Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 10, 9 March 1895 — Page 2

Page PDF (1.81 MB)

This text was transcribed by:  Nadine "alohatita" Samorano
This work is dedicated to:  Marie Makuakane

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA.

 

            Ua hookohuia aku o A. S. MAHAULU Esq. i keia la i Komisina no na Alaliilii a me na Pono Wai no ka Apana o Waialua Mokupuni o Oahu.

 

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Mar. 5, 1895.

2536-3

 

            Ua hookohuia aku o MR. HOHN KAHOA i keia la i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni ma Manana Apana o Ewa Mokupuni o Oahu ma kehi o W. S. Wond.

 

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Mar. 1, 1895.

2536-3

 

            Ua hookohuia o HENRY KUALII i keia la i luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni ma Makiki, Apana o Kona Mokupuni o Oahu, makahi o W. Kaapa i waiho mai.

 

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Mar. 6, 1895.

2536-3

 

            Ua hookohuia o MR. KAHANAUAPO i keia la i Luna e hopu ai i na holoholona helehewa no ka Aapana o Honolulu Mokupuni o Oahu.

 

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Mar. 6, 1895.

2536-3

 

            Ua hookohuia i keia la o J. H. KAPUKUI Esq. i Agena Hooiaio Palapala Aelike Paahana no ka Apana o Waimea, Mokupuni o Kauai.

 

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Mar. 7, 1985.

2536-3

 

Olelo Hoolaha.

 

            Ua makemakeia na hooilina o kekahi mau ma'i lepera i make ma ke Kahua Ma'i Lepera, Molokai, oia o:

            1.         REV. J. H. PAHIO, no ka Apana o Hilo, Hawaii, a lawe ia ia Molokai Mei 20, 1891, a me

            2.         KAAUMOANA (k) no ka Apana o Kipahulu, Maui, a lawe ia i Molokai, Oct. 9, 1889,

e kii ae ma ke Keena o ka Papa Ola i ke koena dala o na pono o na mea i make i hoolilo ia malalo o ka Pauku 11 o "Na Rula me na Kanawai Hooponopono o ke Kahua Ma'i Lepera," me ka lawe pu mai i na hooia kupono o ko lakou kuleana.

WILLIAM O. SMITH,

Peresidena o ka Papa Ola.

Keena o ka Papa Ola, Feb'y. 25, 1895.

2353-3

 

            Ua hookohuia i keia la na keonimana malalo iho i mau hoa no ke Komisina o na Pa no ka Apana o Lahaina, Mokupuni o Maui.

            L. M. Baldwin

            George H. Dunn

            Henry Dickenson,

           

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Feb. 23,1895.

2535-3

 

            Ua hookohuia i keia la o W. T. Monsarrat i Mea Malama Pauda o ke Aupuni a me Luna no ka Pa Hina o Makiki, ma kahi o George W. C. Jones i waiho mai.

 

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Feb. 21, 1895.

2535-3

 

            Ua hookolu ia o William Rathburn Esq. i keia la i Komisina no na Alaliilii a me Pono Wai no ka Apana o Koolauloa Mokupuni o Oahu.

 

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Feb. 21, 1895.

2534-3ts.

 

            Ua hookohuia aku o L. A. ANDREWS Esq. i keia la i Lunahoomalu no ka Papa Alanui o ka Apana Auhau o Wailuku. Mokupuni o Maui, ma kahi o C. B. Wells i waiho mai.

 

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Feb. 18, 1895.

2534-3t.

 

            Ua hookohuia i keia la ka poe keonimana no lakou @a inoa malalo iho i mau Komisina no na Pa no ka Apana o Waialua, Mokupuni o Oahu.

            Eia ka Papa i keia wa:

            Henry Wharton,

            Andrew Cox,

            Alfred Kaili.

 

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Feb. 14, 1895.

2533-3

 

HOOLAHA HUI.

 

            No ka hoopau ana i ka Waikapu Sugar Company, he Hui Hawaii.

            Oiai o ka Hui Waikapu Sugar Company, he hui i kukulu ia a e ku nei malalo a ma ka mana o na kanawai o ko Hawaii Pae Aina, na hooko pono e like me ke kanawai no ia mau mea mea, a ua hookomo mai ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina he noi no ka hoopaa ana i ua Hui la, me kekahi palapala hoike i hoopiliia mai e like me ke kanoha a ke kanawai.

