Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 17, 27 April 1895 — Page 2

Page PDF (1.94 MB)

This text was transcribed by:  Reya Liilii
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

MA KE KAUOHA.

 

Kukala Koho Balota.

 

            OIHANA KALA@AINA.

            HONOLULU, Maraki 26, 1895.

            I kulike ai me na hooko ana ana a ka Pauka 80 o ke Kumukanawai, ke hoolaha ia aku nei ka lohe e malama ia ana he koho Balota Kuikawa no ka Lunamakaainana e hoopiha ai i ka makalua i hakahaka ma ka make ana o Charles L. Carter ma ka Apana Koho Lunamakaaina Eha, Mokupuni o Oahu, mawaena o na hora 8 A. M. a me 5 P. M.  o ka Poakahi, ka la 6 o M@i, 1895.

            O na Mahele Koho, na Wahi Ko@o a me na Luna Nana Koho Balota, eia lakou malalo iho:

APANA EHA.

            O kela hapa a pau o ka  Mokupuni o Oahu e moe ana ma ka Hikina a me ke Komohana o ke alanui Nuuanu, a me ka laina e holo pololei ana mai ka Pali aku o Nuuanu a hiki i ka Lae o Makapuu.

            Mahele Ekahi- O kela hapa a pau o ua Apana la i komo ai o Honolulu, a i ole ia o Kona, a e moe ana ma ka Hikina o alanui Punahou, a me ka laina e holo ana mailaila aku a mauka a makai.

            Wahi Koho. Hale Hooulu mea Kanu o ke Aupuni, hookui ana o na alanui Moi a me Waikiki.

            Na Luna Nana:            W. L. Howard,

            A. C. Pestano,

            John Kea.

            Mahele Elua- O kela hapa a pau o ua apana la i komo ai o Honolulu a i ole ia o Kona, a e moe ana mawaena o ka palena komohana o ka Mahele Ekahi a me ka laina e holo ana penei malalo iho: Mai kai loa mai o ke alanui Hema pii ma ke alanui Hema, i na alanui Moi a me Alapai, a mai ke poo o alanui Alapai a hiki i ka pahu hae ma kahi kahiko o na pu ki aloha ma Puowaina; malaila aku ma ka lapa ma ka aoao hikina o ke awawa o Pauoa a hiki i ka piko o ka mauna.

            Wahi Koho. Halekula ma alanui Beritania.

            Na Luna Nana:            J. A. Magoon,

            W. C. Wilder, Jr.,

            M. I. Sylva.

            Mahele Ekolu- o kela hapa a pau o ua apana la i komo ai o Honolulu a i ole ia Kona, a e moe ana mawaena o ka palena komohana o ka Mahele Elua a me alanui Nuuanu, a mauka o alanui Kula a me ka laina e holo pololei ana mai ka huina o na alanui Kula a me Puowaina a hiki i ka pahu hae ma kahi kahiko o na pu ki aloha ma Puowaina.

            Wahi Koho. Ma ka Hale i ke komo ana aku i ke kahua o ka luawai i kai nei, ma alanui Nuuanu.

            Na Luna Nana:            W. H. Hoogs,

            J. D. Holt,

            F. P. McIntyre.

            Mahele Eha- O kela hapa a pau o ua apana la i komo ai o Honolulu a i ole ia o Kona, a e kau palena ia ana e na Mahele Elua a me Ekolu, ma alanui Beritania a me Nuuanu.

            Wahi Koho. Halekula Alii.

            Na Luna Nana.            J. M. Vivas,

            James Nott, Jr.,

            S. Decker.

            Mahele Elima- O kela hapa a pau o ua apana la i komo ai o Honolulu a i oleia o Kona, a e kau palena ia ana e ka Mahele Elua, ke alanui Beritania, alanui Rikeke a me ke awa.

            Wahi Koho. Kapuaiwa Hale.

            Na Luna Nana:            Alex Lyle,

            J. U. Kawainui,

            C. S. Bradford.

            Mahele Eono- O kela hapa a pau o na apana la i komo ai o Honolulu a i oleia o Kona, a e kau palena ia ana e alanui Rikeke, alanui Beritania, alanui Nuuanu a me ke awa.

            Waki Koho. Hale Bele.

            Na Luna Nana:            Henry Smith,

            M. McCann,

            J. S. Ramos.

            Mahele Ehiku- O kela hapa a pau o ua apana la i komo ai ka apana Hookolokolo a me Auhau o Koolaupoko, a e moe ana ma ka Hikina a me ka Hema o ka laina o holo ana mai ka Pali o Nuuanu a hiki i ka Lae o Makapuu.

            Wahi Koho. Halekula, Waimanalo.

            Na Luna Nana:            H. Cobb Adams,

            Aarona Ku,

 

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina,

            2539-6

 

Kuai o ka Aina Aupuni, ma ka Apana o Kohala Hawaii.

 

            Ma ka Poalima, Mei 7, 1895, hora 12 awakea ma ke alo o ka Hale Mana Hooko e kuai ia aku ai ma ke kudala akea kela hapa o ke Alanui Aupuni kahiko e holo ana mai Kohala a hiki i Waimea a e moe ana maloko mai o na palena o ka mahiko o Kohala, ma ka Apana o Kohala Akau, Hawaii, nona ka ili he 1/8 eka oi iki aku a @mi mai peha.

            Kumukuai e hoomaka aku ai e koho, he $100.

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Aperila 2, 189@

            2540-3ts.

