Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 40, 5 October 1895 — Page 1

Page PDF (1.73 MB)

This text was transcribed by:  Joy Mcleod
This work is dedicated to:  Wilhelmina Like Kaipo

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA.

BUKE XXXIV.    HELU 40.    HONOLULU, POAONO, OKATOBA 5, 1895.

NA HELU A PAU, 2566

Hoolaha Loio.

H. R. HITCHCOCK,    Notari no ka Lehulehu.    Apana Hookolokolo Kaapuni Elua,

Kaluaaha, Molokai.    2514-tf

W.  R.  KAKELA,    Loio a he Kokua ma ke Kanawai.    HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.    2870

 

ALLEN & ROBINSON,

NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU.  E loaa no ma ka UWAPO O PAKAKA, Honolulu, make kumukuai makepono loa, no ka pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e ku kulu hala.  E kipa mai a e ike kumaka      2396-q

 

WILDER & CO., (WAILA MA.

Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea e ae a pau e pono ai o ka hale.    Kibi o Alanui Moiwahine me Papa.    396-q

 

JAMES M. MONSARRAT, (MAUNAKEA,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai    HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na Palapala Pili Kanawai e ae ma ka olelo Hawaii.  Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na Waiwai Paa.  Keena Hana:  Hale Pohaku hou ma ka aoao ma Waikiki o ka Halewai, alanui Kalepa.    2870

 

OLELO HOOLAHA.

O na poe lawelawe hana ole a pau me ka Hui Hanai Mipa o Humuula, ke papa loa ia aku nei lakou aole e hele maluna o na alanui a ala liilii o na aina e noho mana ia nei e ua Hui la ke loa a ole ka ae ia mamua.  O na ilio e loaa aku ana maluna o ka aina, e pepehiia no; aole loa e ae ia ka ho’apua ana ma alanui.  HUMUULA SHEEP STATION COMPANY,  Kalaleha, Apr. 20, 1895.    2544-ly

 

HALAWAI KUIKAWA.

E MALAMA IA ANA HE HALAWAI KUIkawa ao ka Poe Kuleana iloko o ka Hawaiian Fruit and Taro Company (Hui Hawaii Hua-ai a me Kalo) ma ke Keena Oihana o James F. Morgan ma Honolulu, Oahu, ke hiki aku i ka la 9 o Sepatemaba, A.D. 1895, hora 10 kakahiaka.  Ua makemake ia e akoakoa piha mai na poe kuleana.      A.N. KEPOIKAI, Kakauolelo.  Wailuku, Maui, Aug  17, 1895.    2560-3

 

PAPA!  PAPA  AIA MA KAHI O     Lewers & Cooke    (LUI MA)

Ma ke kahua hema o Alanui Papu me Moi.    E LOAA NO NA

PAPA NOUAIKI    O kela a me keia ano.

Na Pani Puka, na Puka Aniani, na Olepelepe, na Pou, na O’a, na Papa Hele, na Papu Ku, me na Papa Moe he nui loa

NV PILI HALE O NA ANO A PAU    A me na    WAI HOOHINUHINU NANI    O na ano a pau loa.

Na Balaki o na Ano he Nui Wa

Ke hai ia aku nei oukou e na makamaka a pau, ua makaukau keia mau makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e ili ana ma ka laua oihana no ka

Uku Haahaa Loa,   e like me ka mea e holo ana mawaena o Laua a me ka Mea Kuai,

Hele Mai e Wae no Oukou iho     2396-q

 

HE MOOLELO NO Frank Reade Opio

Ka Mea Nana i Hana ka Moku Lele ma ka Lewa-lani-Ka Mea Nana i Kaapuni na Wahi a pau o ka Lewa-A mai ke Kukulu Akau a ka Hema-A mai ka Hikina a ke Komohana-Ka Mea Kupaianaha o ke Keneturia Umikumamaiwa-Ka Naauao Kelakela o ke Kanaka-Ka Haawiua Makamae a ke Akua i Haawi mai ai.

KA “POAI LEWA”

MOKUNA IV.

MA MARE ANA A ME KA HOOMAKA ANA E KAAPUNI HONUA.

