Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 44, 2 November 1895 — Page 2

Page PDF (1.88 MB)

This text was transcribed by:  Jeffrey Tom
This work is dedicated to:  To my Kumu, Auntie Davi

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA

 

KE@ PAPA OLA,

Honolulu, Okatoba 25, 1895

 

            Ma ka halawai a ka Papa Ola I malama ia ma keia la, ua kohoia o Mr. J.T. Waterhouse (Keoni Walakahauki) i Peresidena no ka Papa Ola ma kahi o William O. Kamika i haalele mai

            Chas. Wilcox

            2570-21s. Kakauolelo

 

            O na poe no lakou na inoa malalo ibo, ua hookohuia lakou i keia la i mau lala no ka Papa o na Komiaina o na Pa, no ka Apano o Makawao, Mokupuni o Maui:

            W F Pogue,

            John Wagner,

            A Tavares Jr.

            J.A. KING, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Okatoba 28, 1895.  2570-3

 

Keena Kalaiaina

OIHANA KAKAU KOPE

Honolulu, Oct. 28, 1985

            Ua hookohuia o Mr. D. McCorriston i keia la i Agena Hooiaio no na Buke Helu no ka Mokupuni o Molokai

            THOS. G. THURM, Luna Kakau Kope

            Aponoia: J A King, Kuhina Kalaiaina.  2570-3

 

Na Rula o ka Papa Ola.

KEENA O KA PAPA OLA

Honolulu, Oct. 30, 1895

Ke hoonoa loa ia nei ke kaahele ana o na ohua a me ka hoounaia ana o na ukana ma na moku mawaena o na awa a pau o ka Pae Aina Hawaii, a o na kauoha papa mamua, ke hoopau loa ia nei

            J.T. WATERHOUSE, Peresidena.  2570-3

 

            Ua hookohuia o Peter Kahakauila i keia la i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni ma Mala, Apana o Lahaina, Mokupuni o Maui.

            J.A. KING, Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina.  Oct. 11, 1895.  2568-3

 

            Ua hookohuia o J. Keliikahi i keia la Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni ma Hilo, Mokupuni o Hawaii.

            J.A. KING, Keena Kalaiaina, Oct. 11, 1895.  2569-3

 

Kuahaua Koho Balota

KEENA KALAIAINA, Honolulu, Okatoba 24, 1895.

            I kulike ai me ka Pauku 80 o ke Kumukanawai, ke hoolahaia aku nei e malamaia ana he Koho Balota Kuikawa no ka Luna Senate e pani i ka hakahaka ma kahi o Chas. Notley i waiho mai, ma ka Apana Koho Senate Ekahi, mokupuni o Hawaii, mawaena o na hora 8 kakahiaka ame 5 ahiahi o ka POAKAHI, la 6 o Ianuari, 1896.

            Eia na Apana koho, na wahi e koho balota ai, ame na Luna Nana o ka la kohe o ka Apana Senate Ekahi.

 

Hilo, Puna a me Hamakua

Apana Koho 1.

            O kela Apana a pau o Puna, koe o Keaau a me Olas. Wahi Koho: Hale Hookolokolo ma Pohoiki.

            Luna Nana: R A Lyman, Sr.

            R Rycroft,

            David Nape,

Apana Koho 2.

            Na aina o Keaau a me Olaa, ma Puna a me kela hapa o hilo e moe la hoi mai na palena o Puna @ hikii ke Awaawa o Honolii.

            Wahi koho, Hale Hookolokolo ma hilo.

            Na Luna Nana: G.W.A. Hapai,

            E.D. Baldwin,

            W. Vannatta.

Apana Koho 3.

            E hoomaka ana mai ke Awaawa o Honolii a hiki i ke Awaawa o Kawainui.  Wahi koho: Halekula ma Papaikou.

            Na Luna Nana: Geo. Weight,

            John Moir,

            E. Thrum.

Apana Koho 4.

            E hoomaka ana mai ke awaawa o Kawainui a hiki i ke awaawa o Waikaimaulo Wahi koho: Halekula ma Honomu.

            Na Luna Nana: J.K. Dillon,

            W.D. Schmidt,

            J.B. d’Olivera.

Apana Koho 5.

            Mai ke awawa o Waikaumalo a i ke awawa o Kaula.  Wahi koho: Hale Hookolokolo ma Laupahoehoe.

            Na Luna Nana: Wm. G. Walker,

            L.E. Swain,

            Richard Ivers.

Apana Koho 6.

            Mai ke awawa o Kaula a i ke awawa o o Kalopa [Kuliu].  Wahi koho: Halekula ma Kaohe

            Na Luna Nana: James Renton,

A.     Lidgate,

Robert Horner.

Apana Koho 7.

