Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 19, 11 May 1895 — NA AINA NO NA HOME LIILII. Na Aina Kuai, Hoolimalima a me Kuleana Kuai. MAHELE ELUA O KE KANAWAI AINA. [ARTICLE]

NA AINA NO NA HOME LIILII.

Na Aina Kuai, Hoolimalima a me Kuleana Kuai.

MAHELE ELUA O KE KANAWAI AINA.

£ Kohoia ka Waiwai o ka Ain* • ka Papa Komiain»—Ke aao oka Pala> pala N«i-£ oka i ka nka Hoolimalima o Eono Pa>ku|«ta Malana o ka Walwal io o ka Aiaa—Hoi hoa ana i ke Aupuui. [Hoomauia.]

1. Ina ua hookaa ia ke koena o ke kumu kuai i mahele like ia, iloko o hookahi, elua a ekolu makahiki mai ka la o ka oleio »<aelike kuleana" me ka uku panee ma ka eono pa*keneta o ka makahiki; eia nae ua hiki no I ka mea "kuleana" e uku mua i kekahi mahele mamua o ka hiki ana mai o ka manawa hookaa, a ma la hana ana, e hoopau I ka helu ia ana o ka ukupanee. 2. E mahi aole e emi malalo o umi pa-keneta oka aina i oleloia ina he aina mahiai, i kekahi manawa hookahi inamua iho o ka pau ana o ka ekolu ona makahiki a i ole ia ma ka pa ana i ka aina ina he aina hanai holoholona iloko oia manawa, eia nae, ina he alna hanai holoholona a me mahiai i huiia, alaila e pili no na mea i oleloia mamua aenei i na ano aina a i elua. 3. O ka mahi mau ana aole e emi malalo o umi pa-keneta oia aina mahiai mai ka pau anao ke kolu o na maknhiki a hiki i ka pau ana o ke ono o na makahiki. 4. E noho maiuna oka aina mai ka pau ana o ka elua o na makahiki a hiki i ka pau ana oka eono o na makahiki, eia nae, o ka malama ana o "ka mea kuleana" i kona home maluna oia aina e iawa no ia me kona noho kino mau ole malaila.

5. Aole ola e waiho aku a I oleia hoollmalima hou aku malalo o kekahi mau kumu ano e ae paha i kona huleana a o kekahl paha o kona kuleana malalo o ka "aelike kuleana" me ka ae ole 1 kakau lima ia e ka hope agena i kakau ia maluna iho o ia.olelo aeiike; eia nae, aa hlki no iaia ke hoelimaiima hou aku ma ka oleio waha i kekahi hapa o ka aina i oleloia malalo iho o ka aina holookoa a i hui ole ia me kona wahi noho no ka mahi ana, a ohi ana i kekahi mea ulu ma ke ano inaheie i oi ole aku mamua o elua makahiki ka loihi o kona mahi ana a ohi ana; a e hoomaopopo hou la o ka poe kuleana no lakou ke kuleana holookoa ma kekahi <<aelike kuleana" ua hiki no ia lakou i na manawa a pau ina o na kumu a pau oia aelike e hooko ia e ka mea kuleana ua hooko ia eia, ua hiki no iaia e hoihoi hoo ako i ke Aupuni ia kuleana ma ka haawi ana aku i ka "aelike kuleana" i ka Hope Agena

me ka manao e hoihoi, 1 kakau maopopo ia maluna iho o ia palapala a i kakauinoa ia e lakou imua e ka j hope agena a i hooiaio ia eia. O ia ] hoihoi ana he mea no ia e hookuu ia ai ka poe kuleana m&i ka hooko ana i na komu i oleloia iloko o ka palapaia holhoi. Aka aole e ae ia kekaiii hoihoi ana oia ano, ina aia kekahi o na mea kuleana malalo iho o ka' omi-kumamawalu makahiki, ina aole i loaa ia poe 00-ole na kahu e iike me ke kanawai; a e hoomaopopo hoo ia ua hiki i kekahl mea kuleaua maiuua ae o omi-ko-mainawalu makahiki e hoolilo aku i kona kuieana i kona poe hoa noho. 6. Aole oia e hana no ke kuai a I oleia kuai i na waiooa I pohi la a i hoawaaw* ii paha, ka opioma a walwai i hoopae mnlo ia, a ae ako paha e hana pela maiona o ka aina I olelo ia. 7. Na kumo ma kekahi oielo aelike kuleana no ka pale ana ako I na haoa hoopoino, ka hoomaia ana i na laau e ulu ana a I olela e Mna ia'ku aoa malana o ia wahi, a I oleia no