“Ke lawe nei oe i ka mea hookahi a kuu puuwai aoo i aloha ai a oi aku i ko’u ola ponoi, a he hookahi wale no a’u nonoi ia oe, e malama oe laia e like hoi me ka’u i malama ai, a pela hoi oe e kuu kaikamahine, e malama oe i kau kane elike me ka malama ana a kona makuahine iaia.  I kona pau ana, ua hele mai la o James Barton ka opio ahonui a kaikaina hoi o ke kane mua a Isabela.  Mahope hoi o kona lulu lima ana me Frank a me ka honi ana ia Isabela, ua haawi aku la oia he mau olelo hoolana maikai ia laua na paa mare.  Ia wa, ua hele mai la na malihini i poloai ia e haawi i ka lakou mau hoomaikai.  I ka pau ana, ua naue aku la na paa mare ma ke keena aina nui kahi hoi i hoomakaukau ia ai kekahi papaaina nui loihi me na ono a pau a ke dala ke hoolako mai, a mahope aku o na poe ku aoao o na paa mare, ua ukali aku ke anaina holookoa ma ka palua ana he kane he wahiue a hiki i ka akoakoa ana o na mea a pau ma ka papaaina.  Ia wa, na hoonuu iho la kela a me keia i na ono a me na waina aliali maikai loa o Farani a me Italia mai, i ka pau ana o ka ahaaina, ua malama ia he aha hulahula a hiki i na hora liilii o ke aumoe.  Ua hauoli kela a me keia mea, a ua hoi aku lakou me na hoomanao maikai ana no keia po lealea nui wale a lakou i ike ole ai mai kinohi mai o ko lakou noho ma ke kulanahale o Nu Ioka.  I ka hala ana o na mea a pau, ua hoi aku la na mea mare ma ko laua keena moe nani, a malaila laua i hoohialaai iho ai i na mea nani o ka aina, i ke kapekupeku i na kepa hau a ke aloha, aka e hoomanao ae kaua e ka mea heluhelu, oiai laua e hoonanea ana i ka nani o aupuni Hoki, kona mau kualone uliuli, na muliwai lana malie, na kulanakauhale nani e hoopuni ia ana e na mala waina, na lehiehu nani o kela a me keia a ka maka i ike mua ole ai.  No Isabela nae, ua kaahele mau oia maluna o keia aina kupanaha i ka maka o ka uwila, aohe he hoohewahewa nona i koe, no ka mea, he loea oia i ka wai oopu mu ia hana;  aka, no Frank, auwe!  Malihini oe, malihini au, i ka-kaua kamaaina.  Iaia e ku ana ma ka puka hikina komehana o na kulanakauhale nei a ke ao holookoa e kaena nei, he oiaio na mea a pau ana e ike nei.  Hooluliiuli ae ia oia i kona poo me ka iniki mahanahana ma kona kumu pepeiao, ina paha eia oia iloko o kekahi moeuhane, auwe!  He keu a ke kupaianaha, me he mea la i kana hoomaopopo iho eia no oia iluna o ka Poai Lewa, a ke hookokoke aku nei la kana lele ana ma ka lihilihi o ke anuenue.  Ke ike nei oia i na mea nani a kona mau maka i ike mua ole ai.  Ke hele nei oia maluna o kekahi aina nani palahalaha a uliuli maikai.  Ke komo nei oia iloko o na pali hukilua, nona pa ha keia kanaenae,

Maikai Waipio,    He alolua na pali.

