Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 8, 23 February 1895 — Page 2

Page PDF (1.76 MB)

This text was transcribed by:  Jon Yasuda
This work is dedicated to:  Hawai'inuiakea

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA

 

            Ua hookohu ia o William Bathburn Esq. i keia la i Komisina no na Alaliilii a me Pono Wai no ka Apana o Koolauloa Mokupuni o Oahu.

J.A. KING.

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Feb. 21, 1895.

2534-3ts.

 

            Ua hookohuia aku o L.A. ANDREWS Esq. i keia la i Lunahoomalu no ka Papa Alanui o ka Apana Auhau o Wailuku, Mokupuni o Maui, ma kahi o C.B. Wells i waiho mai.

J.A. KING

Kuhina Kalaiaina

Keena Kalaiaina, Feb. 18, 1895

2534-3t.

 

            Ua hookohuia i keia la ka poe keonimana no lakou na inoa malalo iho i mau Komisina no na Pa o ka Apana o Waialua, Mokupuni o Oahu.

            Eia ka Papa i keia wa:

            Henry Warton,

            Andrew Cox,

            Alfred Kaili.

J.A. KING

Kuhina Kalaiaina

Keena Kalaiaina, Feb. 14, 1895.

2533-3

 

            Ua hookohuia aku o A. Chalmers Esq. i keia la i lala no ka Papa Alanui no ka Apana Auhau o Hilo Akau Mokupuni o Hawaii.

            Eia ka Papa i keia wa:

            W.G. Walker, Lunahoomalu,

            Manuel Brone,

            A. Chalmers.

J.A. KING,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Ian. 29, 1895

2531-3

 

            Ua hookohu ia aku o L.M. Baldwin Esq. i keia la i Agena hooiaio Palapala Aelike Paahana no ka Apana o Lahaina Mokupuni o Maui.

J.A. KING,

Kuhina Kalaiaina,

Ianuari 23, 1895. 2530-3t.

 

Ua hookohu ia ka poe no lakou na inoa malalo iho i mau Agena no ka hooiaio ana i na palapala kope, no ko lakou mau apana pakahi iho:

            J.W. Maele, Kona Hema, Hawaii

            B.B. Macy, Hilo

            J.K. Nakila, Hana Maui.

THOS. G. THRUM

Luna Kakau Kope Nui.

Ianuari 21, 1895.  2530-3t

Aponoia.

J.A. KING

Kuhina Kalaiaina

 

Hoolala Pa Aupuni

 

            Ua hookohuia aku o D. Kaiwikaola i keia la i Luna Pa Aupuni ma Mala Apana o Lahaina Mokupuni o Maui.

J.A. KING,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Ian. 23, 1895.

2531-3

 

Na Koho i Silaia

 

            E apo ia aku no ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina a hiki i hora 12 awakea o ka POAKAHI, FEBERUARI 18, no ke kapili ana i na Halekula malalo iho:

            1. Halekula elua keena ma Ulupalakua, Maui.

            O na kii a me na hoolala ana , e ikeia no ma ke Keena o ka Luna o na Hana Hou. E waiho kaawale ia mau na koho no na Halekula pakahi.

            Aole e hoopaa ana ke Kuhina iaia iho e ae i ke koho haahaa loa a koho e ae paha.

J.A. KING

Kuhina Kalaiaina

Keena Kalaiaina, Feb. 1, 1895

2532-2

 

HOOLAHA HUI.

            No ka hoopau ana i ka Waikapu Sugar, he Hui Hawaii.

            Oiai o ka Hui Waikapu Sugar Company, he hui i kukulu ia a e ku nei malalo a ma ka mana o na Kanawai o ko Hawaii Pae Aina, ua hooko pono e like me ke ke kanawai no ia mau mea mea, a ua hookomo mai ma ke keena o ke Kuhina Kalaiaina he noi no ka hoopau ana i ua Hui la, me kekahi palapala hoike i hoopili ia mai e like me ke kauoha a ke kanawai.

            A no ia mea, ke hoolaha ia aku nei ka lohe i na poe a pau he kuleana ko lakou i keia Hui i ka wa i hala a i keia wa paha, e hookomo mai lakou i ka lakou mau keakea no ka ae ia ana aku o keia noi hoopau ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho ma a mamua ae o ka Poalua, la 29 o Maraki, 1895, a o kekahi mea a mau mea paha i makemake e lohe ponoi ia, e hele mai lakou i ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho ma ka Hale Mana Hooko, Honolulu, ma ka hora - kakahiaka o ia la, a e hoike mai i ke kumu i manaoia aole e ae ia ke noi.