            E hoomaka ana mai ke awawa o Kalopa a i ke awaawa o Malanahae.  Wahi koho: Hale Hookolokolo ma Honokaa.

            Na Luna Nana: F.S. Clinton,

            Edwin Thomas,

            E.W. Estep.

Apana Koho 8.

            Mawaena o ke awawa o Malanahae a me ka palena o Kohala.  Wahi Koho: Halekula ma Kukuihaele.

            Na Luna Nana: Wm Horn,

            George Kock,

            W A Yates.

 

Kohala, Kona a me Kau.

Apana Koho 1.

            O Kohala Akau holookoa.  Wahi koho: Hale Hookolokolo ma Kohala.

            Na Luna Nana: W P McDougal

            J Barnet,

            Kahoohano

Apana Koho 2.

            O Kohala Hema apau.  Wahi Koho: Hale Hookolokolo ma Waimea.

            Na Luna Nana: W.S. Vredenberg,

            Jas. Bright

            S.M. Kekoa.

Apana Koho 3.

            E hoomaka ana mai Kohala Hema a i na palena o Holualoa ma ka Akau.  Wahi koho: Hale Hookolokolo ma Kailua.

            Na. Luna Nana. George Clark

            S. Haanio,

            Thomas Aiu.

Apana Koho 4.

            Ma ka palena ma ka Akau o Holualoa a hiki a komo pu me Keei, Kona Kema.  Wahi koho: Hale Kula o Konawaena.

            Na Luna Nana: Thos. H. Wright,

            H. Haili,

            R. Wassman

Apana Koho 5.

            Mai ka palena Hema o Keei a hiki i na palena ma ka Akau o Kau.  Wahi koho: Hale Hookolokolo ma Hookena.

            Na Luna Nana: T K R Amalu,

            Kailihiwa,

            Rev G W Waiau

Apana Koho 6.

            Mai na palena mawaena o Kona Hema ame Kau a hiki loa i na palena Komohana o Pauuluu.  Wahi Koho: Hale Hookolokolo o Waiohinu.

            Na Luna Nana: J.H. Waipuilani,

            W.J. Yates,

            O.K. Apiki.

Apana Koho 7.

            Ke koena aku o ka Apana o Kau.  Wahi Koho.  Hale Kula ma Pahala.

            Na Luna Nana: W.P. Fennell,

            Ikaaka,

            James Lino.

J.A. KING, Kuhina Kalaiaina.  2569-3t.

 

Ka Nupepa Kuokoa

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

O ka Makahiki – @2 00

No Eomo ahina – 100

Kuiko ka Rula

 

Hoopukaia E Ka

            O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia @ ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, o hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ia.

 

HAWAIIAN GAZETTE CO.

GEO. H. PARIS, Luna Nui.  @ Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

POAONO, NOVEMABA 2, 1895

           Ma ka la 21 iho nei o Okatoba, ua oluolu i ka Peresidena o Amerika Huipuia e ike piha mai ia Hon. William R. Kakela, ke Kilo Aupuni a Hawaiia i hoouna aku nei e hakilo i hona mau pono ma ke Hapitala o Wasinetona.  E like me ia i holke piha la ma kekahi wahi o ka kakou pepa, he ekolu poe kuhina i ikeia mai e Peresidena Kalivalana i kona manao oiaio no ka pono, ka pomaikai, ka maluhia a me ka loaa o ke kulana aupuni maikai kapekepeke ole no Hawaii.  Ma kela pane a ka Peresidena e hoomaipepo iho ai kakou i kona iini e loaa ke kulana aupuni maikai la kakou, a me kona hoomaopopo pu ana, ala kakou ma ia kahua i keia wa, a o kana i kanaenae mai ai imua o ko kakou Kuhina Kakela, “e mau loaa aku na kukaiolelo a me ke ano kulana hoaloha pilipaa i aa mau mawaena o lakou (ka Lahui Hawaii) a me ka Lahui Amerika.”

            Ola no ko kakou iini mai, a oia ka na alakai o ko kakou aupuni e hookele nei.

            Pehea ana la na nupepa i alapahi mua aku aole i ike ia o Kakela, e kulou ana paha na poo iloko o ka puu one, e like me ka manu Okarika, no ka hilaila?

            I Hawaii nei no Kukela, pau e kona ike ole ia mai.