E kala mai e ka mea heluhelu, oiai ua hookakahele loa aku nei paha kou mea kakau mawaho o ke anapuni a Limaloa, he oiaio he nani okoa no hoi ka holo i ka lala a hoi ae i ka muku.  I kekahi la ae, ua hoomakaukau iho la o Pomp ma ka hoolako hou ana i kekahi mau mea hou no luna o ka Poai Lewa e like me ke kauoha a ko laua haku, oia hoi ka hoolako hou ana i kekahi keena hou no ke kauwa wahine nona i ole ai oia e hemahema ma kekahi mau mea.  Ua hoolilo ia e laua ia la ma ka hoomaha ana, a ua kakau leta aku hoi o Frank i kona agena e holo koke mai no Nu Ioka, e kakali no ko Hale ma hoea mai.  Ua nonoi aku ia no hoi o Frank ia James Barton e holo pu me laua ma ka makaikai ana i ka honua nei, a he hoolana maikai ana hoi ia nona mai kela noho inea ana maloko o kela wahi ino.  Me ka hauoli nui, ua ae koke mai la oia i ka poloai lokomaikai a Frank a no ia mea, ua hooholo ia iho la e hele pu ana o James Barton me Isabela ma ka Poai Lewa.  Ma ia ahiahi, i na ohana e noho hoonanea ana maloko o keena hookipa nui, ua hoea mai la he elele telegarapa mai ia Hale mai, e hoike mai ana;  ua hoea ae oia me kona ohana ma Bosetona, a e kau mai ana lakou maluna o ke kaa ahi o ia wanaao ae, a e nonoi mai ana i ka lokomaikai o Frank a me Isabela, e kakali iki laua a hoea mai oia ma ke awakea o ia la, ke ele hoi laua e hele e, oiai he malihini ano nui loa kana e lawe pu mai ana, a he malihini hoi a Isabela a me kona makuakane i moeuhane mua ole ai.  No keia lono ano nui, ua lilo ia imea noonoo nui ia e ka makuakane a me ke kaikamahine, a he mea haohao nui no hoi ia ma lakou apau, me ka i ana:  “Owai la keia malihini a Hale e lawe mai ana?”      Aole i pau.

 

Huakai Makaikai ia Kalawao.

(Koena mai kela Pule mai)

