Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 45, 9 November 1895 — Page 2

Page PDF (1.85 MB)

This text was transcribed by:  Annie A. Makuakane
This work is dedicated to:  Tutu Lydia Makuakane

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

            MA KE KAUOHA

 

Kuai o ka Aina Aupuni o ke Awawa o Pauoa.

 

            Ma ka Poalua, Dekemaba 3, 1895, ma ka hora 12 o ke awakea, ma ka pua ma ke alo aku nei o ka Hale o ka Oihana Hooko, e kuai ia aku ai ma ke kudala akea, he Apana Aina Aupuni i ikeia o “Ka I’a Aupuni Kahiko” ma ke awawa o Panoa, Honolulu, Oahu , a maloko o laila he 6-10 eka-oi aku a emi mai paha-ka area.

            Kumukuai maluna aku o $1060.00 kuike.

            O ke kahua nae o keia kuai, e uku aku ka mea e lilo ai keia Apana Aina i ke Kuhina Kalaiaina i ka huina o $2,500.00, no na hana hou maluna o na aina la, mawaho ae o ke kumukuai maoli o ka aina, mahope koke iho o ka lilo ana.

JAS. A. KING, Kuhina Kalaiaina, Keena Kalaiaina, Novemaba 1, 1895.  2571-3

 

KEENA PAPA OLA,}

HONOLULU, Okatoba 25, 1895.}

            Ma ka halawai a ka Papa Ola i malama ia ma keia la, ua kohoia o Mr. J.T. Waterhouse (Keoni Walakahauki) i Peresidena no ka Papa Ola ma kahi o William O. Kamika i haalele mai.

CHAS. WILCOX, 2570-2ts. Kakauolelo.

 

            O na poe no lakou na inoa malao iho, ua hookohuia lakou i keia la i mau lala no ka Papa o na Komisina o na Pa, no ka Apana o Makawao, Mokupuni o Maui:

W F Pogue, John Wagner, A Tavares Jr.

J. A. KING, Kuhina Kalaiaina. 

Keena Kalaiaina, Okatoba 28, 1895.  2570-3

 

Keena Kalaiaina

 

OIHANA KAKAU KOPE}

Honolulu, Oct 28, 1895}

            Ua hookohuia o Mr. D. McCorriston i keia la i Agena Hooiaio no na Buke Helu no ka Mokupuni o Molokai.

            THOS. G. THRUM, Luna Kakan Kope.

Aponoia:  J A KING, Kuhina Kalaiaina.  2570-3

 

Na Rula o ka Papa Ola.

 

KEENA O KA PAPA OLA}

Honolulu, Oct. 30, 1895}

            Ke hoonoa loa ia nei ke kaahele ana o na ohua a me ka hoounaia ana o na ukana ma na moku mawaena o na awa a pau o ka Pae Aina Hawaii, a o na kauoha papa mamua, ke hoopau loa ia nei.

J.T. WATERHOUSE, Peresidena.  2570-3

 

            Ua hookohuia o J. Keliikahi i keia la Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni ma Hilo, Mokupuni o Hawaii.

J. A. KING, Keena Kalaiaina, Oct. 11, 1895.  2569-3

 

KUAHAUA KOHO BALOTA.

KEENA KALAIAINA, Honolulu, Okatoba 24, 1895.}

            I kulike ai me ka Pauku 80 o ke Kumukanawai, ke hoolahaia aku nei e malamaia ana he Koho Balota Kuikawa no ka Luna Senate e pani i ka hakahaka ma kahi o Chas. Notley i waiho mai, ma ka Apana Koho Senate Ekahi, mokupuni o Hawaii mawaena o na hora 8 kakahiaka ame 5 ahiahi o ka POAKAHI, la 6 o Ianuari, 1896.

            Eia na Apana koho, na wahi e koho balota ai, amen a Luna Nana o ka la koho o ka Apana Senate Ekahi.

Hilo, Puna a me Hamakua.

Apana Koho 1.

            O kela Apana a pau o Puna, koe o Keaau a me Olaa.  Wahi Koho:  Hale Hookolokolo ma Pohoiki.

            Luna Nana:     R A Lyman, Sr.

                                    R Rycroft,

                                    David Nape,

Apana Koho 2.

            Na aina o Keaau a me Olaa, ma Puna a me kela hapa o Hilo e moe la hoi mai na palena o Puna a hiki i ke Awaawa o Honolii

            Wahi koho, Hale Hookolokolo ma Hilo.

            Na Luna Nana:            G. W. A. Hapai,

                                                E. D. Baldwin,

                                                W. Vannatta.

Apana Koho 3.

            E hoomaka ana mai ke Awaawa o Honolii a hiki i ke Awaawa o Kawainui. 

Wahi koho:  Halekula ma Papaikou.

