Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 51, 21 December 1895 — Page 2
| This text was transcribed by: | Debbie Tom |
| This work is dedicated to: | Gilman Hu |
MA KE KAUOHA
I kulike ai me naeololo o ka Pauku 1 o ka Mokuna XXXV o na Kanawai o 1888, ua hoololi ae au i ke ku ana o ka Pa Aupuni me Hookena, mai ka aina mai i ike ia o Kealia 2 a i ka aina i ia ike o Kealia 1, maloko o ka Apana o Kona Hema, Mokupuni o Hawaii.
J. A. KING,
Kuhina Kalaaina
Keenna Kalaiaina, Dek. 18, 1895
2577-3t
I keia la ua hookohnia o Mr. K. Buchbolz i hoa no ka Papa Alanui na ka Apa na Auhau o Kona Hema, Mokupuni o Hawaii.
Eia n a hoa o ka Papa i keia wa:
A J Wilson, Lunahoomalu.
S Lazaro ame
K Buchholtz,
J. A. KING
Kuhina alaiaina
Keena Kaiaiaina, Dek. 16, 1895
2577-3t
Keena O Ka Papa Ola
Honolulu, Dekemaba, 18, 1895
Ma kekahi halawai ana a ka Papa Ola,
i keia la, ua kohoia o Wm O Smith Esq.
i Peresidena o ka Papa Ola, ma kahi o
Mr. J.T. Waterhouse i waiho mai.
CHARLES WILCOX
Kakanolelo o ka Papa Ola.
2577-3t
Kuai o ka Apana Aina Aupuni
ma Alanui Betela, Hono-
lulu, Oahu.
Ma ka Poakahi, Ianuari 20, 1896, ma ka hora 12 o ke awakea, ma ke alo iho o ka Halel o ka Oihana Hooko e kuai kudala ia aku ai he wahi apana aina aupuni ma alanui Betela Honolulu, Oahu, nona ka nui o ka ili (area) he 1,200 kapuai kuea, oi iki aku paha a emi ma paha.
Kumukuai oi maluna o 8800
Kuike ke dala
Ma ka la 27 o Ianuari, 1896, e haawiia aku ai ke komo ana ma ka aina.
J A KING,
Kuhina Kalaiaika
Keena Kalaiaina, Dekemaba 16, 1895
2577-3t
Hoolaha Wai
I kulike ai me ka Pauka 1 o ku Mokuna XXVI o na Kanawai o 1896.
O ka poe a pau he mau pono wai ko lakou a e uku ana paha no ka wai, ke hoolahaia aku nei, ma keia, o na uku wai no ka manawa e pau ana ma Iune 30, 1896, e hookaaia no ma ke akeena o ka Oihana Wai o Honolulu, ma ka la 1 o Ianuari, 1896.
O na uku wai e hookaa ole ai anan mahope iho o ka hala ana o na la he 15 mahope iho o ka la 1 o Ianuari, e auhau pakeneta ia no, he 10 keneta ke kaulele.
ANDREW BROWN,
Luna Nui o ka Oihana Wai.
Honoluiu, H. I. Deke. 16, 1895
2577-3t
I keia la i hookohuia ai o Mr. A. J. Wilson, i Luuahoomalu no ka Papa Alanui no ki Apana Ohi Auhau o Kona-he-ma, Mokupuni o Hawaii,ma kahi o A. Gramberg i waiho mai.
Eika ka Papa i keia wa:
A. J. Wilson, Luuahoomalu,
S. Lazarro.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dek, 5, 1898.
2576-3
O kaPoakolu, Dekemaba 25, 1895, oia ka LaKarisimaka, ao ka Poakolu, Iauuari 1, 1896, oia ka La Makahiki Hou, e malamaia no he mau La Kulaia Aupuni, a e paniia na Hale Oihana Aupuni apau o ka Repubalika nei, ma ia mau la.
J. A. KING,
Kuhina Kalainaina
Keena Kalaiaina, Dek. 9, 1895
2576-3
Ua hookohuia i keia la o Mr. Henry K. Meemano i AgenaHaawi Palapala Ae Mare no ka Apana o Ewa,Mokupuni o Oahu.
JAS. A. KING
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaaiaina, Dekemaba 4, 1895.
2575-3
I keia la i hookohuia aku ai o Mr. J. L. W. Zumwalt i lala no ka Papa Nana Holohoiona no ke Awa Kumokuo Kahului, Mokupuni o Maui.
Eia na hoa o ka Papa i keia wa:
S.F. Chillingworth,
Luna Nana Hooko,
J. L. W. Zumwalt.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dekemaba 3, 1895.
2575-3
Kuai o na Aina Aupuni ame
na Hoolimalima.