 

            Ua hookohu ia o H. H. Renton Esp., i keia la i Komi@ina no na Alaliilii a me na Pono Wai o ka Apana o Kohala Akau Mokupuni o Hawaii.

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, April 2, 1895.

            2541-3

           

            Ua hookohuia ka poe keonimana malalo iho i keia la, i Komiaina Pa no ka Apana o Kohala Akau Mokupuni o Hawaii.

            H. L. Holstein,

            D. H. Kaailau,

            Robert Hind Jr.

            J. A. King,

            Kuhina Kalaiaina

            Keena Kalaiaina, Apr. 2, 1895.

 

Kuai o ka Aina Aupuni ma Alanuiu Prospect Ih@na Hema o ka Puu o Puowaina Honolulu, Oahu.

 

            Ma ka Poaha, Mei 30, hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hale Mana Hooko e kuai ia aku ai ma ke kudala akea ka pa aina Aupuni ma Alanui Prospect @ona Hema o ka puu o Puowaina, Honolulu, Oahu. nona ka ili he 12156 kapuai kuea, oi iki aku a emi iki mai paha.

            Kumukuai Kiekie e koho aku ai, he $150.

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina,

            Keena Kalaiaina. Apr. 24th, 1895.

            2543-3

 

Kuai o ka Aina Aupuni ma Kamananui, Waialua, Oahu.

 

            Ma ka Poaha, Mei 30, hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hale Mana Hooko e kuai ia aku ai ma ke kudala akea ka aina aupuni olowi ma Kamananui Waialua, Oahu nona ka ili he 1230 ma@ eka, oi aku a emi iki mai paha.

            Kumukuai Kiekie e koho aku ai, he $61.50.

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Apr. 20, 1895.

            2543-3

 

HOOLAHA HUI.

 

            No ka hoopau ana i ka Waikapu Sugar Company, he Hui Hawaii.

            Oiai o ka Hui Waikapu Sugar Company, he hui i kukulu ia a e ku nei malalo a ma ka mana o ua Kanawai o ko Hawaii Pae Aina, ua hooko pono e like me ke kanawai no ia mau mea, a ua hookomo mai ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina he noi no ka hoopau ana i na Hui la, me kekahi palapala hoike i hoopili ia mai e like me ke kauoha a ke kanawai.

            A no ia mea, ke hoolaha ia aku nei ka lohe i na poe a pau he kuleana ko lakou i kei Hui i ka wa i hala a i keia wa paha, e hookomo mai lakou i ka lakou mau keakea no ka ae ia ana aku o keia noi hoopau ma ke Keena o ka mea nona ka inoa malalo iho ma a mamua ae o ka Poalua, la 29 o Maraki, 1895, a o kekahi mea a mau mea paha i makemake e lohe ponoi ia, e hele mai lakou ma ke Keena o ka mea nona ka inoa malalo iho ma ka Hale Mana Hooko, Honolulu, ma ka hora- kakahiaka o ia la, a e hoike mai i ke kumu i manaoia aole e ae ia ke noi.

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina.

            2541-3

 

Kuai o ka Pa Aina Aupuni Mauka o Alanui Green Maluna aku o ka Lua Pohaku ma ka ihona Hema o Puowaina, Honolulu Oahu.

 

            Ma ka Poaha, Mei 2, 1895, hora 12 awakea, ma ke alo o ka Hale Mana Hooko e kuai ia aku ana ma ke kudala akea ka Pa Aina Aupuni ma ka aoao mauka o Alanui Green maluna aku o ka lua pohaku ma ka ihona Hema o ka Puu o Puowaina, Honolulu, Oahu, nona ka ili he 25,300 kapuai kuea, oi aku a emi iki mai paha.

            Kumukuai e koho aku ai he $250.

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Mar. 29, 1895.

            2540-3

 

AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI APANA Ekahi o ko Hawaii Paeaina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o KAAEAMOKU (w), o Hana, Maui, i make.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka palapala kauoha a Kaaeamoku o Hana, Maui i make, i waiho ia mai ma ka la 16 o Aperila, A. D. 1895 i keia Aha, a me ka palapala hoopii e noi ana e hooiaioia ka palapala kauoha a e hoopuka ka palapala hoopii e noi ana e hooiaioia ka palapala kauoha a e hoopuka ka palapala lunahooponopono waiwai ia J. W. Davidson, i waiho ia mai e J. W. Davidson, i waiho ia mai e J. W. Davidson.

            Ke kauoha ia aku nei, o ka POALIMA, la 17 o MEI A. D. 1895, hora 10 A. M. o ua la la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, Oahu, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hooiaio ana i na palapala kauoha la, a e hoolohe ia ai ua no@ la, a ma ia manawa a me ia wahi e hele mai ai ka poe a pau i kuleana e kue i ua palapala kauoha la a me ka hoopuka ana i ka palapala lunahooponopono waiwai.

            Kakauia ma Honolulu, Aperila 16, 1895.

            CHARLES F. PETERSON,

            Kakauolelo.

            2542-3t.

 

AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI APANA Ekahi o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o MALIE KAHAI o Honolulu Oahu i make.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a John A. Cummins Lunahooponopono Waiwai me ka palapala kauoha i hoopili pu ia o ka waiwai o Malie Kahai o Honolulu i make, e noi mai ana e aponoia na hoo@o he $2,939.42 a e hoike ana o na mea i loaa iaia he $3,733.95 a e noi ana e nana a e apono ia ke@a mau mea, a e noi ana e nana a e apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele ia na waiwai e waiho ana ma kona lima, a e hookuu ia oia a me kona mau hope mai ko lakou noho lunahooponopono ana.