Na Luna Nana:            Geo. Weight,

                                    John Moir,

                                    E. Thrum.

Apana Koho 4.

            E hoomaka ana mai ke awaawa o Kawainui a hiki i ke awaawa o Waikaumaulo

Wahi koho:  Halekula ma Honomu.

            Na Luna Nana:            J. K. Dillon,

                                                W. D. Schmidt,

                                                J. B. d’Olivera.

Apana Koho 5.

            Mai ke awawa o Waikaumalo a i ke awawa o Kaula.  Wahi koho:  Hale Hookolokolo ma Laupahoehoe.

            Na Luna Nana:            Wm. G. Walker,

                                                L. E. Swain,

                                                Richard Ivers

Apana Koho 6.

            Mai ke awawa o Kaula a i ke awawa o o Kalopa [Kuliu}.  Wahi koho:  Hale-kula ma Kaohe.

            Na Luna Nana:            James Renton,

A.     Ledgate,

Robert Horner.

Apana Koho 7.

            E hoomaka ana mai ke awawa o Kalopa a i ke awaawa o Malunahae.  Wahi koho:  Hale Hookolokolo ma Honokaa

            Na Luna Nana:            F. S. Clinton,

                                                Edwin Thomas,

                                                E. W. Estep.

Apana Koho 8.

            Mawaena o ke awawa o Malunahae a me ka palena o Kohala.  Wahi @ Halekula ma Kukuihaele.

            Na Luna Nana:            Wm Horu

                                                George Kock

                                                W A Yates

Kohala, Kona a me Kau.

Apana Koho 1.

            O Kohala Akau holookoa, Wahi @

Hale Hookolokolo ma Kohala.

            Na Luna Nana:            W P McDougal.

                                                J Barnet.

                                                Kahookano.

Apana Koho 2.

            O Kohala Hema apau.  Wahi @

Hale Hookolokolo ma Waimea.

            Na Luna Nana:            W. S. Vredenberg,

                                                Jas. Bright,

                                                S. M. Kekoa.

Apana Koho 3.

            E hoomaka ana mai Kohala Hema a i na palena o Holualoa ma ka Akau.  Wahi koho:  Hale Hookolokolo ma Kailua.

            Na Luna Nana.            George Clark,

                                                S. Haanio,

                                                Thomas Aiu,

Apana Koho 4.

            Ma ka palena ma ka Akau o Holualoa a hiki a komo pu me Keei, Kona Hema.  Wahi koho:  Hale Kula o Konawaena.

            Na Luna Nana:            Thos. H. Wright,

                                                H. Haili,

                                                R. Wassman.

Apana Koho 5.

            Mai ka palena Hema o Keei a hiki i na palena ma ka Akau o Kau.  Wahi koho:  Hale Hookolokolo ma Hookena.

            Na Luna Nana:            T K R Amalu,

                                                Kailihiwa,

                                                Rev G W Waiau

Apana Koho 6.

            Mai na palena mawaena o Kona Hema ame Kau a hiki loa i na palena Komhana o Punaluu.  Wahi Koho:  Hale Hooko lokolo o Waiohinu.

            Na Luna Nana:            J. H. Waipuilani,

                                                W. J. Yates,

                                                O. K. Apiki.

Apana Koho 7.

            Ke koena aku o ka Apana o Kau.  Wahi Koho.  Hale Kula ma Pahala.

            Na Luna Nana:            W. P. Fennell,

                                                Ikaaka,

                                                James Lino,

J. A. KING, Kuhina Kalaiaina 2569-3t.

 

KA

NUPEPA KUOKOA

-ME-

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

o ka Makahiki,            -           -           -           @

No Eono ahina,                       -           -           -           100

Kuike ka Rula.

 

HOOPUKAIA E KA

 

 

            O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia e mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo la.

 

 

HAWAIIAN GAZETTE CO

GEO. H. PARIS, Luna Nui.  No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

POAONO, - - - - NOVEMABA 9, 1895

 

 

            O LUNAKANAWAI Cooper i waiho mai nei i ka noho Lunakanawai Elua o ka Aha Kaapuni iloko o keia mokupuni, oia kekahi o na keonima i mahalo nui ia e na hoa o ka Papa Loio Hawaii, ame ka poe no apau i launa pili oihana a hoaloha nohoi me la.  Oiai ia e noho Lunakanawai ana, ua hoike mau mai oia i kona manao kokua i na Loio Hawaii, ma kekahi mau mea ana i ike ai, he mau mea ia e lawa ai ka makaukau ma ko lakou aoao imua o ka Aha.  He oiaio, he malihini oia mai na Aina E mai, aka, he kamaaina nae oia ma kona kulana oluolu, a kulana keonimana oiaio mawaena o ko kakou poai nei.

