Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 25, 22 June 1895 — HE MOOLELO WALOHIA NO NA UI Makua Ole Elua. LA FOSA, Ka Makona, A ME Pia Fosa, KA MEA I PIHA I KE ALOHA. DE WODISE, Ka Naita Puuwai Piha Hamama a me ka Olu Waipahe. [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO NA UI Makua Ole Elua.

LA FOSA, Ka Makona,

A ME Pia Fosa, KA MEA I PIHA I KE ALOHA.

DE WODISE, Ka Naita Puuwai Piha Hamama a me ka Olu Waipahe.

MOKUNA XII. "O ko'u manao, ea," i pane mai 0 De Lioire me ka pihu i ka huhu nui, "ua uwe ke Kaun(*se noua iho no, aole hoi nou. Ua kaiunilio aku oe īaia no kona luau popiiikia o kona mau ia opiopio, i uhi ia hoi me kekahi lole eieele iloko o kekahi iua huua ekaeka, maiia paha he mea nona e poino ai, a ua ia mea i boa« uoe ae i kona lunaikehaia, a na ia mea i hoopiiikia nui mal i koua ola a me ko'u nei. Nolaila, e ka naita, e kamaiiio a e Imhai mai heaha ia ua, mea ia ?" Aoie e hiki ia De Wodise ke hooinaopopo heuha ia ka nui o ka ke Kauna oiea i iohe ai no ka laua mea 1 kamailio ai, a heaha ana ia kana pane. O kana hana waie 110 1 koe o ka imi ana ī kumupale, no ke paie ana aku i kona makuahine mai na. hoohuoi ia ana o kana mau hewa i hana ai, a pehea ia oia e hauaaku ai. He hookahi waie iho no alanui i moopopo iaia, oia nu ka hoole paakiki ana no na mea a pau ioa a hiki i kona manawa e maopopo ai i ka nui o na mea i iohe ia. "Mcnasiu&de Linire," i hoomaka aku ai oia iloko o ka.leo aaka huhu, a ma ua auo a pau, aole i nana ia ka hanohano. < ( Ua kauoha aku au ia oe e olelo!" I kahamaha koke mai ai ke Kauna iloko o ka ieo uui. 4( Aole a'u mea i ike, e.Monasiua, ,T % wahi a ka pane pokoie a ke kanaKa opio. "A ina peia, ea," wahl a ka leo i piha i ka inaina. (i Ua makemake ua makemake anei oe e hoopoino i kau mea i aie ai ia'u? I keia la hookahi no, ua hooie papalua mai oe i ka'u mea i kauoha aku al ia oe, 0 ko'u mau makemake hoil, aole no boi i kou leo. Aka nae, iina aole e hiki ia oe ke hoike mai la'u i ka mea oiaio, e iml ana au 1 kahi e loaw ai ia'u kana mau mea huna." (( Aole paha ou lohe, aole au i ike 1 kana mau mea huna, au hoi e hookonokono ikiai nei ia'u e hoike aku," wahi a De Wodise iloko o ka ieo haakei. O ka puka waie mai no koe o ka ke Kauna mau oielo oolea huhu, ina paha i puka keia haoa inawaena o laua, o ka mahao no ia o ka noho'na hoaloha ana, a he mea mao{*opo ole ka hiki e iapaau hou ia, i6a aele i hoea mai ke kakauoleio mie ka haina a ka pepa ana i lawe ai. Me ia hol kekahl mea iiai koikoi, e hoopuni Ia aoa boi e k(ikabi maa apo kiia, a ma o ka oaoaiua he mea kmhiko ioa na mea la. tie hake oa mea ta, ina e nana pooo ia, e hiki no i ka mea iaia ua buke ia ke hoomaopopo iho aia maluko olun mau uhi Kanmaha na mea buna poaiiuli a me ka weiiweii eehia i kakau ia al. He bake—no ka panina o ka haua iima koko ikaika, ina e wehe