J.A. KING

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina

2529-8

 

            ILOKO O KA AHA HOOKOLOKOLO KAApuni Apana Elua o ko Hawaii Paeaina. AMOE (w) kue ia AH KAI. Hoopili Oki Mare.

            Ka Repubalika o Hawaii, I ka Ilamuku o ko Hawaii Pae Aina, a i ole i kona Hope. Me ka Mahalo:

            Ke kauoha ia aku nei oe e kii ia Ah Kai mea i hoopii ia, ina e waiho mai ana oia i kana pane i kakau ia iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka hooko ia ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Elua i olelo ia ma ke kau o ia Aha la e malama ia ana ma ke keena hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, Mokupuni o Maui, i ka Poakolu la 5 o Dekemapa e hiki mai ana, i ka hora 10 kakahiaka, e hoike mai no keaha la e ae ole ia ai ke noi a Amoe, mea hoopii, e like me ka mea i hoakaka ia iloko o kana palapala hoopii i pakui ia me keia.

            A e hoihoi mai oe i ka palapala kii me ka hoike piha o kau mau hana no ia mea.

            Ikea ka Mea Hanohano J.W. Kalua, Luna-kanawai o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Elua ma Wailuku, i ka la 15 o Okatoba, 1894.

[Inoa] G. ARMSTRONG

Kakauolelo.

            Ke hoike nei au o ka mea maluna ae he kope oiaio no ia o ka palapala kii ma ia hihia, a ua kauoha ua Aha la e hoolahaia ia mea a e hoopanee ia ka hihia a ke kau ae o Iune e hiki mai ana.

Henry Smith,

Kakauolelo Oihana Hookolokolo

Kakauia Ianuari 18, 1895

@

 

Ka Nupepa Kuokoa

@

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

o ka Makahiki---$2.00

No Eono Mahina---1.00

 

@ ka Rula

HOOPUKAIA I KA

 

PUKA ANA 1 PULE           2 PULE          3 PULE           4 PULE           5PULE           6PULE

 

INIHA                         $1.50                    $2.00               $2.50               $3.00               $3.50               $4.00  

 

2 INIHA         2.00                 2.75                 3.50                 4.00                 4.50                 5.00                

 

3 INIHA         2.50                 3.50                 4.50                 5.00                 5.50                 6.00

 

4 INIHA        3.00                 4.00                 5.00                 6.00                 6.75                 7.50

 

5 INIHA         3.50                 4.75                 6.00                 7.00                 8.00                 9.00

 

6 INIHA         4.00                 5.50                 7.00                 8.00                 9.00                 10.00

 

O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ia.

 

HAWAIIAN GAZETTE CO>

GEO. H. PARIS, Luna Nui.

J.U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.

No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

 

POAONO,--FEBERUARI 23, 1895.

 

Ikeia mai Kakina he Kuhina.

            Ua apo ohaoha ia mai o Hon. Lorrin A. Thurston, e ka Peresidena Grover Cleveland, a ua hoonoho kokoke ia aku ma kona kulanakauhale poo aupuni, ma ke ano he elele a me kuhina mana piha no ka Repubalika o Hawaii ma ka Repubalika nui o Amelika Huipuia malalo o ka hookohu i hilinai a hookohuia ma ka la 1 o Sepatemaba, 1894, e Peresidena Dola o ka Repubalika Hawaii, a no elua o ka manawa i hookiekie ia ai keia keiki Hawaii ma keia kulana koikoi a mana, oia hoi ka mua ma Mei 4, 1893, a o ka lua akula no hoi keia.

            Ma ka Poalua iho nei, ua kipa ae ke Kuhina Amerika Willis e hii pu ana me ka palapala a Peresidena Cleveland e ike i ka Peresidana Dole e hoike mai ana i kona manao maikai ma ka hooia ana mai no ka Peresidena o Hawaii.

            O na nupepa kuloko namu a Hawaii i hooiloilo ai aole e apo ia mai o Kakina ma ke ano Kuhina Hawaii e Amerika Huipuia, ua hoka loa a kuwouwou, aka, o ke aluka o na nupepa i make aohe a lakou mea e olelo ai, ua sila ia ko lakou mau waha e ka lua o ka po.

 

Ka Peresidena Pauaka

            Aole loa he Peresidena pauaka i ike ia ma ka moolelo o Amerika Huipuia e like me Kalivalana e uluahewa mai nei kona noonoo i keia wa no ka ninau o Hawaii.

