Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 29, 20 July 1895 — NU HOU HAWAII [ARTICLE]

NU HOU HAWAII

Ohuohu i n» ohua na mokuahi Kinau, Likelike a me Miknhala i hol<; aku ai i kt; .ihi:iui Poalua oei. i'ehei ii ni hui heihei waapA o Honolulu nel i keia inikahiki, e hoomau ana paha i ko lakou la kulala i hoomnnao ui.iu ai, aole p.iha ? Ua hookuuia aku o li'inumakaaiimua W. P. Iluia e h«>i i Huna, Maui, no keknhi mau l», ama ka Likelike oke ahiuhi Pialua i kau aku ui eia. L'.i lilo i ka Hui Mahu Poi O Wailuleu a me ki p»« hu» o n i kan iko Hiwaii ka ho»l,ikt muika Papa OU me ke p.iiai u » ke pauii.iau, ma ke 50 ke(ieti o kt» p«l. He ahaaina ka kekuhi kalkuahiue i haawi al i ka IV>aotm i h?ila, mahope aku onUnui Paipalupahi, i kona kaikunaue pio kalalalna a ioe koua poe h ih uiake pu i p*u uun oei i ka hookuuia llil » a iioiiiui ia uiai nei m>vke Kinau o ka Pt,alnua i hala. Ua hoohola ia iho nei :ni kukakuka aiiti no ko kuai «» k t i'apa Hoonaauuo ia Keoua llnio a tue ka pa e poai ana, i walii e ao ia ai na ike kiekie ae oka iihuuhu, i niHialo o ka noho kuuinluiei <i.t a M. M. Scott, ke kuimiluna o ke kula o Alauui Papu. U.t hui in ti iiim o Mf. Qiio. H, Paris, ka Lim nii o kt Hui Hiwiiian Ui/'ttH. nn kt mokuahi Austrilia «k i «u i : inei, mai kin i huoeai o li uia i n ilo mam>i aku nei a hoi iinl i»v?l iu4 ka lako e iaw i pmo ai u.i iuo i a piu uo ka oihaoa pii. Ua hoi luai uei o \Villard E. Brown mai kana huakai hoonul hou aku nei i kona maamnalea malama buke, no kekahi uiau malama kakaikahi ma k« Kulanui HoomaaniMii H uia a Heahl, a eia no oia ke lawolaw,- mai nei ma koiia paKau- ( kau o keia halepai. l T tt ao ia aku o Sciiat«>a Haltiwin e kaaw.ale no kekahi mau >la mai ke kahua kau kanawai aku mai ka la 10 iho nel o lulai, qo ka mare o kaua kaikamahiae iiiapo me Joseph P. CtK)ke uia ka 1* 18 o lulai ma ka home oiwi, ma Haiku, Makawao, Maui. Ua lilo ae aei i ka Hui Enterprise Mill ke kukulu an.i Ika h*le uiuihep.i pakui hou aku o ka Hui Kukui Uwili o H uiolulu, uona ka loa he 100 kapuai a oih ka l.iulu he 00 | kipuai ii'» Ka lil<» he $10.710 a pau t«.i iki pit. O keii lule e kuieulu ia uei i hale hoopuau i.iuu. Ua lohe ia ma Kapalakiko, e hoouih ia «na ka īuokukaua nui Ainerika Oiympia i ka mahole uuiuokukuua Amerika ma Kuih, nka ma kona ala e hoio ai no Kinn, e klpa uiai ana oia maanei. O keia ka mokukaua nona i eii hoohohoou e U iho uei kahi a ka uiokukau* Piladelapia ! ku loilii al a hol aku la iloko o lune i haia. Ua uiake i ka la 9 o lune uia ka mokualna o Ohio, ke kaikamahine a Oenerala J. M. Comly, ke Kuhlna Amerika i noho mua ai ma Honolulu oel mal ka 1877 a hiki i 1882. A ia lakou ma iiouoluiu nei, e hele kulanna keia kaikam»hine nona ka iooa Su«if ma ke Kula o Alanui Papu a mihope 1 ke kula o Kaali uialalo o ke ao ana a Mr. A. T. Atkinson. Ua hoopoaia mai uei o \V. O. Croweii ame D. K. Kaoewaoul o ke Kula Kamehameha, he maa haumaiu o ka papa ao kumukula, e iilo i mao kuooukula. Oka nui, oo ke kula aupuni ma Hilea, Kau, H*wali, a i ka inoa hoi»e, oo ke kula ioa Olowalu, Ma il. Ua hoekohu lo U «nai nei laua I mau kula I keia wa, « e hoomaka aoa iaua i k* knli I i» « kol* koo «I. - J - v '