ia, e ioua no i ka poe he mau tausani ka nui ka ehaeha kupeuii, ka mea hoi aoie wahi waiwai e loaa mai. E iike me ka nakeke ole o kona komo ana mai, pela ke kanaka hana keaka o na makai i naio aku ai, a no fca lua oka manawa i haaiele iho ai i na kanaka eiua, o iaua wale no ko ioko o ka iumi. 4< loa aole io oe i ike i ka mea huna," wahi a ke Kauna, iaia i noho iho ai mamua o kela mea kau> maha, a iuK>a\Hka iho la e huli i na pepa me ka iima haalulu, <'alaila e ike iike kaua." Me ke kupiiikii o ka uui o ka naau o De Wodise i ike aku ai i keia mea i hoomakaukau ia, o ka manao nui hoi o ia mea, aoie oia i hoomaopopo a i inanao waie he mau mea kekahi oia ano. lioko o ia manawa, aole e hiki iaia ke h».omaopopo nona iho, no kana mea e ike nei, a o kona ioio hui, e hana mao ole ana ina o ka hou ana io a ianei 110 ka imi ana i aianui nona e pale ai i ka manao o kona makuakane. Aka, oa hoopau koke ia kona mau manao hopohopo a ua hoomaiamalama koke ia hoi. «Eia, eia iloko nei oka buke moulelo o ke aupuui ma o na makai la, kahi i hoekomo ia ai o na mea niea huna o na ohana hanohano a kiekie o ioko nei o Fdraui," wahi a ke Kauna, iaia e imi ana i kekahi mau pepa o ioko o ua huke nei, (( a eia iloko nei au e ike iho ai iua mea huna o Dina tle Wodise, kuu wahine hoi, ke Kaunase de Linire."

No kekahi manawa, ua kohu kia hoomauao o Kamehameha ka naita, ma o na olelo a kona makuakane, me ka nana mai no, aka aole e hiki ke kamaiiio mai.

(( Ina pela he hana hilahila loa kela ! He mea kela nana e hookaulana i kou ino !!" wahi a ka naita i hooho aku ai mahope iho o kela kunahihi aua, iaia i hele mai ai imua o ke Kauna no ka hoao ana e paie a kue aku i ka makemake o kona makuakane. (( A eia la," wahi a De Linire, me ka ilni nui i ka manawa i loaa iho ai iaia k& aoao o ka buke ana e imi nei, a me ka nana ole ia o ka olelo huhu a ka naita 1 hoopuka aku al, ( «Ka haie o De Wodise," o kela a me keia ohana he aoao no ko lakou. Aha ! a eia la ! "Dina Elenoa Kaikamahine a ke Kauna Faranisa de Woiiiae." Ua heiuhelu aku ke kuhina i ke poo o ua aoao la iloko o ka ieo hauoli nui. E kaili ino auei oia i ka mea huna a kana wahiue i hunakele loa ai mai iaia aku, a hoomaka iho ia oia e heluhelu. « ( Monasiua r mai heluheiu iki oe i kela mea !" i pane mai ai o De Wodlse, īaia i kau īho ai i kona iima maluna o ka aoao i kakau ia ai keia mau mea, no ka huna ana i na mea ī kakau ia mai ka heluheiu ia ana e kona makuakane. Huli ae la ke Kauna a uana aku ia i ka naita me ke pahaohao. Aoie oia i ike iki i ka kanaka opio mamua e hana ana i keia ano haoa me ka hoolohe ole la hoi o kaaa oihana, a ninau aka ia oia iioko o ka ieo i piha i ka huhu nui: "Heaha kou manao o ka hana ana e like me keia ?" "O ko'u manao," I pane aku ai o De Wodise iloko o ka leo kahi huhu, ( *o ka hana au e manao nei e hana, aohe waiwai e loaa ia oe, aole loa loa x he waiwai e ioaa i kekahi keoniinana. Mai hoao oe, aole loa oe e hana." I kela manawa, na nohoalii Iho la ka ula puni o ka inaina malana o ke Kaunn, e hoike mal noa hoi i ka wela o ka huhu iloko ona. "Owai ka mea naoa e keakea a paie ao hoi ?" i ninau mai ai oia ileko o ka leo ikaika hanapilo me ka hnha weia. «Na kou hauohano iho no e-kipi mai ia oe no kela man ea hoopaiiua I" wahi a ke kanaka opio me ke pihoihoi nui t « i kooa ik« ana aole l iawa kana maa olelo no ka hoomaa liii ana aku i ka huhu nui o kanaka mamna ooa, ia manawa me ka hikiwawe ola i hooholo ihoal i kekahi manao ana i aoonoo ai, a nlnau mai