 

            Eia ka koeuil o ka kakou nupepa makua ke KUOKOA ina ka lima o Jas. N.K. Keola, ke Kakauolelo iho nei o ka Hale o ka Poeikohoia o ke Kau Ahaolelo Kuikawa o 1895.  Aole oia i malihini ma keia oihana, olai ua noho mea kakau nupepa oia no na nupepa haole Bulletin a me Advertiser o Honolulu nei no na makahiki loihi.  E hoomau ia aku ana ka hookele ia ana o ke KUOKOA ma ke ala a J.U. Kawainui i hookele ai, he kial pio ole no ke aupuni maikai a me ka pono o ka lahui.  Aole e kokua makou i na hana ekaeka, oiai wahi a Brutus:

            “O ka hoaloha oiaio ka mea e ike i ka pulaiki iloko o ka maka o kona hoaloha, aole o ka makilo.”

            E na makamaka o ke KUOKOA, e hoomau mai ko oukou kipa an@ i o makou nei, e like me ko oukou ohohia mau i ka wa e ola ana kamaaina.  E hoouna pololei mai i na leka no ke KUOKOA i ka Lunahooponopono; e paa no nae makou i ka mana, hooponopono hou i na palapala a na makamaka.

           

            Ma ka nupepa “Ka Oiaio” makou i ike iho ai i ka wanana a kekahi kaula kilo hoku helu la o ia nupepa.  Aole makou i manao he ohana kekahi o Lukela ma Honolulu nei, no ka i alanui Paipalapala kahi e peemai ne.  Aia a honi ka la me ka @, a holo punini na hoku lele, o kona huepau ana ia i kona mana kilokilo.

 

            O NA manao pepa a na makamaka e houhou mai nei i ko lakou mau hoa, ua manao makou he mea nani a hanohano ina e kakau lakou i ko lakou inoa ponoi, aole o na inoa kapakapa.  Aka, oiai ua maa kakou ma ia hana, he mau mea huna ia no ka makou oihana, aole e malele aku mawaho.  E pono no nae e hoomaamaa aku kakou i ka hoopuka ana i ko kakou mau inoa ponoi.  Ina ua manaoio oe he mea kupono kau e kakau ana, e pono e lilo no ia oe ka hanohano, a i kaana mai ai ka lehulehu i kou mau manao, a haka mai ko lakou mau maka maluna o kau mau hoakaka naauao.  Aole he mea hilahila ka hana pono.

           

            MA ka pepa o keia la e heluhelu iho ai na makamaka i ka moolelo o Francis Schlatter.  Ua ano like kana mau hana me Lukela e kaulana mai nei i Maui.  O ke ano e mawaena o laua, aole poe i hoopomaikai ia e ka Lukela mau olalau, a oiai hoi he mau haneri i hoola ia e keia kanaka kamahao.

            He mea maa mau, o na hana olalau a pau, o na poe noonoo ole wale no ke puni mua ana, a o lakou no ka luahi i na wa a pau.  Pela ka mea i maa ma ka moolelo o ke ao nei.  O na poe noonoo maikai me ke akahele, aole lakou e puni koke, aka, e kali no na ouli o ka manawa.

            Pela ka pono e na makamaka o Maui.  Mai puni i na pahele lehulehu a Lukela e waiho aku ai imua o oukou, malia paha ua lolokaa ia oia.

 

            Ua loaa mai ia makou na leka lehulehu mai na hoaloha mai e pili ana no ka make ana o Joseph U. Kawainui, he hoike ia e like me ka makou i olelo mua aku ai, aia he mau hoaloha oiaio no J.U. Kawainui a puni ke a Paeaina.  Ua pahola kona kaulana ma o a maanei o ka aina, mamuli o kona noeau lua ole ma ke kalai manao ma kana nupepa.  E ake mau ana oia e loaa ka pomaikai i na poe kupono o kona lahui, aole nona iho.  Ua paio hahana oia iloko o kona mau la i loaa ke aupuni maemae a onipaa ia Hawaii.  Oia kekahi o na kanaka Hawaii i hiki ole ke pehi ia aku i ka pohaku mahope nei, oiai aole alina o na hana ewaewa maluna o kona hokua.  Maemae kona mau lima a maemae kona ola ana, a make aku la oia, nui a poe e kumakena nona.

            He puuwai hamama mau kona, a ua noa mau ko laua home i na poe a pau e kipa aku ana i o laua la.  E like me kona puuwai i piha i ke aloha, pela oia i hoolawa ai i na poelehulehu e noho mai ana malalo o kona malu, a pela i ume mau ia ai ka laua loaa.  I knoa mau hora hope loa ua kaumaha nui oia, aole no kona kele aku oiai ua makaukau oia, aka no ka noho’na inea mahope nei o kana wahine a me ka laua lei, olai ua maopopo iaia e hele ana oia i ke ala hoi hou ole mai, a no ko hope nei kona aloha luuluu.  Eia na hoaloha o J.U. Kawainui ke hoao uei e lulu kokua no ka wahine kanemake, a ina e piha ka $1,200 lawa kupono.  Ke konoia aku nei kona mau hoaloha oiaio ma na mokupuni, e hoouna mai i na kokua aloha no ka ohana o ka mea i make ia P.C. Jones, ka Puuku i kohoia.