 

            ILOKO o na noii ana ame na hakilo ana a ka Mana Hooko o ke Aupuni, maiwaena mai o na hoa makaukau o ka Papa Loio Hawaii, e loaa ona kanaka kupono nana e hoopiha ka makalua o ka noho Lunakanawai elua, o ka Aha Kaapuni o ka Apana Hookolokolo Kaapuni Ekahi i hoohakahakaia, mamuli o ka hooneeia ana’ku o Lunakauawai Cooper no kekahi kulana hou, ua hekau aku la ia noii ana ame ia hakilo ana maluna o Mr. J. Alfred Magoon, a na haawiia aku la iaia ka hookohu Lunakanawai Elua o ka Aha Kaapuni.  O kela hoa o ka Papa Loio Hawaii i noho ae la ma keia kulana, oia kekahi o na loio holomua o kana lawelawe oinana ana mawaena o ko kakou pohai nei.  He kanaka akahai ame ka oluolu.  Ke manaoio nei no makou, aole ia e e nele ana i ka haawi ana mai i na kokua oluolu ana i na hoa o ka Papa Loio-ka oi aku nae na Loio Hawaii Opio-elike me ka hiki iaia ke hana maloko ponoi iho o na palena kupono e wawahi ole ai ia i ka laahia ame ka nene ihi-kapu o kana oihana.  Ke lena pu nei nohoi ko makou manao e kaana mau mai ana no oia i ke kaupaona kaulike maluna o na poe apau e ku aku ana imua o kona noho hookolokolo, no ka imi ana i ko lakou mau pono ma ke kanewai.

 

            Ua hekau iho maluna o keia anaina ke kaumaha ame ka lualua no ka pahola ana ae o ka lono ma ke kakahiaka Sabati nei, ua haalele mai la i keia ola ana o Kauka John W. Brodie, ma kona home noho ma Waikiki.  Mamuli o na hooia i loaa mai ia makou mai kekahi poe mai i hoomaopopo i kana lawelawe ana i kaua oihana, mawaena o kakou nei, na heluia oia ma ka Papa Helu Ekahi o na Kauka akamai i hoea ma na ae-kahakai o Hawaii nei.  He kanaka opio wale no oia o kanaha kumamalua makahiki a oi, ma kona wa i haalele mai ai i keia ola ana; aka, ua hoopihaia nae ka hapa-nui o kona mau la me na hana hiwahiwa a makamae i hiki i ka noeau o ke kanaka, elike me kona kea no, ke hoohua mai, oiai kona lawelawe ana i ka oihana lapaau mawaena o kakou nei.  He oiaio, he puukalahala oia no kekahi poe he lehulehu loa mawaena o kakou, a ke ku nei kana mau hana maikai i mau kia hoomanao aloha iloko o na puuwai oia poe.  A he mea ehaeha io maoli no ka naau, ka ike ana iho ua kaualupe aku ka Anela o ka make i na kanaka e like me keia ke ano maiwaena aku o kekahi anaina a poai o na kanaka i haawi i na paulele ana ame na hilinai ana maluna o ko lakou mau hokua, ma ke ano he mau puuhonua lakou e maha ai na la e hekau mai ai na umii ana a na popilikia.  O keia Kauka kekahi i pahola mai i kana mau kokua aloha ma ka haawi manawalea wale ana mai i na laau lapaau, ma ka wa e pahola ana ka ma’i kolera mawaena o kakou mamua aku nei.

 

            “E MAU loa aku na kukai olelo oluolu ame ke kulana hoaloha pili paa i maa mau mawaena o lakou, (ka lahui Hawaii) a me ka Lahui Amerika.”  O keia na hopunaolelo ano nui a koikoi a Peresidena Kilivalana i mania ai ma ka hopena o kana pane pili aupuni, ma ka aoao o ka lahui Amerika imua o ko Hawaii nei Kuhina noho ma Wasinetona, ma ka aoao o ka Repubalika o Hawaii, ka hale aupuni a ka lahui Hawaii e noho nei.  Ka mea i hoomaopopo pono i na kiina mele o na hopuna olelo i hoikeia ae la, e ike lea no la i ke kaona moakaka o ke kumuhana pili aupuni a Peresidena Kilivalana e waiho aku ai imua o ka Ahaolelo o na Mokuaina Huiia o Amerika, e noho mai ana me keia mua koke iho, no ka mea e pili ana i ke Aupuni, nona ka Elele Komisina ana i maholahola mai ai i na mapuna olelo i hoikeia ae la.  Aole o makou kanalua iki e olelo ae i ola-honua, mamuli o ka puana maopopo o ka “uwahi a ka moe,” e kahoahoa e mai nei imua o makou, ma o keia pane ae la a Peresidena Kilivalana imua o Hon. W. R. Kakela, ko Hawaii nei Kuhina—aole loa ka Peresidena o Amerika Huiia e hana i na keehina “E mau loa ole ai na kukaiolelo oluolu ame ke kulana hoaloha pili paa” mawaena o ka Repubalika o Hawaii nei ame ka Repubalika o Amerika Huiia; aka, ke holiolio e wale mai nei no imua o makou ka lana ana o ka manao, e hana ana o Peresidena Kilivalana i ka hana e hoomau loa ia aku ai ka nohona hoaloha pili paa mawaena o na Repubalika elua, oiai e ku ana o Hawaii maluna o kona ikaika iho a hoea loa aku i ka lilo ana o Hawaii i hoku nani hou no ka hae o Amerika Huiia, elike me ka mokuaina o Uta i ahai ai i ka hanohano, ma kona lilo ana i mokuaina iloko o ke apo lokahi o na mokuaina Huiia o Amerika.

