Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 22, 1 June 1895 — He Moolelo NO Frank Reade (Opio.) [ARTICLE+ILLUSTRATION]

He Moolelo NO Frank Reade (Opio.)

—KA MEA- [ Nana i Hana ka Moku luele ma NA LEWA'LAIiI, kamea nana i Kaapuni na wahi a pau o ka Lkwa, a mai ke Kukolu Akau a ka Hema, a mai ka Hikika a ke KomoiiAna— —KA MKA — Kupaianaha o ke Keneturia Umlkumamaiwa—Ka Naauao Kelakela o ke Kanaka, ka Haawina Makamae a KE AKUA 1 HAAWI MAI AI. MOKUNA I. Mu kekahi kukahiaka moiaeiae maikai o ka mahina o lutn3 o ka makahiki i hala, ua hoohikilpie nui ia ka iehulehu o ke knlanakuhale o Readestown, a iloko hoi o na sekoua pokole, ua iauiaha aku Ia ka lono ma na wahi like ole o ke ao nei, mamuii o ka mana o kn waea teiegaiapa, oiai ua ioaa kn nanehuaa i noii nui la e na tau9ani o na ake* akamai, oia hoi ka haoa ana i

mokulele, me ka hiki pono ke hookele ia ma kahi a ka niea hookele e makemake ai e lele. He mea. keia i imi nui ia e kela a-me keia, aka aole nae he ioaa iki o ka nanehuna 0 na kanawai o na ea e hoopuni ana 1 ko kakou poepoe honua. Ua noii wale na akeakamai o Farani, Beritania, Geremania,* Itaiia, Beiegiuma, alehulehu wale aku, eia nae o ka nele wale no ka hua i loaa ia lakou, a he lehulehu hoi o llakou i heoikaika a hiki i ka make ana iloko o ka ilihune me ka naau kaumaha a me ka ehaeha, aole nae he mau leo mahaīo i»haawiia aku i kekahi o ia poe hooinanawanui, aka eia hoi ma keia wnhi kulanakauhale uuku o Amerlku Huipuia, oa hanau mai lit he me mea a ke Akoa i koho ai uana e ]>apahi i ka iei kel&keU o ka nanuao, a mailoko iuai o kona punwai i hoea mai ai ka mahunalama kelakela oaua e noii uoweioi ako a loaa keia mea kupanaha. Ua paa pono ua ' mea lele nei, me kona mau keena hooluolu, a keeoa moe a pela waie ako, a i hooUko la me na lako a paa e hiki ai ke kaapuni ike ao holookoj. Ua Uke ka nui o % kona kiuo me kekahi moko kiaiua o kanakoiu tona a oi, me oa eheo nunui e hiki ai ke upoi me he mana ia, a me ka enegini e hooliana ai oo ka hoopii aoa iluua a mc> ka hoemi ana, onoo ana imoa a hoemi ana ihope e iike me Jfca mauao aa mea hookele, he hoeuli hoi ne ke kia polei aoa. Ua kapiii ia keia mea holookoa maiioko mai o ke kiia lahiiahi paa ioa, o ka oanaina hoi o kona uiau keena, ua oi aku ka iianl a me ka oluoiu mamua o ko na liiale lioteie o m kalaoakauiiaie. He uila waie no ka ouea iiaoa e hoohann na mea a gao, mai ka eoegin! a ka hoomo* aoa i oa mea ai.

0 ka mama a me ka hikiwawe o ka lele ana o keia mokuleie ma kona alahele !ewa, ua iike no ia me ko ka manu, ofci a» hiki' ke leie ia he elua haneri ao! miie i ka hapalua hora. U* līln hoi ka inoa o Frank Feade opio i mea kani*ilio nui ia ma ka waha o na kanaka uia kela a me keia wahi, a o ka mea hoi i oi loa ai o ke kamaiiio ia, no kona opiopio ioa, oiai aia wale no kona mau mak&hiki mawaena o ka iwakaiua a me kanakolu, a he kanaka ui hoi me ka oiwi nani maloeloe. 1 ka hoike ia ana ae o ka la a me ka hora e hoomaka ai ka opio akeakamai e hooieie i ua moku iele la no ka holo kaapuni ana ma na wahi a pau o ka honu» nei, ua liuUu ae he mau tausani o na poe ake ike mea hou o Amerika holt>okoa no ka heie mai e ike kumaka i keia mea kupaianaha a ka naauao o ke kanaka i hana ai, aho iehulehu hoi na leta hoomaikai i ioaa mai i ka opio akeakamai, mai na poe koikoi mai o na waiii iike oie o ko ao nei, me na oleio hooiaua a hoomaikai iaia. Hc nui hoi na palapala nonoi mai ua poe kalepa mai, e noi mai ana I ka opio e haawi aku oia i kona ae i ka iakou noi, e hoohui aku mu ke ano kaiepa, no.ka wehe ana i alaheie iawe eepakeke, a peia waie aku, aka aole ka opio 1 manao iki no la mau ano, oiai aoie oia i noii I keia mea ma ke ano huli waiwai nona, aka i hana waie no oia i keia mea no ke akenui e loaa ka mea huna, a e hele no hoi oia e makaikai i ke ao holookoa. He opio waiwai nui oia, a mamu-