            A no ia mea, ke hoolaha ia aku nei ka lohe i na poe a pau he kuleana ko lakou i keia Hui i ka wai hala a i keia wa paha, e hookomo mai lakou i ka lakou mau keakea no ka ae ia ana aku o keia noi hoopau ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho ma a mamua ae o ka Poalua, la 29 o Maraki, 1895, a o kekahi mea a mau mea paha i makemake e lohe ponoi ia, e hele mai lakou ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho ma ka Hale Mana Hooko, Honolulu, ma ka hora - kakahiaka o ia la, a e hoike mai i ke kumu i manaoia aole e no ia ke noi.

 

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina,

2529-8

 

KA

NUPEPA KUOKOA

ME

Ko Hawaii Paeaina i Huiia.

 

@ o ka Makahiki.        $2.00

No Eono Makina.        1.00

Kuike ka Rula.

HOOPUKAIA E KA

 

PUKA 1          2          3          4          5          6

ANA   Pule     Pule     Pule     Pule     Pule     Pule

 

1 Iniha $1.50   $2.00   $2.50   $3.00   $3.50   $4.00

2 Iniha 2.00     2.75     3.50     4.00     4.50     5.00

3 Iniha 2.50     3.50     4.50     5.00     5.50     6.00

4 Iniha 2.00     4.00     5.00     6.00     6.75     7.50

5 Iniha 3.50     4.75     6.00     7.00     8.00     9.00

6 Iniha 4.00     5.50     7.00     8.00     9.00     10.00

 

            O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo la.

 

HAWAIIAN GAZETTE CO.

 

GEO. H. PARIS, Luna Nui.

J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.

No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

 

POANO,         MARAKI 9, 1895.

 

            Mahope iho o ka ikemaka a me ka hoomaopopo maoli ia ana o ko ka Repubalika wikani ma ke poipu ana i ke kaua kipi a na Anee Alii i kuko alualu Wailiula ai i ka la 6 o Ianuari i hala, ke lohe nui nei makou i ka olelo a kekahi poe kanaka Hawaii maoli i hoohiki e kakoo i ke kumukanawai a me ke kumuhana a ke aupuni Repubalika, ke pelu hou aku nei i hope a ke olelo mai nei me na olelo, e ku o Hawaii nei ma ke ano aupuni Repubalika Kuokoa. Aole hoi o lakou wale, aka o ka poe kekahi e anehe mai nei e hoohiki, a o ko lakou manao nae o keia ae la e kuokea. Aole no hoi ia lakou wale pau, aka o ka hapanui o ma luna Aupuni kekahi. Aole makou e hoahewa ana ia lakou, no ka mea he mana ko kela a me keia e hoike i kona manao. Eia wale no ka makou ninau, ua lawa anei i kekahi Repubalika uuku i emi iho malalo o ka hookahi haneri tausani ka heluna kanaka o na lahui waihooluu like ole, he huina hoi i emi loa iho malalo o na kulanakauhale papa eha o ko kakou Repubalika makamaka ma kela aoao mai o ka moana ke kuokoa? E hiki ana anei i na aupuni poo kuipine liilii ke kuokoa me ka ikaika ole o na mea kaua i keia keneturia? Aole anei e oi ae ko kakou maluhia, pomaikai a me ke kuonoono ke hui kakou me kekahi aupuni nui a ikaika nana kakou e hoomalu i kona mau pili aina a pau? E hiki ana anei i ka Repubalika Kuokoa uuku e like me Hawaii ke paio aku i na koi lima ikaika a kekahi lahui holuna lehulehu o like paha me na Iapana ke noi ia mai me ka waha o ka pu? Aole anei e hoopilihua wale ia ka Repubalika Kuokoa ukulii e like la me na hana hewa o ke au mei?

 

E Haalele Anei ka Hamuku Oiai e Pulana ia Ana.

 