 

KA NUPEPA MAKUA.

 

            Mawaena o ka pohai o na nupepa e hehi nei ma ka papahele o ka oihana hoolaha nupepa, ma Hawaii nei, iloko o ka olelo makuahine o ka aina, o ke KUOKOA no ka nupepa makua, E keha mau ana ke KUOKOA i keia kulana nona iho-a nona wale no.  Ua hiki hololea iaia ke puana ae.  “Eia au ke hele nei i ke kanakolu-kumamakolu o ko’u mau makahiki o ka noho makua ana no keia lahui.”

            A ma ia ano no e ku mau aku ai oia imua o keia lahui e alakai ana ia lakou ma ke alahele o ka nohona holomua, ka nohona Kuokoa oiaio a hopepe oie.  Nolaila, no ka hoomau ana i keia mau kulana alakai lahui ma ka aoao o ke KUOKOA, e hooikaika ana, me ka hialaai nui, ka mea iaia kona hookeleia ana i keia wa, e hoowaiwai mau aku i kona mau kolamu me na manao waiwai nui o kela ame keia ano, me ka hoao ika @ ana e kapeia ae na olelo pilikino a maemae ole hoi.

            E hoopuka aku ana no makou ma kela mua aku i na moolelo naauao a maemae no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu.  Oia mau ano moolelo auanei a makou e panee aku ai imua o lakou, he mau moolelo ia e lulu ana i na @ waiwai nui o ka haawina o ke aloha maemae,-ka naau  hoomanawanui iloko o na poino ame na pilikia iloko o na la o ko ke kanaka ola ana-he iini hoomakaulii malama dala i loaa ai ke kuonoono o ka noho ana-a ma ia wa pu nohoi e loaa ana no i ko makou poe helhelu-na opio ame na makua-he hoonanea ana i piha me na kiiouloa ana o ka hauoli.

            Mamuil o keia iini, e hoopuka aku ana makou i kahi mau mea pili kanawai no ka pomaikai o na @ Hawaii, e noho ana ma na wahi a ke KUOKOA e kipa aku ai Iloko o keia mau Pae Aina.  E hele pu aku ana ia me na haawina lehulehu o ka ike ame ka hoonaanao ana i ka lanui Hawaii opio.  Aole nohoi e poinaia na lono makamaka hou mai na Aina E mai, oiai o ka mahina aenei o Dekemaba oia ka mahina e akoakoa ai ka Hale Ahaolelo Nui o na Mokuaina Hulia o Amerika, a ma ia wa e ikea pono aku ai na ao opua i ka huina aouli o ka poilani o ka oihana kaiai Aupuni ma na ninau ano nui a koikoi e pili ana i ke kahua e ku nei ka Repubalika o Hawaii, oia hoi, ko Hawaii nei kau pu ana maluna o ka papahele o ka nohona Aupuni elike me ke komo ana’ku nei o ka mahele aina o Uta, i mokuaina iloko o Amerika Huiia.  Aole hoi oia wale; aka o na lono kekahi e pili ana i ka Hapa Poai o ka Honua nei ma ke Komohana aku nei o kakou, nokamea, ke upu nei na kilo Aupuni noeau o ke ao nei, me ka hialaai nui, e ikeaia ana he mau loli ano nui ma na Aupuni apau oia hapa o ka honua.

