Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 19, 11 May 1895 — O ke poo o ke Kanaka, oia Kona Waihona Noonoo, o ka Lunaikehala. oia Kona Lunakanawai, o ke Aloha Kona Loio Pale. [ARTICLE]

O ke poo o ke Kanaka, oia Kona Waihona Noonoo, o ka Lunaikehala. oia Kona Lunakanawai, o ke Aloha Kona Loio Pale.

Ke inakemake noi au e hoike aku i ko'u manao e plli ana i keia poo manao maluna, no ka pono a me ka pomaikai o kuu lahui Hawaii, mamuli oko kakou ninau lahui e ku nei i keiu la, ka Repubalika o Hawaii. Uii mHop(»|x» lea ia knkou a pau, o ke kauak:* kn !i*ma -hope loa a ke Akua i haua ai 1 kt* euno «> ka la, aia nae iloko okokakou kiuo, ua hookaawale mua oia i kekahi mau mahele ano nui iloko o ke kanaka, oia hoi o ke poa ola ka waihona Ooouoo, o ka lunaikehala oia ;ka luoakanawai, a o ke aloha oia kona loio pale, a o na lala e ae o ke kauaka, he mau mea paahana wale no lakou no ksia mau mahele ano nui oke kanaka. «O ke poo o ke kanaka, oia kona waihona noouoo, oka ekolu hapaha teneturia keia o ka laha ana o ka pono Karistiano ma Hawaii nei, a ua loaa i ko kakou waihoua !i.x>noa, ka ike a me ka naauao inamull o ko kakou hoouaauao noeau ia ana e na makua mikanele o ka hoomana Puritano a Kalawina hoi, a I toaa ai ia kakou ka noonoo me ka hoomanao maopopo loa i hiki ole i kapoeakamal ma* waho akn o Hawali."

aole «lesa h« kelki n» ke Akaa, aole he ahaoe heinaiele e tiikl «I ke kapaia ke Akaa K*hikolo, ®o k* nei oa pu «oi iloko o ka «sibont ooonoo o ko kakoo i pela no hoi i ao ska ai n» ao*s> hoo•nana eme i hlki aai ! Hawali n«i t e iike me Roma, K*hivicui y Ea<sUni, Hoomaemaeia, na La Hope, :SCdreaona a pe!m aka } ke hooia miii ne! ko lakoa maa hoahanaa me kui waihona ooonoo ILke ma na poo, he Akoa. Owao mao, ewao ouia loa no, o lehova kona inoa, a e hoole iike ana ko kakoa waihooa no*»noo i keia la, i ke ao hope ana a ko nakoo maa Kupana Hawaii maiaaa Iho o kii pae ana ameka hiki ana mal o keia KarUtiano i Hawaii nei, e ao ana aia hoi o Lonomaka me aa huihui ameke pohae ia iiuna e kn mahina, no ka lahi i ka hanai i na keikl, a lele okoa no iloko o ka niiahina i ka po o Maheakni.

Aole anei eko aku ana kukou i keia la, a pahenehene aku i ko Ihkou mau ao Uhiu ana, me ia waihona pouiiuli o ka aoonoo oia aa poe* leele, ano i kela ia oa hiki loa i ka iahui Hawaii e ku a kaena iho me ka oiaio loa, aole he lahui Hialluna o ka paUhalaha o na moana i hoonaauao ia e llke me ka lahui Hawaii nei, i ioaa ole iloko ou e Hawaii aioha he haneri poe i ike oie i ka heluhelu a me keia pono Karistiano, a i ole ia he hookahl kauna, a i mea e hooia ai i keia launa ana, o hooīa ae au, mai ka paii mai o Molokai a ka piina o ka pali o Manowaiipueo, he hookahi wahine nui nepuiaepu 1 ike ole i ka heluhelu a kuu ooaka i ike pono ai, koe nae ka poe i ike a hiki ole ke heluhelu no ka elomana a me ka halaina, aka o ko Ukou waihona noonoo ua piha. Aka ma na aupuni nui a kaulana i ka hanohano, ka noonoo, ka ikaika, ki waiwai, ka pono Karistiano, ua helu ia ma kahi o na miliona i ike ole i ka heluhelu a me ke kakau.