            Ua piha na ea i ka wawa no ko Mr. Ilikikoki waiho mai i ka oihana Hamuku, aka ahiki mai i keia wa, aohe mau mea oiaio i lohe ia no ia lono. Ua mahalo nui ia o Mr. Hikikoki no ka eleu a me ka makaala ma keia hana nui, a ua, ike ka poe apau i ka oiaio o ia mau mea i ka wa kaua kipi iho nei a na Anee Alii i heehu iho nei iloko o Ianuari, aole o ka eleu a me ka makaala wale no, aka o ka noiau kekahi o kana alakai a me ke kuhikuhi a@a a pela i ukali ai ka mana ma ka hooko ana. Ua hopohopo nui ia iloko o na makahiki elua i pau kona puali makai kanaka maoli, e ho i hope ana na makai iaia i ka wa e ulu mai ai kekahi hoao ana e hoohaunaele, a ua hele aku na pekapeka a imua o kena alo ponoi e koi ikaika ana e hoopau i na makai kanaka mai ka oihana aku. Aka ua hoole aku oia. E like me ka alihikaua nui akamai o ke alakai'na i ka puali kaua imua o ka enemi, pelu no keia Hikikoki i alakai iho nei i ka puali makai o Honolulu. Ua hoolohe lakou i kana mau kauoha a ua hele imua o ka kaua ka wiwo ole ahiki i ke ku ana o kekahi mau makai i na poka a ke enemi, aole no i hookuihe ia ko lakou mau manao hooko kauoha, aku ua hooi hou ia ae ka manao koa oloko. E haalele anei o Hikikoki i ka noho ana Hamuku a me kona mau makai kupaa mahope o ka loaa ana o ka lanakila kilakila ia lakou? He oiaio, aole o ko Hikikoki paa ana i keia kulana Hamuku ma ka mana o ka makemake ponoi a i ole @@@ paha e loaa iaia. O ka mea oiaio ua makemake oia e hoi i kona ho@e kahiko ma Hawaii, aka oiai keia anaina he hana ka lakou nana e lawelawe ai, oia anei ke kanaka hope loa e huli i hope i ka wa a ka hana e kahea ai iaia. Ma ka h@ha ana i ka manao o ka lahui a me ka aina, ua maopopo ia makou ua makemake a ke aua nei lakou iaia e noho ma keia oihana Hamuku.

 

Na Ike a ke Aupuni, Hawaii Kue i ka Mokukuna "Wahlberg."

 

            Ua liuliu iho nei ke Aupuni i na oleloike manuunuu e piii ana i ka mokukuna Wahlberg nana i hali mai i na pu a me na lako kaua no na kipi a hoolele ma kekahi mau wahi ma Oahu nei, a na makaukau i keia wa. O Mr. W. A. Kinney, ka loio i hilinai ia oia ke hele e malama i ka hil@a ma ka aoao o ke Aupuni, e hii pu aku ana oia me keia mau olelike i hoohikiia. E hali pu aku ana oia ia Geo. Townsend a me Charles Warren, i mau hoike e hooiaio ai i ka moku a me ke kapena o ka moku. Ia lakou e hiki ai i Kapalakiko, alaila e kamoe loa aku ana lakou no San Diego.

            E paa pu aku ana o Mr. Kinney me ia i na oleloike a ke Aupuni e kue ana ia Cranstoun, Johnstone a me Mueller i kipaku ia ai mai ka aina aku nei maluna o ka mokuahi Warrimoo, a waiho aku imua o ke Aupuni o Amerika Huipuia.

 

He Uwapo Nui Pili Moku hou no Honolulu.

 

            Ua lohe mai makou, ke manao nei ke Aupuni, e oki mai i kowa ma Waikiki iho o ka uapo mokuahi o ka Pakipika e holo ai a kokoke mai i ka Hale Makeke hou ma Ainahou. O ka hohonu i manao ia ai o ua kowa la, he 26 kapuni, a oia ka hana a ke kao eli awa i keia mua aku. E hookaawale ia ana keia uapo no na mokuahi nunui, a e kukulu ia aku ana he uapo loihi he eha mau haneri kapuai. Ke hohonu kela wahi a paa ka uapo, alaila ua hiki loa i na mokuahi nunui e like me ke "China" a me "Arawa" ke komo pololei mai a pili no ma ia wahi me ka hoomau no i ka ihu o ka mokuahi i ke kau iuka nei o ka aina. A ina e hoopuka, alaila e peki hope no a kaawale aku ka ihu iwaho, alaila hoohuli ae e ku pololei ka ihu i kai o ke awa e puka ai, alaila hoopuka aku me ia pololei no e moe la ka ihu i kai. E omo mua ia ana ka lepo a me ke one a koe iho o ke ako'ako'a, alaila hoopahupahu me ke diana pauda i pau ae i ka nahaha a weluwelu. He hana hou ano nui keia e lawelawe e ia nei i o la honua, no ka mea ua maopopo loa ma keia mua aku o Honolulu nei ke oioina o na moku a pau e holo ana ma keia moana, a he hoike ana hoi ia ia ko ke Aupuni mikiala ma ka hoeueu ana i na hana hou e holomua ai ka aina. Ke ake nei makou e ike i ka hooko io ia ana o keia hana hou i ke au o ka Repubalika.

 

He Puupuu Ikaika i ka Luna Senate Pettigrew o Dakota Hema.

