Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 23, 8 June 1895 — KA HUAKAI I MOLOKAI. KA MAKAIKAI ANA O KA PAPA OLA I KE HAHUA MA'I. Haawiia na Lako Mea Kani Hou o ka Bana o ke Kahua Ma'i Iloko o ko Lakou Mau Lima. [ARTICLE]

KA HUAKAI I MOLOKAI.

KA MAKAIKAI ANA O KA PAPA OLA I KE HAHUA MA'I.

Haawiia na Lako Mea Kani Hou o ka Bana o ke Kahua Ma'i Iloko o ko Lakou Mau Lima.

Ua Hookipa ia Mai o Kap«iu Cocli« raae ae na Leo o ka Piha Uakalo neke Aloha—Ha man Halolalo ma na 100 Hnro I Papaklia mai maloaa oaa—He kaa> wina okokia kai papahi ia ualuaa o Peresitlena Kamika me W. W- HaU,

t Ua aolo aku ka Lehua i kekahi innhele nui o ka Papa Ola a rae kekahi mau hoa eae i poloai ia, a i hoike ia ma ka nupepa o kela puie aku Bei, a ua pae aku la ma ke kahua nia'i lepera naa ka hora 7:30 o ke kakahiaka Poaono ae, a ila hoea hou uaai ia ma ke awa lai nei o Kou nia ke aumoe o ka po Poaono me .na ohua i hele a luhi. O ka huakai mai nei aku, ua hookui ia mai e na makani pakuikui me na ale kawahawaha a lilo ai he wa loihi ma ia holo ana aku me ka oluolu maikai ole o ka noho ana iho, aka ua alo wale ia no nao e na hoa a pau me ka hauoli a me ke kulana olioli ma na mea a pau mai ka holo ana aku, ka lele ana ma na waapa a me ka holo ana maluna o na lio. Ua hoopilikia la ka lele ana aku ma ua waapa mamnli o ka eini o ke kai, a pupau lioi na apoopookai pohaku kahi hoi i maa mau no ka lelu ana aku, a i ka emi ana aku o ka nalu, ua ili iho la ka waapa iluna o na ako'ako'a, a mai iilo paha i rnea poino no ka waapa me na ohua oluna ina i loaa hou mai i ka nalu a palahuli ana iloko o ke kai, eia nae, ua loaa e mai lu i na lima kokua o kekahi poe kanaka ua lakou i kaialupe aku I ka waapa a kau loa iluna o kahi maloo. Ua manao ia o kahi hoolilo o hookahi haneri iala e lilo ana no kela wahi i awapae uiaikai kupono. Ua akoakoa mai ka puali puhi ohe lepem me ka lehulehu o na wahi noho elua ma ke awa no ka poloai ana mai i na malihini me na leo hone oaa mea kani, a i ka ike ia ana mai o kopene Cochrane kekahi iwaena o na poe «lakaikai, ua hookaui ia mai la ka «Star Spangled Banuer," a o ka panina hope he ekolu leo huro. la wa, ua hoolauna aku la o Charles Kealakai ke alakai 0 ka bana, iala imua o kana poe puhi poe, ma ke mele ana mai ia "Aloha oe" me ka panee ana he mau olelo hoomaikai ma ka olelo Beritania me ka maikai a ku no hei 1 ka mahalo ia.

Malana mai o ka waapa hoj>e o j Prof. Henry Berger, a iaia ke kiai i ana o kekahi holowaa nui, a i loko oia pahu na uiea kani hoti o ka bana, kekahi hoi o na mea nana e hoohauoli nui i ke anaina. Ma- j hope iho o ka hiu ia ana ae o ua j pahu ala mai luna mai o ka waapa, ua lilo aku la iaia ka maheleheie o na mea kani hou iwaena o na hoa o ka bana, a he mau hora okoa hoi 0 kona manawa i lilo no ia hana. Ile manawa pokole, ua pau ae la na hoa i ke kau maluna o na lio no ka heie ana e hooko i ka lakou maa Misiona. Ua hoomaka aku la o Peresidena Kamika, na lala o ka Papa Waterhouse, l»?insiog a me kauka Wahio i ka makaikai ana ia! Home Bihopao na kaikamahlne mo | ka hoomau ana a hiki i ka pau; pono ana o na wahi i ka makaikai ia. Ua hooia mai ka poe i makai--1 kai mua i ke kahua m-i'i, ua oi ako I ka maikai o ke kulana o na mea a pau mamua o ko na wa i hala. Ua nalohia aka ke ano kuakea pu o oa hale o ke au 1 haia uiamuli o na pena ahlnanina, kaiina a melemele, a he nanaina olaolu ke nana aku me ka maem&e. Ua lokahi ka manao o na poe a paa o ka Hooae Halanina o na keikiione ka helu ekahLo ka maikai me