           

            O kina kekai aupuni holomua loa ma ka uhai aelike.  He maalea lua ole kona poe kilo aupuni ma na hana e hoopahua ai i na o’elo o ke kuikahi aelike.  Na Kina i uhai mua kela aelike mawaena ona a me Iapana e pili ana no ke kuokoa o Corea me ka manao nae he aoao palupalu na Iapana.  Ua ike mua o Iapana i kela kulana apuhi a maalea o na kalaiaina Pake, hiki ole ke hilinai aku e hooko pono i na olelo o ke kuikahi.  I keia wa ua kono ia noonoo hookahi ia Enelani, aole hiki ke hana hoomailani aku i na Pake.  I ka pepehi hoomainoino ia ana mai nei o na misionari Enelani e na pake, na koi aku o Enelani o hoopaila na poe i nana i kela hana, aka, ae mai o Ki@a, ma ka hooko ana nae, he kohu miula ka hoololohe.

            Kauoha koke o Enelani i kona aliimoku kaua moana ma na kai o Kina, ola o Hope Admarals Belter, au ua komo aku he umi mau moku kaua Enelani i alakai ia e ke Centurion ma ka muliwai Yang-tze-Kiang.  Ike o Kina i keia, kau kona well, ae koke e hoohaahaa is o Kiaaina Liu Ping Chang, ka mea i manaoia nana i hookonokono e luku ia na misionari.  Oia wale no ka hiki, hele ke koi me ka waha o na pukuniahi.

            Ke hoouna ia no hoi Geremania i kona mau aumoku ma Swatow e koi no ke poho o na hale i puhi ia i ke ahi e na pake pegana.  Ua ala pu mai me Amerika ma keia hana hookahi, a ke hele ia na Komisina e imi pono no kela luku ia ana o na misionari ma Cheng-tu.  Ke ukali ia la na Komisina e na koa kiai, oia wale no ka mea e kau ai ka weli o na pake.  O ka mea kupahana, ona oui ana o neia poe aupuni nui o ka honua uo ka pono o ko lakou mau makaainana ma na palena o Kina, aia o Rusia ke noho puuki mai ia i kono iima, me ka hoaiki mai i kona mau maka bea.  Aia kona mau maka maluna o Korea, a o Iapana kana@e hakilo pono nei.  Ke ake mai nei no hoi o Rusia e hookahua pono ma ka aoao akau o Kina, kahi e pili koke ana me koua mau palena ma ka hema o Siberia.  Ke hooipo malu mau nei o Rusia me Kina.

 

Ke Komisina Aina.

            Eia ke hoohua koke mai nei ka waiwai o ke Kanawai Aia o 1895, a ka Ahaolelo Kuikawa i hooholo iho nei.  O keia ka hopena o ka noonoo loihi ana me ke akahele o ka Peresidena o ka Repubalika o Hawaii no ka pomaikai o na poe e noho ana ma na kaiaulu o Hawaii nei a i oi loa aku hoi na oiwi Hawaii, e iini nui ana e hui pu i ka hooholomua ana i ka waiwai o ka aina.  O ka Moi wale no ka mea ohi i na waiwai o na Aina Lei Alii mamua.  Ua hiki @ ia i ka manao o na makaainana noho pili wale mamua, noho hopepe malalo o na ‘lii.  He au hou keia.  Ua like ke kulana o na mea a pau mai ka Peresidena a hiki i ka mea haahaa loa.  O ka Peresidena he kauwa ia na ka lehulehu.  He ihi-kapu na ‘lii mamua, he kolo wale no ke kupono ke hele aku imua o lakou.

            Aka, i keia la, he au hou keia.  O keia poe aina waiwai nui, oia ka hapakolu i hookoe ia e Kamehameha III.  No ka nohoalii, a i moe lolii malalo o ko lakou malu no 50 a oi mau makahiki, ua makemakeia e haawi aku i ka lehulehu, i ka poe puni hana, makemake e mahiai.

            Eia ka wa no na kanaka Hawaii e hoike i kona eleu ma ka hana e hoohua mai ai ka honua i kona waiwai.  Ia oukou e na haumana o Kamehameha i puka, na poe i ao ia ma na ike hana lima, eia ka ipuka ua hamama no oukou.  E lalau ka lima i ka palau e a mahi aku i ka aina o kou mau kupuna.