            E hoomanaoia o ka nupepa KUOKOA, no ka lehulehu ia, a e hooneeia aku ana ia maluna o ke kahua lahalaha o ka lilo ana i nupepa e ohohia ia ana e ka Lahui oiwi o ka aina, me ka nana ole ia o ka poai pili hoomana i ku ai kela ame keia kanaka Hawaii.  A ma ia kulana kaulike a ewaewa ole nohoi, e hoao no ke KUOKOA e lawe mai i na nuhou kuloko mai na mea mai apau o kela ame keia ano hoomaua mawaena o kakou nei; a pela nohoi na nuhou oia ano e loaa ana ia makou, e hoopukaia aku no.  Ma na paiao hoomana nae a pane paha e ulu ana mawaena o na aoao like ole o na alakai manaoio ana, me makou ka ae ame ka hoole ana no ka hoopukaia ana aku maloko nei o na kolamu o ke KUOKOA, elike me ka mea e aponoia ana e na manao maikai a kaulike o ka poe i kuleana ko’iko’i ma na mea e pili ana i ke KUOKOA; aka, e hoouna mai no nae na manao oia ano a na ke au o ka manawa e pane aku “i  ka puana a ka moe.”

            E hoomaopapoia hoi, o na manao hakukole pilikino a na makamaka i kahi ame kahi, aole ia mau palapala e hoolahaia aku ma na kolamu o ke Kuokoa.  Nokamea, aole i manaoia o ke Kuokoa ka auwai e hookahekaheia ai na ekaeka ame na paumaele oia ano.  O na pane naauao, hoopono a oiaio, aole no e haule ia mau mea i ka hope waa; aka, e hele mai me ka “uhiuhi laumamane ole, kahi wai o ka papala.”

            Maluna ae hoi o na mea apau, e kakoo mau ana ke.  Kuokoa, me ke kuio i ke Aupuni e ku nei i keia wa, ma na hana kaulike a hoopono a e paio ana ia me ka wiwo ole no ka hookoia o ke kahua a ka Repubalika o Hawaii e oni nei me ka hopohope ole, ke kumuhana hoi a ko Hawaii nei poe loea kalaiaina i lilo i mau pukaua no ka Repubalika o Hawaii, e hoonohoaoho pono nei i na iliilii o ka lakou mau papa konane kalai aupuni no ka makaukau e heihei me na puniu kani o ko Amerika mau kalaiaina, no keia kau Ahaoleio Nui ae o ua Repubalika kaulana loa’ia o ke ao nei.  A ma keia mahele hana no nae a ke Kuokou e panee aku ai imua o kona poe heluhelu, e miloia ana no kona mau maawe iloko o na hoakaka kuio ana me na haawina o ka maemae.

            Me keia mau hoakaka ana, ke hoea aku nei ke KUOKOA ka Makua o na Nupepa Hawaii apau, imua o kona mau tausani poe heluhelu.

 


Ko Iapana Kanikela Hou ma ka Republika o Hawaii nei.

 

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Coptic ma ka Poalua aku nei, i hoea mai ai o Mr. Shinnamura, ko Iapana Kanikela Kenerala ma ke aio pili Aupuni o Hawaii nei, a e pani iho ana keia keia keonimana i kahi o Mr. Shimizu, ka mea i paa ia kulana ma Hawaii nei no kahi wa i hala ae nei, oiai, ua kahea mai kona aupuni iaia e huli hoi aku no Iapana.

            O ke Keonimana hou i hoea mai nei no ka lawelawe ana i ka Oihana Kanikela Kenerala no ke Aupuni Imperiela o Iapana, he kanaka oia o kanaha makahiki, a he lehulehu wale oia mau makahiki o kona ola ana i hoohalaia e ia ma na hana elele pili aupuni ma ka aoao o kona aina hanau, ma na wahi he lehulehu o ka honu nei.  Ua lewelawe no oia i ka Oihana Kanikela Keneraia ma Ladana a ma Nu Ioka; a ua noho oia ma ia kulana hookahi no ma ke kulanakauhale o Mekiko, no umi malama mamua ae o ke kaua ana o Ispana ame Kina.  Ua kahea ia mai oia e kona aupuni e huli hei aku no ka aina, ciai oia ma Mekiko.  I ka hoea ana i ka aina hanau, ua hoonohoia oia ma kekahi kulana maopopo maloko o ka paalikaua papa elua, ma ke ano he loea kakaolelo no ka Alihikaua Nui oia mahele koa, ma na koehina hana a pau, iloko o na launa pili aupuni kuwaho ana.  Oiai oia e paa ana i keia kulana, ua pinapinei loa kona kaheaia ana e na poo aupuni e haawi i kana mau olelo hooholo ma kekahi mau ninau kalaiaina koikoi.  Ua lilo oia he olohe akakai a kalaiolelo na ke Kiaaina Iapana ma ka mokupuni o Foromosa.  A me keia kulana piha maamaalea, ma na hana kaiaiaina, i hoea mai ai oia i ko kakou mau kaiaulu nei.

            Ua hoea pu mai oia ia nei me kona ohana –he wahine a he keiki-me elua mau kauwa lawelawe, a ma ka Hotele Hawaii Iakou i noho ai, mahope iho o ko lakou pae ana mai.