\ka uwiau o ka hann īa »n.i o n* , kahua himluohi e h«»puni huh i ka i home, « oo ia mea, us hwwi ia na j onlialo kiekie ana malunii o l»rutht r | Dutton ka raea i&ia ka n:Hlama ani T jno kan:t mau hana eleu a *h >nji. \ LT;i hAawi ia «a hoonuikiii nna ia j Mr. a mo Mrs. John lUKwk ho | mau o|>io akahi no a tnaro, s ho j mau kopa ponoi oo ka aina ne». | Ile w«hi hale maikai ko laua, a ma |ka nana aku he hauoli inaikai ko | laua noho ana. [ Ma ka hora 2ua kau-o ih ae na | hoa malihini e ka poloU ur\!oko o ; kahi o na poe uiakaikai kahi hoi o |na mea ai ono e waiho ana me ka | makaukau, auaaiia me ka ono. I | ka wa hoi e hoooanea ana me na | puhi paka ana ma ka lanai akea I oluolu ua hoolealea ia mai la na iua- ! hini me na lts> mele, a t#ia loi ka

wa i pauee ia nku ai o nu iu«i k:«ni; hou i k« baua. Ma ka poloai i:\ a»*, ; ua haiolelo pokole aku la o Knpena | Cochrane m* ka elelo neritani:i a i j mahele ia hoi mu ka olelo llawaii r Thos. K» Nathaniel, he iuea 1 kamu - aina nui uia Honolulu me ka maikiu a iue ka makaukau. Ua ho»kukulu ! ia ae la na hoa o ka bana ma ke ano j hapapoe|)oe, a mahope rn«i hoi o | lakou ka lehulehu o na lepera he ? mau haneri, a i ko lakou alo aku i! ku aku ai o Kapena C#chrane, mej ka hoopuka ana i keia mau inamala ; oielo: \ o'u mau hoaloha: I t'u ia nei | nei i ku makahiki i haia, oia hoi! ka'u huakai iiiuh, ua hoi aku au mo ka manao e hana i kekahi int»:i no oukou. Ileuha la a pehea la ao!e e hiki la'u ke hoonuopopo iloko oia wa. Ile mau mahiua pokole mahrpe uiai ua kauoha ia inai la ka I mokukaua Pilailelepia e hoi no lva | leponi, oīai o wau hoi keknhi o luna | oia naoku, a ua noho hoi malaila no | kekahi \va loihi a ano maopopo ol« I ka hoi hou ana mai. Eia nao hui, ; ua huli hoi io mai la »o, a ma keka- j hi la o Maraki i hala iho nei, ua ike ! iho la im i kekahi kukulu manao | nupepa <> ka nupepa Pacifie Com- j mereial Advertiser, e hoike ana i ke | akenui ia e loaa ona mau mea kani j hou no ka Imuh leper.i, a ua weho ia | he lulu dala ma ia keena no ka poe i e manawalea aku ana. Mahope iho 0 ko'u kakali ana he mau la, ua hele aku la au e ninau i ka Luuahooponopono pehea la ke ano o ka lulu Uala, ua paue mai la keiu ia'u he $20 wale no mau wahi tlala i komo mai. Ia wa ua umnuo iho la au ua hoea mai ka wa kuj>ono e hiki ai ia'u ke hana i kekahi mea | no ko oukou pomaikai. Nolaila ua | nonoi aku la au laia Ina e pa'i aua | oia he mau oleio hoolaha me ona < poe kikiki, alalla e haawi hoi au i| elua anaina haiolelo me na kii hoo-lele-aka me na leo mele, im ae koke 1 raai la kela. Ia wa, ua hele koke au e ike 1* Peresiilena D ile n ma« kona oluolu, ua ae mai lu oia ia'u I ka Halepaikau nui me ka Inna aupuni, a ua hooia mai U hoi o Prof. Berger e kokua mai oia inn na a mea i pau e hiki ana iaia me ka lokoinai- i kai piha. O Mrs. Uolekekahi i kokua nui mai no ka hooholo mua ana 1 ka hana, a o Mr. W. O. Kamika ma ke ano he Peresidena no ka Papa, ua haawi mai oia i kona ae rae ka hauoli, a ua aie nui hoi oukou i kana kaiknmahine a me kona. mau hoalohu lede opio e noho ala ina ke aw&wa n Nuuanu no ka hooiiio ana i na kikiki he $100 ka waiwai io. Ua maoawalea mai hoi ka Adimarala Araerika i ka bana o ka moku lawe hae Piladelepia e hookani no ka manawa, a ua hoike mai hoi ] ka poe maikai o Honolulu i ka lakou | mau kokua nui ana ia oukou inamu* i li o ko iakou hele ana ae a lehuiehu ma kahi paha o ehiku haneri o ka po hookahi." A o ka hopena, ua lo&a i« ooakoo na dttla mahuahua e lawa ai no ke koai ana i na mea kani me ke koe I he huiaa nui kopon® e hoohana ia I aku ana no ka pomaikai o ka lehu- ' lehu o na ma'i lepeni. £ loaa ana he mau kokua ana no ka Ahahai Imi Pono Kar;stia»o a peli pu hoi i ka Holo Beritania f oiai ho mau ' wahi hooluolu iaua a i elua no ka lehulehu. | Noiaila, ke ike mai Ia oukou ma keia mea, he lehalehu waie ko ou-