            Ke kauoha ia nei o ka POAKAHI; la @0 o MEI A. D. 1895 hora 10 A. M. o ua la la, ma ke Keena Hookolokolo o ka Aha ma A@olani Hale, Honolulu, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na papa hoike helu, a o ka poe a pau i pili, e hele mai a e hoike ina he kumu io ka lakou e hoole ia ai ua noi la.

            Kakauia ma Honolulu Aperila 9, 1895.

            Na ka Aha:

            GEORGE LUCAS,

            2541-3             Kakauolelo.

 

I LOKO O KA AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI Apana Ekahi o ko Hawaii Paeaina. Hoolaha Kuai a ke Komisina.

            O ka mea nona ka inoa malalo iho, Komisina no ke kuai ana i kekahi waiwai paa o Ah Hoy he keiki oo ole, malalo o ka mana o ke kauoha i hanaia e Hon. Henry E. Cooper, ka Lunakanawai Elua o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Ekahi o ko Hawaii Paeaina, ke hoolaha aku nei e waiho aku ana oia no ke kuai ma ke alo iho o Aliiolani Hale ma ke kulanakauhale o Honolulu ma ka POAKAHI  la @ o MEI, 1895, hora 10 kakahiaka i na pono, na pomaikai a me na kuleana a pau o ua Ah Hoy la iloko o kela hapalua i mahele ole ia o kela mau aina e waiho ia ma Kalihi, Oahu, e like penei malalo iho Mahele C iloko o ka Apana 6. E hoomaka ana ma ke kihi ko@ akau o keia aina, oia ke kihi A. o ka apana 7 ma ka pa, a holo aku akau @ 44' @. olalo 61 ka@ akau @  hik. oiaio @ ka p@ai e pili la i ka mahele B. hem. @ hik. oiaio 277 kap. Mahele D. a malaila aku e pili ana ma ka apana 7 a hiki i ke kihi i hoomaka ai. O ka ili, he @ kapuai kuea, oia hoi kekahi hapa o ka aina i oleloia maloko o ka palapala @ Nui @, a kekahi hapa hoi o ka aina o Kekuaihi i hoo@iloia ai ia D. Keaweamahi ma ka palapala kuai i kope@a ma ka @uke 88 aoao 815.

            Aia ka lilo o ka aina a hooiaio mai ka Aha. Kuike ke dala ma ke Gula America. Na uku hana palapala i ka mea e lilo ai.

            Kakau@a ma Honolulu, Aperila 16, 1895.

            CHAS. LUCAS.

            Komisina.

            2542-3

 

HOOLAHA.

 

MA ke@a ke hoolahaia aku nei no, mahope aku o keia la, aole e ae ia kekahi mea a mau mea paha e komo ma ko makou wahi ma Manoa, Oahu, mahope aku o ka hora 8 ahiahi. O ka poe e kue ana i keia e hoopii ia no ma ke Kanawai.

            Hanaia ma Honolulu, Aperila 22, 18@.

            HOP WO SING CO.

            2543-4

 

KA NUPEPA KUOKOA

 

@

 

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

o ka Makahiki…$2 00

No E@ Mahina…$1 00

Kuike ka Rula

 

HOOPUKAIA @ KA

 

PUKA             1          2          3          4          5          6

ANA.              Pule     Pule     Pule     Pule     Pule     Pule

Iniha                $1.50   $2.00   $2.50   $3.00   $3.50   $4.00

2 Iniha             2.00     2.75     3.50     4.00     4.50     5.00

3 Iniha             2.50     3.50     4.50     5.00     5.@o   6.00

4 Iniha             3.00     4.00     5.00     6.00     6.75     7.50

5 Iniha             3.50     4.75     6.00     7.00     8.00     9.00

6 Iniha             4.00     5.50     7.00     8.00     9.00     10.00

 

            O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoo@a pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ia.

 

HAWAIIAN GAZETTE CO.

GEO. H. PARIS, Luna Nui.

J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.

No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

 

POAONO, … APERILA 27, 1895.

 

KE LILO nui nei ka oihana hoomanamana malu a kekahi poe i hoolilo ae ia lakou iho i mau kahuna a me ka lakou mau hana hoonohonoho akua e hoopunipuni aku ai ia hai, "e hoi hou ae ana no o Liliuokalani i ka nohoa@i," i mea e hookupouli hou iho ai i ka noonoo o kekahi poe lolo lahilahi a hoopaakiki hou iho la, me ka olelo e hoi hou io ana no ke alii. Me ka ike no o keia poe, ua hala aenei he mau makahiki o ko lakou houpuupu ana pela, aohe hoi iki; a me ka hoomaopopo no, ua hana palapala maoli o Liliuokalani e hookuu, haalele a e hoole maoli ana i kona kuleana hou ole i koe i ka nohoalii o Hawaii ma kana palapala maoli i kakau ponoi ai mai ka hoomaka ana mai i kinohi a i kona kakau inoa maoli ana mahope, me ka ike o na hoike a me ka hoohiki ia imua o ka notari o ka lehulehu, eia nae ke hoopaakiki nei no kekahi hapa o ka lahui e hoihoi ia ae ana no ke alii. Aole hoi o ka poe noonoo puhikole wale no ia manao, aka o kekahi poe ano wahi noonoo kanaka iki no kekahi i manaoia aku ai he wahi lunaikehala ike i ka pono a me ka hewa, a o na kahunapule paulele kapekepeke no kekahi e hookohukohu haipule mai nei.