ka hoopau ana I na mea ulu ino maluua oia wahl, a i ole ia oo ke pale aoa ako i ke komo ana mai oia mao mea ino. 8. Eae oia ioa »gena oke Auponi, e komo i na manawa a pau e nana i ka alna. 9. E hookaa ina auhau a pau i kupono e hoc~«* ia no ka aina i oleloia. Pauku 20. Ina ua hookaa 010 ia kekahl o na mahele uku a haia he kanakolu la mahope oka la e hookaa ai, a i oieia aoie i hooke I na kumu ekolu, eha, eono a me ehiku a me ewalu o na kumo, e pau no ke kuieana o ka "uiea koleana" maloko oia wahi, a e iilo ka oleio "aelike kuieana" i mea ole. A ina e ike ia i ka pau ana o eono makahiki mai ka ia i hana la ai ka "aelike kuleana," aoie i hooko ka mea kuleana 1 ka iwa o na kumu i oleloia, e pau no kona kuleaea maloko o ka aina i oleloia, a e 1110 no ka aelike kuieana i mea ole ina aole oia e hookaa koke i na auhau i hookaa ole !a; eia nae, o ka hoekaawale ana i kekahi mau auhau i helu ia maluna o ka nina a ua hoopaapaa ia j a ua lilo i mea hoopii me ke Aupu-1 ni aole 110 e manao ia he hooko ole ana i ke kumu eiwa 1 olelola. NA LII.O WALE AXA A ME NA HOIHOI WALE AN'A. Pauku 21. Ikalilo waloanaokekahi kuleana hoolimaiima kuai a i oleia kekahi aelike kuleana no ka hooko ole ia o kona mau kumu. E koho ia ka waiwai io oia wahi me oa mea hou i hana la maluna iho e ka Luna Ana Aina Nui a me ka Hope Agena ma kekahi huina hookahi, a na ka agena o na aina aupuni e hoolaha aku ua hamama ia wahi no ka noho ia e iike me na mea i hoakaka ia ma ka Pauku 3, aka o ka uku hoolimalima ina e hoolimalima ia ua wahi nei, e hana ia no ia mamuli o ke koho hoo ana i ka waiwai io a oia no ke kumukuai koho mua ina e hooiilo ia ana ma ke ano he kuleana kuai. O ke ano o ka hana ana i na kumu a me na mea i kauolia ia no ka hoolilo ana aku ia wahi no kekahi mea nohu hou e like no ia me na mea 1 kauoha ia e pili ana i ka mea hoolimalima inua.

Pauku 22. Ma ka hoihoi ana i kekahi kuleana hoolimalima, kuai a i oleia <<aelike kuleaoa," e koho u hoakaka kaawale ka Luna Aua Aina Nui ame ka Ilope Agena i ka waiwai o na mea hou ano paa i hana ia maiona iho o ka aina, a me ka waiwai io o ka aina ine mi mea liou ole, a e lioolilo ia aku no ka aina ma "'O ano like me ka mea I ho ik:\ka ia mi\ka Pauku 15; a o ka waiwai io o na mea i hana ia, o h iawi la aku no e ke Aupuni i ka w*i e ioaa mai ai mai ka mea ooh<» hou i ka mea hoolimallmi a kuleana p*. ha ana i hoikoi mai i ka pala}iala. Pauku 23. Eia nae iioi Ika wa i lilo wale ai a i olei.i e hoihol ia ai! kekahi kuleana hoolimalima kuai a i oleia kekahi <<aelike kuleana" a i oleiu o k* Iwakaloa-kumama-kima o na makuhiki oia hoollmaiima ana ua hiki no i na komiaina e hooholo lawe ae ia aina no na hana o ke aupuni, a ano e ae paha, a i oleia e hoolilo aku ia aina raa kekahl ano e i hoomaopopo ia ma keia Kanawāi, mawaho ae oke kulean» hoolimalima kuai a aina koai paha. NA AHA HUI SOIĪO AINA. | Pauku 24. Ina kekahi poe hei ewalu aoi ae paha i kopono e noi ' i na home liilii mahilo o keia hapa o j keia Kanawai, e hoohui ia lakou iho ma kekahl ahahui noho ai na, a e noi ako e loaa ia lakoo na apana iioko o hookahi paoku alna, ua hiki i na komislna ke manao lakou he ; kupooo e kauoha e aaa ia na apana i iloko o hookahi pauko I like ka nol me ka nui ona kanaka ma ia aha hoi ma ka aioa mahlal a i oleia hanal holoholooa, a oU mau ano alna a i elua paha i hui ia, e like me na mea I hoakaka ia ma keia hapa o keia KaoawaL Pauku 25. £ hooko ia no na mea i olelo ia ma keia hapa o keia Kanawal ma ka noho la ana oia pauku aina a o plli ao I na mea a pau e pili aoa 1 ka nohe la ana oia aina a me na pono a me m koleana o ke Aopuol, a me kt poe hooiimalima a koleana maloko ola noho