 

Kuhina Haki no Wasinetona.

 

 

            Ma ke kakahiaka o ka Poakolu nei, i haalele mai ai ka mokuahi Coptic i na pipa uapo o Kou nei, a kamoe aku la kona alahele au moana na no ka ipuka gula o Kaleponi, a maluna aku ona i kau aku ai o Hon. F. M. Hatch, ko Hawaii nei Elele

 

 

HON. FRANCIS M. HATCH.

 

Kuhina no Amerika Huiia.  Ua koloia aku ka mokuahi Coptie e “Eleu,” a maluna o kona oneki na Kuhina King me Kupa; na keonimana Sopa, Potter, Oat, Rowela, C. A. Brown a me kekahi poe e ae, a pela pu no hoi ka “Bana Hawaii o ke Aupuni.”  Ua kamoe aku ka huakai a keia poe no ka hoohanohano ana i ka huakai na’i Aina a ke Kuhina Hawaii, e hele la i pukaua, i kilo a i kuhikuhi puuone ma ka aoao o Hawaii nei ma Wasinetona, ke kapitala ona Mokuaina Huiia o Amerika, kahi ana e noho ai a hoea aku i ka akoakoa ana mai o ka Ahaolelo Nui o ke Aupuni ona i hoouna ia aku la he Kuhina, ma ka malama ae nei o Dekemaba.

            He mea maopopo loa, iaia i hele aku la ma Kana Misiona ko’iko’i a  a ano nui, ma ka aoao o ke Aupuni Hawaii, ua lawe pu aku la oia me ia i na makaukau a pau e lawa ai kana hoonee hana ana ma Wasinetona.  E ku ana oia, me ka wiwo ole, imua o na loea kalai Aupuni o Amerika, a iloko o ka noeau ame ka noonoo kuliu, i hookahua ia maluna o ke kahua akahele ame ka pupuahulu ole, e hookahekahe aku ai oia i na kalaiolelo loea ana imua o ko Amerika Huiia mau Kahu Aupuni a me na wahaolelo lehulehu o ka lahui Amerika.  Mamuli auanei o ka oiaio ame ka noesu o kana mau hoakaka ana no ko Hawaii nei kulana e nee nei i keia wa, ame ke kahua nui i kukulu ia ai ka Republika o Hawaii, oia hoi ka hui aloha ana iloko o ka poai o ka nohona lokahi o na mokuaina huiia o Amerika, e waele ia ae ai na opala hoohihia wale he nui i hoomuu mokaki ia ma ke aio o Peresidena Kalivalana ame ka lahui Amerika, ma o ko lakou mau wahaolelo la e akoakoa mai ana ma ka Ahaolelo ma ka malama e Dekemaba ae nei.

            Nolaila, imua o na hakilo kuwaho ana a ke KUOKOA no na mea e pili ana ia Hawaii nei, e lilo ana na hana a Kuhina Haki, ma ka aoao o ke Aupuni o Hawaii, i mea noii la me ke akahele a me ka hiaai nui.  Aole paha o ke KUOKOA wale no kai ku ma keia kulana makaala a makemake nui e ikea ia na hana a ke Kuhina, aka, o ka poe kekahi a pau i ake nui i ka holomua o na hana hoolala pili aupuni kuwaho a Hawaii nei.

 

            He mau ia hooulu nui keia no ke kukulu ana i na hale pohaku, a hoomaemae hou ana hoi i kekahi mau hale o ia ano moloko nei o Honolulu. 

 

Ke Kula Kiekie.

 

MAIKAI NA HANA O KA WEHE IA ANA O KEOUA HALE.

 

He Halealii no ka Naauao no Keia Mua Aku.

 

            Ma ka hora 3 o ka auma la Poalima, Novemaba 1, i haawi ai na haumana o ke kula nui o Honolulu nei, ma Keoua Hale.  Ua hoopihala na keena kula e na haumana, na hoaloha a me na poe makaikai.  Malaila ae ka Peresidena o ka Republika o Hawaii, na hoa hauohano o ka Papa Hoonaauae, ka Rev. Makinikoki o Kahehuna, Mr. Rikeke o ke kula o Kamehameha, Mr. Atkinson, Luna Kula, a me ka lehulehu o na kumukula o Honolulu nei.

            Ua wehe mua ia na hana ma o ka haawi ana o Prof. M. M. Scott, ke kumu poo o ke kula, he mau olelo hoolana imua o na haumana a me na poe i akoakoa mai.  Ua manaolana oia e hoao ana na haumana e hooikaika e loaa ka naauao ia lakou.  Ua haioleio mai o Miss K. King i kekahi mele a O. W. Holmes.