li o ka naauao kiekie i loaa iaia, ua hoolilo oia i kekahi mau elala lehulehu uo ka hoolawa ana I ka iini a kona naau. O ka nui o na da!a i hooliio ia eia uo kela inokulele, ua hiki aku no ia ma kahi o ellma haneri tausani dnla a oi. Nolalla e hoemanao ia e ka mea heluheiu, nawai no ka e ole ka ua mea he maikai. Ua kapaia ua mokulele la ma ka Poai Lewa. Ile mau la mamua ae o ka makaukau ana, ua hoea mai la kekahi ieta, a o ua leta la, oia no ka mea i koino loa iloko o ua opio la. A |>enei k* manao o ua leta la: \Vashiogton D. C. Frank Reade Opio; Aloha oe:— «<1 keia wa ano, ke hoomakaakaa awiwi nei au no ka hoio akU i kou wahi no ka ikemaka i ka mea kupa* ianaha a kou naauao kelakeia i hana ai. Aka, ia'u hoi e hoomakaukau ana, aia hoi ua hoea mai I j kekahi hihia ano pui imua o'u, a ke oie au e kuhihewa, kehoomanao nei no oe oo kela hihia pepehi knnaka hoopahaohao nui wale o James Barton ma Nu loka i kela mau makahiki aku nei. O Jame6 Bartoo, he kanaka opio oJa, a he kaaaka kalepa waiwai nul no Nu loka, a ua noho pu oia me kona kaikuaana Alexander Barton, he kanaka waiwai oo hoi oia, a oa mare nae ine kekahi wahine opio ui lua oie. «£ hoomauao, ma kekahi kakahiaka nut ma Nu loka, ua ioaa ako lakekino o Aiexander Barton ua pepehi ia a mako me ka mainoino nui. O kana wahine hoi v ua hoio oia no Cap« May he mau U pokole mamua aku, a o na hoahanau wale ao aa mea o ka hale. He nui na hoolkaika ana a oa makai kiu, aka ma na olelo ike nae, aa hopu ia ke kalkalna James Barton, a. ma ka hookoiokolo la ana, ua kau ia ke ftbewa a na kiare maiuna o kela oplo. He ooi oa olelo hakuepa a

kekahi poe e hoolli ana i ka hew» malooa oko kaikaina. Ua olelo ae kekahi poe, ua aloha no keia Jamee Barton i ka wahine a kona banatt mua, a ua kolohe hoi laa* ma ka launa kino hewa aoa» a no ia ium, aa kuka pu no o James Barton me ua wahine la e haoa ia keia kaniima. *<Ma ko'u hoomanao hoi, aole loa pela ka oiaio, t ua koopo» waie ia kela opio me ka hewa oie, a e li ia aku ana paha oia wa ka amana U kaoaka me ka paumaeleo kona maa lima me ke koko o ke kanaka popehi kanaka. "I ka manawa i hana ia ai o keia mau h&na, ua maopopo no ia oe aole au ma Amerika nei, oiai I keia manawa, aia an ma ka welau akau o Norewat ma Suedena kahi i makaikai ni, a ma ka malama aku nei i haia, akahi no au a huii hoi mai, a o ka mea ehaeha loa, o ko'u lohe koke ana iho nei e li koke ia ana kela opio hal t ole i keia mahina la'u ma Suedena, ua launā iho la au me kekahi kapena moku lawaia ko)k la, a mamuli o kekahi kumu ano nui, oiai oia iloko o kekahi ma'i kukonukonu loa, ua kamailio ano opulepule oia, a ia wa au i iohe ai mai kona waha ponoi mai iaia e ohiohi lalau ana i kekahi moolelo manaonao loa, a he iuea e no hoi ka lia o ko'u io i ka lohe ana« Penei na olelo a ua kanaka la:

"Fle kapena au no kekahi īaoku okohola, Hokn ona nona ua moku la, oia no o Alexander Bartou ka mea > powa i». He mau makahiki ko'u uoho kapena ana malalo o Alexander Barton, a ma na la mamua iki iho o ko Barton powa ia ana, oiai e makaukau ana ko'u moku o haalele iho ike awa oNu loka no' Alika, ua nonol aku Ia au j& Barton e mahele like ia na loaa o ka moku mawaena o maua ma ka mahele like, aole nae lie ae mai o Barton, a no ia mea, ua ulu ae he hoopaa{>aa mawaena o m&ua a hiki i ka lilo ano i mea nui loa. Noiaila, i ka po mamua iho o ka holo ana o ko'u moku, ua pii hou aku no au nia ka hale noho o na hoahanau Barton, a oiai ma ko'u hoea ana aku, ua loaa aku la ia'u o Alexander Barton wale no ke noho ana i kauhale, oiai uu hele kana wahine no Cape May, a o ke kaikaina opio hoi James Barton, ua hele oia ma kona hui (elub), nolaila ua ulu koke ae la ka manao hehena iloko o'u, a koi hou aku la au i ka'u mea i akenui ai ia Alexander, a īna e ae ole mai oin, alaila e pepehi no au iaia a make, o ko'u holo koke no ia ia po, a aole e manao Iki ia ana na'u i powa ke oia o Barton, a ma kekahi wahi o Europa, kual hooilio ioa aku la au i ka moku, a aole no e neie ke kuhihowa ia na James n» i pepehi koua hauau mua, oiai ua lohe no au i ke kamailio nai ia e kekahi poe, o Jatnes no ke kane manuahi a ka wahiue a kooa maa, a ma ia mea ua maopopo ia'u, aoie loa e ike iki la ana ka'u hewa i hana ai. I ko'u hoea ana aku ma kahi noho o na hoahanau Barton, ua hookipa ia aku la au e Alexander, a mahope iho o ka maua mau kamakamaiiio pokole ana, ua hoopuka hou aku la au i ko'u maoao. Ia wa ua hoole loa mai o Alexander, a he wa pokole ua hahau malu aku ia au me kekahi kookoo nul kaumaha ma ka hono o ka a-i o Alexaoder a hina iho iaoia make ioa. Hoi aku la au me ka awiwi nui, a holo koke no ko'u moku i ua po la no na aekai 0 ka moana anu o Alika, a ma ka aekai akau o kekahi wahi moku kanaka ole ma na welau akau loa, ua huna iho la au i kuu buke meoielo mal ko'u hoomaka ana e holo moana a hiki i kela po a'a i hana al 1 kela karaima eieeie, aia no kela buke moolelo ke waiho la malalla a hoea i keia wa."

<<He mau ia pokole mahope mai, aa make iho la keia kapena iloko o na ehaeha ho nui, aka mamaa nae o ka lelo loa aoa o kona haoa, ua kuhikuhi pono mal oia ia'u i kahl i waiho ai o kela buke, a mamuii o kekahi palapaia aina nana no, ua maopopo ioa ia'a. Eia hoi kana mau oieio hopeloa: ( <E Kaoka Vanade> ka. Ina aia no kela kanaka opio Jamcs Barton ke ola la, e hooikalka oe ma na aha hookolokolo e hookau ia oia, oiai na'u no i hana kela karaima, aole loa oana, a o ka hookaulana ia ona me ka Wahine a kona hanau mna, he wahahee ioa kela. Aole he wahine kupaa e ae mamua 0 kela anela, a ua nana aku oia i ke kaikaina o kana kane me he kaika* nane poooi la nona, a peia no hol o Jamcs iaia. He opio maemae !oa kela, »ka no Alexander, aoie e paa iki ko'u hoonaokiuki nona." "Huli hoi koke mai ia au a hoike 1 keia mau mea imoa o ka iunakanawal klekle, & peia hoiri ke kiaaina, aka ua akaaka wale mai no laua ia*u no keia mea, *» eia wale no ka laoa oleio: «Ina he mea hiki e loaa ia oe keia buke mamua ae o ka wa e II ia ai o James Barton y alalla pakele oia." He mea e ke kaamaha o ko*o naaa I ka lohe ana I keia mau oleio lokoino a keia mao luna aopunL Aka i ko'u lohe ana mai nei no kao haoa keiakeia, a no keia moku ieieou, ua maoao Iho ao o oe waie