            I ka lohe ia ana ma Amelika Huipuia ua ulu ae he kaua kipi ma Honolulu i ka la 6 o Ianuali, ua ala koke ka lahui mai o a o e hoahewa ana i ka mana hooko no ka hoonoho ole i ka mokukaua ma Honolulu e kiai ai i na ola o na Amelika a me ko lakou mau waiwai, a ua hookikina ia ka Peresidena e hoouna koke i kekahi mokukaua i Honolulu a ua hooko oia i kela leo koikoi o ka lahui ma ka hoouna ia ana mai o ka mokukaua Lawe Hae Piladelapia, Adimarala B@ardslee, me na olelo hoonaauao i kela Aliimoku kiekie, aole e haawi i na kokua i na Amerika i komo ma ka aoao o na kipi a ma ka aoao paha o ke aupuni.

            Hiki hou mai nei he mau olelo hoonaauao i ke Kuhina Amerika he okoa loa e hookikina mai ana e komo mai e hoapaapa i ka hooko ia ana o ka hoopai o ke kanawai maluna o na haole Amerika i hoahewa ia no ke komo pu ana iloko o ke kipi a o na hoolala kipi paha.  Eia keia mau olelo hoonaauao like ole a ka mana hooko o Amerika Huipuia i kona mau luna aupuni kiekie loa elua ma Hawaii nei, hookahi ma ka aina a hookahi ma ke kai.

            He aupuni kuokoa o Hawaii nei, he kumukanawai a he mau kanawai a ua malama ia na aha hookolokolo me ka naauao, ka maikai a oi ae no mamua o kekahi o ko Amerika Huipuia mau aha ma kekahi mau mea.  Ke manao nei paha ua pauka la, eia he aupuni hoomalu ia o Hawaii nona, e hoike ana i kona hawawa o ka l@ ana i ka hae i huki ia ai i kinohi, a i ole ia he kuaki maoli paha no kona hoohoka pinepine ia e na keiki Hawaii, a oia keia e imi mai nei e loaa wahi kumu e hoopaipai mai ai , aka aole e ole ka ike wale ia aku ina he kuko ino o loko.  No ka mea aole he poe punikoko na keiki lolo noonoo nana e hookele nei ia Hawaii.

 

Halawai o na Aha Hooko a me Kuka

 

            He halawai kuikawa ka na Aha Hooko a me Kuka i malama ai ma loko o ke Keena o ko na Aina e i ka hora 1:30 auina la Poalua aku nei i hala, Feberuari 19.  A ma ia halawai ua akoakoa mai la ka Peresidena Dole, na Kuhina eha a me umikumamakahi mau hoa o ka Aha Kuka.

            Ua hoomalu ia ka halawai e ka Lunahoomalu W.F. Allen.

            O ka hana mua, oia ko ke Kuhina Waiwai Damon waiho ana mai he olelo hooholo, e uku ia na aliikoa a me na koa o ke komopani koa pualu i ku kiai iho nei ma ka Hale Mana Hookolokolo mai Ianuari 17, 1895 a hiki i Feberuari 11, 1895, e like me ka ana i uhuia ai i na aliikoa a me na koa pualu mawaena o Ianuari @, 1895, a hiki i Ianuari 16, 1895.

            Ua kokua mai ka Peresidena Dole i ka olelo hooholo ua apono ia aku la me ka lokahi.

            Alaila, ua lawe hou mai la no ke Kuhina Waiwai he olelo hooholo, aole e manaoia ka Pauku 4 o ke Kanawai 73 o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina, ua pili ia i ka poe i komo ma na hana koa a ma na Kiai Kamaaina.  (O keia kanawai 73, oia ke kanawai e papa ana i na luna aupuni e ohi ana i ka uku makahiki ma ka $1800 a oi aku aole e lawe mai kekahi oihana aupuni e mai )

            Ua hooholo ia keia olelo hooholo me ka lokahi.

            Alaila, ua waiho mai la o Mr. Emmeluth he ninau i ke Kuhina o ko na aina e penei:

            Ua haawi aku anei ke Kuhina o ko na aina e i kekahi manawa iloko o na la he umi i hala i na hooia e ike aku ai i na Anee Alii a i ole ia na Anee Alii i pau ua hiki no ia lakou ke kukulu a hoala hui Kalaiaina no ka hoohuiaina me ka hoohiki e ole malalo o ke Kumukanawai o ke Aupuni?

            Ua pane mai ke Kuhina Hatch, aole he mau hooia o ia ano i haawi ia aku.  O ka mea wale no i ninau ia mai o ka pono o ka malama ana i halawai akea, ka mea hiki ole ke hoole ia.

 

KA AHA HOOKOLOKOLO KOA.