            Na Miss Girvin i waiho mai he ma olelo hoolana ma ka acao o na haumana.  Ua hoohalike ae oia i ke kahua e ku nei ko lakou halekula me ke kihapai nani o Edena ka lulu, a ia lakou e haalele iho ai i ko lakou home hoonaauao e lawe aku no lakou home hoonaauao e lawe aku no lakou i na hoonaauao o ko lakou mau la opio e uhaiaholo ana i ka imi naauao.  Ua ao aku oia i kona mau hoa kula e malama pono i ko lakou kihapai, e mau kona nani e like me ia i loaa mua aku ai ia lakou.  Manaolana ola e hooikaika lokahi ana na haumana e kokua i na kumu e hooholomua i ke kula, a pela pu no hoi me na haumana opio o keia mua aku.

            Mahope o ka pau ana o ka Miss Giway kamailio ana, ua haiolelo mai o Prof. W. D. Alekanekero Peresidena o ka Papa Hoonaauao.  Ua hoike mai oi a i ka hauoli o ka Papa Hoonaauao i ka loaa ana o keia hale kula nani no ke kumukuai haahaa loa ma o ka ae ana o na kahu waiwai o ka waiwai o Pauahi e hoolilo mai no ka hapalua o kona waiwai io olai e hooliloia ana no na hana hoonaaua.  (He $32,000 wale no a ka Ahaolelo Kuikawa iho i hookaawale ai no keia hana).

            Iloko no o na mahina mua o keia kula, ua hoomahele e ia no na haumana ma na ike kupono no na kula kiekie.  Malia paha e nui ana no na walaau kue no keia kula no ka hookelakela ma ka nani, aka, e hoomanao oukou, ua hoike piha ko Helene poe i ko lakou ike kukulu hale maluna o ka “Parthenon”, he hale nani i kukuluia a i hoolaa ia no ke’liiwahine o ka naauao.

            He mea oiaio no paha, e kahiko wale no ke kanaka a paihi, aole ia he mea nona e lilo ai i lede a i ole i keonimana.  O kekahi o na kanaka naauao loa o ke ao nei, ua hoonaauaoia lakou maloko o na hale pepepe.  E like me ka waiwai ole o ke kanaka ke nele i ka uhane, pela na hale kula ke nele na haumana i ke ake nui e loaa ka naauao.

            E like me ka Emekona (aole o Kauka Emekona) i olelo ai, “E hauhoa i kou kaa i ka hoku,” a e haalele mahoe nei i na hana lapuwale ame na manao haakei, a e o kupinai mai auanei nei mau paia i na inoa o na kane ame na wahine i hemo aku mai keia kula aku.

 

Ka Hui Pua o ka Halemai.

 

            He halawai uluwehiwehi ka ka Hui Misiona o na Pua i malama ae ai maloko o ka Hale o ka Ahahui Opiopio (Y.M. C.A.) ma ka auina la Poalua nei.  O ka manao nui o keia halawai, no ke kuka ana ia no ka hapai ana i hana e loaa ai ona dala, no ka hoonoho ana i keena manawalea no ka poe pilikia maloko o ka Halemai Moiwahine.  Ua hooholoia, e malamaia ona anaina hoikeike o na kii holele-aka ma ke ahiahi o ka la 26 ae nei, ma ka home noho o Mrs. F. M. Swanzy, hora 7:30 P.M.  E komo pu ana ma ia luana ana na papa aina o na hau karima a me na mea ono.  E hoohehelo pu ae ana na hooluu like ole o na pua o kela a me keia ano.

 

Ka Hale Haawi Laau o ke Aupuni ma Honolulu nei.

 

            Ma ka hoike i loaa mai ia makou mai a Mr. J. Paakaula mai o ka Hale Haawi Laau o ke Aupuni ma Honolulu nei, ua ikeia na mahele lahui i hoea ae ma ia wahi no na lapaau manawalea ana a Kauka Howard, ma ka aoao o ke Aupuni, iloko o ka hebedoma e pau ana i ka la 2 o Novemba, Na Hawaii maoli 67; na Pukiki he 30; na haole e ae, @; na Iapana he 2, Pake 1.  Huina apau 109.

            O na Hawaii maoli ka oi ma keia hoike no ka mikaala ana e loaa na lapaau manawalea ana.  Ke paipai @ makou i ka @ oiwi o ka aina maloko o ka Apana o Honolulu e noho me ka makaukau mau no ke kii ana i na kokua lapaau manawalea ana maloko o keia hale, a e loaa no na lawelawe naauao ana a ka mea i hoonaauao pono ia no ia hana, elike me ke Kauka e noho nei malaila.

 

Aole ka he Kanaka Amerika.