ka mea o pakelo ai o keU oph* oqjU k* «maiui U kanaka ui»i } aial o kA mama o keU moku lele oo I» mea hookahi- e loaa ai iloko o kei* wa pokole, a mamuii oo hol o to'u ike l koo aoo he qmq ak>ba olalo, ua maopopo la'u, aole e ueie koo ae mal i keia ooi. Ua haawi mal ke Akua ia oe i ka naauao kiekie a me ka waiwai nul e hiki ai ke hoopakele i kela opio poioo. E hoea aku ana au iiaila ma ke kakahiaka o ka la apopo, a ioa oe e ae ana, e oluolu oe e Uwe pu ia'u oie oe ma kau hu&kai kupaianaha. Me ka iaoa o ko'u manao, | . Kou hoaloha oiaio, Kauka Vanadska. "P. Ma keia wa, aia uo ka wahioe kane make a Alexander Bartoo ke kaapuni hele nei me kona iuaui makuakane ma oa wahl a pau o ke ao nei, no ka iml ana I ka mea naaa i pepehi kana kane, oiai ua maopopo no iaia aoie na kana kane opio i hana kela karaima eieele, a ua hoopiiihua nui ia kona naau co keia hoahewa wale ia o kela opio maikai; nolaila, aoie ona nana uo ka nawaiiwaii o kona kino a me ka aoo o kona luaui, aka he hookahi no ana mea nui o ka lanakila o Jamea Barton mai na lima uahoa ae o ko kanawai. Kau, V."

Ua heluhelu iho ka opio akeakamai i keia ieta mo ka hakukoi nul o kona naau, a mo kealoha paumako no ke kanaka opio i ahewa ia, ua ku »e oia iluna, a me na papalina haikea a me na maka i hele a ena> ena, ua hooho ae Ia oia, me ke kaulona poloiei ana a kona mau onohi maluna o ua ieta la ana ) waiho iho ai ma ke pakaukau me ka opiopi oie,—"Ma ka inoa o na Lani Klekle Loa ! O keia ka'u hana mua ioa, a hiki i ka loaa ana o kela buke mooielo a kela kanaka lima koko ! Aoie no e nele, 110 ka mea, ua ahewa waie ia Kela oplo e kela poe kiure hupo. Oka *>hia la keia ona kanaka I ahewa wale ia e ka hupo o ke kanaka. Oili aku la o Frank Heade mailoko aku o kona keena kakau, a ma ka lanai o ke 010 o kona hale nani, ua kahea aku la oia i kana kauwa eleele. Ile manawa pokole ua hoea mai la kela k'auwa maikai imua o kona haku, a me kona wehe mua ana ae i kona papaie, ua kunou hoomaikai mua mai Ia oia i kona haku, a pano mai ia: ««I kahea aenoi anei oe e Miata Rrank ia'u "Ae, e Pomp. He makemake au ia oe a me Keoni e hoomakaukau koke i ko olua meu wahi epeope, a hooiii ae ma ka mokuleie i kela ahiahi, oiai e haaiele ana kakoa ia Readeatown nei ma ke awakea o ka la apopo.' ; Me ka minoaka hauoii ka paele i hoomaikai aku al i kana haku, a hoomau aku ia i ka ninau, oiai ua piha loa ola i ka olioli no kona holo pu me kona haku maiuna o kela mea kupaianaha nui waie a ke ao nei i ike mua ole ai: "E kaia mai oe e kua haku no ko'u niele hou aku ia oe. Ihea ana kakou e ieie maa ai ?" "E haaleie ana kakoa no ka we lau akau, a no la mea, ua hoomakaukau au i na aahu mehana loa no kakou, nolaila e kii oe aia maloko n kuu keena hoaha kapa i kou paa ioie huiu bea, a eielo pu aka oo ia Keonl e kii mal i kooa." "E ike ana ka au i kela wahi anu me he ahi la!" i hooho ae al ka paela hupo me ka hauoli nui. «<He lohe paha kena I ke kamaiiio la e kahl poe paele hupo e aku o lakou; aa Uke ke anu o ka walau akau me imuahi enaena la. Kupanaha no hoi ke ano o ka hoohalike ana a kahi poe. He mea eka hauoli ona wahi kauwa I ko laaa lohe ana e hoooaa* ka koke ana ka lakou huakai ma kekahi ia koke ae no. Ua ane hiki ole la laaa ke hiamoe ma ia po. Ua hele koke aku iaua ma na wahi iike ele o ke koianakaahale no ka haawi ana i ko laoa aloha i ko laua maa hoaioha a ne na ho&laana, a i ka aneane ana e ao, ua ane lahe laaa i ka wai a ka naulu, ! ka ua mea be nui o na pa kiaha ana me na hoa. Aole I pao.

Ua pou Ika hookuula mii ik« Poaknhl nel, na Inpeoa a me »i Pake aka mokaahi C hina I lawe mai ai a hoomai» ia ai ma Kahaka-

KA "POAI LEWA,"