Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 7, 16 February 1895 — NA LETA [ARTICLE]

NA LETA

[Aile o makou makemake e lawe l ke koikr>i o 11 a hnla no na manao i hoopuka ia ma lal i o keia poo e ko makou t>oe mea kakau. | He kaua Hoohe wale a WHikoki a me Sam. Nolena. Aloha oe:—E ko koa Kaoalla kaulana o ka Repubalika o Ilawaii, ka nieii nana i alo iho nei iloko o ka ehuoha, una ke kahua kalai aupuni a pili pu na aoee alii, a pau pulu aohe lau • kanu hou ai. E oluola mal kou ahonui e hookaawaie ae 1 muu wahi kolamu o ka kana nupepa uo ka'u mau wahi manao e kau ae | ld uialuna. Ola hoi keia, he kana | hooho wale a Wilikoki a me Sam. LoUna. Penei e akaaka lon ai ke kaua hoohe wale, ua )fooIala laua e kaua poipo mal i ke aupuui e ku lanakila ana i keia wa, aole oia wale no aka ua hoolala maoh S hoolilo i ka lehulehu e noho ana ; t 1loko o ke kulanakauhaie i mea ole, na ka iaahi o ko Ukou maina puni koko, & o kekahi uaea lapuwale maoll a keia mau kanaka i hana ai, oia ko lakou ki ana a make o Kale Kaaka, kekahi o na kelki kuonoono a lalawai o ka aina, kekahi o na oplo naauao a pouhana o ke aupuui Repubalika, olai oia e hooko ana i ke kauoha a kona aupuni no ka mahuu i ana i ka | maluhia, ke ola a me ka o ka lehuiehu a me na waiwai. A oia iho ia nae ka w t a kela pee puni koko ! ki mai ai me na ]Sma 1 hawahawa i ka pepehl kanaka a ane ka puuwai makona I aele i ke aloha o!e. Ina he koa a he wlwo oie o I Wilikoki, beaha 1« ka mea I hoo> | kolo ole ai I la e kukaia «i ke kaua mawaena o Q» aoao elua. AialU iko la ke ko3 # ke akamai a me ka ( \viwo ole o ka hele aoa i IUiia o ao o ke nkamal iho l i paha ia ia i ka makahiki 1889, ekiku kanaka Hawali I make a paa pio »a kanaka akamai nel. A i ka makahiki he iuahi «a ka haiepaahao, oiai e noho aoa makou i ke kau Ahaoieio kau, a I keia makahiki holke ao nei ke ftkamait ke heie ala a holo pu-a-a 1