ia ota: *<A, nolaiia, ioa aole e hiki i kou haoohano ke kamaiiio ae a nui, aiaila, ua'u e kamailio. M A iioko o na sekooa heiu wale no hopu aku la oia l ka aoao kahi hol o na mea huna popilikia, a uhae ia mai ia mai ka buke ae me kn iima ikaika huhu. £ iike me ka mea i nohoaiii ia e ka huhu a me fca pahaohaonui, pela iho ia ko ke kauna ano ia manawa, a o kahi mea wale no i hiki laia ke ninau aku iloko hoi o ka ieo nui, o ia iho keia: "Heaha knu mea i hana iho nei?" "Ke kukaia aku nei au Imua ou," wahi a De Wodise, ia De Lfnire i heie inai ai imua oua, "aia wale no ka hiki ia oe ke kaiii i keia apana pepa mai a'u aku nei a make au ia oe mamua, alaila hemo aku paba keia npana pepa mai a'u aku nei. E hoomanao oe, ea, aole wale iho no o kona mau mea ua hoopakeie aku au ia oe mai kou iima ikaiku ana aku, o kou hano* hano, hiehk\ ihiihi a me kou inoa maikni no kau e hailuku nei. O kou hanohauo ua hoopakele aku hoi au. T ' MOKUNA XIII. SA KEIKIKANK A KA MAKI'AKANK HOOKAHI.

Ehia ia ka nui o nu tausani o na poe home ole, malu ole, iloko o keia kulanakauhale nui, a ka ino o ke kau hooilo e hoouna aku ai i keia poe i ka lia mneele o ka makau maluna o ko iakou mau wahi pauku kino pilaiahi wiwi, a ua kela inoa i hoike mai pehea aua la ka nui o na ehaeha a lakou e auamo aku ai o keia manawa aku a komo iloko o ke kau mehana. O na ehaeha o ke kau hooilo he mea liiki ole la iak«u ke paie ae, a hoomakaukau e ae hoi mamua o ka hiki ana mai o ia manawa, a o ka hopena e loaa aku ana ia iakou he ku ika manaonao, aloha waie iakou.