 

            I ka la 14 o Feberuari, maloko o ka Hale Ahaolelo Mokuaina e Dakota Hema, mamuli o ke koho ana a na iaia Repubalika o ka Hale koe ehiku, ua pepehi ia ka olelo hooholo e hoapono aku ana i ka Luna Senate Pettigrew kulana i lawelawe ai no ka hookuu akea i ka hana dala keokeo ana a make loa me ka hoopaapaa ole ia. Ma ka Hale he elele olelo waea mai a Pettigrew e pahola mai ana i ka mahalo no ka hooholo ia ana o ka palapala hoike hoomaikai no ka hooikaika ana e kuu akea keakea ole ia ka hana dala a i pepehi ia iho a holo ole. Ua waiho ia mau @@ua o ka Hale he noi e hoike aku i ka Luna Senate i ka loaa ana mai o kana mahalo a ua heole ia. I keia la hookahi mamua ae, ua lawe mai o Colvin he olelo hooholo e apono ana i ka Pettigrew alanui hele i kuoe ai ma ka ninau dala keokeo, a e hoopaa ana i na hoa "e kakoo aku laia ma kana mau hana i keia mua aku no ka pomaikai o ka lehulehu." I lawa no i ka heluhelu ana apau o ka olelo hooholo, ua noi mai la o Herrick e waiho ma ka papa a ua hoohoio ia aku la pela e 21 poe ma ka ae a me 15 ma ka hoo@e.

            O keia hana hoohilahila a ka Hale ahaolelo o kona mokusina iho iaia, ua manao ia oia ka uku hoopai o kona haalele aua i kona aoao Repubalika ponoi iho a koho pu mai la ma ka aoao a ka Aha Senate i apono ai i ka Peresidena Cleveland kumuhana no Hawaii. No ka mea ma ka o lima o keia Luna Senate Repubalika i apono ia ai. Owai ka mea minamina aku ke hoomaewaewa ia mai kela wahi haole kipi i kona aoao kalaiaina iho.

 

            Ua ku mai ka Arawa i ke awakea Poalima nei, a ua holo aku no Kapalakiko la ahiahi no.

 

Na Opiuma no Victoria.

 

            Ua hooili ia aku maluna o ka mokuahi Miowers o ka Poalua iho nei a hoouna ia aku ia i Victoria e ka Luna Dute nui, na opiuma he 10,000 mau paona, oia hoi ka puu opiuma i houluulu ia e ka Aupuni mai na opiuma ae i loaa mai ma ke@a a me keia wahi mai. O ke kumukuai o ka paona hookahi, he $5.00, a nolaila e loaa ana i ke Aupuni mai keia hoolilo ana aku i keia waiwai komohewa mai a i paa aku i ka hopuia he $50000. Ua oleloia, ua hoopapaia kekahi poe oloko nei o ka aina me ka manaoia lakou e hoolilo aku ai a na lakou e hoouna aku iwaho o ka aina, aka ua haawi mai ia poe i ke kumukuai ma kahi o ka $1.75 a hiki i ka $2.25 o ka paona. O keia kekahi o na kumu o ko ka Hope Luna Dute McStoker holo ana i Kaleponi a me Beritania Columebia i kekahi mau malama aku nei ke@a makahiki i pau, o ka han@ i kahi e loaa ai ke kumukuai pii iki ae o keia waiwai. Eia iloko o keia puu opiuma na ano like ole, oia mai ka opiuma maikai loa a i ka opiuma emi loa o ke kumukuai. Ua lilo keia opiuma i kekahi hui ma Victoria i ke kuai ia, a ua hooponopono ia a holo e k@ laila mana hale dute me ko onei ina e hiki aku keia waiwai pakeekee, alaila e haawi ia i ka hui nana i hana i ka aelike kuai me kekahi @a@a o ke Aupuni.

 

Na Lawehala Kipi i Hoopaiia.

 

            Ua hoopuka ia ka olelo hooholo a ka Aha Koa i ka auina la o ka Poaono, Maraki 2, maluna o ka poe nona na inoa malalo iho i hoopii ia no ke kipi e hookahuli i ke Aupuni, ma ka elima makahiki hoopaahao a me $5,000 pakahi, aka ua hoohana iho ka Peresidena i kona mana oi ma ke kapae ana ae i ka hoopai dala a o ka hoopai hoopaahao wale no ma ka hana oolea ke aua@o ia e lakou, penei na inoa:

            Jno. R. Silva, Hoopii Kaliloa, Paulo Hokii, Henry Edward, Kaanaana, Jno. Kekaula, Makakoa, Jas. Kanoho, J. Hanupau, H. K. Kanehe, Pahia, G. R. Yeni, Kema Kepiki, Mahoe, Sam Kaaea, Henry P. Kaohe, Kahoomanawanui, Kahalewai, J. W. Kahaiao, Alex. Pahau, Pohaka a me Kahoomahele.

            A o Jno. Lilikoi a me Dan Damien o kei puulu kipi ae ia, ua hoopai ia laua ma ka eono makahiki pakahi ma ka hoopaahao me ka hana oolea.