 

            Ua kamaaina loa ia mawaena o ko Honolulu nei poe, ma Waianae a ma kahi mau wahi e ae o keia mau mokupuni, kekahi keonimana nona ka inoa o Kapena Rose (Capt. John Rose).  Oia nei kekahi i miala ae me kana koi poho i ke Aupuni Hawaii no kona mau mawaewa o 1893, a ua hala loa aku kana koi ana imua o ke Aupuni o Amerika, ma ke ano e lilo ia aupuni i iwi kaumoo nona, ma ka poluku ana mai i ke Aupuni Hawaii.  Aka, ua laulaha ae nei ka lono i keia mau la koke iho nei, mawaena o ko kakou poai nei, ua hoopuka ae ke Kuhina Olney o Amerika Huila i kona manao no ko Kapena Roke kulana kanaka Amerika, a oia kela:

            “He oiaio, he kupa Amerika io no o Kapena Roke, ma ke ano aole oia i haalele i kona kuleana kupa Amerika ma ka hoohiki ana malalo o kekahi aupuni okea aku; aka, mamu li o kona noho kaawale ana aku mawaho o Amerika, a lawelawe oihana hoi mawaho aku o na p u a o ka mana o ke aupuni i noho kupa ai oia, he hoike maopopo ia, aole o Kapena Rose i makemake e hoolilo ia Amerika Huiia i wahi noho nona.

 

Ka Oihana Papa Ola.

 

            Ma ka auina la Poakolu nei, ua halawai na hoa keia Papa, a eia kekahi mau mea i hooholoia:

            Ua haawiia he $2,500 mailoko mai o ka haawina dala i hookaawaleia ai no na lilo mai kolera, no ka uku ana i na lilo o ka pauma wai aupuni ma ke alo iho o Puowaina.

            Ua noa na kai lawaia o Kukuluaeo a me Kalihi.

            Ua waiho ae kekahi Pake nona ka inoa o Wong Chon, imua o ka Papa, he koi poho o $54.60, no kona kaiehu ia ana aku mai kahi ana i noho ai ma Kaliu ae nei.

            Ua aponoia ka palapala haalele a Kauka Russell mai Waianae mai.  A ua haawi ka Papa iala i na mahalo ana.

            Ua heluhelu ia ae ka palapala a ke Kahuna Katolika Conaradi, o ninau ana i ka Papa i na kumu o ko ka Papa Kauoha ana iaia e haalele i ke kahua mai lepera o Molokai.  Nonoi pu mai oia i ka Papa, he pono ke noonoo kuhohouia ka pilikia a pilikia ole paha o kona hooneeia ana mai Kalawao aku, ma ke ano he kanaka ia i pili me ka mai lepera.

            Hooleia ke noi a kekahi Kauka Pake i laikini lapaau.  Hoike ae o Wood, aole i loaa iaia (Kauka Pake) ka makaukau no ka hana ana i noi mai ai.

 

Oehuehu na Keiki o lapana.

 

            Ua waiho aku nei na Iapana i hopuhopuia ai ma ka po Poakahi aku nei i ka lakou mau kuhalahala, malalo o ke alakai ana a kekahi komite o ko lakou lahui ponoi iho, imua o ke Kanikela Kenerala Shimizu.  He ewalu keia poe i hoea aku imua o ko lakou luna aupuni maanei, a ua ninaninauia kela ame kela o lakou no ka mea e pili ana i ka haunaele o ka po Poakahi nei, a a ua pane lakou apau, aohe a lakou mau hana hewa i hana ai, a ua lele wale aku na maka’i maluna o lakou a pepehi aku la ia lakou me ka @.  He lehulehu loa o kela poe i hele na helehena a “mo’a unounoo Puna i ke ahi a ke akua wahine.”

            Ua lohe wale ia e lilo ana keia paulua ia ana o na keiki o ka aina pua Laniuma, ina e kakoo pono ia ka lakou mau kuhalahala ana e na olelo hoike oiaio, alaila, e ulu mai ana paha na koi pili aupuni a Iapana i ko Hawaii nei mau kiai aupuni, e lawelawe ia na hana e mananalo ai ka nini o na Iapana.

            Manao nae kekahi luna Aupuni Iapana, he hana wale no keia i kupono na kela poe e koi ai no ko lakou mau poino imua o na Aha Hookolkolo o keia Aupuni.

 

            MA ka Poakahi nei i wehela ai ke Kau Kiure o ka Aha Kaapuni o ka mokupuni o Oahu nei.  O Luna kanawai Magoon ke “kahu” o ka Aha.  O ka nui o na hihia ma ka papa konane i paneoia ae imua ona, he 87.  He 10 hihia karaima me 3 hihia kivila imua o ke kiure Hawaii; 13 hihia kivila imua o ke kiure Hui; 22 hihia karaima imua o ke kiure Haole; he 19 hihia kivila Haole; 12 hihia kivila i kapaeia ke kiure, a he 8 hoopii oki mare.