            He oiaio anei, ua hoopaa ia keia lahui he lahui puni wale i na apuhi a me na wahahee ia mai, me ka nana ole i na ike a me na naauao i haawi ia ia lakou, a i ole he lahui paha aole i hookomo pu ia me ka lunaikehala ike i ka pono a me ka hewa.

            I ke kaili ana ai a Keoki Pauleki i ka ea o ka aina i ka 1843, he eono wale no malama a hoihoi hou ia mai ke ea o ka aina. O keia hoi, hookahuliia ke aupuni alii o Hawaii i ka la 17 o Ianuari 1893, a me Iulai 4, 1894 kukala ia ke Kumukanawai a kukulu ia ke Aupuni Repubalika, aohe no he ao kanaka mai, o ke kuhi hou aku la ia e ohi kau ai na Beritani e hoihoi hou ae ke alii. Hoole mai nei o Beritania, ia wai hou la auanei e ohi kui ai. Ma ke olalau ka ohi kui a me ka pakela paakiki o ka naau i oi aku i ko ka poe i luku ia ai iloko o ke kai ula, o ka lahui Hawaii aku ka moe-puu mahope o ia poe i make ai me ka pule ole ia o ko lakou kupapau.

            Ano ka wa e hoopau ai i ka paakiki hupo a me ka noonoo hookeekee, a e huli i kaakaa ai kou mau maka a ike i ka malamalama. E hele pu mai e kuilima me makou, a e pomaikai auanei kakou a pau, ma ke onipaa o ke aupuni a me ka maluhia o ka aina.

            O ko oukou mau kuleana aina a me na pono @ oukou a pau i loaa i ka wa o ke au alii, kuikawa a me Repubalika o Hawaii nei, e mau aku ana no ia no oukou i ka wa e hui ai kakou me America Huipuia, aohe kupueu nana o pakaha ae ma ke lewa a me ka honua. Nolaila, e noonoo a e koho i ka mea pono i keia wa me ka hoopanee ole.

 

Hoike Enelani i kona Manao.

 

            Ma ke ku ana mai o ka Warri@ i ka Poalua iho nei i loaa mai ai ka pane a Sir. E. Grey o ka Aha Kuhina o Enelani, e pili ana no Hawaii nei. Ua ninau aku hoi kekahi hoa hanohano o ka Ahaolelo no ko Enelani komo kino mai e keakea ma Hawaii nei, a ua pane mai o Kuhina Sir Grey ma ka aoao o ke aupuni, aole ma@ao keakea o Enelani, ua pono na hana a pau i hanaia no ka hookahuli ia ana o Liliuokalani. O ka hope loa keia o na p@ka pahu ikaika loa i pehiia mai nei @mea e pepe loa ai ka manaolana o na anee alii hoopu@kiki, oiai, ua hoole @ mai no o Enelani ia Hon. H. A. Wilimana ma kona huakai Elele mai a Liliuokalani; aka, @ ua kaukai aku no na anee alii a loaa mai ka pane ponoi a ka Aha Kuhina iloko o ka Ahaolelo Enelani. Ina he poe noonoo kanaka na anee alii o ka wa keia e moni ai i ke aho hope loa a Enelani, aole hoihoi alii ma Hawaii.

            Ua nui na ninau koikoi e paa nei ma ka lima o Enelani i keia la i oi pakela aku ka waiwai ia Enelani mamua o ka ninau o Hawaii nei. Aia o Nu Paunalani e makemake ana e hoohui mai me Amerika. E hoomanao e na makamaka ina e lawe o Amerika i keia aina, he mea ia nana e hoopihoihoi mau ia Enelani e pili ana no ka hopena o Canada. Aia ka ninau o Ni@arsgua kahi a @a Amerika e hoao nei e eli @ alawai e hoohui ai i na moana A@elanika me ka Pakipika. He mea pomaikai nui i ke aupuni e noho mana ana ma keia alawai. Aia malaila i keia wa na mokukaua ikaika Royal Authur o Enelani a me Monterey o Amerika. Aole he mea ano ole i keia mau aupuni ka hoouna ana i na moku ikaika o keia ano.

            Ua komo kino aku nei na ma@uu o ka liona o Pelekane ma ka mokuaina o Venezuela, Amerika Hema, Ala ilaila kekahi noonoo o Enelani. O ke aupuni i lehulehu na ninau koikoi e paa ana ma kona lima e like me Enelani i keia la, aole oia e hoopau manawa i ka hoolilo ana i kona noonoo no Hawaii nei, oiai he pomaikai anei ke Enelani aia i na aupuni nui ekolu i hoike ia aku @a maluna ae, a he ninau omilumilu o Hawaii imua o Enelani.

            He oiaio, ua nui ke ohohia o na Hawaii ia Pelekane aole ma kona ano hookele aupuni maoli, aka mamuli o kona kaulana i na kaua i na au i hala aku, nolaila e manaolana mau nei na kanaka ia Enelani. Eia nae ka mea apiki, aohe he maliu ia mai.

            Mamuli o keia pane a ka Aha Ku hina, he mea maopopo loa aole e k@akea mai ana o Enelani i na pio e paa nei ma Kawa i hoopai ia a ke Komisina Koa i hookohu pono ia e ke aupuni.

 

Moku Malihini e Ikea nei.