O ke Panalaau, he wahi maikai a maluhia i hookaawale maoli ia a hoolako ia me na pomaikai kuloko e ae a pau.  Ke hoolawa ia nei e ka wai i lawe ia mai Waikolu mai iloko o ke paipu wai eha iniha ke anawaena a hiki i ka lua wai i eli ia ma ke kahua kiekie mawaena o na kauhale elua, alaila mahelehele ia aku la maloko o na paipu liilii e komo ai iloko o na hale i aneane e pau loa.  Aia maloko o ka Halemai o Goto he mau wahi e auau ai no ka lehulehu i makemake e loaa na pomaikai o ka Goto lapaau ana, ke ti, na huaale a me ka auau wai wela ana me ka laau.  Ma keia lapaau ana, ua hoopau ia na eha, ua hoola ia na pukapuka a pomaikai pu me ke ola ana o ke kino, aka aole nae i hoola loa ia ka ma’i.  Na ke kauka noho paa e hele mau e makaikai i ke Panalaau i kela a me keia la, me ka lapaau i na ma’I o kela a me keia ano e loaa aku ana ma kona alahele.  O na mai lepera inoino loa, e hoihoi ia ana lakou iloko o ka hale o ka poe nawaliwali, oia hoi ma Pauahi Home ma Kalaupapa, a i ole ma Balauwina Home paha ma Kalawao.  Eia keia mau home malalo o ka malama ana a na Kaikuahine Palakiko, he poe kahu mai i hoomaamaa ia a makaukau ma ia hana.  Lawe ia mai la kekahi wahine ma’i i huna ia e kona mau makamaka, aka o ia malama ana a lakou, ua like loa me ka hoomainoino.  Ua hele a nawaliwali haalele, oiai ua hanai ia oia me ka berena wale no a ua ino maoli ka ea ke hookokoke aku iaia.  Aka, i ka wa a na Kaikuahine i ninau iho ai iaia,  He eha anei kou?  Makemake anei oe i kekahi mea?  Ua pane mai oia, “Aole pilikia.”  Ua malama ia keia mau home me ka maemae loa;  a ua makemake nui no hoi na kamalii i ka lakou mau mea paani e like me ke koloke a @   He mea ehaeha ka ike aku i na helehelena o keia poe kamalii i loohia i ka ma’i.  Ua hele na papalina a pehu, me he mea la ua nahu ia e na nalo meli, a ua nalowale na ano ke hoomaopopo aku, ua mokumoku na manamanalima;  ua hauhoa ia na kapuai wawae me na apana welu a ku ke ope; a o kekahi poe ua makapo maoli mai ka hana mai a keia ma’I, iwaena o keia mau nanaina ano e, ua hoomau aku na Kaikuahine i na helehelena oluolu ma ko lakou mau papalina.  Ua kukulu ia he ekolu mau kauna hale liilii a oi e poai ana i ke kuea kuwaena, ua ako ia ka mauu manienie i hele a uliuli, a mahope o keia mau hale liilii, he mau hale hou aku no i kapiliia he mau keena no ka mea ai a me paahana.  Ua pomaikai ke Aupuni i ka loaa ana o ke kokua Luna nui hapa haole nona ke akamai kuio.  Ua kokoke e hiki ole e lawelawe ma o ka loaa ana la i ka ma’I, ua ano hapa lolo, hapa makapo, aka o kona noonoo maikai a me ka mahe o kana hooholo ana, oia ka mea nana i haawi aku iaia i ka mana nui e hoomalu maluna o ka poe popilikia malalo o kana hooponopono ana.  Aka, he hana maalahi wale no ka hoomalu ana i na kanaka Hawaii.  Ke noho nei ke kahu o ka ekalesia Hawaii ma Kalaupapa maloko o ka hale i hookaawale ia e ke Aupuni, a ke hanai nei i ka ohana e like me ka haawiia ana o na lako ai i na mai lepera.  Ke malama nei oia i na anaina haipule ma Kalaupapa i ke kakahiaka a ma Kalawao i ke auina la.  O ka halepule, ua like ke ano me ko ka halepule Katolika Roma e ku kokoke la.  Ua hoomahuahua ia keia mau halepule a elua mai ke kii mua mai i hoolala ia ai i kinohi i pau pono ai ka nui, o ka heluna o ka poe hele pule ke pii mahuahua mai nei.  Aia ke ku la he ogana nani maikai, he umikumamakahi mau ki, he makana na kekahi mai lepera.  Na ka papa himeni he iwakalua kumamakahi ka nui o ka poe himeni e hoolako ia nei i na leo mele i hoomaamaa ia e na makua @.  Eia ke malama ia nei he Ahahui Opiopio Imipono Karistiano maloko o ka hale nani hou loa, ka makana hoi a Hon. G.N. Wilcox.  Aia no keia hale maloko o ka pa hookahi me ka luakini o ka ekalesia Euanelio.  O na luna o ka ahahui, he poe eleu, makaala a naauao.  Ke malama ia nei he halawai haipule ma na ahiahi la Sabati hora 5 a aole halawai po ae ia.  Ma na ahiahi Poalua, akoakoa ka ahahui paio, me kanalima paha poe hele mau.  Ma na ahiahi Poaha, he Kula Baibala, ke hoomaka nei ke ao i ka moolelo o ka Euanelio.  He mau pule wale no i hala aenei mahope ke komo ia ana ana o keia hale.  Eia ke hoolala ia nei e hoeueu i ka hana Ahahui Opiopio Imipono Karistiano ma kekahi mau lala e ae-ma na lala o ka hoonaauao, hooikaika kino, mele.  O ka hoouna ana aku nei no ia o ke Kula Sabati o Kaukeano i ogana no keia Hale Wilikoki hou.  O ko na Ekalesia noonoo nui no ka pomaikai o na lepera, oia ke kumu o ka nee mua a me ka pomaikai ma ke Panalaau.  