane nona kekahi inoa okoa e ae Pipi, 5; Kao@@, 5; Punalua, 5; Sam K. Kaloa, 5; Patrick Lano, 5; Kilohana, 5; Manuel Kuhio, 5; Henry Mahoe, 5; Sam Kalalau, 5; Nakaikuahine, 5; Tom Pe@@ro, 5.

 

PAU I KE AHI KA HALE

MELE HOU.

 

A KOE NA PAIA OLEHE-

LOHE EHA.

 

HE AHI PUHI KOLOHE IA PAHA.

 

He mea haohao a puiwa loai ko ke kulanahauhale o Honolulu ka hooho ia ana mai mahope koke iho o ka hora 7:20 kakahiaka o ka Poalua, Feberuari 12, 1895, “pau ka Hale Mele Hou i ke ahi!”  Na kekahi makai kau lio o Wiehart ka inoa oiai oia a holo ana maluna o ka lio ma Alunui Ahi no ka Hale Oihana Makai. Iaia mawaho iho o ua Hale Mele nei me ka nana wale ae no o na maka iluna, ike oia i ka punohu ae o ka uahi o ke ahi maloko @e o ka hale a puka maluna o kaupoku o ka Hale. I ka hoomaopopo ana me kona kokoolua he ahi io kela, nolaila ua holo pololei o Wiehart i ka Hale Kaawai Helu I, eia hoi ua hala mua la kaawai iwa-

 

KA HALE MELE HOU.

 

ho ma @a alanui no ka hoomaamaa. Ua hookani ia aku ke telepone i ka Hale Kaawai Helu 2 ma ka manawa o k@ kaawai mama e puka ana no ka hele hoomaamaa ma na alanui @ hai ana i keia pau ahi, a ua hookani ia ka bele hooho pau ahi, a ma k@ telepone i lohe ia ai o ka Hale Mele Hou ke a la ana e ke ahi. Ua awiwi keia kaa i ka holo i ke kahua pau ahi, aka aole e hiki i keia kaawai ke lanakila aku maluna o ke ahi, oiai ua hele huhu loa ka ha@u ana @@ a k@ ahi maloko ponoi ae o ka Hale. Ua hoao iho keia kaa i kana mea paahana ike aohe holopono, nolaila ua kii pupuahulu ia ke Kaawai Helu 2 a hiki mai ana. Ua kukulu ia keia kaawai ma ka hu@@a o na Alanui Alii a me Rik@ke, a ua hoi mai ia hoi ke Kaawai H@lu I ia wa a ua hoonoho ia ma Alanui Alii ma Waikiki iho o ua h@le poi@o nei; a no ka lawa ole @ ka wai malaila, ua hoonee loa ia ma ke kihi o na huina Alanui Puowai@@ a me Moiwahine. O ke kaawai a na Pake, ua puka mai lakou @ @@@ i ke kinai i k@@a pau ahi, a kukulu iho @a i ka lakou kaawai ma ke kihi o na huina Alanui Alakea a me Alii; a o ke Kaawai Helu 4 no hoi, ua ha@@ ia mai a kukulu ia ma Alanui Moiwahine. Aku o ia w aka a@@ ana a na kaawai a me ka lawa ole no @@@ o ka wai, aia @@ k@ ahi ana @le ke palu menemene @@@ mai la kona mau @lelo manamana ma keia hala nui a maikai a ko Honolulu neie hoomanao mau ai. Ua a ia oloko @ ka Hale a ua @@@ l@@, a o na @@@@ pohaku ula wale no keia e ku nei i keia wa, aole hoi o kona nani ua pakuha la ai @ e keia ene@@@ @@@ he a@@@. Ua pau @a mea a pau oloko o Hale i ke @@i, a ua @@@ hoi @ hehu na noho a me @@ p@ku k@@@@. @@ p@hu aoao e noho @@ o @@ @@ii a @@ ka @@e koikoi.