            A o Kini J. Mahoe, he keiki umikumamaiwa wale no makahiki, ua hoopaiia oia he hookahi makahiki hoopaahao ma ka hana oolea.

 

Na Pio Kipi i hookuu laelae ia.

 

            Ma ka auina la Poakahi iho nei, ua heluhelu ia aku imua o na pio kipi malalo ae nei ka hoopai a ka Aha Koa i kau ai, oia he elima makahiki hoopaahao ma ka hana oolea pakahi. Aka, ua kapae loa ae ka Peresidena i ka hoopai a ua hookuu loa aku ia lakou e hele lanakila. He poe ohua keia no Liliuokalani i kona wa iluna o ka hano haweo, a ua ku wati maloko o ka pa o Wasinetona Hale me na lako kaua i na wa e liuliu ia ana ka hoehu pakaha aupuni. eia ko lakou mau inoa.

            Sam Kekaha, Wm. Bila, Sam. Hakuole, Opunui, Wm. Ahia, Ed. Ting Sing, Sam Hoia, Jno. Kaaua, Makauahoa, Maui, Dan Kaaua, Jack Naiwi, Hoia Huihui, Sol. Kapiioho, Ben. Maele, Wm. Kanakaole, Wahia Kuaiwa, Kiamanu, Kaauwai, Kaia, Welewele, Tom Ulukou, Wailoa, W.Hakalaau.

            O Andrew Knudsen, ka malamamoku mua o ka Waimanalo, ua hookuu ka Aha Koa iaia e hele lanakila.

            Ua hoopuka ia mai i ka Poakolu iho nei e ka Aha Koa ka hoopai o ka poe kipi malalo iho, ma ke alima makahiki hoopaahao ma ka hana oolea a me $5,000 pakahi. Ua kapae loa ka Peresidena i ka hoopai hoopaahao, oiai ka Peresidena e oluolu ana. Eia ko lakou mau inoa;

            John Aea, Pahukoa, Wm. Oili, J. Kukalahiwa, Geo. Townsend, Chas. Bartow, Bill Ihu, Kahimalani, J. Paaoao, Kawika, Sam Kia, Kawelo, Naaieono, Kini, Sam Keanu, Henry Rogers, Kupuna, chas. Warren, S. P. Mio, Hakuole Silva, Jos.Ahia, Sol Kupihea, Kalua, Sam Kanahele, Kaulia, Limahopu, Kaohimanuu, Wm. Olepau a me Niolo.

            O David K. Koa, ka mea i hoole i kena hewa, hookolokolo maoli ia a ahewa ia, e hana ana oia i na makahiki hoopaahao.

 

Ke "Kumu Hawaii."

 

            Ua makaikai iho makou i ka nupepa ke "Kumu Hawaii" i hooponopono a hoopuka ia e Mr. Tinker ma ka olelo Hawaii i Novemaba 12, 1834 ma Honolulu nei. He nupepa keia he elua puka ana o ka malama, a oia no ka Helu 1 Buke 1. Ua hookomo ia maloke e ia nupepa, na manao pili hoomaua, na manao haku ia mai a me kela a me keia mea. Ua hoolawa ia no me na mea e loaa ae ana i ka lunahooponopono. Ua hoopuka ia no kekahi mau malama eono, alaila ua h@@@ buke ia a malama ia me ka maiau e ka ohana o Emekona. I keia wa, ua makana ia ua buke nei e na hoahanau Emekona i ka Ahahui Moolelo Hawaii e ku nei ma keia kulanakauhale. Ke hoomanao ae kakou i keia manao mai ka 1834 a hiki i ka 1895, he mo@@ no @a na makahiki he 60, eia ka ua malama ia no e na keiki na hana a na makua i kukulu ai ma Hawaii nei i mea e ike ai na hanauna hope mai nei i na mea i hana a hoopaa ia i moolelo no ka aina.

 

NA Paahana Pukiki Hoopiipii i na Uku Hana.

 

            I ka Poakahi iho nei o keia hebedoma, ua hui ae na Pukiki kalai pohaku a Mr. Arthur Harrison, ka mea hana aelike i lolo ai ka Hale Pauahi ma Punahou nana e kapili a paa, e ohumu e haalele i ka hana a ua hooko ia no pela malalo o ke kumu ka hoopii hou ole e ia ae o ka uku hana o ka la. me he mea la i ka wa o keia poe Pukiki e hana ana me Mr. Harrison, ua hele kekahi poe mea hana e ae i keia poe Pukiki e hoopiipii ai i ka uku hana me ka manao e hoapaapa i hala ka manawa e paa ai ka hale ma ka aelike. No ia kumu, ua pii ka uku o ka la ma ka $2.50 a ma ka $2.25 ko kekahi poe. I kela Poakahi mua aku, ua hoohalahala mai no keia poe no ka uuku o ka uku hana, a aole o lakou makemake e hana pu me na Iapana.