ana; ei* nae o ka hoolaha a ka na o ca aina aapuni e hoike ana u& hamama ia aioa no ka noht la ana, e hoike ia ako ia i ua aha hui noho aina nei a e hana ia ma ka olelo hookahi wale no; a e hoomaopopo hou ia tna e holhoi ia a liio waie paha ke kuleana o kekahi lala t> ua aha hui la, a I oieia ina o lala e paa ana i kona kuleana malalo o kekahi kuieaua hoolimalima kuai, ua noi ole I palapala hoolimalima hou no kona kuleana malalo o na oleloo ka Pauku 11 o keia hapa o keia Kanawni, oia kuleaua ina e hoike ia ana ua hamama no ka noho in, e hamama no ift i na meu* noi a pau malaio o na hoakaka ana o keia hapa o keia Kanaw.«i.

Pauku 26. Ina e waihn wale ia kekahi apana o kekalii paūku aina no ekola mahlna, mahope iho o ka holke ia ana ua hamama ta p»uku no ka noho ia mo ka lawe ole ia e kekahi laia o kekahi aha hui o ia ano, ua hiki no e hoike ia aku ua hamania uo ka noho ia e kekahl mea noi maiaio o na hoakaka ana a keia hapa o keia Kanawai, a 1 oleia ua hiki e hoolllo ia aku ma kekahi ano e ae i hoakaka ia ma keia Kanawai, a I oieia ua hiki e waihoia no na hana o ke Aupuni a ano eae paha e like me ka inanao o nn ko« miaina ho pono. Pal ku 28. ke noi o kekahi aha hui noho aina no kekahi pauku aina e hookomo ia he papao na inoa, ka nui ona makahiki, ka luhui a me ka oihana a na lala, a ina ua uirtre ia a mare <»le i:i paha a me ka nui o ka ill o ka apana a keia a me keia lala l makemake ai. Ua ioaa aku e lana mai ana iloko 0 ke kai makai aku o ka halemai o Knlihi, i ke kakahiaka I s oakahi iho nei, ke kino make o kekahi iapane. l'a hoike ia mai ka iohe i ka oihan:» makai, aua hoounaia aku ke ka|»ena mii Waipa, Kanne a uoe ll;tmare. Ua lawe v\ rn:ii i KuapapHnui aua inoino na heieheiena i ka iuhui aku, ua nalinaii ia na maka eka papai. Ua kanu a huna ia ma ka iiina o Maklki. He lapana ano pupuio keia o ioko o ka puulu īapana i hoomaiuia ai ma Kahakaauiaoa a ka mokuahi («aeiio i iawo mai ai. 1 k:i Poaono aku nei no ka mahuka ana.

E heluhelu I keia niHlnlo Iho i lawe ia mailoko mai o ka palapala a Chas. M. CJutfielil © Ileedicy, FreHDC C<>. Cal. "Mo ka hauoll au e holke aku uei nm ko'u inu ana no hookahi la i ka CEIAMBEKLAIN'B Laau Kunu, ua hoola i ke kunu kolkoi i loaa ia'u. Ua naljitu Ino loa ia ko'u poo a hiki ole ko moe i ka po. Ke hoikeike aku nel au i kela laau laapau ola. O ke anu I kokoke loa e komo iloko o ke poo a mahopo hoohele aku } ka puu a mo na ake. Ma o ka inu ana la i keia laau i ka wa koke e loaa ai i ke anu, e hoola koke ia i ka wa i>okole a keakea ia ke komo loa ana aku iloko o na ake. E loaa keia iaau ma na Haiekuai Laau a pau, a o Ben*son, Smitii & Co. na Agena ma ko Hawaii l'aeaina. tf - V - I ka haulelau o ka 1893, loaa iho la ke keikikane a Mr. T. A. MeFarlaoU, he haole kalepaanomaka hanohano o Live Oak, Satter Co. Cal. i ka mai kuna koikoi loa. Mamoli o ka ikaika loa o ka eha ma ka umauma ua loohia I ka umii a me he mea la e loaa ana i ka wela ma ke akemama. Ua hoohalnu aku kona makuakane I na olopu nunui lehulehu 0 ka C HAMBEKLAIN\S Laaa Kunu» h pela i )iau ai a ola ioa ke kunu. Ke olelo nei o Mr. MeFarUn<l I na wa a pau e loaa ai kana mau keiki 1 ka nae e Imawi ana oia ka ('iiamberlainN Colt.ii Rkmei>y (Uau Kunu Ola), a he ola lo maoli no. Ke mauao p»u nei oi he laau kunu oi ioa keia ma kn makeke. E loan noma na Halekuni Lapau Lajmau n pao, a o Bensox, Smith 4 Co. «m ; Agena ma ko Uawuii I k aeaina. tf