I ku iho ai kaena a Kalakaua ka moi a.loha waipahe i hala. Ua kaapuni ae nei au apuni ka honua, aole no e loaa aku kuu aupuui, pololei! Aloha wale ia leo!'. 2. O ka lunaikehala ka luuakanawai o ke kanaka, ke hoomanao nei au i ka haioleio pale walohia a ka loio W. A. Kini imua o ko kau jiure o Dekemab.i ma Lahaiaa, no kela Kauhane pepehi kanaka o Puuhaoa Hana, ua hana mai ke Akua i ke kana ka, a ua hoonoho oia he lunakanawai iloko o kela ame keia, e kiai ana i kona pono kivila iho, oiai oia e nuiuieio uau, uueaue noiin uiau waimaka e hanini, ua piha ka rumi hookolokolo i ka eehia, a i na he jiure kou mea kakau, aia au ima ka aoao o ka hookuu loa. A oiai o Kauhane ma me ka mea i make, a me ka lehulehu o kela wahii e ai maikai ana i ka ai maa mau ia mau wahi, he uala Awaawa, ua ulu aela iloko o ka lunaikehala o mea

ka mea i inake ka lili a me kona poe i kokua like ma ia manao, a hoouiaka ka hakaka oie ke aiu ana 0 ekolu poe e ae mawaho o ka mea 1 make maluna o ke kino hookahi o Kauhane, e hooho ana keia kanaka nona ka lunaikohala i piha i ka lili iuo, hana iho kakou a make loa na kauaka, oiai o Kauhane e aoeane ana e aili I©a ae kona hanu hope loa, ia wa kikeke iho la kona lunaikehala kona lunakanwai hoi īioko o kona kino. He wahi pahi pelu no boi kal loke o ka pakeke o kou lolewawae, e hooikaika e hoao e pale i kon hopena, no ka mea, ua aneane oe ma kae o ka muliwai elele o ka make, me ia leo malie o Kauhane ii hoomanawanui ai me ka oni ima i hemo kona lima, i ka imo anai o k» maka me ka hiki wawae Ica, ua kamumu aku la ka ol o ka pahi pelu iioko o ka opu o ka mea », auwe! Ru au i ka pahi ia Kauhane e!ī Ua oki oe I holo ana, ke holo la ka hoi ka ua mea he kolohe< No laila ua kau ka hoopai ia Kauhane ma ka lawe ola, aole ma ka pepehi kanaka, e ka mea heluhelu i keia, oiai keia poe kanaka eha me \io lakou mau lanakanawai pakahi e makemake ana e make o Kanhane, aa haaieie loa lakou i ke ao ana a ka | ioio pale iloko o lakou, aloha ka inoa, nolaila, hoi ae nei ka 1010 pale a ma ko Kauhane aoao, ao aku i ka lanakanawai lioko o Kaphaoe, eia iho no hoi ko wahi pahi pelu Hoko o ka-pakeke o ko wahi lollewawae, o-i ao aku nei ka hoi au i kela | poe he mea ole ka hooiohe īa maL Noiaila ua he wa anei ko Kauhaae pale aoa oo kona ola kekooaa o kona pono kiviia aka loio naiaoao nui wale W. A. Kiol i ku pale ai y aoie anei pela oa aloha aiaa i haaa iho nei ma ka ia 7 o lanoari 1895 poina oie, i ho&ia iho nei i keia kaua kipi kaioko i ka Repabaiika o Ha.waii? O Peresideßa Doie, Kaakika, Kakina, Aiapaki, Paiimna, llikikoki a me kahi poe e iho, oa hiioan iakoa ma Hawaii nei a he nui akn, aaai paio&ono okaaioa haoau, »a hoioholo pu, hul pu ! oa kuU, * bo Hawail Iako«, jtta al kike ii oa momona o Hawaii, ma ka paeli like