            Ua hookuu loa ia aku ua poe Pukiki nei e hele, aka ua pioloke loa la ua poe la a hooweliweli mai la e kukulu ana lakou i hui o ka poe ok@ a me kalai pohaku a puui ka mokupu@i. Elua o lakou noonoo ma ia hana e lalau la, o ka hoopiipii i ka uku hana a me ka keakea aku i na Iapana.A hiki mai i keia mau ia iho nei, aia no na poe haalele hana la ke ku wale mai @@, a ke naue nei no ka mea kapili hale me na paehana Iapana.

 

Moiwahine o Denemaka.

 

            O ka Moiwahine Louise o Denemaka, makuahonowai wahine o ke Keikialii o Wale, pulu@@a a ka Moiwahine o Beritania Nui a Emeperose o Ina, ka makuahine o kekahi ohana keiki maikai loa o ka moolelo, maemae o ka malama ia ana a me ke kilakila o ka hoonaauao ia ana, oia kekahi o na alii kahiko o Europa o ke ola ana, no ka mea ua hiki aku kona mau makahiki i keia wa ma kahi o ke ka@ahiku kumamahiku, aka ke mau la no nae ka kaiamu ana o na helehelena opio maluna ona. Aole he makuahine alii ma Europa i oi aku ka ma@au i ka malama ana i kana mau keiki e like me ia, a nolaila ke hoohalike ia aku nei oia i kumu alakai. O kona inoa ohana i hea ia ai, ke Kama'lii wahine o Hesse Cassell.

 

Moku Pepehi Kohola i ku mai.

 

            Ua ku mai i ka la 3 o Maraki nei ma keia awa ka moku okohola "Gayhead," kapena Shory, mai Kapalakiko mai, ke awa ana i haalele aku ai i ka la 18 o Dekemaba o ka makahiki i hala. Ua holo hoapaapa mai keia moku me ka hakilo ana i na kohola o ke puhi ae. A ma ka la hanau iho nei o Keoki Wasinetona, i ka moku mawahe loa 'ku o Kealakekua, ua ike ia he elima mau kohola pama e puhi ae ana i ke kai, nolaila ua alualu ia a hou ia me ke o pepehi kohola, pau mai la i ka paa, noke ia i ke puhi ka aila.

            @ ka la 1 o Maraki nei, ua loaa ia oia i ka ino, a ua hoomau pela i kekahi la ae. Nolaila ua holo loa mai oia a ku ma Kou nei i ka wa i hoike ia maluna ae. He kapena keia no Inia Komohana mai, a ke lawe pu nei no i kana wahine a me ka laua keiki. Eia maluna o keia moku pepehi kohola, he eha mau keiki Hawaii no lakou na inoa Albert Mitchell, Sam Kalua, Sam John a me John Thomas. Akolu aenei makahiki o ko Mitchell pili ana me keia kapena, a nolaila ua hookiekie ia ae oia mai ka noho ana luina a i ke alii-o-i'a. Iuka nei ke kapena a me kekahi poe luina i ka la Sabati a me @a Poakahi nei. E holo pololei ana oia mai Honolulu aku no ka Arita.

 

Ka Mokuahi Miowera.

 

            Ua haalele aku ka mokuahi Miowera o ka laia Hooholo Mokuahi Canada - Ausetaralia ia Kikane i ka hora 4 ahiahi o Feberuari 18 a holo ae la ku ma Suva, Fiji ma ka la 24 e ia malama no; haalele ia Suva ia ia no a holo mai a ku ma Honolulu nei i ka hora 10:30 o ka po o ka la 4 o Maraki. Ua lawe mai oia no Honolulu nei, ia 5 mau ohua kapena. Ma ke awakea o ka la 5 o Maraki nei, ua puka aku oia iwaho o ke awa a kulu loa aku la no Victoria. Ua lawe aku oia no Victoria mai Honolulu nei aku, ia 22 mau ohua kapena, 955 mau leta a me 540 mau nupepa a me kekahi mau ukana.

 

HALE LUINA HOU O HONOLULU

 

He Hale e Hanohano ai ka Inoa.

 

            Ke hoolaha aku nei makou malalo iho i ke kii o ka Hale Luina hou loa i kukulu ia iho nei makai iho o Huehue Honolulu, e ka hui e o ana ma ka inoa Ahahui Hale Luina o Honolulu.