Ua kukulu iho o Hon. C.R. Bishop i Home no na Kaikamahine Lepera, a o Hon. H.P. Balauwina i Home no na Keikikane Lepera, he mau makana kiekie wale nae no o na hana Karisitiano.  Aole he papa o na Diakona wahine o ka hoomana Hoolepope, mailoko mai la olaila e unuhiia mai ai na kahu ma’I a me na kumuao, i hoomaamaa ia no ia hana, a ina la ua kala kahiko i kaa ai keia mau Home malalo o ka lakou mau hoomaemae ana, aole malalo o na Kaikuahine Palakiko, ka poe i loaa ia lakou na ike no ia hana Karistiano.  O na kahuna Katolika Roma elua, aole laua no ka papa hookahi, he mau kanaka i kakele ia, a he mau makahiki ko laua maa ma kekahi mau kahua hana e ae.  He hana maikai ka laua e lawelawe nei, no na hana pono a me ka hookiekie ana i ke anaina.  Maika makahiki 1887 mai, ua loli ae ke ano o na mea a pau ma ke Panalaau ma ka makaikai oi ae.  Ua emi mai ka pili waiwai, ua emi ke puhi waiona, ua emi ka noho huikau ana.  Ke hooikaika nei ke Aupuni i kana hana oi no ka maikai o ka noho pono ana a me ka oluolu o ke ola ana o keia mau hanai a ke aloha, aka aia no he mau pilikia ma ke alanui na ka poe wale no i ike i ke ano a me ke kulana o ke kanaka Hawaii, e hiki ai ke hoopau.  O hoahanau J.W. Dutton, i noho ai mamua ma Racine, Wiseconasina, a iloko o ke Kaua Kipi o ka Akau a me ka Hema o Amerika Huipuia, ua komo oia me ka Mahele Koa Helu 13 o Wiseconasina, he kanaka kuoo oke ano.  Nana i hana i na wahi e hoopuni ana ia Balauwina Home ma ke ano hiehie.  O kona hale hana ponoi a i ole keena oihana, he momi okoa no ia o ke kuene pono ia ana a me ka maemae.  Ke hoouka nei oia i ke kaua e kue aku i ka pelapela a me ka ma’I mahope o ke ano aole hookahi iloko o ka haneri tausani e manao ana e hookipa aku:  Malia o olelo oia “ua kupono wale no oia no ka holoi ae i na eha o na lepera kukonukonu loa o ka ma’i, “ aka o ke hoikeia ma ka makaukau, ke kuio a me ka ike i hooko ia ai ia hana, he mea ia e haawi ai i ka waiwai, aole e hiki ke nana ia ma ka hana i lawelawe ia, aka ma ke ano o ke alanui i hoohana ia ia aku ai a pau, he kiaha gula auanei ia e kioe iho ai a haawi aku i ka wai huihui i kekahi o ko ka honua mau mea haahaa.  Ua hiki mai o hana pu me hoahanau Dutton, he hoalauna kahiko nona ma ia papa hookahi.  He nui no ka hana i koe e lawelawe ai, aka ua emi iho malalo o ka haneri no lakou keia poe hoahanau i haawi ai i ko lakou mau ola.  Aia wale no ma ka hana mau ana a me ka hooikaika paupanaho ole e holo pono ai na mea a pau i makemake ia e hana.  Mai ka wa mai i hoopau ia ai ka Kipikona a me Kalakaua mau hana kolohe i ka 1887, o ka hooko ia ana o na mea a pau ma ke Panalaau, ua lawelawe ia ma na kahua hana maoli.  A o ka hopena, ua emi mai na kuee a me na hoohalahala mai na lepera mai.  Malia mai oi ae ka hoolako ia ana o ka wai ma kekahi mau mea, aka ua hooponopono maoli ia ma ke ano e hoolako ia ai me ka wai maikai.  Ua emi mai ka make awiwi ana o ka mai lepera.  I ka manawa mua i puka mai ai, he elima makahiki ka loihi i kaupalena ia no ke kaa ana o ka ma’i.  Eia kekahi poe mai lepera i hiki mua ma ke Panalaau ke ola mai nei.  Me he mea la o ka holopono o na mea e hoao ia nei no ka lapaau ana i ka mai lepera, aia ma ka laina e hoopuipui ae ai i ke ola o na lepera, aole ma ka pepehi ana e make na ilo o ka ma’i.  Eia he laau lapaau pake he “Hoanang” ka inoa, a oiai e hoola ana i na eha, eia he laau ikaika loa no ka haawi ana me ke akahele loa o nui loa ka lawe ana, o ka make no ia.  O ke kulana noho ana maemae o na lepera ma ke Panalaau, ua hiki no ke hoeueu ia ae ma ka hana kanawai ana maloko aku o ke Keena Loio Kuhina, me ka lilo koina ole o na aoao elua, a me ke akahele loa o ka noonoo ana no na pono o na mea a pau, ma na hihia e makemake ia ana ehooki kanawai ia na poe mare ia.  Ma ia hana ana, e lanakila ai lakou e koho i mau kokoolua hou no lakou, e like me ko lakou makemake, a e hooluolu ia na la hope o ko lakou ola ana.  A o na wahine auanei i mokumoku ko lakou mau manamana lima, e kokua ia ana e na kane e koe okoa ana ko lakou mau lima.  O na wahine hoi i makapo e loaa ana ka poe nana e malama.  Ke haawi ia nei he iwakalua mau pipi momona a me 800 mau paiai i ke Panalaau i kela a me keia hebedoma.  Ke hanai nei no hoi kekahi poe lepera i na puaa e like no me ke ano Hawaii, a hanai pu no hoi i na ilio, a no ko lakou lehulehu loa ma ka 500 a 600 paha, ua lilo lakou i mau mea ino wale.  I kekahi manawa, ua auwana aku kekahi o keia mau ilio a mio aku la ma na wahi moali alahele a nahu aku la i na hipa ma kela aoao.