 

            Ua ike lihi ia i kekahi mau manawa aenei i hala, mai Maraki 1 mai ma kekahi mau wahi o Oahu nei, kekahi mokuhuna e ku hoomamao ana mai ka aina aku nei. Mamuli o ko keia moku malihini ike mau ia, nolaila ua hoohuoi na mana aupuni malia he moku hoopae opiuma, a i ole ia he moku halihali pu mai paha, a e kali ana o ka loaa o kahi manawa kupono e hoolele mai ai. Ua makaala loa na luna aupuni no kahi e hoolele ia mai ai na mea oluna o kela moku, a ua hoohuoi ia kahi moku kiakahi Spray e holoholo ia nei e Kapena Cook, ua pili i kela moku malihini e kalewa mai nei mawaho. I kekahi manawa, ua nalowale keia kiakahi a hala he umi la. I ka hoi ana mai ai mai @a nalowale ana, ua loaa aku keia kiakahi i ka waapa o Kapena Waipa me na makai ma ka nuku o Puuloa e hookomo mai ana iloko o ke awa, a i ka huli ia ana aku, aohe mea i loaa oluna o ka moku, aole no hoi o Kapena Cook.

            Ma ka la Sabati aku nei i hala, ua huli hou ia keia kiakahi maluna ae e ka luna kiai awa a me kona mau kokua malalo o Ewa me ka palapala huli, a pela no ka hale noho o ka ohana Kapu ma Kalawao, eia nae, aohe mea i loaa.

 

Na Lono Kaua ma Maui.

 

            Eia ke laulaha loa nei na lohe ma Honolulu nei, aia ke ohumuhumu malu loa mai nei na aneealii o Maui no ka hoala kaua kue i ke Aupuni. Ke wa hele pu nei, ua pae ae la na pu a me na lako kaua, a ke malama ia nei na halawai malu loa i ike ole ia e ke Aupuni. A ke makemake la ka poe ohumu kipi e kukulu no i aupuni kaokao o Maui, a nui wale aku.

            Aole o makou mahui iki no keia mai ko makou mau makamaka mai. A he mau makamaka no hoi kekahi o makou i ku mai nei mai Maui mai @ nele ole ai laua i ka mahui ina @ wahi uwahi kekahi o ia ano i pua ae. Nolaila, aohe a makou hooia no keia lohe lauahea e pakaukau hele ia nei, a me he mea la he lealea kamailio wale iho no. Aka, aole nae he hewa ke ku makaukau e kinai aku i na hoohaunaele a me na ano e ae e ulu mai ana mai keia mau lohe mai.

 

            Ua noi mai nei i ke Aupuni o Fred Wundenberg, John Radin, Jim Brown a me Nick Peterson, he mau pio kalaiaina i kipakuia mai Hawaii aku nei malalo o ka aelike me ka hookolokolo ole ia, @ ae ia aku lakou e hoi hou mai iloko nei o ka aina.

 

MA KA AHA KIEKIE O KO HAWAII PAEAINA.

 

Kau o Sepatemaba 1894

 

KA MOIWAHINE KAPIOLANI VS- S. W. MAHELON.

 

Imua o Biekerton me Frear J. J. a me Paul Newmann E@q., ma ka@i o Judd C. J. ik@pono ole @ noho.

 

            He palapala i oleloia, he palapala hoolilo aina i hanaia e ka Moi Kalakaua i make iho nei i ka mea hoopii ia no kekahi kumukuai he $5000, ma ka la 15 o Novemaba 1890, imua o ke alo o ekolu hoike. Ma na olelo hoike, @a hoikeia o ka Moi, kona kakauolelo i oleloia a me kekahi o na hoike i oleloia aole lakou ma kahi i oleloia malaila i kakauinoaia ai ka palapala i ka manawa i oleloia oia ka wa i hanaia ai; ua hoike kekahi poe hoike akamai, o ka inoa i kakauia maluna o ka palapala aole oia ka lima kakau o ka Moi; aole ka mea i hoolilioia aku ai ka aina i oleloia i hana i kekahi mau hana e hoomaopopo ai i kona mau pono malalo o ka palapala; a o na olelo hoike a ka mea i hoolilo ia aku ai i oleloia a me na hoike i kakauinoa ma ka palapala he mau olelo ike ia o ke ano e kue ia ai kona oiaio. Hooholoia, he palapala apuka keia a he mea pono e hoopau loa ia.

OLELO HOOHOLO A KA AHA I HAKU IA E PAUL NEUMANA ESQ.

            Ma keia hihia ua waihoia ae he palapala hoopii ma ke kaulike @ ka mea hoopii ma ke ano nui e like me keia mahope iho nei:

            "O kou mea hoopii Kapiolani, Moiwahine-kane-make, o Honolulu, Oahu, ke hoike aku nei me ka mahalo oia no ka wahine kane-make o ka Moi Kalakaua i make iho nei, a oia wale no ka hooilina malalo o kona palapala kauoha i hooiaio pono ia o na waiwai paa a me na waiwai lewa a pau i waihoia iho e ia. A eia no oia i keia wa, a pela no mahope mai nei o ka make ana o Kalakaua i oleloia ke paa nei me ka maluhia i ua waiwai nei."

            "O S. W. Mahelona o Honolulu, Oahu, ka mea i hooiiia, eia oia ke paa nei i kekahi palapala i oleloia ua kakauinoaia e Kalakaua i oleloia a i oleloia he palapala hoolilo mai a Kalakaua i oleloia no ke kumukuai o $5000 o kekahi mau apana aina, oia hoi, he hookahi hapakolu o ka aina kanu laiki a me ke kula o Kaiwiula Mokauea, Kalihi, Oahu, a me ke kai lawaia o Aniani, oia ka aoao akau o ka apana ekahi, Palapala Sila Nui Helu 6450 a me ka apana o Kawaiholo."

