Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 15, 13 April 1895 — Heaha kau hana e ka mea a mau mea i Kapaia he Aloha Aina? [ARTICLE]

Heaha kau hana e ka mea a mau mea i Kapaia he Aloha Aina?

O ka ninau o ka naanawa ua maopopo loaa e hikl ai i na mea apau i loa kela uhane noonoo ke pane nona iho, a ina ua uhi paapu ia ka uhane noonoo o kekahi inea e ka pouli, alaila ao!e io no o kanamai ka nui o ua pouli la. Ma ka ninau oka manawa, oia kela e kau ae la maluna, alia hoi au e pane koke aku i ka haina o ka T u ninau, no ka mea ke kakani e mai nei kaula o ko'u pepeiao i ko'u lohe mahui ana i ka ohumuhumu a kekahi puul'i aloha aina me ka pane ana, ua nnnao paha oia Ia aole o kakou ninau no kakou iho i keia ninau no ka kakou liana kupono na aloha aina e hana ai. A ina pela, alaiia e pane mal hoi ha oukou i ka hana kupono e hana ai, pano 1. Aole no a makou hana kupono e hana ai, pane 2. No ko naakou hoonauklukui maoli i na keiki a ka poe misionari i ka pakaha ana iho noi iko makou aina aloha, pane 3. Pokeokeo a polohuku ko lakou mau pakeke wahi a ka manu pelehu, o ko makou he neo a olohaka, pane 1. Nolaila aole makou e ae iki ana e lawe i ka hoohiki i keia aupuni Repubalika o Ilawaii no ka mea o ka ae lie ae ia, o ka hoole he haole ia, o ka mea oi aku o keia no ka ino mai ia.

Ke ike aela kakou i ka pane a hh alohaainala! Awauwa Ahuna la!! ko Asia pouli la! ko Aitiopahupo laj ko Aferika konouli la! ko Uooaa hewa kumu la! ku i ke a na hale o Kaupo la!! Ke lawe mua nei au ī na pane a na aloha aioa, ma ka wehewehe aaa i ka oiaio a me ka ole oia mau pane. Pane 1, aole a makou hana kupono e hana ai, ma keia pane ana, he pane kela na ke kanaka pupule, kanaka kuli, 1010, lolie oie i ka olelo o kekahi aupuni, ke ninau Ia aku aole he leo pane, o ke kumu o ka aaka ke kuli, o ka walaau no hoi ka ka pupule, o ka lohi wale iho no hei ka ka 1010, o ka nana wale mai no hol ka ka mea lohe oie i ka olelo a kahi a ue kahi aole nae pela na aloha aina. A ua moakaka ke kumu a me ke kahua 1 hoohana 010 ai lakou i ka hana ku«

pouo no ka pono o ka aina, a e maopopo ai kela manaohal ma ko lako« paue elua. Pane 2, no feo makoa hoonaukiuki maoli no i na keiki a ka poe mikanele i ka pakaha ana iho nei i k« makou aina, ma keia pane, oia maoli ka mole oiaio o ke ku mamao ana aku nei o na aloha aina a pau a nana waie mai no na uiaka elike me na kii leo ole e kau ana ma na paia hale o kela a me keia, a ua hahai a aluaiu mahope o ke ao ana a na nopepa 'anee alii o iakou, Ka Leo, Ka Oiaio, Ka Ma« kaainana, nolaila aole hana kupono a na aleha aina e hana ai, a o ka ; hiina kupono wale no a lakou e hana nei a e aoonoo nei, o ka manao hoa> Uaia kipi no e iike me kela i hala aku ma lanuari 6, 1895. £ na houloha, he manao iaiau maoii keia o ka noonoo ana. Inu e hoomanao pono iho oe e ke kaoaka Hawaii eiaio I ka moolelo o ko kakou noho aaa iahui mai kahi< ko loa anai, i na paha mai a Kumu<>