            I ka wa no e noonoo ia ana ka bila aina iloko o ka Ahaolele, ua lehulehu na palapala noi aina hookuonoono imua o na Komisina Aina a ke ake nui nei ke Komisina e hooko koke aku i keia mau palapala noi e like me ka hiki O ka mea wale no i ulolohi ai, oia ka pau ole o na aina i ke ana ia, oiai ua ike no oukou, he hihipea ia na aina o Hawaii e na lau nahelehele.  Ua hookohuia iho nei o A.B. Lobenstein i mea ana aina no Hawaii, a e hoohana koke aku ana oia.  O na poe i noi mai a i loaa koke ole aku na pane, e hoomanawanui, mai uiha, no ka mea, e noonoo ia aku ana no ka oukou noi.

            Ina e hoohemahema ana na kamaaina i ka mahi ana i keia mau aina piha i ka waiwai, e lilo ana no i na malihini mikiala hana, a e nele no oukou.

            Aole hiki ke waiho wale keia mau aina me ka hoohua ole mai, aole waiwai o ka waihowale.  O keia ka wa kupono, e ala e na kupa e mahi i ka aina.

 

Ke Kapitala

            Ua hiki ia Honolulu nei ke haaheo, oia kekahi o na kulanakauhale maemae loa o ke ao nei.  I ka wa mai korela iho nei, i ka wa a na luna nana e hele hino ana ma na poopoo a pau o keia kulanakauhale, e hakilo i na mea ino e poino ai ke ola e ka lehulehu.  Malalo o ka lakou kauoha, ua pau na mea ino o kela a me keia ano i ka lawe ia e kiloi, a o kekahi mau pa he mau kaa piha o na mea ino kai lawe ia aku.  No@, ua hiki ia kakou ka kaena no ka maemae o Honolulu nei, a honi hoi kakou i na ea oluolu maikai. O ka pono e na makamaka, oiai, ua maemae, e hoomau ake kakou ma ia kulana, aole hoi i ke kulana e like me mamua.  Aole no he mea luhi loa ka hoomaemae ana ina e mikiaia, aka, ina he moloma a piha kapulu, he mea oiaio, e piha hou ana na pa o keia kulanakauhale me na ea ino, hiki ole i na ihu o ke kanaka ke hoomanawanui e hanu.  He mean kupanaha nae ka ikaika loa ana o ka pukaihu o kekahi poe e hiki ke noho pu me keia ano kulana pelapela.

            Ina e maemae mau kakou, aole kakou e hopohopo ke oili mai na mai ahulau.  Aole e iaha na mai ino ina e maemae na pa.  E hoomaopopo i na wahi i nui loa iho nei o na mai kolera oia no na wahi inoino loa o keia kulanakauhale, a no ka nui loa o ke ino, na manao ke aupuni e aho ke puhi i ke ahi.

            Ina e kokua na poe a pau i ka Papa Ola ma o ka hoomaemae ana, aiaila, palekana mau kakou.  E hoomaemae ia mua a me hope o na pa.

 

Papa Kiure Hawaii no ka Kau o Novemaba.

            E noho ana ke Kau Kiure ma Honolulu nei i ka Poakahi aenei, Novemaba 4, ma ka hora 10 kakahiaka.  Ke hoopuka hou aku nei makou i na inoa o na Kiure Hawaii:

            E.M. Jones, Jas. N.K. Keola, H. Kamana, H. Kaaha, George E. Smithies, A. Puaaloa, G.W. Macy, M. Keliaa, J.K. Kamealohh, Jas. L. Holt Jr., C.L. Hopkins, Jas. H. Taylor, S.C. Dwight, L. McKeague, Dan Kamakauahoa, Koakanu, Chas. Spencer, E.S. Holt, J.W. Akana, A. Morris, C.P. Kanakanui, W. Ringer, A. Recard, H.E. Cook, J. Mohoney, J. Paaniani, J. Padagen, R.H. Baker, T.P. Cummins, Sam Ladd, J.S. Kawewehi, J.K. Mersberg, A. Bishaw, G.W. Nawaakoa, J. Wallace, M.K. Keohokalole.

 

Hui Repubalika Hawaii

Make ahiahi Poalua iho nei, ma ko lakou halawai mau, ua malama ae ka Hui Repubalika Hawaii he halawai hoalohaloha no Joseph U. Kawainui i make, he lala a he kakoo ikaika no hoi no ka hui.

Ua hoike mai o Peresidena D.L. Naone i ke kumu i noho ai ka halawai.  Ua kohola i komite o ekolu lala, oia o Jas. N.K. Keola, Chas. Wilcox a me John M. Kea, na lakou e haku i mau clelo hoalohaloha i ka wahine kanemake.  Ua kamailio mai o Sam. H. hookano i kana mea i ike no Kawainui e pili ana no kona paio mau ana ma kana nupepa ma ka aoao o ka pono, e kue mau ana i na hana lepo kaeka o ke au uhauha o Kipikons.  Kupaa o Kawainui ma ka aoao hookahi, aole lele i o a ianei.  Koho kona lunaikehala i kona kahua, a malaila oia i kupaa ai a haule wale aku la.