            "Ke kula makai o ka aina kanu laiki i oleloia a me ka loko i-a o Alenoho a me Auiki."

            "Hookahi hapalua o ke kai lawaia o Kapakahuki a me Honuku e pili ana me Kaliawa."

            "Ua kakauia ka palapala i oleloia ma ka la 15 o Novemaba, 1890, a ua kope ia ma ke Keena Kaka@ Kope o ke Aupuni Hawaii ma ka Buke 126 aoao 214."

            "Ua ae ia ka palapala i oleloia e Kalakaua i oleloia. A mahope mai o ka make ana o Kalakaua i oleloia, oia hoi ma ka la 4 o Iune, 1892, ua hele ka mea i hoopiiia a mamuli o kekahi hana ma kona aoao wale no ua loaa iaia a ua hoopili ia kekahi palapala hoike no ke kakauinoaia ana o ua palapala hoolilo nei, a ua kope aku ma ke Keena Kakau Kope a ua hooia i kona kuleana malalo o ia palapala, a ua keakea aku i ka poe hoolimalima e noho ana maluna o ka aina i oleloia malalo o kou mea hoopii, a ke olelo nei e kipaku ia lakou.

            "A e like me ka mea i ha@a mai a me ka manaoio o kou mea hoopii a pela oia e hooia nei mamuli o na mea i halia mai a me ka manaoio o ka palapala hoolilo i oleloia, he palapala oiaio ole, kolohe a i hana apuka ia; a o ka inoa i kakauia ma ia palapala aole oia ka lima kakau o Kalakaua i oleloia; o ka palapala i oleloia aole oia ka palapala hoolilo o Kalakaua i oleloia; aole o Kalakaua i oleloia i kuai i kekahi o ka aina maloko o ka palapala i oleloia i ka mea hoopiiia i oleloia, aole no hoi i loaa iaia ke kumukuai i oleloia maloko o ka palapala, aole no hoi i loaa iaia kekahi kumukuai mai ka hoopiiia mai; a ua ike no ka mea i hoopiiia i keia mau mea a pau.

            "O ka paa ana e ka mea i hoopii ia i ka palapala apuka a kolohe i oleloia he mea ia e hoopilikia ai i ke kuleana o kou mea hoopii; ke hopohopo nei kou mea hoopii, e koi mai ana ka mea i hoopiiia malalo o na palapala hoolilo nei i oleloia mahope aku o ka make ana o na hoike i hiki e hoole ia mea, a malia paha o hoolilo a hopau ka mea i hoopiiia i ka palapala i oleloia i mea ole a hilinai maluna o ke kope i kopeia maloko o na buke o ke Keena Aina, a e hoolilo aku ana paha oia i kekahi mau wahi i kekahi poe i ike ole i ke ano kolohe o ka palapala hoolilo i oleloia."

            "Nolaila, ke noi nei kou mea hoe pii e ka@ehaia ka mea i hoopiiia e hele mai ma ka manawa a me kahi i kauohaia e kou hanohano e pane i keia hoopii."

            "E kanehaia ka mea i hoopiiia i oleloia e hoike ae i ka palapala hoolilo i oleloia imua o ka aha, a e hoopau @oa ia ua palapala nei. A o ka m@ i hoopiiia i olelo ia a me kona mau agena kona mau hope, a me kona mau kauwa, e papala, a e kaoh@a mai ke keakea ana i ka paa ana o ka mea hoopii a o kona poe hoolimalima paha i kekahi o na wahi i oleloia maloko e ka palapala hoolilo i oleloia iloko o ka manawa e han@ia ana keia hoopii a mai ka hoo@a ana, he kuleana kona malalo o ka palapala hoolilo i oleloia a mai ka hoolilo ana aku i kekahi kuleana malalo a i ole ia mamuli o ka palapala hoolilo i oleloia; aole hoi e hoopau loa a hoolilo i mea ole i ka palapala hoolilo i oleloia. aole hui e hoano e i ka inoa i ke kau@a maluna iho, a i ka manawa e hoolohe ia ai keia palapala hoopii e hoomau loa ia aku ka papa ana i oleloia."

            "A e uku ia mai na koina a me na mea e ae hou aku i ike ia ua kupono."

            Ua hanaia kekahi olelo hooholo a na waiho ia ae e Cooper, Lunakanawai Kaapuni ma ka la @ o Sepatemaba, 1894, e ae aku ana e loaa na mea i n@i ia ma ka palapala hoopii.

            Ma ka ninau i waihoia mai, ua ho@la wale ia no ka ninau:

            "O ka palapala hoolilo e @@iia nei e ka mea i hoopii ia, ua kakauinoa ia e ka Moi Kalakaua i make iho nei he palapala oiaio anei ia aole paha?"

            Ua oleloia ua kakauinoaia keia palapala ma ka la 15 o Novemaba, 1890, a ua oleloia ma na olelo ike @a kakauinoa ka moi a me na hoike i kakauinoa mawaena- o na hora 9 a me 11 o ia la maloko o ka hale waapa o ka Moi a o ka loihi o ka manawa i hanaia ai keia hana he hookahi hora me ka hapalua.

            Ua kaa ka la hanau o ka Moi ma ia makahiki ma ka la mahope iho, ka la16 o Novemaba, he la Sabati, a ua ike @a mea a pau @a malamalama na hana hoohiwahiwa no kona la hanau ma ka Poaono ka la 15 o Novemaba i oleloia.

