Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 37, 14 September 1895 — NU HOU HAWAII [ARTICLE]

NU HOU HAWAII

K hoihoi ia ana kalii e kanu ia al ntv mea aloha i luku ia e ka rnai kolera makai iho o Kapukaki a ina ka hull c nana la ia Halawa. Ua wawahi ia ka ha!e makeke kuai la kahiko i liu ihq n«i ho hanauna a keu ka manawa ma Uiakoheo a o na laau a me na papa ua puhiia i ke ahi. l'a kapae ioa ia na heihei waapa i manaoia e malamaia ma ke kai kuoiio o Ewei i ka ia 21 o keia malama, aua hoihoi hou ia mai i Honoluiu nei na waapa i iawe ia ai ilaio o Ewa e kakele «i. Ona halo apulu i ku poai ilio nei iioko o ke kai ma kapakai oKapuukolo, ua pau ike puhiia, a eia ke weh# )a aku nei he alanui akea poai kahawai maiaila e lapuu hele ae ni a hoea i ka uapo a Haalillomanu, a pii ioa aku a ka unpo a Kamika. Eia na apana kuuaina o Oahu nei, e iike me na Koolau, Waialua, Wraianae amo Ewa, ke noho kiai mai nei e kue mai i na poe a pau o Ho* nolulu nei e mahuka nku ana īlokoo keia mau apana ae la, me ka wikanl e kue a e kipaku mai. Eia ka ruia mua loa a na Hawaii o hoopaanaau ai a hooko aku iloko o ka wa a keia mai kolera e kapapa mai nei, o hoomaemao i ke kino a me ka home, e iuu i ka wai i hoomoa ia, a e ai i ka ai ī Uoomoa pono ia. O ka mea hooloho 010 mai 1 keia, no ka hookuli mal in. Ua paniku ia na anaina pule hoomana akoa ia lehova iloko ona la Babatl elua i hala, a o ka ekolu ana paha ka la apopo, aka aoie no i neie ko ke Akua poo haipule oiaio ika hoomana ana iaia ma na ohana, e hoopii ana i ka lakou mau hua pule e aioha mai i kela lahui, a e hoopau ae 1 ka anai ana a keia mal luku he kolera.

v — "Pka ia o »Sepatemaba, ua loaa aku i na kiai hale dute ina ka uapo mokuahi Oeeanie, he 610 mau tini opiuma iloko o kekahi pahu, eia nae aole i akaka ka ona nona ia waiwai. Ke hoohuoi ia nei, maiia na kekahl poe pili no i na moku ua puu opiama la i huai ia ae la i ke akea a loaa he waiwai no ke aupuni a me ka mea i loaa ai. O kekalii paahao o Heury Kukona ka luoa, oiai e hana ana|na Kula 0 Kaiwlula i ka auina la Poalua iho nei, loaa iho la oia I na hiohiona o ka mai koiera a halihall la i ka hale mai kolera. I ka wa e lapaau ia aaa, ua pil iuo ae koua ana wela a i ka 110 degere, a ma ke kuka aua o aa kauka eha, ua hooholo iakou aohe kolera, aka he pouiuniu wela Ika la. Ua make ak« oia. Aia ke kapillia !a ma Alaiue«la, Kaleponl, he mokukuna hou ioa no ka hallhall ukana ana mawaena o Hoaoipu ma Hawai! a me Kapalakiko, 1 oaala Hind, ka ona o ka mahiko o Hawi ma Kohala Akau. O kona lilo a paa, me he mea ia, aia ma kahl o ke $38,000, a e kapaia ana kona iuoa o «Hariel M . Hekokooiua keia no ka ntoku e holoholo mau aai i Honoipu, a I ona la e Kr. E. R. Hiud. ■JU+ haawi ae kekahi mau Hawaii po&ol he elwa ka nui « noho ana ma Kapuukolo,! ko iakou mau mahalo ame ko Lakoa hoonaikai nul I ka j p«reBlde&a oka Papa Ola ame na hoalawe hana ma ka malama malkti ana ia iakou ma na mea © pono al ko lakou oia klno wia, olai e noho ana maialo oka hoomalo ia. O ko iakou maa iooa o J. Kahaieaou, J. H. Trask, Hale, 8. Kealeha, D. Haumea, H. V. Luahlne, H. Molak», &p. K. Kofook*pa • me Jr Keal*ba.