 

            Feberuari 15, hora 9:30 kakahiaka, ua noho hou ka Aha Koa, a hookahi wale no lawehala i lawe ia mai o Kaimimoku, ka mea i hoopii ia no ka huna kipi a i ae mai i kona hewa i hoopiiia ai.  Ua hoike mai oia, ua haalele oia i kona wahi ma Iwilei i ke kakahiaka Sabati, Ianuari 6, a hele i Kaalawai.  Ua ike i na pu a me na lako kaua, a ma ka hora 2 auina la no, ua hoi mai oia i Honolulu, eia nae aole oia i hele e hoike i ka Ilamuku.

            Feberuari 16, ua noho hou ka Aha i ke kakahiaka hora 9:30 a hookahi wale no hihia i hale ia ae, oia o J.K. Baker, i hoopiiia no ka hewa huna kipi.  Ua ae oia i ke kumu hoopii.  Ma kana olelo ponoi, ua hele oia i Wasinetona Hale i ke kakahiaka ma ke kakahiaka Sabati, la 6 o Ianuari, mamuli o ka olelo a Kale Kalaka ua makemake ka moiwahine e ike iaia.  Ua hele oia, aka ua haawi mai o Hakalaau iaia i ka pu panapana a ua noho malaila ahiki i ka po, ike oia i na koa aupuni he lehulehu wale, holo malu oia.  Aole ia i hele iki i waho o Kaalawai.

            Hoomaha ka Ana he mau minute, a i ka akoakoa hou ana, ua laweia mai he puulu nui o na paahao, oia o Kiliona Poepoe, Wm. K. Pua, Haha, Jno. Kaolowi, J.K. Kamali, Jno. Iune, Matthews, W. Joseph, Nahinalua, Kaaihue, Henry, Enoka, Pihena, Kaholo Kahananui, Kaniela, John Pio, Joe Kahopuaiki, Wailama, Kakaio, Wm. Kauwenaole, Maunaloa a me Geo. Makama. Ua hoopiiia lakou no ka hewa kipi.

            Ua koho o K. Poepoe ia J.M. Poepoe i loio, a o Nahinalua, Keoki Makama, Kaaihue a me Pihena ua makemake ia S.K. Kane.  No ka akahi no a ike ka loio Kane i na kumu hoopii o kona poe haku, nolaila ua noi oia e hoopanee i ka hookolokolo ana a ka Poakahi, a ua ae ia.

            Feberuari 18, kakahiaka, hora 9:30, ua noho hou ka aha no ka hoolohe ana i na poe kipi i hoopiiia ai a hoopanee ia mai no kela la.

            I ka ninau pakahi ia ana, ua ae i ka hewa o Kiliona Poepoe, W.K. Pua, Jno. Kaolowi a me Kakaio, a o ke koena aku, ua hoole.  Ua po keia la, ka Poalua a me ka hapanui o ka Poakolu i ka ninaninau ana o na hoike o na aoao, na hai manao a kekahi poe lawehala i makemake e hoike a ma na olelo hoonohonoho a na loio.

            Ma ka wa hope o keia la hope, ua lawe ia mai o Junius Kaae a ua heluhelu ia ka hoopoii he huna kipi nona.  Ua pane ka loio Neumann i hoolimalima ia e Kaae i ka mana ole o ka aha, a ua hoopanee ia ka lawe ana o na oleloike a ma ka Poaha ae.  Ma keia la ka hoopau ana o keia hihia me na ike e olelo ana ua lohe oia i na hoolala kipi a e kue ana no hoi kekahi mau ike ma ka hoole ana, aka ua hana ia keia mau mea a pau ma kona hale.

 

Hoomanao Walohia no Henry N. Castle

 

            Me ka paumako nui ke "Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii" e kakahiaka iho nei, no ka haule ana iho o ka make maluna o Henry N. Castle a huna aku la mai ko ka honua makaikai ana aku iaia, kekahi o ko Honolulu nei mau kakaolelo makapeni opio wiwo ole, oioi, naauao, a he loio hoi.  He mana kana peni a he maopopo na manao me ke kuio.  Ma keia anaina, ua kaikai ia oia iluna me ka mahaloia, a he mau haneri e u nei no kona make opiopio ana.