kou tu.iu hoUoha ma Hoooiila, ao)e waie hot ak«i ai* maioko o Aaaer>k.-i UuipuU n me BerfianU NuL Aole oukoa 1 poina i«t. U* ; loa» I w\ lehuiehu o Hffw»U nel h« | Mutu man*i>Unft ohohia hou oo ou« : kou t a ko manao nei au o ko lakou : mu»!io nui o ka hnna ana i na me* ' a |vau tu> ko oukou oluolu me ka , h uioli. Ko hooikaika nal nel ka l'o|va O' i o imi a loaa ona laau e hiUi ni ke hoola ia ko ookou ma*i | paakiki, ke noil akahele ia nei » na j ikh» uaauao \ keia Wa, a ma ko*u j inanno e loaa io aku ana no ka laau, j (horo ia). Ko Ike nei au ua oi aku Ika maikai o ko oukou mau hale | miuiua o ko ka makahiki i hala, ;(huro hou ia), a ke lana nei ko'u ; :nanHi> e hoomau aku ana na hiona ; <>i ho maluna o oukou, (hnro nui ia.) O m l,<kv) iina kani naui a oukou

e pa;i ala i keia wa, ua loaa mai la mai Kapalukiko loa mai. Ha puu ilala nui kona kuinukuai, a ke l«na ru>i ko'u msnao e malama ana oakou ia inau mea tm* ka maikai i hoike maikui na oukou uo ko oukou poe ht>doha lokooiaikai ma Hoooluiu k:t p(H> hoi nana na daia i lulu mal uo ko kuai aua a loaa mai ua m*u uieu kani ahi. Mahope iho o na leo huro ekolu i imawiia, ua panai mai la o Mr. Ambrose Hutehinson ka Hope luna nuio ko kahaa mu'i lepera, a o kekahi hoi o na ma'i kukonukouu loa he mau mamala olelo pokole i ku 1 ka oehia a me ke kuliu ma ka olelo Hawaii, a ua uuuhl ia mai ma ke auo 'nui e Nathaniel ma ka olelo Beretania e like me keia: "Mu ka aoao o ka bana lepera a me ka lehulehu a pau o ke kahua mu'i, wahi ana i pane aku al ia Kapein Coehraue o na koa marina o Amerika Huipuia a me ka poe hoaioha u puu i kokua pu mai me ia i kana mau hoomaikai oiaio, a wahi anu i jniaf)u ae ai. Ua paiua ia na iokomaiKui i liaua ia mai la makou e oe, a ua hooiana nui loa ia hoi ko mukou mau naau mamuli o kau muu iuiuolelo oluolu a hoolana ma»uo i keia iu, he hoolana hoi i loaa muu ole ia makou. Ua hoopepe iou ia ko makou mau puuwai me ke kuhahu nui hoi, «iai aole oe no ka ialiui hookahi me makou. He ma. iihini <>e, a aole hoi e makou kuleanu e munao uku ai e loaa mai na kokua nui e like mo keia mai ia oe mai.