Kamailio mai o Frank K. Archer no ka aie nui o na luna aupuni uku kiekie a pau ia Kawainui, oiai nana e paio ka pono o ke aupuni ma ka nupepa a he kikii wale no ka hana a na luna aupuni, monimoni mau nae i na uku nunui.  Nolaila, he mea kupono i na poe luna aupuni uku kiekie e kokua mai i na palapala kokua no ka wahine kanemake.  Ua kokua loa ka Peresidena Dole i keia lulu kokua e hapaiia nei.

Kamailio mai ka lunahoomalu D.L. Naone no Kawainui, he kanaka puuwai aloha i na poe e hoino wale mai ana no iaia.

Ia Buki a me Nawahi ma i paa iho nei iloko o ka halepaanao, ua hele kino o Joseph U. Kawainui mawaho nei iwaena o na luna aupuni kiekie e hoao e hoomamaia ae ko laua hoopai.  Oia kekahi hana pookela loa a Kawainui i hana ai no kona manao aloha i kona mau hoa kanaka.

            O keia malalo iho ka Olelo Hoalohaloha a ka Hui Repubalika ia Mrs. Hattie Kawainui.

 

OLELO HOALOHALOHA

            Oiai, ma ka la 23 o Okatoba, M.H. 1895, ua oluolu i ka Makua Mana Loa ka lawe ana aku i ke aho hope loa o ko makou makamaka i minamina nui ia Joseph Ulumaialii Kawainui mai ko kakou alo aku, he lala a he koo ikaika no ka Hui Repubalika Hawaii, a

            Oiai, ma o kona make ano, ua hooneleia keia hui i ka lohe hou ana i kana mau ao noeau e pili ana no ko kakou pono, a ua aie nui hoi makou iaia no kana mau alakai ana kana i hapai ae i keia hui maluna o ke kulana ona e ku nei, nolaila,

            E Hooholoia, ke komo pu aku nei ua laia a pau o ka Hui Repubalika o Hawaii me ka wahine kanemake i hooneleia i ke kane ole, iloko o ke kumakena waiohia ana no Joseph Ulumaialii Kawainui i haalele mai i keia ao piha luuluu me ka inea, a e kaana pu me ia iloko o kona mau hora o ka luuluu.

            Hooholoia: E hookomoia keia Olelo Hooholo ma ka moolelo o keia Hui, a e hoounaia i kope i ka wahine kanemake a me ka ohana o ka mea i make.

            O makoa iho no, o ka Hui Repubalika Hawaii, Ma o ko lakou Komite la.

JAS. N.K. KEOLA, Lunahoomalu.

            CHAS. WILCOX,

            JOHN M. KEA.

 

Aole e Pau na Hana Kupaianaha

            O kekahi o na kanaka hana kupaianaha o keia au hou oia no o Francis Slatter.  Ua hiki ae oia ma Denver, Colorado, Amerika Huipuia i keia wa.  Mai ka hora 9 o ke kakahiaka a hiki i ka hora 4:30 o ke ahiahi, e ku ana mamua iho o ke alo o kona keea, o ka ia ko luna, a oia ko lalo, me ka olohelohe o ke poo, a he kamaa ili pipi ma ka poli o kona wawae, e ku ana iloko o ka ikiiki hahana o ka wela o ka la, aka he mea ole ia wela i kona manao.

            He elua makahiki i hala ae nei, ua hoomaopopo oia ua hiki mai ke kii iala e ulo i mea hoola.  Ku ne oia a hele ma na wao akua e hookeai ai no kanaha po a me kanaha ao, a iloko o keia wa i loaa ai iaia ka hiki e hoola aku i na poe a pau e hoea mai ana imua ona.

            Ma kona la mua i hoea ai ma Denver ma kana misions, he 700 poe i hoes mai imua ona, a i ka lua o ka la, ua hiki aku i ke tausani na poe i hiki mai, a hiki i ka piba hookeke ana o kana mau anaina.

            “E manaoio a e hoola ie oe,” oia wale no kana mau olelo.  Ua hoola ae na poe i ikemaka he lehulehu i ke ola io na poe a pau ana i hoola ai.  O kekahi kauaka lolo oopa no ekolu makahiki, i ka hopu ana mai a umii iho kona pulima, ua ku oia a hele.  Ua hookaakaa ia na makapo.  O kekahi mea i kaamai rumatika no kekahi mau makahiki loihi a me ke kookoo wale no e hele ai, i ka wa i hopu ai i know pulima, ua oolea oia a hiki ke hele me ke kookoo ole.  He nui aku ua ano mai like ole i hoolaia e ia, a ua nui ke kahana o na poe a pau i hele aku imua ona.