            Ua hanauia oia ma Honolulu nei i Augate 22, 1862, na Mr. a me Mrs. S.N. Kakela, kekahi o na makua i hiki mua mau.  Ma ke kula nui o Punahou i loaa ai iaia na hoonaauao mua ana, aka e like me ke ake a ka naau e hoomahuahua aku i ka imi naauao ana, nolaila ua holo aku oia a komo iloko o ke Kulanui o Oberlin, e imi ikaika ana i ka naauao, a i ka 1883, he ekolu wale no makahiki o ka noho ana, ua puka mai la oia, a oia ka haumana opiopio loa o ia papa o ka puka ana.  Ua hookaau olelo ae o Prof. Jordan Smith nona, oia kekahi o na kanaka ui eleu a mikioi loa ana i halawai ai.  I ka puka ana mai ke Kulanui, ua hoi mai oia a noho pu ma ke keena loio o kona kaikuaana o Wili Kakela ma Honolulu nei.  Aka i Dekemaba o 1885, ua hoi hou aku oia i Amerika Huipuia a komo i ke kula kanawai o Havada a ma ka 1887 kona hoike ia ana a hoi mai i ka aina nei mahope o ka hoohala ana he mau malama ma Amerika.  I ka 1888, hoomaka oia i kana nupepa haole Pacific Commercial Advertiser a me Hawaiian Gazette.  Ma ka hapa hope o ia makahiki, hooholo iho la oia e hoi hou e hoomau i ke ao kanawai ma Havada, aka hala loa aku nae oia no Berelina a me Leipsie, kahi a kona hoaloha pili loa o ke kula e noho ana a hoolawa loa aku la i kona ao ana i ke akeakamai.  Ma Leipsie halawai iho la oia me Miss Freda Steckner, a i ka 1889, mare ia iho la laua i ka hoikeike nui o malamaia ana ma Parisa me Mr. a me Mrs. James B. Castle.  Mahope o ka hala ana o kekahi mau malama o ka hele makaikai ana, ua hoi loa mai la oia i Honolulu nei a hoomaka hou i ka hana luna hooponopono o na nupepa mamua ae, me ka lawelawe pu i ke kakau moolelo o na hana o ka Ahaolelo o 1892 no ka nupepa.  Ma Iune o ia makahiki, hanau mai la ka laua kaikamahine o Dorothy, aka ma Iulai koke ae no o ia makahiki hookahi, make aku la ka makuahine ma o ke kahuli ana la o ke kaa lio.  Ia makahiki ua holo aku o Mr. Henry N. Castle i Europa a hoi mai la i ka 1891 ae, hapai hou no i ka noho luna hooponopono nupepa.  Ma Dekemaba 1892, mare hou ihola oia ia Miss Mabel R. Wing, ka mea e noho kumukula ana ma Punahou ia wa.  A i Ianuari koke mai no o ka 1893, ala mai la ka hookahuli aupuni, a o Mr. Castle kekahi i paa i ka pu ma ke ano koa, e ku wati maoli ana i ka la a me ka po hoi o kana hana nupepa.  Mahope o ke akakuu ana o na mea a pau, ua holo aku oia a me kana wahine i ke kulanui o Ann Arbor, kahi a kona kaikoeke George Meade, kane a kekahi kaikuahine ona, e noho kumu ana no ke kula.  Mamuli o ko Peresidena Cleveland hoao ana e hoihoi hoi i ka moiwahine i kipakuia i Dekemaba 1893, ua hoi hou mai oia i Honolulu nei ma ka huakai pu me ke Kuhina Kakina a me W.N. Armstrong.  Ua hapai hou i ka hana luna hooponopono, a ua hoomau ia a hiki i ka Augate o 1894, ua hoi hou aku oia i Amerika Huipuia, a hoonoho i ka wahine ma Piladelapia, a i Sepatemaba i hala aku nei, holo loa i Geremania me ka lawe pu aku i kana kaikamahine Dorothy e ike i kona kupunawahine ma Leipsie, oia hoi ka makuahine o ka wahine mua.  Mahope o kona hala ana aku i Europa, hanau iho la kana wahine elua i ke keiki ma Piladelapia.