            O na hana ma ia la e like no me ka mea ma@, he hookupu e lawe aku ai na kanaka Hawaii i ka lakou mau makana la hanau e haawi i ke alii. Ua hooma@ia keia hana a hiki i ka hora 8 a. m. ma ia manawa @a ai ke alii i kona aina kakahiaka. Mahope o ka aina kakahiaka, ua ike oia i ka Hui Na@a a hiki i ka hora 10 a. m a ma ia wa ua ike i ka Hui Hooulu Lahui. Mahope o keia ua @omo @ole ke alii a ma ka hora 11 a. m. ua ike i na Luna Aupuni o na Oihana Aupuni, na Laia o ka Aha Kuka Malu a pela aku a hiki i ka hora 12 @ ma ia manawa ua ike i na Luna Nui o na Aina E, na Kanikela a me na Alii-manuwa Amerika a hiki i ka hora 1 p.m. mahope o ia hora ua haalele ke alii i ka hale alii.

            Ua haalele ka Moi ia Honolulu ma ka la 25 o Novemaba, 1890, no Kaleponi, a ua make malaila ma ka la 20 o Ianuari, 1891.

            Ma ka olelo hooholo i waihoia ae m@ ka Aha Kaapuni ua hoakaka a wehewehe ka Lunakanawai naauao maluna o na olelo ike o na hoike akamai i ninauia ina paha o ka lima kakau o ka Moi Kalakaua nana ponoi paha aole paha, a ua koe uuku loa ke kanalua no ka lilo o ke kakauinoa ana he mea i hana apuka ia a pela pu no hoi ka manao e pili ana i na kakauinoa ana ma ka palapala hookaa no ke dala a me ka leta kuhikuhi i ke ana aina e waihoia mai e ka mea i hoopiiia.

            O keia manao no ka oiaio ole o na kakauinoa ana ua hoaoia e kue mamuli o na olelo ike o na hoike i ike maka i ke kakauinoa ana; mamuli o na olelo ike o ka mea i hoopiiia; ko Isaac Sherwood a me ko Kaa@kai ke Ana-Aina. O na olelo ike o na hoike i kakauinoa ua kue kekahi i kekahi ma ke ano e hoohuoi ia ai a ua like loa ma kekahi mau mea liilii me ka hala no o ekolu makahiki a na ia mea i hookanalua i kona olaio.

            Ke olelo nei keia poe hoike penei ko lakou kakauinoa ana, o Okuu mamua, Kalaeokekoi a me Zep@lino ka hope loa. Ua kakauia ka inoa o Okuu me ka inika eleele, ka inoa o Kalaeokekoi ua ike ia ma ka inika poahiahi ia a o ko Zepelino me ka inika uliuli. Hoike o Okuu, Zepelino a me ka mea i hoopiiia ua lulu ka mea i hoopiiia mamua iho o ko Zepelino Kakauinoa ana, olelo keia poe hoike a pau he hookahi wale no omole inika, a ua olelo lakou a pau he hookahi wale no peni i kakau la ai na inoa a pau, koe o Sherwood a olelo oia he elua omole inika. O keia mau olelo e pili i kekahi mea uuku e like me ka mea mua i olelo ia ae nei mahope o ka hala ana o kekahi mau makahiki eia nae ua hoomanao maopopoia e na hoike, ke nana aku ua hanaia keia mau olelo no ka ike ia ua like ole ka inika i kakau ia ai na inoa.

            Aole olelo ike i waihoia mai e kokua i ka olelo a Mahelona ua aie aku oia i $1000 gula mai kana keiki Samuel Mahelona mai i mea e hoolawaia ai ka $5000, he mea hiki wale no paha keia ke hooiaio ia, a o ka hana ole ana pela he mea ia e kanalua ia ai ia olelo.

            He mea ano paakiki no ka ho@le ana i na olelo ike i hoike ia mai e like me na mea i waihoia mai e ka mea i hoopiiia, aka mamuli o na ike olelo i waihoia mai e ka mea hoopii i hui ole @a me kekahi mea mana e h@ohuoi ua hoike maopopo loa ia;

            Akahi, mawaena o ka hora 9 a me 11 a.m- o ka la 15 o Novemaba 1890, ka manawa @ oleloia nei ua kakauinoa o Kalakaua i ka palapala hoolilo i oleloia, aole ka Moi @a kona hale-waapa kahi e oleloia nei malaila i hanaia ai kela hana.

            Elua, o Isaac Sherwood i oleloia he hoike i ike maka a he mea hana i ka wa i kakauinoaia ai a nana i kakau ka palapala, ma ia la aole oia ma Honolulu aka aia oia ma Kailua ma ka Mokupuni o Hawaii.

            Ekolu, o Kalaeokekoi ka hoike @a ka inoa i ike ia ua hanaia me kekahi inika okoa loa mai ko na hoike e ae @ ia la aole oia ma Honolulu, aka aia oia ma Kahua ma ka Mokupuni o Hawaii.

            Eha, iloko o aneane elua makahiki o ka mea hoopiiia e olelo nei ua uku oia he $@000 no keia waiwai @a ho@hemahema oia i ka hana ana i na hana e hiki ai e kopeia kona palapala hoolilo, me ka wehewehole mai i ke kumu o ia hoohemahema, a me ka hoike @le aku i na hooilina o ka Moi i make no @a palapala hooilina nei a me kana koi malalo o ia palapala.

            Elima, ua hoike maopopo loa na hoike i hilina@ a i @oikeia @ ka@ loa me ka lima kakau o ka Moi i make, @le na inoa maluna o ka palapala @ a me na palapala hookaa i hanaia e ka Moi.