 

Akoakoa o na Poe Holo Kaa Hehihehi Wawae.

Ma ka hora 4 auina la Poaha iho nei, ua houluulu ae he puulu o na poe holoholo kaa hehihehi wawae ma ka Uniona Kuea, no lakou ka heluna he kaau a oi, a mailoko mai hoi o na lahui like ole.  Ua kahiko iho ka hapanui o lakou me ka aahu keokeo.  he nanaina hiehie okoa no hoi ko keia puali ia lakou i akoakoa ae ai, kau maluna o ko lakou mau kaa a holo aku ma ka palua iloko o ka huakai e hookahakaha ai ma na alanui.  Mahope o ka holo ana ma kekahi mau alanui o ke kaona nei a hoohiki i Emma Kuea, ua pela hou mai lakou i ka hoi ma ke kuea a kikihi loa aku la iwaho i Paka Kuokoa, malaila ae i ka pa kinipopo ma Makiki, kahi o Mr. J. J. Williams pai kii i loaa aku ai a pai ia ko lakou mau kii hui.  O ka makamua keia o ka akoakoa ana o keia poe ma kahi hookahi ma ke ano hoao e nana ai, a ma ka nana aku he akoakoa holopono ana keia o keia poe hooikaika kino maluna o na huila.

 

Ke Kaua ma Cuba.

Ua hiki ae ma Nu Ioka i ka la 23 o Sepatemaba na mea hou o ka hoouka kaua i auhee ai na koa Sepania i na kamaaina o Cuba, a poino he 800 mau koa Sepania, ua loaa ae na hoike ia Persidena, ua loaa ae na hoike ia Peresidena Palma o ke aupuni Kuikawa o Cuba.  Ua hiki ae keia mau lohe maloko o ka palapala i kakau ia ma ka la 14 o Sepatemaba e Pedro Roviara, he koa Sepania i mahuka mai na laina koa Sepania aku ma Pero Lego i ka wa i auhee ai o Gen. Campos o na puali koa Sepania.  Ma ka hoouka kaua hope mai nei, ua hopu pio ia o Roviara e na Sepania a ua kipuia a make.  Ke olelo nei na palapala la, aia o San Diego a pau ua piha inaina loa i na Sepania, alaila ua helu papa mai ia ua leta nei i ka moolelo o kekahi kaua hahana i hooukaia.  Na kekahi kanaka mai e noho ana maloko o ka halemai ma Casinbra i puhalahie a holo i Guanatanin iloko o ka malama o Augate a i hai aku i na Sepania, ua mai ia o Generala Jose Maceo maloko o ka halemai, a he 30 wale no mau koa me ia.  Ma ka la 30 o Augate, lohe iho la o Maceo, eia he 1,200 mau koa @ hele mai nei i ona la.  Nolaila @ ne ae la o Maceo i kona mau wahi koa ma ke ano e hoopunipuni aka ai i na koa Sepania.  Ma ka la 31 o Augate, @ la i na Sepania o Francisco, a hoomakaukau kaua ae la o Generala Jose Maceo i kona mau wahi @ kakaikahi iloko o ka hale kumakahiki o ka mahiko e ku kokoke ana i ka halemai.  Ke hookokoke mai nei na koa Sepania ma ke ia nei wahi,