Ke ao hoopunipaoi mai, a<fle he Akua o ka i&ni o lehova kooa iooa,

»s ikn lepo o Hiiinii, m«li;b o ka nono oiai *oa o a& Kamehameha ITI a hlkl U Lihaokal&ni. A o kakou apaa he maa makaaioui» e noho aoa malalo o na alii hanaa o ka aina. Aia heianakanawai iloko okakoa pakahi e ku kial ana i ka pono a me ka hewa o ka iakou hookele ana t a mamoli o na hana pono ole a Lilia iloko o na la hope o ke kaa ahaolelo o ka 1892, mamoli o kona apono ana i ka biia kanawai loUri a me ka manao e hooloihi i ke Kamakanawai, a o ke Kamokaoawal ana 1 hana ai me ka manao e Uwe i ka maoa nai o ka hooponopono aopoai aia kona lima, a e hooko i kona mau iinl lapawjle e u e kani ai ka aka oia puulu, iK>ko u ke kau ahaoleio o 1892, i Uke loa me ke kaa ahaoielo o 18S6, a e kapa maop»po U e ka poe maiKHi o ka aina, na kau ahaoleio kapulu a hoonui Hlo ma ka moolelo o ku Hnwaii Paeaina

| A h«olift kft pilik!»? Eia kft plll- , kift t oko ookoa kae i kela leio pnle [ maikai iloko o ko oakoa maa pau* wai a hookipa mai ia Illi a me manaoina, Ai na «ole iloko o ko Waipa puowāl keU lom pale o ke aloha i kehi ahiahi H 7 » lAnu*ri. i na me aa pn » tnn i paapio ai e hiki ai iaia k*» ki i kel4 m.io koa o Willkoki i kunewst»e«ra i ka ona o na kiaha giJti, i ha ht* niau umi o na kanaki i pna i ka n.al;e, aka aole ioa pela, n»> k« mes aia keta iwau aioha • ke koko Hawaii aa kuai paa, ia il<>Co o WaipH, aloha nai oe Paka Waipa, ka puuwai waipahe lua ole. NulnUa e na makamaka Hawaii oiaio apau, e ma)a» ma l»w knkoa i keia ioio pale, a e lawelawe i ko k»Cou ioau hana ponoi no ka jw»no <> ka aina, ka ohana, na hoa'laha, a e waiho loa i kela mau hana hookalakupua e poino ai ka aina, a o kela a uie t;eia kanaka llawaii o keia a uie keia apaoa a puni ka Pneaina. e hooni a hooniu kipi i ke aupuni, ea, he kanaka ia i neie i ka uhahe ole. A fce£baks- - nei au ia kakou iahui kuK) oiaio e maiama laahia i keia maa mahele nul kamnhao a ke Akua i hoonoho mai ai iioko o ke kanakn, no ka maluhia a me ka pono o ko knkou aina aioha. E mau ke ea o ka aina i ka pono. Kupa-Hawaiī Maui • Kauift, Aperiia 25, O kahi ruokuahi kae Kahulul i holo mai ai i llonolulu nei e knpili hou ai i Kona kano peino, u* pohol>olio ia iho nei a paa, ua huli hoi aku Hei ua wahi mokuahi l.t i ke ike awa noua kona inoa v hooili ukana ai, a mnlaila aku e hoi loa ai i Kapalakiko.