            Eono, he olelo nei ka mea i hoopiiia ua @k@ oia he $@000 no keia waiwai eia @ @e mau olelo hoike i kue ole la e hoike maopopo mai ana ua hiki aku ka waiwai o keia mau aina i kahi kokoke i ke $40,000.

            Ua lewa keia, ina he hiki ke @lawa@ @ i make i olelo hooholo o ka @ puni a pela no e kau @ nei.

            F. M. Ha @ ka mea hoopii; C. W. Ashford a me W. C. @ no ka mea hoopiiia.

            Kakauia, Honolulu, Aperila 17, 1895.

 

Kiko ia mai la ia Kaikamahine Hawaii @ ke Kane.

 

            I ka la 2 o Aperila nei, ma ka hale noho o Dr. a me Mrs. N@tt ma ke kulanakauhale o N@ @oka, ua awaiaulu ia ma ka mare, o Miss Helen A. Dickson o Honolulu nei, me Mr. Leweliyn E. Pratt o Colombus, Ohio, Keikikane a Mr. A@asa Pratt, Peresidena ai no Punahou mamua no kekahi mau makahiki, e Rev. Leweliyn Pratt, makuakane hoahanau o ke kane mare. Ma ia anaina hanohano loa o ko keia kaikamahine Hawaii o@a ana, ua hoolaukanaka ia oia e kona hoahanau ponoi Mrs. Nott a me ka@a kane Kauka, Miss Laura Nott, Mrs. George Howard, Kanikela Hawaii E. H. Allen, wahine a me na kaikamahine, Mr. a me Mrs. Pratt o Albany, Mr. Amasa Pratt, Dr. a me Mrs. Leweliyn Pratt a me ka pa@alaau holookoa o na Hawaii i h@luulu ia malaila, oia o Miss Hester Dickson, Mrs. E. C. Judd, Jas. R. Judd, A. F. Judd Jr., E. G. Waterhouse, John Waterhouse, Wm. Lewers a me W. G. Cooke a @ kekahi @uina lehulehu @ ae o na hoaloha a me na makamaka.

            O keia kaikamahina i kiko ia mai la e ka Aeto o America, oia no kekahi o na kaikamahina a Laura Dickson a me ka@a kane i hala mua aku laua ma kela aoao o ke awawa uliuli o ka make, a waiho iho la i ka laua mau pua e memele mahope nei.

 

Wae ia o A. G. M. Robertson ma kahi o C. L. Carter.

 

            Mahope iki iho o ka hora 7 a me hapa o ka po o ka la 23 iho nei o Aperila, ua kahea mai la o Mr. J. A. Kennedy lunahoomalu o ka aha, elele wae moho holo balota o 1894 e hoomalu ka ahaelele, a ua hoike pu mai la i ke kumu i kahea ia ai na elele, oia ka wae ana i moh@ e hoopiha ai i ka makalua i hoohakahaka ia o ka Apana Koho Lunamakaainana Eha, ma o ka make ana la o Charles L. Carter. A mahope o kekahi mau olelo walohia kuliu no ke ano a me ke ku@ana o Mr. Carter, ua wehe ia na hana no ka nee ana imua.

            Ua kahea ia na inoa o na elele @ ke kakauolelo mua, a @a pane mai ka hapa nui, no ka mea no Honolulu nei ka nui o lakou, koe wale aku no paha elua a ekolu.

            Ma ke noi, ua koho ia he Komite no lakou ka heluna o na lala a pau o na hui 1 a me 3 a me @lua elele o ka hui 2 a me elua elele o ka hui 4, no ke kuka ana i @oho me ka hoomaha o ka ahaelele he mau minute i loaa ai he wa no ke komite e noonoo ai.

            Ma ke komo ana o ke Komite iloko o ke keena e noonoo ai, ua wae lakou i ka inoa o A. G. M. Robertson, oia ka moho, a ua hoi mai a hoike pela imua o ka Ahaelele, me ke noi mai e apono aku.

            Ua noi ia o Mr. Robertson e haiolelo, a @a hoike mai oia i kona kupaa mahope o ka Hui America i Hoolokahiia a me kona kumuhana; a ina oia e wae ia a koho io ia, alaila, e lawelawe ana oia i ka hana e like me ka hiki i kona noonoo.

            Ma ke noi, @a kauoha ia ke Kakauolelo e hookomo i hookahi balota na Mr. Robertson, no ka mea, aohe moho holo e ae, a ua hooko ia pela. Nolaila, ua kukala ia mai o Mr. A. G. M. Robertson ka moho a ka Ahaelele i wae ai.

            Ua kahea hou ia ka moho e haiolelo, a ua ku mai ia e haawi i kona mahalo a me kekahi mau manao e pili ana i na hana hou iloko nei o ka aina, ka ninau limahana, ka mea pili i na @apana a me ka hooikaika pauaho ole e hiki ai i ka pahu hopu o ka hoehuiaina i loaa ai @ aupuni oi loa o ka maikai. O ke aupuni auanei i kukulu ia me na pukuniahi a me na @lau pu aole ia e hoolawa pono ana i ka makemake o na makaainana ake lanakila a i aloha i ke ano aupuni repubalika, malalo olaila i makemake ai lakou e malumalu.

            Pau ka haiolelo, alaila, ua heluhelu mai ke Kakauolelo he olelo hooholo hoalohaloha no ka make ana o Chas. L. Carter he kanaka i mahalo kiekie ia ma kona kulana @ waiwai nui ma ke ano paahana @ ka hana hoohu@aina. Aponeia.

Hoopaanee ka Aha.