k« aahele koha pipi «Uie o ks uka o Walalae, a paa p!o aka la i KaU hi, o kekahi o iia alakai o keU ohaoia kipi, a kipi m&oU nm hoi, o Bsm. Loieoa, no i km nikaei maa a wehe laa nia o Lele kooa one haoaiL H« «ea hilahila loa keia ilalLO oka nnooielo o keia Lihai, o ea loaa ana no ka mokopani o Maoi na kanaka kipi i ke aopuni, oia • Wilikoki oo iloaoaal.i kooa •nohinaa. Ma k<?ti »00 tie ! V«rw»ki* !H* Watī oiaio, he niea kau>uahj 1»« no'a ka puai wale an;i ako o kekahi hapa o ko r « lahui i da »iakai lalan a Wilileoki, XofetH,liask, Ndwahi, maaa a Liiloo)pilani. U*. haaiele mai kekahi Mpa o ko'a lahai I aa a*o ana a 3. tT. lCawaiaui ka lanahooponopono kaulana loa o ka aupepa Kuukoa, ke kanaka Ha. waii hookahi i ku ai iiuna a maioeloe, a hoike ako Imua o kona lahol ao ka poino e kau mai ana maluna o ka poe e ho~uitu ana e kaua mai i ke aapuni i hele a wikani i kei* wa ke kanaka Hawaii hookahi hoi i hoike aku i na pomaikai 0 kau mai aoa miluna o kei* lahui, ke komo ae malalo o kona mila • ka Repu halika. A i kukala fho nei hoi iloko onamikahiki eluii h»N,aolehe hoihoi aiii i koe, koo w.iie n > ka poe paiukuha o na wa i hala. e hoomoeiaoe ai, a mea hoi ae, a niu «e ke kuloio hoi ae, aia a ahut m*i ao ka pahi, alaiia iole ae. M* ko'u ike ana iloko ona nupep», ua paa pio o Wilikoki maliopa o kona aawana hele ana inii Mtnoa «ku a Pauoa, a keawiawa 0 Nauinu a hiki i Kalihi, a paa pii» hoi Saui. L )lena i Kanewai, ua m.iopopo lo.i he kaua holiewaie ka laua, a o ke kau;t iho la no ia a kamulii, ha a'o I ke koa a'o ka ka holo, i holo la hol i keaha, he koa hoi. Klua ima nui 0 hiki ai ke noonoo i keia ho tl i kipl. L Ua kaua anoi o Wilikoki ma uo ka hoiiioi hou ae i ka Moiwahino maluna o ka nohoalii? 11. Uu kaua anei lakou no ka noho ae o Wilikoki i Persi(len:i no ka R-jpubalika o IlawaH nei? Ma ka iu m io mu:i, ke wehewehe nei au i ko'u manao i na ua kaua io o Wilikoki 110 ka hoiiioi ae i ka Moiwahlne i kipaku irt,hlaila oka Moiwahine i kipaku ia kekahi i kouio pu iioko o ki.ia kipi, penei e maopopo ai ua pau kona noho ana i poo a 1 alakai uo kela lahui, ma lanuari 17 1593, im ike kakou 1 kona ake nui ana e lioi hou iluna o ka nohoalii, uahooana ia na koßiisina i Ameiika, a ua hiki aku la i ka pahu hopu oka nele maoli. Nolaila ulu ae la ka noonoo uiuahewa i.noho ia e ke akua makukoae, e lulu 1

dala i mea o kuai ai i na pu, a e kaua mai i ke Aupuni me ka manao he poo keiki a iwaiu na alakai o ka Repubalika o Ilawaii nei. Aole paha i hoike mai kona maii aumakua unihipili e hele auwana ana oia i ka nahele o like mo Kapaihiahilina i hele auwana ai i ka nahele o Kauai, a hume i ka lau-ki i na la o Lonoikainakahiki ka pua a ka lam. Eia hou kekahi hoike e maopopo ai o ka Moiwahine kekahi i kipaku ia, ma ia alanui hoeikahi e kipi i ke Aupuui e kulanakiia nei.