            Ua haalele iho o Mr. Castle ia Hawaii nei me ka manao e hoohala ma Europa i hookahi makahiki, a oia ke kumu o ka lawe pu i ke kaikamahine eha makahiki e hoomakaikai i na makamaka ma Geremania, a na ka wahine no hoi e holo aku mahope e hui me laua i Europa ma ka hape hope o ka makahiki, ka mea i makemake e hoohala i ka wa anu ma Piladelapia.  Aka ua hoopau o Mrs. Castle i kona manao e holo aku i Europa, a nolaila o ka hoolala hope, o Mr. Castle a me ke kaikamahine no ke hoi mai a loaa ia i Piladelapia, alaila hoi loa mai no Hawaii nei.  Aka i ka loaa ana aku o na palapala ia Mr. Castle no kela ohumu a Bush, Crick a me Nawahi, ua noonoo mai o Mr. Castle no ka hoi mai i Hawaii nei i ka wa kokoke e loaa ana iaia.  Aka i ko Mrs. Castle lohe ana ua ala mai ke kaua kipi a me na anee alii, ua telegarapa koke aku ka wahine mai Piladelapia aku i ke kane "e hoi mai ina i manao oia pela."  Ua loaa keia telegarama mamua o ke awakea, a ua maopopo ole ia Mr. Castle ke ano a hiki i ka auina la, oia ka wa i ike ai oia ma ka nupepa o Ladana he wahi elele palapala pokole loa e hoike ana i ke ala ana mai o ke kipi a me ka make ana o Mr. C.L. Carter.  Ia wa, ua kii koke oia i palapala uku eemoku ma ka mokuahi mua e holo ana no Amerika, ka Elbe, a kakau mai la i kana wahine e hoomakaukau i ole ai e apa no ka hoi i Honolulu.

            Ua kau koke laua maluna o ka mokuahi Elbe, a holo mai la ma ke Kai Akau i ka la 29 o Ianuari, aka mamua o ka wehewehe ana o kai@o oiai ka mokuahi nui Elbe e holo ana ma kona ala moana, me ka leo hooho e ole mamua, hookui mai la ka ihu o ka mokuahi Sekotia Craithie o Aberdeen, he 475 tona ka nui, ma ka aoao o ka mokuahi a he owe ana oki pu ia mai la o waena e kela mokuahi uuku no kekahi manawa pokole a na ke kupikipikio o ke kai i hookaawale ia laua.  Mailoko mai o ka 380 poe o kela mokuahi, he uuku wale no ka poe i pakele mai.

 

Ke Kuhuna Hawaii Kakina Imua o ke alo

 

            Ma ka la 10 o Feberuari ua hoonioni kamakamailio ia aku o L.A. Kakina Kuhina o Hawaii ma Wasinetona, ina he mau lohe kona e pili ana i na hoopai o ka make e oleloia nei ua kau @a maluna o na hookahuli aupuni hope mai nei o Hawaii, a ina paha e hooko io ia ana ka hoopai.  Ua pane oia penei:

            Ina he kumuhana kekahi a ke Aupuni Hawaii i hana hewa ai iloko o na makahiki elua i hala, alaila no ka oluolu loa maoli o ka lawelawe ana me ka waipahe i ka poe e hoonauluulu mau ana e hookahuli i ke aupuni, o ka mua ma ka hana kilo aupuni a o lua, ma ka ikaika.

            Mai ka hoomaka mua loa ana mai no o ke Aupuni i kinohi, ua kuu akea aku oia i kona oluolu loa launa ole mai i kona poe enemi, he mea i ike ole ia ka lua ma ka moolelo o ke ao holookoa.  O keia hoopalaleha wale ia pela, o kekahi ano no ia o ko ka mana hooko o Dole, a ua lilo nae i mea e nema ino loa ia ai e ka lehulehu o ko ka Peresidena poe kokua ikaika loa.

            O ka hoopai o ke kipi mai ke kahua mua loa mai o ke aupuni moi ma Hawaii ahiki i kona palahuli ana, he make a he hao ia e ke aupuni na waiwai a pau.  Ma ka la 23 o Ianuari, 1893, he ekolu wale no la mahope o ke kukulu ia ana o ke Aupuni Kuikawa, ua hooholo ia he kanawai e hoololi ana i ka hoopai o ke kipi ma ka uku dala a me ka hoopaahao a ma ia mea ua hoemi ia na kakauha o ke kanawai mua.

            Oiai o ka hookahuli aupuni o ka 1893, ua ulu mai no ia ma ko ka moiwahine hoao ana e hookahuli i kumukanawai a e hoonele i ke koho balota o ka poe a pau e noho nei ma ke Aupuni hou, eia nae ua hookuu maikai wale ia aku no ka moiwahiae uahoa me ka hana wale ole ia aku ma kona wahi noho ponoi, maloko mai o ka pauku mai ka Hale Mana Hooko aku, e noho iloko o ka maluhia a me ka hoopilikia ole ia aku, aka e hoeueu mau ana no nae oia me ka hoomaha ole, ma ke akea a ma kahi malu, e hookahuli i ke Aupuni, ahiki i kona hoolilo ana i kona wahi noho i wahi hoahu o na pu a me na lako kaua a loaa aku ai he kanaha kumamalima mau pu raifela, iwakalua kumakahi mau poka pahu daimenaita, na pu panapana, na pahikaua a me na poka ma ke ahua nui okoa.