Ua hoomaka ia ke kukulu o keia Hale i ka 1879 e ka @@@@@@ @@@e pohaku E. B @@@@@@m @alalo o ka hoo@@@a a me ka @@@@@ ia ana e ka Hui Hale Mele o ka @@@ @@@@@@@@@ kuonoonoo o Honolulu nei ia @@, @@ paa @o kekahi pau @@@@ nui he $54,000 paha, a i moraki ia @ku e ka Hui i kekahi poe @@@a dala @ aku @@ ke kaa ole, pela i lawe hele ia ai a kuai kudala maoli ia ma ka hooko ana o ka moraki a lilo ia W. G. Irwin a me J. D. Spr@@kles i ka 1883 no ka $21,000. Ua h@@u mua ia ke@a Hale Mele Hou i ka 1882 e ka puali keaka a Wells.

Ua panihakahaka ia keia Hale Mele Hou no ka $12,000 wale no. Ma ka pau ana @ keia Hale Mele, e hune ana o Honolulu i kahi kupono ole e hoeueu ia ai ko k@ kanaka noonoo, a e hoohoihoi ia ai me @@ mele leo kileo kani o na haole i haawi ia lakou iho malaila ka lakou ol@ a me ka po@maikai.

Aohe i maopopo ke kukulu hou ia aku ona Hale Mele hou no k@ kulanakauhale kiko waena o ka Pakipika nei, k@ ki hoi o k@ moana Pakipika.

Aole i akaka iki ke kumu i p@u ai keia hale i ke alanui i k@ ahi. Ke olelo ia nei he lehulehu wale @a nanawa i komo ia ai oloko o ka hale ilalo e ka poe auwana o ka po a loaa aku i ka mea malama hale na okumu paka kika a me kikilika e waiho ana. Ke koho nei hoi kekahi poe na na laina waea uila i ho`a i keia ahi, aka he hoole ka luna kukui uila Hopema@a, no ka mea ua nana mua oia i ka po i malama ia ai kekekahi hana keaka maloko olaila, he maikai wale no ka mea a pau e lele ole ai ka oili.

Ua pakele ka Ariona Holo e pili koke la makai o ka Hale Mele aole i hama aku ke ahi no ka paa ia ka paku ia o ke ahi e na paia pohaku @la o ka hale poino. Ua lele aku no nae na huna ahi ma ka lewa me ka hoopoino ole aku i kekahi wahi @ aku. Ua hoomaka ae kekahi huna ahilele mailoko aku o ke @k@@ko o ke ahi o ka hale pau ahi e ho@pu ia luna o ka hane noho mua iho nei @ Kipikona, aka mamuli o ka ike e ia ana, ua pii ia e kinai a pio aku @a.

Ua paa ia ke kiai ia e na makai na heana o ke ahi kolohe o ke puhi ana.

O Lewis J. Levey, ka mea @@ @@ ka hoolimalima o ka Hale Mele Hou, eia oia ke paa nei ma ka hale paahao no ka ohumu kipi.

Mahope iho o ka hora 8 kakahiaka Poaha iho nei, ua hina mai la ka aoao makai o ka Hale Mele Hou i koe iho i heana @a ke ahi a ua pa aku la i ka hakala mauka o ka Ariona Ho@o, naha pu a hakahaka ia hale e waiho nei.

 

Mai Hoolohe i ka Hak@@pa.

 

Ua hoike mai o Heil Kapu ia makou, oiai oia kekahi o ka poa i hope ia a hoopaa ia no ka hoo@o@ ia ua komo i ka kaua kipi, a ua noho maloko o kahi paa o Kawa no ka mea nawa he malama a ua ike @@@@, o ka malama ia ana o na paahao maloko o Kaws, ua maikai e hiki ole ai ke hoohalahala, a o ka Luna nui ha kanaka oluolu, a ua manao oia ua oi ae ka mea ai loaa i kekahi poe maloko o Kawa mamua o k@ lakou mau hale ponoi iho. A i@@ he mea olelo hoohalahala kekakhi no ka uuku @ ka ai, ka malama pono ole ia , he hoopunipuni kela. a mai noho a puni i na olelo haku@p@ o ia ana, no ka mea he @@@n@ka kona @ole @@ lohe pepelao.