            O kekahi mea kupaianaha iaia, aole ona ae e lawe i na mohai e haawila aku ana iaia e na poe i hoopomaikai ia e ia.  Mamua aku nei ua hoolei ia oia iloko o ka halepaahao ma Nu Mekiko no kona hoopaakiki e hele wale knoa wawae a e olohelohe hoi kona poo.  Ua hooia ae na kahunapule a me na kauka, aole oia i pupule, aka, he haawina kai loaa iaia.  A ua oleloia, he elua mahina hou ona e noho as ma Denver e hoopomaikai ai i ko laila poe.

 

Make o H.W. Mist R.N.

            Ua hala hou aku no ua kamaaina kahiko o kakou ma keia aoao o ka make.  Ma ka Poalima iho nei, Okatoba 25, i pauaho mai ai o Capt. H.W. Mist i keia ola ana.  Ua hanauia ola ma Middlesex, Enelani, i ka 1833.  I ka 15 o kona mau makahiki, ua komo oia iloko o ke kula ao koa “Blue Coat,” a i kona mau ia opio no, ua honi oia i ka hahana o ka uwabi pauda ma ke kaua ma ka mokupuni o Crimea, Kai Waena honua.

            Iloko o kekahi mau kaua e ae o Enelani, ua ike ia kona puuwai hopo ole e hele ana imua malalo o kona hae.

            I ka 1856, ua hiki o H.W. Might i Honolulu nei maluna o ka mokukaua Beritania Havanah, a ua makahehi koma puuwai ia Miss MicKibbin kaikuahine o Kauka Makipine, he kaikamahine Hawaii.  Hoea hou oia i Honolulu nei i ka 1863, a mare ia laua ma ka Lyceum, ma Alanui Nuuanu.

            Ua lilo kepna oia no ka mokukaua Enelani Sparrowhawk no clima makahiki, 1863-68.  No kona hoopii hou ole ia ae ma kekahi kulana kiekie ae, iaia ma Vanekouva, ua kakau aku oia i na poo ma Enelani e waiho i ka oihana.  Aka, he mea kamahao, i ka wa e au aku nei o kana palapala noi hookuu, aia hoi ko au mai la ma ia moana hookahi he palapala hookohu nona no ke kulana kapena kiekie, aka, ua hala ka manawa kupono.

            I ka 1872, noi mai laua a noho paa i Honolulu nei.  Ua noho kakauolelo oia no ke Keena no ko na Aina E malalo o Keoni Kamaki, a ua noho lunahooponopono no hoi no kekahi mau nupepa haole o kakou nei.  He hoahanau kupaa oia no ka hoomana enelani, a mai ka luakini o Sana Anaru i manele ia aku ai kona kino lepo ma ka auina la Sabeti iho nei.  Na ka Haku Bihopa o Honolulu a me Rev. A. Makinikoki o ke kula o Kahehuna i malama ke anaina hoolewa.

 

Lawe Ola Weliweli

            O kekahi haole kalaiwa kaa i noho loihi me Mrs. Cornwell, makuahine o Bila Konawela o Maui, ua uiha oia i kela ola ana.  He ekolu ona wa i hoao ai e lawe i kona ola, a i ka ha no hoi, holopono.  Ua hoopaaia ola i ke kakahiaka Poalus nei Okatoba 29, no ka ona.  Iaia ma ka Halewai, ua hoopuka mau oia i kona iini e hoi i ke aupuni o Milu, no ka nui loa paha o na makika o keia honua.  Ono kona puu i ka waina, aka me he la ua io@ iaia ma ka hihio he oi io@ aku ka maikai o ka waina o ke aupuni o Milu, nolaila, hoao pinepine oia e holomahuka mai keia ao aku, ak@, nai na makaala @.

 

            Ma ka aauina @ Po@, ua hoolako oia i pu ki man@ waha @, hoopiha me ka iu @.  Komo ioie oia a hoi a noho iluna o ka moho.  L@ i ka waha o ka pu a hookomo iloko o kona waha, a i ka wa a kona wawae i hehi ai i ke kiko, ia wa no iloko o ka imo ana a ka maka, ua ko kona iini.

            Ua mahele ia ae ka hapelua o kona poo, kaawale o luna a kaawale o iaio, ieie mokaki aku ma o a maanei o ka paia o ka hale ka ioio o kona poo, a he ku i ka hoomanaonao weliweli ka hopena o kana mea i hana ai.