I kela a me keiala e loaa aku ana lakou e kukuli, e kulou ana i heie a opili iloko o ua aianui huihui, e nonoi ana i na wahi loaa uuku e haawi ia aku na iakou, a ina hoi no ka mahuahua ioa aku ka iakou mea e nonoi aku ai e manao la mai no ka lakou mau hana he mau hana epa wale no, a i ke kanaka waiwai hoi aoie oia e kaii iki ana I ka hooliio ana aku he mau tausani no kona mau lealea ponoi iho, a e heie ana hoi oia ma kona alahele me kona hoomaikai iaia iho no kona punihei ole i na epa a kanaka hookamani, a i ke kanaka iiihune hoi me ka niaopopo ole iaia kahi e loaa mai ai o na wahl kenikeni, aka o ka noho hoomanawanui wale aku no me ka manaoiana o ka ioaa mal, me na wahi apana weiu e hoopuni ana iaia, me ka noonoo kupiiikii pehea ia ka nui o na hora e haia aku ai aiaiia nohoalii iho ka make i ka poloii maluna 0 kona klno. A ina ka mea illhune makiio, e make ana i ka poioii no ka loaa ole aku o kekahi mau wahi hunahuna paiaoa i haule iho me ka nana ole ia mai ke pakaukau aku a ke kanaka waiwai, e ninau iaia iho, aole no e neie ka loaa o ke kumu maikai aia he mea okoa e ae no kekahi ke nana mai la i ka manawa * ka manu ailaiki i haule ai (mea waiwai), e huii no ka mea haipule i kahi e me Ka weliweii i kona manawa e lohe ai no kana mau hana, a e hauoll hoo na ia iakou ka poe e haawi ole ana i kokua manawaiea ī ka mea i hookuil a hooiohe oie hoi i na oleioao, a I ole ī na ninau oka mea e oia mau ana, ke Akua iokomaikai. I kela ame kela la e helahela ai kakou, a iloko o na minute pokole o ka poina iho la no ia, no kekahi mea 1 hanaia e like me ko ke Akua makemake e waiho la I ka make no ka hune. Make—no ka ioaa ole ona wahi hnnahuna ai Make—a maialo oka iepo Me kekahi hoaoieio haipule ole lloko o kahi nanl o keia kuianakauhale walwai Iloko o kekahi o oa aioa Krlstiano Me kekahi wahi huaoleio o ke aioha maeele A i ole ka pa a kekahi Uma lokomaikai. Oiai «a kono ia mai ka kakou moolelo e hoike pan aka I ka mo-.

olelo o ka noho ana o kekāhi poe ua oi aka ko lakou iinl nal i km makilo aiamua o ka heie aoa e haoa, me ko lakoa naoao o keia mea a lakoa e hana nei aa hoapono ia hoi aole hoi i kue aku i na rola t a mai no j hoi & kaohi iki kekahi mea i ka haawi maoawalea anai ka poe Fo«a l kahi aloha nui", a ma keia mokuna e ike ai kakou i kekahi mau haoa { aloha oie a na Fosa. A ina paha o ka mea heluheiu kekahi iloko o Panaa i keia la aau e hele aua i ka pule i ka halepule Sana Sulaplce, e iko no auaoei oia ia Pia Fosh e imi aon ma o a maauei o ua wahi nei no ke ake nui • ka ike lihi abu ia Luiss« He anuanu loa ua la la, a o ka hau i haule iho »i la |>o e halii ana no i ka lepo i anu me he loie kupapau la. No Pia, he mau wahi aahu weluwelu kona e aahu ana, e hookuol hele ana me ka ehaeha nui, a e hoomaha ana i kela a me keia manawa no na ha ana i kona mau manama» nalima l hele a uliuli, a i ole e noke ana i ka wiliwili i kena mau lima i komo mai ai kekahi wahi mehana iloko o koua kino i hele a haukeke. Iloko o ka ikaika Ilke ole aku me ia ka mea i hoauhu ia a nani, ke kanaka ola kino malkai Keaku, ka wea i halawai aku me ia me na heleheiena hoowahawaha. «'Aole anei I hiki mai nei na wahl wahine?" i ninau aku ai o Keaku iioko o ka leo e kamailio aku ana 1 kona mau kauwa. "Aole, aole i keia manawa; he nui paha ka mama a me maUlmoaeie Luisa hana ma kekahi wahi okoa aku, peia ko'u manao," i pane mal ai o Pia, iaia e kllohi ana l ke kulana o kona kalkuaana me kona mau aahu maikai, a me ke pahaohao nui pehea no la hoi laua he mau keiki na ka makuakane hookahi i ano e ai Ko laua mau kulana. <*E pono laua e hiki koke mai ianei," wahi a Keaku, ka nani iua ole, me ka papauaho nui. "O ka pau no koe o ka pule a haule ia laua na haawi manawalea aloha a keia poe hupo." U E hlki iiiui ana laua ika manawa kupono," wahi a ke keiki kioa ma ke ano i loaa ke kala ia ana no ko laua hiki oie ana mai. "Mai kaumaha oo i ko iauahiki ole mai." Aole i pau.