Ika f*o Bepfttemtba T, <ta faaawl m ka Paall Pabi Ohe o k« Aqpaoi ma ka Emma Kiea I ka l&koa aha puhi ohe moa loa, mahope ihoo ka paa ana o ka man&wa hoomaha i haawiia ai ia lakoa, me ke ohohia ia a i moa o ke aoaiaa aal i akoakoa ae. Ma ke kakahiaka Poalaa mai, ua hookaakaalele hou ae lakoa i ka lakoa mao hokeo kani maloko o ka pa o ka liale Haaa Hooko.

Ika icai hehera oka 1361, aa malama o Mr. David DaytoD, oiai oia e neho Hope Ilamaku ana no ke Aapuoi a nai aaa oo ka Papa Ola, i papahelu hoomanio no aa pee i loaa ika mai, ka poe i ola mai, na make, na poe 1 hoomalaia a mie ka nui ona kokaa. Penel ka oai 1 hoomaopopoia, he 201 i make ma Kahakaaalana, 68 ma Honoiulu kalanAkaahaie a he 13 mawaho aka o Henolulu. Haiaa o ka poe i make he 282.

Ua ku mai ka mokuahi "Austrrt. lia" i ka auioa lā o Sepatemaba 2 mai Kapalakiko mai. Ua hoohiki* hiki mai oia no Honoiala nei la 62 mau ohua kapena, 20 mau ohua oneki, 20 maa eke ieta a me 1,100 maa tona nkana. Mawaena ona ohua kapeoa, he mau kamaainana kekahi hapa i hoi mal nei I ka home, a he poe holo makaikai mai kekahi hapa ia Hawaii nei. Ua hoomalu loa ia ka mokuahi mai ka aku o ko uka nei poe iluna o ka moku a pela hoi me ko ka moku mai. Ona ohua o ka aina noi, ua pau mai no i ka lele, a o ka poe makaikai ua noho no iiuna o ka mokuahi i hoomala a pahi kukaepele ia, no ka lawe loa ana e hoomakaikai i ka lua pele kauiana o Kilauea. Ike ahiahi Poaha iho no, ua huli hol aku ka Australia no Kapalakiko mo na ohua a me na eke leta i puhl kukaepele ia. Ua kauo ia aku i ka make eka mai korela ma ka po Poaono i hala, he elua haoie Ameiikn, he kane a he wahine, a ma ke Sabati mai hol, he Pake a ho lapana. Nolaila, e ifcs iho na mea a pau, aole ano lahui a keia mai e hookoe ai ke maalo ae ma kona alahele. Aole hoi e pooo ke olelo ia i na Hawaii wale no keia mai e kepa ai, aole i na lahui waihooluu e ne. Oka mea nui a kakou e naiu ai, ola pehea la i nui hewahewa ai na kanaka Hawaii i loaa i ke korela a hapa na lahui e ae? He ninau nui keia e imi ia nei ka haina, a ua paka ae kekahi mau haiua, oka hemahema o na Hawaii i ka malama ike ola maemae ana, ma ka wai e inu ai ame na mea ai. O ka rula e hoonaauao mau ia mai nei, e malama i ka maemae oke kiuo ame ka home, ai ina mea ai hoomoa walo ia no, a inu i ka wai ua hoomoa ia.

Ika Poakolu o ka hebedoma i hala, ua halihali aku ka mokuahi Malulani i na kamaheio haole makaikai in Ilawaii nel maiuna mai o ka mokuahi Australia mai Amerika Ilaipuia mai me ka manao e lele ma Punaluu i Kau, a maiaiia ae i ka lua pelo kaulana o Kiiauea. Mai Kapalakiko loa mai keia poe, aole i iele iki iuka nei o Honolulu aua noho hoomalu lakou maluna oka mokuahi i hoio ui lakou i Kilauea, aole hoi e hoopaa ia ma Honolulu nei. Maluna oia huakai a Maiuia* ni, o Rev. S. 11, Davis kekahi o Kainaiiu, Kona, Hawaii. Ua ae ia oia e iele ma Kona, a o na poe makaikai hoi o na aina e mai, ua klpaku ia mai lakou • ka mana kaiko o Kau, mahope o ka lele ana aku iuka o Punaluu a hoihol hou ia mai iluna o ka mokuahi. Ua hoi mai ka Maiuiani eia i Honoiuiu nei. Ua lohe pu ia mal, ua kapaia na Kona o Hawaii ua haumia ma ka hooleie ia ana oke kahunapule e huikau me kt Koua, a nolaila ua hookae loa ia o Kona a papa k>a ia aoie e kele aku 1 Kpu r i Kohaia.