Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 34, 24 August 1895 — Ka hoolala kipi ma Kaleponi kue ia Hawaii. [ARTICLE]

Ka hoolala kipi ma Kaleponi kue ia Hawaii.

Ua huai puka nui ia ae e ka nupepa Chronicle o Kapalakiko i hoopuka ia ma ke kakahiaka Sabati, Augate 4, kekahi moolelo o ka hoolala ana a W. P. Morrow, he kanaka i hanauia ma ka mokuaina o Koneticuta, Amerika Huipuia, he 31 makahiki i keia wa, a i noho hope iho nei ma Kaleponi e hoopiha i kekai mokupea mai ka 200 a hiki i ka 400 haole a me ka hoolako pu me na pu a me na poka no ka holo mai i Hawaii nei e kaua ai a hookahuli i ke Aupuni Repubalika o Hawaii. O ka makemake o ka hoihoi hou ae i ka moiwahina i kipakuia maluna o ka nohoalii. Eia ke ona ia nei e ke Aupuni o Dole, he ekolu hapaha o na aina ma na mokupuni o Hawaii, a o ka manao o keia hoolala ana, oia keia, ina e holopono na mea a pau, alaila e puunaue ia na waiwai e lilo pio mai ana i ka poe e komo pu ana i keia hookahuli aupuni a e kipaku ia Dole a me ka poe mahope ona mawaho aku o Hawaii. O ka puali kumau o ka Repubalika, he 120 koa a me 40 mau aliikoa, a mawaho ae o ia heluna he 583. O na lako kaua ano nui o ke Aupuni, he eono pu wili kani alapine, a ke kukulu ia nei ma ka Halealii. Ma ke kulanakauhale o Honolulu, ke olelo nei ke aupuni o Dole he 3000 ka nui o ka poe e hahai nei mahope ona, a mailoko mai o ia heluna, he 1000 o lakou he mau hoaloha no na anee alii, a mailoko mai hoi o na koa kumau he 120, he 5 o lakou ua makaukau e komo pu mai me ka poe kipi, a mailoko mai hoi o na koa pualu makaainana, he 50 i makaukau e hoolohe mai i na hookauwa ana aku a na kipi aea. Ua hoolala ia e hopu i na mokuahi elima e holoholo nei mawaena o na paeaina, alaila holo aku a ku i Honolulu, hope a paa i na keena waiho dala o ke aupuni a me ka banako o Bihopa & Co., no ka mea aia maloko o keia mau waihona dala ae la na dala mai ka $300,000 a ka $500,000. O kela hoolala hoihoi ae i ka moiwaeina i kipakuia, o ka hoonoho wale ae no iaia i pookii, a o ke poo wale no o ka huakai kipi, oia ka mea nana e hookele i na hana a pau. Ua hoopaeia e Rudolph Spreckels he 1000 mau pu kaupoohiwi; a e hoolilo ia i mea paahana na ka poe anee alii o ka mokupuni o Maui. Aohe o Spreckels makemake i ke Aupuni Kuikawa, a mai hoolako aku no lakou i na pu i na anee alii ina he ike lakou i ka lawelawe ana, a no keia hawawa o lakou i ka hoohana ana i na pu ke kumu o kela haule ana o ka hookahuli aupuni o Ianuari i hala. Iloko o ka huakai e haalele ana ia Amerika nei, e holo pu ana he ekolu a eha mau kanaka kamaaina loa i na wahi a pau o na mokupuni. Maawaena o lakou, o V. V. Akepoka, ke alakai o keia huakai e hoolala ia nei. Ua olelo ae o Kanikela Wilder, aohe ona hikilele eia kekahi mea i ka makani e lauwili ia nei, no ka

mea i ka wa o kekahl haoie kaiepa koifcoi o Hooolola, o Mr. Schaefer ka iooa, i haaleie mai ai in Kapalakiko nei ma ka mokoahi hope i hoio aka ai oo na mokopooi, ua hoopaka ae oi« i kekahi olelo oia ka onpo, he kunua kooa o oaanaoio ai e hoea mai aoa he haanaele cqa Hawaii iloko o ekoiu maa hebedoma, aoa liauoii oia no ka hoi e ana mamua ae o ka maoawa, i hapai pu ai oia i kH pu no ke pale ana Q" ka aina. E hooikaika ana o Mr. Wilder e paki i na ine« a pau malaio o kona mana no ka haoa aoa i n& mea a Pku e huai ia ae ai keia puuiu kipi a waiho i ke akea.