; hooo* mai, • I ole ia ani a Papa ' m4i t a i «1« ia m.il a Uuii a U!«m m»i t a biki m&i ! kfi hap« ma« oke io o ki noko uoi a&* o Kameluuae* ha HI ka mea a kakoa i k*pa aka ai, ka lokomaileil nal, «2aHt • niaaa iho oe ke kanaka HawaiL He aiea aoei koa neu ponoi iho mai koa man kupuna mai? Aoie loa no, ao ; kou aina aia ma ka iehelehe o ka | waha o ke alii, a me ke konohiki, a | e ooho ana oe ma ke ano kauwa ku- ! apaa e hana aoa e iike me ka make» i make e ke aiii e hana ooai ai ia oe, | a i oie oe e haea ana peia, aiaiia aia | koa aina ma ka lehelehe, e ka oe a e keie mai keia aina aku, no ka mea aole oa haoa mai i kou make-1 make. A e nioau hou kakou, a no hea a ao wai mai ko'u aina au e kapa lalau nei he aioha oe, a komo ka iili ino i na kelki a na mikaneie i ka pakaha i ka aioa ole waie o oukou? £ nana mai e ua aluha aina apau, m& ka makahiki 1920 ua hiki mai ia o Kakioa me Binamu me ka iamaku o ka maiamaiama o ka olelo maikai a le*u, aoie i haia eono maiama o keia hooiaha ana i keia pono ua hoio aku ia kona mau kukuna malamaiama apuni na palena ou e Hawali aloha, pela ka nee hikiwawe ana a hiki i ka makahiki 1831, ua kukulu ia kekahi haie kukaiuwlia ma Lahainaluaa kahi e ao ia ai na poe i leaa ka naauao mahuahua ma na apana apani o Hawaii no ka hoihoi aua ina keia haiekuia nui i loaa mahuahuu ka oaauao a nui io no ka naauao i loaa i ka poe i komo iioko oia kula nui a hiki i ka makahiki 1839, a ma ka makahiki 1840 i hoala ia ai ke kau ahaolelo mua no ka haua ana i kuuukauawai mua loa nou e Hawaii, a ua nohe kela ahaolelo mua loa ma Luaehu, Labaina, Maui, a ua kapaia ke kumukanawai o Luaehu, noiaiia akahi no o Hawaii a ku maiuna o ke kahua onipaa, mamuli o ka aelike ana o ka moi Kamehameha 111 me na makaainana, ia manawa no aole no ou aina e ua aloha aina ole wale nei, a ma ka makahiki 1846, ua hooholo ia ke kanawai eae ana ka moi i na makaainana e kuleana kela a me keia i aina nona, aia kahiana i noho ai a hana ai malalo o tia konohiki a me na alii. E niuau kukou, no hea a pehea i loaa ai keia manao ia Kamehameha 111 e ae ana i kona mau makaainana e kuleana i aiua nona, a kau aku i kana mau pua? Mamuli o ka heonaauao ana a na makua a ua poe keiki mikanele nei * oukou e kapa aku nei he pakahi ika aina. O Judd, Rev. William a me Rikeke, na makua o ka pono e noho lawelawe ana ma ka oihana aupuni o ka moi Kamehamelia 111, a he mau kuhina laua, a immuli o ka laua ao ana i ka moi e haawi i aina no na

makaainan», ua ae mai ka moi pela, a oia ka loaa o ka apaoa aina ia oe e ua aloha aina nei, aole mamuli o ko ka moi manao maoli, aole loa, aka mamuli o kela uhane aioha o na makua o ua poe keiki mikanele nei, a iua aoie kela uhane ike, kela uhane aloha o na makua o ua poe keiki mikanele nei, alaiia aia mau no kakou 1 keia noho aua naaupo kahiko, hanai i ka apuaa nui maikai, na ke alii ia puaa, hanai i kaikama* hine a maikai, na ke alil ia wahine, i ilio maikai no ke alii ia Ilio, a peia wale aku. A heaha iho la kau e ke aioha aina e oielo nei, aleha ka aina aioha ke alii? Na ke aiii mai kou aina e noho nei, a na ka konohiki iima kakauha mai kou aina e noho nei? Na ka poe makua o ka pono i loaa keia uhane aloha e like me ka Iesu mao kanawai pakui. E aloha oe i k®u hoalauna e ilke | me kou aloh Ia oe iho, e nana hou mal e na aloha aina, ma ka makahiki 1843 ma ka malaaa o Feberuari, na ku mai o L. G. Paalete, he hakū opiepio no Beritan!a mal, i&we pakaha ae la oia i ke aupuni ou e Hawaii me kona lima kakauha, a huki aela i ka hae Beritania iluoa, a kaule iho la kou hae Hawaii ilalo, a hana mai la oia i kaoa mau hana hooweiiweil i ka moi me ka heolele ana i na koa o kona moku manuwa iuka nei o ka aina. Aka, aia hookahi kaula o ke Akua e ku mau aaa imua o ke alo o ka moi, ola o Kauka ka makaakane o ko kakou lanakanawai kiekle i keia la, e ku ana tia me ka wiwo olo i kela hana pakaha a lima nui a kela kanaka Berltania, e like me Ella e ku ana imōa o Ahapa kela aiU iuo o ka &erae!a. Peia i paa ai ko kakou aiua malalo o kela haku opiopio o : Beritanla Uoko o na mahina eeno, a ! ma ka la 31 o Iuiai oia makahiki 1S43, ala hol aa hlki aku la ka leo pale a oa mau Eiia nei oHawaii i ka iani, oia hol o Kaaka, Rikeke t Limaikalka, Baiauwin, Aiekanekoro, Hlkikoki, Aiam, Kamika, Wiii> kokl a me Kakina, a he nui waie na Eila a m4 nalDanleIa. Ala o adtmarala Tonaa ma Waiapalalao Chill ia manawa, a ! kona lohe ana i kela hana pono ole a keia kahaka ame ko Vkt»ria iohe pu ana oa kao«ha awlwi ia mal la o