O kona hoao ana e holo mauaua iho o ka lele poipu ana o na enemi i na kiai o ke Aupuni, oiai lakou e hooko ana i na kauoha a ke Aupuni no ka maluhia o ka lehulehu, he akimona maopopo loa ia. Oia kekahi iloko o keia hoala klpi, nolaila ma ka nana ana a ma ka ike ana i na manao o ka poe i paa pio mai, ke hahai nei iakou, ua manao maoii no o Wiiikoki ma e pepehi a e iuku maoli i ko ke kulanakauhale holookoa, a e hookahe waie ia ke koko hala ole o kekahi poe, ma keia ano i akaaka loa ai he kaoa keia ma ke ano Karlsiano ole a ku i ka hoomai* noino maoli. Aole ae ke Akua i ka | manao eleele o ka poe aloha aina ! ole wale, e luku wale aku i na oia o | na kino Ana i hana ai, ma ka aoao 0 ka pono he kanaka kaua no lehova, wahi a ka Baibala, e kaua ana oia ma ka aoao • ka poe panleie aka iaia, a ua haawi mai oia i ka poe kipi iioko o ka poho o ka lima o ke Aupuni. He poe puni koko maoli no o Wilikiko ma a me ka poe aloha aina a puni ka JPae Aiaa, ua iike loa no me ka Moiwahine puei kok6 1 heike ai i ke Koumlna a Kuhina noho o Amerika ma Hawaii nei, • oki i na poo o na alakai o ke Aupuni, a e li ia makoa a paa iluna o na pou o na kukui uwila. Pela o Hs* mana i hoomakaakaa ai i amana ii kanaka no Molekekai, kuhihewa ioa nae ola e kau fo ia ana o Mole* kekai ilana o kaaa amaaa I hana ai, eia ka nona no, pela keia poe aneo alii I hoomakaukau ai e hoopoiao ia naakoa a pau, a o na pa hol alakoai kaai ai, oia aku ana no nap« eki-kiia aka ai lakoa, oiai aa waiho ia ko iakoa hookolokolo ia ana na ke kanawai O kekahl hoike maopopo loa, oi kaaa o Willkoki m ka hoihoi ae I ka Moi vrafeia© malaaa o kanohoaiii, penei: Aole tm l»e olelo papa m. aa

U I kipāka Sa I kotta po« p«a i»to, aole e hopa i na mea kana, a I <rfe ht om hoolaha ct» L» hoi maioko o n* napepa aoee alli a Mkoa, *ole e hoaU kip: i ke aapanl, aolaiU e kaaa a imkila, hol ae oia ilaaa oka nehoalii. O ko'a manao pono a me ke knokoa maol!, e ka poe kipi, ohaaiu kipī, haUaU klpl, e hook ( jiokolo U Ukbtt ma ke kaoawai koa o ka aina, he mem poao e hoike ae ko Aapanl wik&nl a aahae ma ka hoomala aoa. O'kekahi poe kipi hiki ke hopahopa ia ma na wabi a pan o ka aioa, oia ki poe I hoohikl ole e kakoo I ka a no ka mea, ala iloko o Inkoa ka manao k«e I k'e Aopuni, he mea pono ke ike ia kia he kipī uo ia. Mamuli oia maoaa kue iloko o na lanahoopooopoao o na aapepa aaee alii, e Hke me Ka Leo oke Diabolo, Ka Hoiopahaa, Ka Lei Kakalioa, Ka Makaiinana a me ke Aloha Hewi !ka Aina. U* kukaU iho nei Ukou i na makaiiinana e hoala kipl ai e kaua, e kaua, a o ka hopen* ua ili ke koikoi inaluaa o ka poe i punl wa'le, a paa hewa I ka hale paalwpo, hookalii mea aluha o ka wahine, na keiki a rae na moopuna, ua Hi ke koikoi maluna o keia poe iun:ihoo{>onopono nupepa alakni lalau, a e pouo e kau aku ke koikei o na ahewa ana a ke kanawai maluna oko lakoa poo. Alna e waiho ia ka hookolokolo ana i keia poe kipi imua o ka lehulehu o ka poe aloha io 1 ka aina, ke manao nei au, e iiooko mai ana ka lehulehu e iike me ka poe Indaio imua o Pilako 1 ka wa i hookolokolo ia ai ka Haku, me keia mau huaolelo maopopo ioa, 4< E kau aku iaia ma ke ke-a, e kau aka iaia ma ke ke-a." Peia no ka lehulehu e kahea mai ai me ka teo nai, e kau ak« ia lakou nei ma ka amana li kanaka, e kau aku ia lakou nei ma ka amana li kanaka.

A ma ka manao elua e pill ana no ko Wllikoki manao nui e lilo oia I Perosktena no ka llepuhalika, he WPii pnakiki loa keia, oiai ua hoao o Wilikoki eau aku imua o ka waikahe ikaika ma kahi hiki oie iaia ke hdna pela. Maui o Kama, I.inuari IS, 1895.