Eia ke hoopliia oei o Beo Zaplao e Ch«3. Cr«oe no kekahi pili heihei Waapa lana o ka la 4 o lalai mawaena o ni keiki uapo a na "'aka?. Aia ka hewa o ka pili wmvi»l la.

Ua m*ke emoole o Ho&hanau Msrtio « ke Kola o Sana Lai ma Kauiuwelo, Honolulo nei, i ka hora 4:45 ahiahl o fea Piwkole iho nei, a eua ka hora 9:30 kak&hiaka Poaha nutf, ua nwnele ia «ku kooa khio kugtMp»o iio ka ilina o Kouh*.

Ua hala aku o Da»niel Lyons i ka laake ma ka bora o kakahiaka Sabfttt iho nei ma ka Halemai Moiwahioe i ke 54 o kooa mau makahiki. Ua haalele ioo o;u m:ihopti nei, lie keikikaoe a he khikamahine me ka makuH oio, oini u.i >uua i ka make kana a n:e kekahi mau keiki. . Ua hoi nni ka iu<»ku>«hi Lehua i ke kakahinkn nui P«>j»h-» oei mai kana huakui holo aku uei e lawe ae oo ka Repubaiika i na mokopuni o Freoch iVig"iite Sboals, me ke Kuhioa Kti!aiaioa King, ke Anaaina Aupuni Dodge ame Prof. W. T. Brighaio. Ua haalele ka Lehua ia iiouolulu nei i ka hor.i 5:53 aiiiah; o ka la 9 e lulai, a ua ku hou mai i ke kukahiaka o luhii 18.

Ua paa i ka hopu ia e k« Kapenu Makai kiu David Kaapa a ine kona mau kokua ma ka hma, i ka Poaono i hala ka mea nona ka hanako sifa ma Kalnepohaku a me eha kauna e ae o ka poe piliwaiwai o ia ano aua huiui iu m;ti a pau ana i ka puukiukl I Kuupapanui. Oka mea uan t ke kuuiu hoowalewale o Manaole, ua bsla oia a ua puka ruai ma ka hO"p.*a arm mulalo o ka $500 l>ona. Ua oleioia, he haumana oia no ke Kula Kameh.uneha. a uu hoo* lilo 1 koua ike i a<» ia ai ma keiu hana i»o ole la aku iaia. Malia paha he keiki pihmalelo keia, a no ia kumu i lilo :ii i keiki auwauu.

He heihei wa<tpa lana nui kai maiaina in iiki ke hw i o Nrfg.i.saki Ja{iaoa, io.t ka la M o Mei i hala, mawaeuu o n.i mokukaua Aiaerika Charlestou ame Yorktowu f no ka wae

ana owai la o na w.iapa o ke uumoku Amcrika ma Kina ka oi oka holo. Ua aa mua ia ki*i.i inui wuapa elua ae la e iii waapa o na mokukauaeae, a ma na wa a pau i hooko ia al, ua eo nae wale no ia iaua ma ni wa a pau, mika mahele ana i na hanohano o ke eo ana i kekahi a me kekahi. Ma keia hookuku una hoi o laua wjle no, ua eo i ka waupa o ke Charleston, aole me ka iua»!ahi, aka me ka hoe ikaika m.u>li.