            Ua ike no kekahi poe e oia nei i kekahi hale laau o ia ano i kukulu ia ma Honolulu a hoau ia noia hana i ko makou wa ka@alii he kanaka aenei mau makahiki i hala. O ka Hale Luina laau kahiko, oia ka hua a kekahi poe kuonoono o Honolulu nei i haalala ai malalo o ka ino hui maluna ae ma ka halawai mua loa i malama ai ma ka la 21 o Novemaba 1854, no ia ahahui hoi na luna i koho ia a i ike ia ma ka moolelo keia mau inoa: E. H. Allen, Peresidena; Kauka G. P. Judd (makuakane o ka Lunakanawai Kiekie Alapaki), Hope Peresidena; Rev. William Bingham, Kakauolelo; George M. Robertson, Puuku. Ua kaa ia Kauka Judd ka hanohano o ka paipai ana a ku ka halawai mua a me ka hooholo pono ia ana o keia

 

KII O KA HALE LUINA HOU

 

kumuhana e kukulu i hale luina. Me he mea la, mai ka heluna mai o ka poe i akoakoa ma ka halawai mua loa i kukulu ia ai keia hana, o Henere M. Wini wale no ka ahailono i koe mai e ola nei.

            Mahope o ke ku ana o ka ahahui a me ke koho ia ana o na luna nui, ua hali hele ia he pepa kakau inoa hookupu dala, ua hooholo ia e haawi he mau aha mele a me kekahi mau hana e ae e loaa ai ke dala no ka hooholo ana imua. Ma na la mua o Iulai 1855, mahope o ka ike ana o ka poe iaia ka hana ua loaa na dala e hoomaka ai ke kukulu i Hale Luina nui kupono e lawa ai no ka hookipa ana mai i ka lehulehu o na luina moku o na okohoia e momoku nui ana i ke kipa mai i Honolulu nei e hoolulu ai. No ka mea ma ia manawa, ua hoolilo nui @a moku okohola e hele ana i ka pepehi kohola i Aukaki a me Arita i keia awa, i wahi e hoomaha, e hoolako, e kali kauoha ai a e hoolei ai i na aila no ka hoihoi loa i ka hikina o Amerika Huipuia. He mau haneri o na moku okoho la e hekau ana maloko nei o ke awa a e kalewa ana mawaho o ka nuku o Mamala, a he mau tausani o na luina e lele uwali ana mauka nei o ka aina a e auwana wale ana e ake o ka loaa o kahi e hoomoe iho ai na poo no ka po a ao ae.

            O ke kahua kahi i kukulu ia ai ua hale luina la, oia no keia pa waiho wale aohe hale mauka ponoi o Kuapapanui a ma ke kihi akau o na huina alanui Kalepa a me Betela. Ma ka la 31 o Iulai 1855, oia ka la i hoomoe ia ai ka pohaku kumu o ke kihi o ua hale luina nei, a he ia kulaia aupuni no hoi ia. Ua hoakoakoa ae na kahu waiwai a me na luna o ka Ahahui, kai huakai aku la i ka hale o ka Moi Kamehameha IV. e noho ana, me ka puali puhi ohe o ka mokukaua Amerika Misisipi ma ke poo. Mai ka hale mai o ka Moi, ua huli hoi mai la ka huakai a ma ke kahua o ka hale. Ua wehe ia na hana o ka hoomoe ana i ka pohaku kumu o ke kihi me ka pule a Rev. S. C. Damon, e hone ana na leo mele o na ohe, alaila ua lawe ae la ka Moi i na mea paahana i hoomakaukau ia nana no ka alana ana i ka pohaku kihi. Na kekahi mahele o na luina mai ka manuwa Misisipi a me na moku e ae e ku ana iloko nei o ke awa ia la i hiu ae iluna i ka pohaku a hookuukuu iho la maluna o kahi i kuen@ ia nona e komo ai me ka himeni ia mai o kekahi mau leo mele kamaaina i ka aukai. Ua hookomo ia iloko o ka pohaku kihi ka Baibala ma ka olelo Hawaii kao wai gula, he kope o ka buke moolelo o Hawaii nei a Jarvis a me na kii o na Kamehameha I., II., III., a me IV. Mahope o ke kiheahea ana ae i ka puna a puui ka pohaku, ua pii ae oia ma kahi kiekie i hoomakaukau ia, a hai mai la me kekahi haiolelo kupoao i pili ka hana o ka la.