adimars!ft Torxia e holo oa«i i Hmwmli aei « kīpika i kela Paaiete ; a e bei. hoi iho f ka b«e Berit»oi« ilalo, a boki *©u i* ae 1« Koa hme amai e Hawaii aloh*, a oia mau la e welo haaheo nei oui koo maa aekai. Naa aaei a i o!t ia am oakoa aoei e aa paala aloha aioa oei? Aole kokahi, a be ole loa eo, aka mamali o ka pale aoaiui a oa poe makaa mikaneie nei t i maa ai ka ea ©u e Hawaii nei, a i ua ua iike kakou me oa mokepaoi a paa o ka Polanesia nei } i hao ia a pakaha ia e BeriUoia, Farani a me $epcuiia, a peia' akeu A aa hewa aoei keia poe keiki i hauau i Hawnii oei i ka iawe aaa aeoei i ko kakou aopuoi, mamali o ko lak<m lioopooopooo aoa? Aoie, no ka iuea he poe kaha wale ao Imkou a o kakou apau e uiaiama aoa, a wahi a ka Haku H&ieiu Davida, oo iehova ka henaa a me kooa oiea e piha ai, a he poe kaaak» wole ihe no kakou oona, auhea iho ia ko oukuu aiaa e ua poe aloha aiaa oei?

Pane 3, pokeokeo a poiohaku ko lakou mau pakeke wahi a ka Peie> hu, a o ko oiakou he neo ahe oioiiaka. £oa Hawaii aioha aina, o ko kakou ano iho ia no ia a ke Akua i hana mai ai, oiai ua hoomauoauuā ko kakou mau kupaaa i ke daia i ka wa kahiko, ua pihipihi ia ke elala ilok© o ke kai, a e iu aua mao maanei, aole oo he mea mioamiua ia kakou, a uiaa no kakou i ka ai wale i ka poi me ka i'a, maona no huii ae ko ato iluna, heiu i ka aaho o ka hale, a o ka pau ae ia oo ia, a ioa paha e hana Kakou e iike iiie ka huna ana a ua poe keiki mikaneie nei ka eku i ka iepo, alaiia iike do hoi paha na pokeokeo a ka palahu. Pane 4, uolaila, aoie ioa inakou e ae iki e iawe i ka hoohiki malalo o ka Repubalika o Ha> Waii, me oukou uo ia hemahema a me ia nele, aole me makou ka poe e ao nei ia oukou i keia pono, oiui ke hoolei wale nei oukou i ka uomi maikai a ke Akua i hoonoho mai ai iieko o keia mea kiuo keia uiea kino uhaue ana i haua ai, a ke hoolilo aei oukou i ko oukou manuo lili Kanaka, i mea e kapae ae ai i ko oukou mau pono kivila i mea ole, a e noho aua oukou maluna o ka aiaa nani o Hawaii nei, e iike me keia ohana kipi o oukou i pau aku la ī ka hana i ke ahuui o ka lua o a Peie, a ua iawe ia ko iakou mau pono kivila piiipaa ma ka iiana ana i ke kan.nua klpi i ke aupuni, a nie he ia ke aiuulu aku la no oukou iua ia uieheu he kipi, ka a pau e kokua oie ana i ke aupuni. Me keia mau olelo ao kupouo, na oukou no ia e lawe a no noo, aole na makou e koi waie aku ana ia oukou, oiai ua maopopo ioa ke ku nei ke aupuni maiuna o ke kahua onipaa, a ina e hooaioni hou mt<i aua oukou e iike me kela p«e, aiuiia o kakeu Hawaii no ke pau aua 1 ka make a neoneo loa, a o na malihi o na aina e ke pupupu mai ana e iike me na lapana amena Pake, a o oe e Hawaii e naio ana inamuii o keia mauhaua hupoalaiau aoukou. Kupa Hawaii, Maui o Kama, Aper.la 4, 18H5.