ma ia mau kumu uh oiaopopo, ua ala ae ka noonoo maikni ileko o na makaainana na Ukou e hooiaupai nei i ka waiwai uaa ka aiim, a e kue aku i ka moi me koun poe e aUkai ana i ka aina lloko o ka huue a me k& pilikia maoli o ka Uhui. Maaiuli o ke alakai aoa a k« Ukou mau luaakanawai pakahl, i hui puU me ka loiu paie aUhi, oia hoi ke aloha aina. Aoie auei ua llke loa oukou me kela moolelo pepehi kauaka o Kauhane, no ko oukou llli i keia mau kelki Hawaii'no o kakou mauao iho nei oukou e poipo i ka luakini a ua poe keiki H iwali U e akoakoa ana ma ka po Sdb.-ttl o lanuari 7, 1895 aie na poka d iiinanita • ka mua e ka oi.keu lu.ihi i uoonoo ai, ao he kuUnakauhale aku, i na aohe nae kino ika puulehu. Aka aia no kela loio.pale iloko o kekahi oukou e hawauawana una, I uihu pahu glni no kakou a luaa o Daimana HiU, alaila wala iuua na kiaha, ikaika ka lawelawe ana i na mea kaua, aUila h(Mim ika ka hana eua po Stbatl la. Oiui nae e wala ana na kiaha, halulu ana o Waipa laua o I»rown a me na makai i kahi o BakaUmana, o ke ki 'umi kn oukou i ka pu, o ka h«>>>u iiiua uku ka Waipa, pela wale uo I hana maikai ia aku ai, a huihui kolea ana iloko 0 Kawa,kau mea o ke kolohe. Mai honi hou mai oukou e o'u mau hoa Hawail, o hanai auanei ka haole pau koke kakou na Hawaii maoli. 3. O ke aioha konu loio pale, o ke aloha ko'u makemnke, aole ka mnhai. K alolia oe i kou hoalauna e like ine kou aloha U oe iho, o keia uo ka inaheie kamahao 01 keUkeU* loi i hoopunapuna ia iloko o ka puuwai o ke kanaka, olelo o Paulo, lua i olelo au i lea olelo a na kanaka a me na aueU a nele au i ke aloha, ua like au me ke Keleuwe kauikani a ine Keme* bala walaau. Ke mau nei keia mau mea ekolu, o ka manaoio, o ka manaoiana ame ke aloha. Oke aloua no nae kai oi o keia mau inea Kor. 1-8:1;13.

Oleio o Solouiona ma ke uiele, aoie pio ke aloha i na wai he nui loa, aoie iu e mokuhia i na wai kahe, i na e haawi aku ke kanaka I ka waiwai apau o kona hale iiilo mai ke aioha. E hoowahawaha ioa ia ia mau mea, no ka mea, o ke aioha ua ikt»i'kh ia e like me ka make, o kona iapalapn ana, o ka lapalapa ana no ia o ke ahi walaloa, ke noele a Soiomoha 8:«-7 a ua piha ka Baibala i ke ao ana i keia mahele ane nui o kakou ke kanaka. Ma keia maheie kamahao o ke aloha e kaena hou iho ai oe ka Hawaii oiaio, aole he lua o na aupuni maialo o ka ia e like me Hawaii, a ua hookaulana ia apuni ke ao, i koi mau ipuka hamanaa me daia oie, e heahea ana e komo maioko e haoai ai a hewa ka waha, eia ka uku la o ka leo aloha, ao ke kanaka Hawaii i uele i ke ole, he kino uhane ole maoli no ia kanaka, a ua kapa mai oa haole ia kakou he iahui oluolu loa a waipahe ma na ano.apau. A heaha ka puana o ka moe a kahi poe e oleio nei he aloha aina ko makou kahoa eku nei? Aina he aioha aina ma ka naau ka manao ana, a o na iima o makaukaa me ka pu a ki a make hookahl keiki Ilawaii a elua e ola nei? He aioha aina anei ia? aole loa, eia iho ke aloha aina ia Paka, he ki mai ka oakou i ka pu he hopu malie aku kana me ka lima, noiaiia ua eo ia Waipa ke koiaoa hanohano waipahe i hookaoiana ia no Hawaii. Ina i aioha io oukoa i ka alna hanau" o kakoo, i na ua hana ou£ou ma ke kakoo ana i ke kanawai o ke iiupaal e ku nei a malama laahia i ka maluhia o ka aiaa, a he pooo kaoiike ia o na kupa 6 ka aioa a ate na aoaiihini I hookup* a hookaaiaaiaa, 1 hoohihi i ka nani aiueka oluoio o Kk noh» ana. O Lilia wale no kal kipaku ia aaa kona aoo naoi hanao oka aina, apoa |ni me kona mana hoopooopono aapani, «U ke aupuni ma ko kakou iiina na aioana, ana kakou e hoofM>ao|peiio. no kakoa iho.