Ke ohuohu mau nei na kaa ahi holo ioa i Waianae o na Poaono a ine ua Sabati, i ka poe makaikai a holo hoomaha, « e lilo aku ann i nlahele makahehl īa He keu aka maalahi, he hora waie uo aoi uiai Honoiulu aku, a aia oe maialo o ka ulu niu o Pokai. Holo ka hnun i ke kaa nhi, a ua kupono i ka lehnlehu ke haawi i na m»halo a nui i

ke poo noonoo nana i kukulu i keia hanu.nul iioko oka utna n«'l. Oka uiakou e kukala aku uei iu Dilinahama, Imua a hiki i ke ehuk.il o Puaena! E hoomau ia ana keia hoioholo ma na uku ohua emi i ko na la e ae. O ka hookuku kimpop > mawaeua o na puali Kamehameha a me Ikeoieia i ka auiua la Poaono i haia, oia kekahi o na paaui ui loa o ka wikani i hoohauaia e keia mau puali. O ka mua ma ka hahau, oia o Ikeoleia mu'l puni a pau ika lilo. Komo aku o Kamehamoha me elima puui. Komo ana elua, at>he puul u Ikeolela, a he 1 puni hou a Kamehamelia. Komo aoa ekolu, ieaa ia Ikeoleia he 5 puui, a o Kamehameha hoi aole. Noiaila, pnipai a pai. Mai keia mau komo aua aku a hikl I ke komo ana akahi no a loaa hno la Kamehaineha he l punl. Nolaila, Kumehameha 7 puni, a o Ikeoleia 0 puni. He paaui loihi a wikaui ma na aoao a elua.

He akoakoa noi ana o ua hauaiaua o ke Kulaoui o lale ma Amerika Huipaia, ma ka home nanl o Lunakanawai Alapaki Judd ma ke uhiahi Poaooo aku nei I hala, oia hoi o na kelki i h*aau i Hawaii uei, i puka a e heie nei ike kuU i kela wa. Eia oa inoa oka poe i pau i ka puka a i hiki ae e like me ka nee papa aoa; Rev. lliram Bingham D.D., Prof. W. D. Alexauder, Hou. A. F. Judd, L.L.D., Rev. D. P. Buroie, Hon. W. Frear, O. K. Carter, Uoo. A. Q. M. Robertson, A. W. Carter ame Aotooe Perry. Na poe e hele uel i ke kula a I hol mai I ka Howland Twombly, Ime E. C. Damoa o ka papa o ka makahiki; C. M. Cooke Jr., O. H. Oooke, A. F. Jodd Jr. ameJ. R. Judd o ka papao 1897; Hiram Bingham Jr. oka papn o 1898. O oa poe 1 hiki ole ae a eia no uae i Hawaii oei» oia o D. D. HaUlwio o ka papa o 1857, W. F«ster o*B6, J. P. Cooke 0'94, W. F. Bddwio 0T92,o T 92, W. D. BaWwin o*97 v A. D. BaKlwia o*9B, G. N. Wilcox 0'62.

Ua I ilo i ka Papa Hoooaaoao o Keoua Hale a me ka pa no ke $30,000 mai a Hon, C. U. Bishop oiai. hoopii mai nei o J.W. Robertsou, Puuku o k» Moiwahine i pau, imu.i okn Ahaoielo, e t/ku ia aku iaiu kom» uku Puuka nialalo oka Moiwahine i mat ke kahuli ana si oke ;>u|Hini alii a hiki iko Amenka HuipuiA ike aaa ia?»i ai i ka Hī painiikA o Hawaii, he aupoiii Kucfcc;i, a oia liuina i ouo'ia e pau i ka aiapoho i», he $2,700. E loihi aoa kona \ra e kili ai. O na moko huo, l»e oi ae ke lakoo mau {>ouiaikui uiauiua o oa tuoko p»l>a, oo ka me* oa hiki ke hooioihi ia ko lakou niauawa e holoboh> ai a hiki i ka 100 makahiki, oiai hoi ko k:t uioku papa he amikumamaiima makahiki wale uo ke kepooo, a i kek»hi wa paoee hou aku a k* iwak ilim kumemakahi makahiki. Aole hoi ola waie ka pomaikai, «ka ma ke p:ii)ih»Raliaka aaa kekah», he emi mai ko ka moku hao, a iie piuuna loa aku hoi ko ka moku papa.