a ia manawa i hiki mai ai na kou kokua iaia nei a lele aku la e kaua i haalele mai ai na koa Sepania i ke lakou kahua.  Ua hooukaia ke kaua e hoomau ana mai ka hora 5 kakahiaka a hiki i ka hora 9 o ka po, koe na hora elua i hoomaha ai.  Aohe i hana iki na Sepania i kekahi mea e pomaikai ai lakou, a nolaila , mahope o ko lakou puhi ana i ke ahi i ka lakou mau lako ai, ua hoomau aku lakou i ko lakou auhee ana a hiki i na mauna.  Ma keia kaua ana, ua make a eha he kanaka ma ko na Cuba aoao.  Ua poino hoi ma ko na Sepania aoao he 300 koa, he kanaha mau lio a me ke ahua nui o ko lakou mau lako ai a me na lako kaua.   Mahope o keia kaua ana, ua hoouna aku na Sepania he waeaolelo i Sepania i kau poo nunui ia:  “Ke auhee a me ka lilo pio ana o Jose Maceo,” a e noi ana i ka makana, me ka hoouna pu aku i na inoa o na aliikoa i komo pu iloko o ke kaua.

 

He mea hou loa akahi no a hiki mai i ka aina nei mai ka haukipila mai o na wahine o Kaleponi, oia hoi o Dr. Gifford Ryder me ka makaukau nui e kokua i ka poe i loohia i na ano mai a pau.  Ma ke telepone elua haneri me kamaha-kumamaha, ua hiki no ke hookeia i ka manawa pokole me ka hookaulua ole.  Ina hoi ma ke kipa ana mai ma kona keena oihana ma ke alanui Beritania mauka mai o ka halepule o Kaukeano hou, he oluolu ola i wa mea pau.

 

Arago, Coos Co., Oregon Nov. 10, 1893.-Ke makemake nei au e hoike aku ia oe i ka waiwai nui o ka Chamerlain’s Pain Balm laau maikai i hoola ai i ka’u wahine.  Ua loaa iaia ka ma’I rumatica ma na lima no eono malama, a ua hoae oia i na laau lapaau i kuhikuhi ia no ia ma’i, aka aohe nae oluolu iki ahiki i ka wa i hamo ai i keia laau Pain Balm;  hookahi wale no @ keia laau, ua oia loa oia.  Nolaila ke lawe nei au i keia wa ma ka hoikeike ana aku he laau ola keia no ia ma’i .  Owau iho no, o C.A. Bullord.  He 50 keneta a he $1.00 o ka omole, a e kuai ia e ka Halekuai Laau Lapaau o Benson, Smith & Co. na Agena.

 

E heluhelu i keia malalo iho i lawe ia mailoko mai o ka palapala a Chas. M. Gutfield o Reedley, Fresno Co. Cal.  “Me ka hauoli au e hoike aku nei ma ko’u inu ana no hookahi la i ka CHAMBERLAIN’S Laau Kunu, ua hoola i ke kunu koikoi i loaa ia’u.  Ua nalulu ino loa ia ko’u poe a hiki ole ke moe i ka po.  Ke hoikeike aku nei au i keia laau laapau ola.  O ke anu i kokoke loa e komo iloko o ke poo a mahope hoohele aku i ka puu a me na ake.  Ma o ka inu an la i ke anu, e hoola koke ia i ka wa pokole a keakea ia ke komo loa ana aku iloko o na ake.  E loaa keia laau ma na Halekuai Laau Lapaau a pau, a o BENSON, SMITH & CO. na Agena ma ko Hawaii Paeaina.       tf

 

 

I ka haulelau o ka 1893, loaa iho la ke keikikane a Mr. T.A. McFarland, he haole kalepa ano maka hanohano o Live Oak, Sutter Co. Cal. i ka mai kunu koikoi loa.  Mamuli o ka ikaika loa o ka eha ma ka umauma ua loohia i ka @ a me he mea la e loaa ana i ka wela ma ke akemama.  Ua hoohainu aku kona makuakane i na olopu nunui lehelehu o ka CHAMBERLAIN’S Laau Kunu, a peia i pau ai a ola loa ke kunu.  Ke olelo nei o Mr. McFarland i na wa a pau e loaa ai kana mau keiki i ka nae e haawi ana oia i ka CHAMBERLAIN’S COUGH REMEDY (Laau Kunu Ola), a he ola io maoli no.  Ke manao paa nei oia he laau kunu oi loa keia ma ka makeke.  E loaa no ma na Halekuai Laau Lapaau a pau, a o BENSON, SMITH & CO., na Agena ma ke Hawaii Paeaina.                  tf