lle nui ko mukou hauoll i ka Ike atm ho lehuleliu loh kn ko naakou |K)o hoaloha, a e hooi ia ae ana ke kuhma o ko mukou ola ana ma ke ano ho iuuu kuhouka o munaolana ai mo ka hoohauoli hou ia ae. Ke hoomaikai aku nei mukou ia lakou a pau, a e hooikaika hoi inakou roa ku lioike ana aku he kupono inakou no k;\ Ukou mau manawaleu nui aua. Na ke Akua 0 hoopomaikai a mulama mai ia oe." Ua kuiu na waimaka o kekakii poe mamuli o ke kino ma'i o ka mea kamaiiio a me ke ku o kaoa mau olol'> i ke aloha a me ka noeau, he keiki oia n;« kekahi Kuhina Kalaluitiu o ke au ia Kamehameha V. Omi uu kumaaina mua o Kapena Cochruue ia Kuhina Hutchinson iioko o U4 luukahiki he iwakaluakumaiiiiilima i huia, ua lulu Ilma pu oin ine kauu Ueikl me ka hoomalkai | aku no ua mamala oielo malkai a | ka opio i puana m»i ai, a ma la wa i pau ai ka hui akoakoa ana. I ku wa hoi e hana ia ana na hana ua hooleie aka iu ke aoaina e Kauka Wahie me kana mea i»a*i kii, a 0 Mr. £. U. lliklkoki hoi, ka lianiuku o ka iiepuhailka, ua haawi hele ac oia i kona papaie imua o ke alo o ua poe makaikai, a ua loaa iaia na dulu he $2d t ana Prof. Berger boi i maheleliele aku iwaeoa o na laia o ka lnna. ia wu, ua hele aka la o Kamika, Hall a me kekahi poe e iho oo ka Hale Ahahui Imi l'ono Karistiano, no ku hoopouopooo ana i kekahl mau piiikia i ulu ae mawaena o kekahi mau luna nui o ka hui. Ua I loua aku ia iaua na laka eiua e kau mai una oia ke pani puka o ke alo a , me ka poe kue e kakali mal aoa o |ka aha uwao, ma kahl o 200 poe kanaka e akoakoa ana no ka hooiehe aha i ka hoopaapaa, a mahope ona kaluiolelo ana, ua hooholo la he mea i»ono e hoopau ia ua luna noi kuee, a e koho hou ia i mau mea hou ma ko luua wahi. Uu kamaihomai hoi o Kev. Mr. Birote i kekahi mau liuaolelo hoolana maaae, a oa hookuu ia ka haiawai e ke kahuoapale ilawaii Kev. C. M. Kealoha. He mea maopopo aole he ino o ka 1010 o ka (>oe uia'l lepera, «iai ua hoike i* mai maiauli o kolakeu eleu ma ka hapai maa ana I na hana hoolana manao. Ike kani aoa oka honi 5 ua kau hou ka Papa Oia me ? na hoa i kono ia ma ka moku uo ka 1 huli hoi ana a pae ilokj o na hora he eono.