            I ka pau ana o keia hana, alaila ua awiwi ia na hana no ke kukulu aku a paa keia hale. O ka iuna nui mua nana i hoau i ka malama ana i keia hale, o Taram@ Makua, mahope aku ona o Horace Crabbe, a o E. C. Dunscombe a me kekahi poe. O ua hale la, he hale nui kiekie o ekolu hale, me na keena akea kupono a me kekahi mau hale liilii e ae ma waho mai.

            I ka pau ahi nui @ana i hooneoeno iho i na hale ma alanui Nuuanu o Aperila 188@, ua m@@ @@ @@ pau ana i keahi, no ka mea ua ne@ papa @@@i ka @@@u @@@ @ ke ahi a @@ anehe pili @@ mai. Ua hoolala ia ka luku e wawahi a@@ ka hoop@hu ana me ke @@@ pua@@, aka mamuli o ke kua liilii ana mai o ke ahi, ua hoohoia hou i @ @ @ hooki i ka wawahi ana. Mahope iho, ua wawahi maoli ia ke@ @ @@@, ma o kekahi mau hooponopono la i manao ia e hoopololei i na alanui a e ho@ke@ ae.

            I ka makahiki 1893, ua kukulu la keia Hale Luina nani hou loa e ku nei me na pohaku ula, mailoko mai o na dala i loaa mai ma na hookup@ a me na ala e ae. O keia kahua mua @ia alanui Betela. ua kuapo ia me ke Aupuni ma o ka haawi ia ana mai o ke kahua kahi e ku nei ka hale i keia wa makai o Huehue, he kahua nona ka ilio 120 kapuni ku@@. O keia hale nani hou loa nana e pakui mai nei i ka hiehie o ke kulanakauhale, he hale ia o elua hale ke kiekie, a o ke kii e hoowehi aku nei, oia ka na@aina mawaho aku o ka hale, a o ke alo o ka hale eia no ia ke huli nei i ke kai imua ponoi o ke awa.

            He hale nani keia no na luina e hoaumoe ai a e malama pono lia ai ko lakou oluolu, a o mua iho o ke kahua, ke hooulu ia nei i ka mao@ manienie. E @io ana keia hale i wahi makemake nui ia e na poe aukai a pau. Ua pau i ka noho ia e ka poe makemake e hoi i ka hale e noho ai na keena i makaukau, ma ka uku mai ka $4 a hiki i ka $8 o ke keena hookahi o ka malama, a ke iho mai nei no ua noi no ka hoi iloko o keia home e noho ai. Ke lana nei ka manao o ka luna @ana e malama nei, e papalua iho ana ka poe e hoi ana malalo o kona m@lu e noho ai ke holo pono ae na hoolaia e wehe ia aku ai ona hale ai no ka paina ana o ka poe e noho ana maloko o keia home.

            E haawi ia na mahalo a nui i ka poe a pau i haawi i kjo lakou mau hooikaika ana e kaikai ae i keia hune o Honolulu nei a i ke kulana kiekie loa, ke hoohalikelike ia me ko na kulanakauhale i like ia me ko na kulanakauhale i like ke kulana me ka heluna kanaka me ko kakou nei, a o ka oi loa aku hoi i ka Papa Kahu Waiwai a me ka Luna nui o keia manawa.

            O na luna o ka ahahui i keia wa, o James @. Dowsett, Peresidena; A. S. Cleghon, Hope Peresidena; F. A. Schaefer, Kakauolelo; P. C. Jones, Puuku. O ke Komite Hooko, o J. B. Atherton, A. S. Cleghorn a me C. M. Cooke.

 

Aua hou ia ke pio e Hookuewa ia ana.

 

            O kekahi o na haole i hopu ia no ka pilikana i ke kaua kipi iho nei a na Anee Alii pauaka i hoehu iho nei, a i hookuu ia mai iwaho nei malalo o ke kumu e haalele oia ia Hawaii nei a e kuewa i ko na aina e, ua makaukau oia e kau maluna o ka mokuahi "Miowera" o ka Poalua nei no ka holo aku e huna i kona mau maka. Eia nae, i ka wa hope loa e anehe ana e kau, hiki mai ia ke kauoha a ka Hamuku e aua ana iaia e hookaulua hou. Ma ka lohe e @aha nei, ua makemake ka Hamuku ia Mr. M. C. Bailey e noho no kekahi manawa i koe. Malia paha he hana hou kekahi a ka Hamuku i koe aku a oia ka mea ike.

 

            He wahi keena manao no anei koe iloko o na ma@o a na anee alii e o@a mahikihiki mai nei e hoomalu hou ia aku ana keia lahui e kekahi alii Hawaii i keia mua iho? Ina he wahi manao kekahi o ia ano, alaila he kuaki maoli, aole no ka oiaio. Eia ka makou, e hoopauia ka hookahua ana ia noonoo palaualelo.