            Eia keia, aole i koi mai o Lilikalani i uku nona i ke Komisina Hoohuiaina i holo mua mai ai i Wasinetona nei i ka 1893, aka no ka noonoo i ka pono e oluolu ai, a i pale ia ae ai hoi na helehelena hoomakue, ua hookomo ke komisina iloko o ke kuikahi hoohuiaina i uku makahiki hoomau nona he $20,000, a ua hoomau aku no ke Aupuni Kuikawa i ka uku ia ana e like me kona wa e noho moiwahine ana, a eia wale no ka mea i hoopau loa ia ai, o kona hoomaka ana ma ke akea e hookahuli i ke aupuni, a ua hoomau ia no hoi ka uku ana ia Kaiulani a i kona holo kino ana i Wasinetona e hooikaika ai no ka hoihoi hou i ke aupuni alii, ua oki loa ia ka uku hou ana aku iaia.

            Alua aenei manawa o ka Liliuokalani noi ana mai i ke Aupuni e malama aku iaia no kona hopohopo o hana ino ia mai, a o kekahi o ia manawa oia ka wa ona e kukakuka ana me Mr. Willis no ka hoihoi hou ana iaia a e hookahuli i ke Aupuni Kuikawa.  Ma na wa a i elua i noi ia mai ai, ua hoouna ia he mahele makai e kiai iaia mai na hana ino wale ia mai, a ua hoomau ia aku no ka wa loihi e like me kona makemake.

            O kana mau olelo mahalo panai no keia mau hana maikai a pau oia kana olelo hoolaha i waiho aku ai imua o Willis e okiia na poo o na luna aupuni a me ka hoomau pu i ka ohumuhumu e hookahuli i ke Aupuni, e like la me ke kipi i puka a maka aenei ma ka malama aku la i hala.

            Ua haawi ia aku me ka hoohaiki ole ia i na anee alii ka pomaikai o ka hoakoakoa ana ia lakou me ka hana ole ia aku ma na halawai akea ma ke kuea ma ke alo iho o ka Hale Mana Hooko ma Honolulu, me ka papa ole ia aku o ka lakou mau olelo hooholo e hoahewa ana i ke Aupuni, e kue ana i ka hoohuiaina, e nema ana i ke kumukanawai a me ka Repubalika, a e kukala ana i ke akea i ko lakou makemake e hoihoi ho@ mai i ke aupuni alii.

            O kekahi o na mea hoopilikia i ke kulana, o na alakai kipi e kapaia ai he poe kipi maamaalea.  Aka o na poe e ae oloko o ka laina, he poe naaupo punihei wale iho no.  O Wilcox, ke alakai koa iloko o ke kaua kipi hope, ka mea nana na hana i na wa i hala i hooia mai he aeahaukae maopopo ia, e ku makaukau ana i na wa a pau e kokua i ka aoao i ku e like me kona makemake iho, ke olelo ia nei oia kekahi o ia papa.

            O keia iho la ka hookuku kupono o na mea paahana a na alakai a me na hui o ka hoala kaua kipi hope mai nei i hoohuihui ia ai.  O ka hapanui o lakou he poe haole.  O ko lakou papa a me ke ano, ua like me na paahana a ka poe kipi o Parisa a me ka hoohaunaele ma Kikako.

            Heaha ka ke Aupuni o Hawaii e hana aku ai?  E huikala wale aku anei ke Aupuni i ka poe lawehala e hana kue i ke aupuni, a i ka wa e loaa aku ai na kipi e lawelawe kino maoli ana i ka hana e huipu wale ai i kona mau kamaaina, e hookuu aku anei ia lakou e hele lanakila wale e hana hou mai ia hewa ma ka wa mua loa e loaa ai he manawa maikai?

            Mawaena o ka poe lawelawe i na hana ino, iwaena o ka poe kue, kumakaia a kipi ma ka home a me ka hoomau ana aku i na hana e hookaumaha ai i na noonoo o ko waho mai, ia Peresidena Dole a me kona poe kokua, e like me ka noonoo maikai o ko lakou mau mana i kaupalena ia a me na noonoo a pau a ke Akua i papahi ai ia lakou e hoomau aku i ke kiai ana i ko lakou mau kahua mawaho aku o ka noho ana malamalama iloko o ka Pakipika, me ke kuikawa no lakou ka pono lima piha o na poe kumuao a me na kanaka lawelawe oihana, me na mekanika a me na kakauolelo.