 

Makekakeka

            Ma na iono hope loa mai nei, aole nae i maopopo pono io@, ua manao wale ia ua auhee na koa Hova o ka Moiwahine o Madagascar (Makekakeka), a ua holopee ka Moiwahine imua o na koa Farani.  I ka mahina o Aperila aku nei, ua hoouna mai o Farani he 15,000 koa no ke kaua me na koa Hova.  Ua hoolele ia lakou iuka ma kekahi aina baabaa, e holapu ana nae ka mai five malaria, a iloko o ekolu pule he 5,000 koa Farabi i ioohia i ka mai malaria a hoihoi ia iloko o na Halemai.  Ua hoomaopopo o Generaia Duchesne ko lakou alakai i keia ailikia, a hoomaka oia e hoouna i na poe mai i Farani.  Pau aku ka hapaniu o lakou i ka make i ka wela hahana o ka la ma ke Kai Ula, a hapa uuku e kunewanewa ana kai hoea aku ma na aekai o Farani.  I ka ike ana mai o ka lahui Farani i ko laou io ponoi e hoihoi kino wailua ia aku ana, ua ulupuni lakou me ka inaina wela no ke aupuni no keia kaua waiwai ole.  Olelo mai o Peresidena Faure, aole nana i hookumu keia kaua ma Makekakeka, aka, he hooko wale ana no kana i ka mea i hoolala mua ia e kommus ma ka oihana.  Aka, aole i kanabai mai ka inaina o ka lahui ma@ o kela pane a ka Peresidena

            Oiai ka malaria e luku ana i kekahi hapa o na koa Farani, ua hoomaka koke o Generala Duchesne, he kanaka koa o 58 mau makahiki, i maa i ka aloalo poka i na ia opio, e hoala i puali e nee aku imua, a i ko lakou hiki ana ma na wahi kiekiena, ua honi i na ca ea huihui maikai, a ua pii malie ae la ka oluolu maikai o ko lakou mau kino.  O kahi a lakou i nee aku ai, he aina kula panoa wai ole, a ua nui ka pilikia o na koa.  Lawe pu lakou me ka wahie hoomoa no ka lakou mea ai.

            Iloko o eono mahina, hoea lakou ma kahi e kiei aku ai i ke Kapitais o Antananarivo, he 870 mile mai kahakai mai.  I ka hoomaopopo ana o ka Moiwahine Pananavola ua kokoke mai ka enemi ma kona ipuka, ua hoomaka oia e hoonioni i kona mau koa e kupaa no ka aina, aka he mea ole lakou imua o na keiki o Farani, he lahui i kaulana ma na moolelo kaua o ke ao nei.  Ua hoomaka ka Moiwahine e puhi i ke ahi i na koa hohe waie o kona aoao, aka, aole ia he mea e emi mai keauhee ana o na koa Hova, a no ia mea, ua hoomakaukau ka Moiwahine e mahuka no kekahi kahua hou aku, a e haawi pio mai i kona kulanakauhale i ka enemi.  Iloko no nae o keia wa a na koa Farani e nee aku nei, he mea lealea wale iho ia no ia i kekahi hapa o keia lahui naaupo.  Lilo no lakou i na lealea, haawi no na ahaaina mare, a ua oi aku ke okohia ia o na ahaaina @ mamua o ke kaua.

            Ua hoomaka o Farani i keia kaua ma Makekakeka no kona ake nui o lilo iaia ka monopoli o na hana kalepa.  Aka, he mea maopopo, aole e hiki iaia ke lawe kaokoa ae ia mana, a hehiku i ka pono o na lahui kalepa a ae, e laa na Pelekane a me @ Geremania.

            Ua olelo ia ina e huli hoi ak@ o Generala Duchesne me ka pepahi i ka lei hanohano o ka lanakila, e haliu lokahi mai ana na maka o ka lahui Farani malena ona, a e hoolei mai iuia i na hoohiwahiwa lehulehu.  E like ana paha oia me Generaia Boulanger, ka lilo i liona iwaena o ka puuwai o na kanaka.  Aka, he mea maa mau ia Farani, o na koakaulana o keia ano, he make haahaa @ ko lakou hopena.  Mamua aka nei, kaulana o Generala Doods, a peia ne hoi me Boulanger, aka, he make iapuwaie loa ko laua haawina.

            E ala mai ana no paha kekahi ninau ano nui mawaena o Farani @ a me Amerika, ma@ o ka hoopaa pio ia ana mai nei o kekahi negero Amerika o Waller kona inoa.  Aia ola ke paa pio ia nei e na Farani a ke hono nei o Amerika e huli po@ i ke kumu o kona @ me he mea ia, e @ Amerika, oiai ua hewa io no keia negero.  Ke hoao ia no@ hina.  @ ia mai oia.