I ka auina la Poakolu i'ao nei, ua ku m»i ka mokuahi City of Pekiug ma Honoluiu nei mai Honokaona a me lokohama nmi, me 2 mau ohua kxpen?i, 22.'J nunu Pake a me 70 mau lapuiia ame 500 mnu toua ukana no keia awa. Ca hoomalu ia ka mokuahi i ke ku ana mai ma ka uiaiino o ka Papa Oia, no ka loke i a mai no ka iaha ana o k:t mai korela tua Kiua. Ma ke awakea Po»ha mui, ua holo ioa aku oii no Kapalakiko uie kn lawe pu aku ia 7 mau ohua kapena, 4 mau ohua oneki, a me 4GōS mau leta u me 2S2S mau nupepa. Ua hookomo mai nei oMr. S.imuel M.-D<tinon ih J. H. Fisher a me 11. E. Waity i nuiii hoahui nona iloko o ka ■ Buuako o Bihopa Ma o H«#oolulu ne-i. O Mr. Fisher, ua umikun)Hti]:il:olu uenei kona mau inakahiki o k» noho laWeinwe hana ana ma keia tie la; a o Mr. Waity hoi h« manawa pokole wale no kona o ka hiki aua mai nei, aka uu noho Peresldena ola no kekahi hanako ma ke Komohana-akau o Ameiika Huipuia. No'aihi, ua kakoo ia ka banako e na kauakn naaun6 ma ka lawelawe liana h.uiako.

Mahope iho o ka hoiii 5 o ke ahiuhi Poukahi i haU, lului 15, ua ku iuui k>i mokuiihi Austrrtliit iu i Honolulu uei, mahope o kona hanlele aiia nku !>t KupuiHkiko i ka hor* 10 kakahiaka o lal.ii 0. M;i nn la mua eh;i, ua hnlawai oin. me ksi pohu a infl ke konniani makani, a nua na la hope, me ku nnkani nahenahe a me ke kupono oluolu. Ua lawe mai oia no keia awa, ia 84 mau ohua kapens, 1S mau ohua oneki, 33 mau eke lela a me ku piha ukana kupono. I keia ahiahi, e hulihoi aku ai oia no ke awa kahi ona i holo mai ai me ka pihu ohua uui. Eia na kiure liawiii o ke kau e noh.> ana i Augate aenei: Wui. Mt:Gurn, 11. Koloiuoku, 11. E. Cook, M. Kelin.i. J. P.k.l iken, A. Kekai, A. Bishaw, Wiu. Chung Hoau, A. K. KunuiiUei, H. Kaaha, J. Mahoney, J. Morsy, S. P. Nohea, 1). L. Keliipio, G. W. Nawuakoa, J. Paaniani, K. Kauiaka, J. >3. Kawewehi, C. B Dvvight, J. Kuhia, J. W. Akaka, J. Kaohi, T. W. Jaekson, Davitl Bent, W. K. Waiam.nu, Snn Lalīl, H. Kahalewai, M. P. It)biason, J. K. Kamealoha, Aehi K. Akau, J. W. Mahelona, J. N. T»ylor, P. Souzj, T. lt. Mossman, J. W. Joseph a me J. B:»ker.

Ma U:i hora U:lo ahitthi O Ka Pi>akolu iho uei, ua kii !a niai la o Kapena A. Mt'lntyre, kekahi o na pailata liuokoaio uioku kauauaina loa o kouwAo Ilonolulu nei, ma kona hale uoho nia Nnuauu. Ua haoauia oiu uia Greouock, Sekotia, i Mei 10, 1819, auu hiki uiui ma Honolulu ot*i ika 18ō5. Ua noho kapeoa oia oo ka mokuahi koloeooku Pele iaahope o koua hiki ana ataī, a aohe no hoi i liuliu iho, ua kohoia i pailata no ke awa o Koo nei. Uar noho aia ia hana » hiki i Aperiiu 1, 1893, waiho I ka noho ana paitata no ka UHwaliwali inai oke kino. Ua haalels iho oia mahope nei, he ekolu mau kuikauiahiue a me hookahi ke* ikikane ma Hooolulu nei, a he kaikamahine ma Kapa!bkiko a me ke keikikaue iuh Potalana, Oregon. Ua pihi laia im makahiki he 76 o ke oia aua, a he 40 o ia mau maka* hiki ua houhala la maHoaolulu nei. Hala ia kaiaaaina kahiko.