            O ke kahua hana aole ia no ka ake e hahau aku i ka huhu.  O ka manao o ke pale ae ia Hawaii mai ke kaua kipi kuloko mau ana.  Ua hoohana ia ka euenelio o ka huikala ana aku a me ka hoomanawanui.  Ma na hana a pau e lawelawe ia ana, o na haole ka poe nana i kukulu i ke kaua kipi hope mai nei a i hoolako i na pu no @a kumu ino, aka i hoomaemae ia lakou mawaho aku o kahi e ike ia ai i ka @ i kaua kipi maoli ai, e paa @ ma ke kulana ua like ke degere o ke koikoi me na hoa Hawaii maoli, no lakou ke ano kanaka a me ka wiwo ole i hoao e hooko i ka papa kuhikuhi hana hawawa: a eia kekahi, ke ike nei au aole i oi aku ko Aberahama Linekona oluolu @ hana aloha mamua o S@nford B. Dole; aole i ikeia kekahi anaina ma Amerika Huipuia i keia la ka oi aku o ka lokomaikai, ka malama maluhia, ka huikala wale aku a me @ puni ole, e like me ke anaina e noho la ma Honolulu @ e na alakai o ke Aupuni i keia wa.

           

Mokuahi Kalika

 

            I ke kakahiaka o ka la 16 o Feberuari i hala, ua hekau mai ma ka nuku o Mamala ka mokuahi "Kalika" mai Honokaona a me Iokahama mai, iloko o na la holo he umi mai ke awa hope mai, me na ohua a me na ukana no keia awa.  Mawaena o na awa o Honokaona a me Iokahama, ua puka ae he elua mau ma'i @ poki, a ua kiola ia aku ma ke awa hope.  A ma ka huakai i holo mai la a ku iho nei, aole i puka hou ae he ma 'i.  Ua halawai koke ka Papa Ola no ka noonoo ana i ka mea e hana ai no keia mokuahi a ua hooholo, a komo mai iloko nei o ke awa a e hoomalu loa ia ko uka nei aku a me ko ka moku mai poe aole e hui a launa.  Ua hoolele a hoomalu ia na ohua pake he 150 ma Kahakaaulana a o na ukana he 1000 mau tona paha maluna o ka uapo o Ainahou,  Mawaena o ka hora 1 a me 2 auina la Sabati mai ua niau loa aku oia no Kapalakiko kona awa hope.

           

Kipakuia mai Hawaii aku nei

 

            O ka poe no lakou na inoa malalo iho, i hopu ia iloko ka wa kaua iho nei a na Anee Alii i lele kaua mai ai me ka manao e hookahuli i ka Repubalika, ua ae lakou e hookuewa ia mai Hawaii aku nei, a e hele i na aina mamao me ka huli hoi ole mai, mamua o ko lakou a@ ana e hookolokolo maoli ia imua o ka Aha Koa.  Eia ke kahua, aole lakou e hehi hou maluna o ka lepo o Hawaii, aia a ae ia aku e ke Kuhina o ko na aina e.  A o ko lakou mau palapala ae holo, aia ka loaa mai ke Keena aku o ko na aina e.  O na inoa o keia poe e kipakuia nei, oia keia:

            A.P. Peterson, E. Creighton, Fred Wundenberg, F.H. Harrison, L.J. Levey, F.H. Redward, Jno. Radin, J.C. White, D. Ritman, P.M. Rooney, P.G. Camarino, A. Carrianne, M.C. Bailey, A. McDowell, N. Peterson, H. Juen, H. von Werthen Hon@ a me elua poe e ae.

            Ma keia mau la aku nei, ua haawi ia he manawa no keia poe e hooponopono ai no na mea pili i ka lakou mau hana ponoi iho a pau, alaila heo aku no na aina e.  E pau ana kekahi poe o lakou i ke kau maluna o ka Australia o keia ahiahi.

 

Elua i ka Unu

 

            Ua hoihoi ia aku o V.V. Ashford e ka mana koa a waiho ia aku malalo o ka Ilamuku no ka hoopaa ana ma ka Halepaahao o Ka@ me ka hana oolea ole no hookahi makahiki a me ka uku pu i ka hoopai dala he $1,000.

            Ua kau ia ka hoopai maluna o J.F. Bowler, ka haole i komo hohonu i ka huna kipi a i hookaawale ia o ka hoopahu i ka hale telepone kana hana i ka wa e ala ai ke kaua kipi a lakou i hoolala ai, oia hoi he elima makahiki hoopaahao a me ka uku dala i $5,000.  Ua hoihoi ia malalo o ka mana o ka Ilamuku, ua pai ia i ke kii a ke linohau nei i ke kahiko kahakahana pa@io.