Ma ka POAONO, Ianuari, 4, 1896, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hale Hookolokolo, Honolulu, e kuaikudala ia aku ai keia mau Aina Aupuni a me na Hoolimalima:
Apana Aina ma Waiahole, Koolaupoko, Oahu, maloko o laila, he 1 15-1-00 eka, he 6-10 o ka eka ma ua aina la, he aina raiki Kumukaai keu maluna o $120.
Apana Aina ma Waiahole, Koolaupoko Oahu, maloko o laila, he 6 7-10 eka, 2 eka o ua ama la he aina raiki Kumukuai keu maluna o $400.
He pono alanui, 30 kapuai ke akea o ka Apana Kula o keia aina i hookaawaleia no na pono alanui.
Ma ia manawa a ma ia wahi hookahi no hoi o kuai ia aku ai.
Apana Helu 3, ma ka Apana o Kaupo Maui, maloko o laila he 75 1-10 eka. Kumukuai keu maluna o $225.30.
Apana Helu 4,ma ka Apana o Kaupo, Maui, maloko o laila he 52 25-100 eka. Kumukuai keu maluna o $166.75.
Apana Helu 5, ma ka Apana o Kaupo Maui, maloko o laila he 58 2-100 eka. Kumukuai kea malana o $174.05.
Apana Helu 6, ma ka Apana o Kaupo, Maui, maloko o laila, he 54 92-100 eka. Kumukuai kea malana o $164.75.
NA KUMU AELIKE.
He kuike ke dala ma keia kuai ana, a i ole ia ka makemake ka mea i lilo aku ai ka aina, alaia, o ka akahi hapaha o ke kumukuai ma ke kuike a oke koena ma na hookaa huina like ana iloko o hookahi, elua a ekola makahiki, me ka ukupanee e hookaa ia ana i kela a me keia hapulua, makahiki, ma ka 5 pa-keneta no ka makahiki.
E hoomaka ka mea i lilo aku ai ka aina i ka mahiai io maoli ana ame ka hana ana i mau hoomaemae maluna o ka aina, iloko o ka makahiki mua a e hoomau aku hoi ia mahiai ana iloko o na makahiki elua ma ia hope aku.
Ma ka hope o ke kolu o ka makaahiki, ina ua pau i ka mahiia ka 10 hape haneri o ka aina a paa hoi i ka pa ia a hookoia na kumu a pau i hoakakaia, e loaa aku no i ka mea i lilo ai ka aina he Palapala Sila ma ke Kuleana Alodio.
O ka hiki ole ana ke hooko i na kumu i hoakakaia ae la maluna, he mea ia e hoonelia ai ke kuleana ma ka aina.
Ina hoi e hai ana keia aelike, a kuai ia ka aina e ke Aupuni, a ma ia kuai ana, na loaa mai la he hookaa mua ana e like no me ke kumukuai mua, e loaa auanei i ka mea i lilo mua ai ka aina, mailoko mai o keia huina hou, na huina dala ana i hookaa ai i ke Aupuni, ma ka helu o kana kuai ana, me ka ukupanee ole a he mahele pro rata (ma ka averika) iloko o ia huina i hookaa e ia mai, elike me ka nui o na hiuna ana i hookaa e ia mai, e like me ka nui o na huina ana i hookaa mai ai. A ina hoi ma ia kuai ana na loaa mai he kumukuai emi malalo iho o ke kumukuai mua, o ka huina o kana mau hookaa ana i hoihoi ia aku iaia e kakiia no ma ka huina pro rata (ma ka averika) o ia emi an, e like hoi me ka huina o kana mau hookaa ana.
E kakauinoaia e kela ame keia mea kuai he Aelike, me ke Aupuni, e komo ana keia mau kumu a pau, a o ka hoolilo ia ana aku o ua aelike la ia hai, he mea ia e hai ai keia aelike.
E hookaa mai ana ka mea i lilo aku ai ka aina i ka huina dala hookaa mua o ke kumukuai mahope koke iho o ke kuai ana.
NA HOOLIMALIMA.
Ma ia manawa ama ia wahi hookahi no hoi e kuaiia aku ai.
Ka hoolimalima o ka loka i'a o Pouhala, Ewa, maloko o laila he aneane 23 eka.
Manawa-Hoolimalima no 15 makahiki.
Kumukuai oi, maluna aku o $100 no ka makahiki, e hookaa mua ia ana i kela a me keia hapalua makahiki.
Ka Hoolimalima o ka loko i'a ma Ualapue, Molokai, maloko a laila, he aneane 22 eka.
Manawa-Hoolimalima no 15 makahiki.
Kumukuai oi, maluna o $50 no ka makahiki, e hookaa mua ia ana i kela a me keia hapalua makahiki.
E ike ia no na Palaapala Aina e hoike ana i keia mau aina ae la no ke kuai ame ka hoolimlima, ma ke Keena Aina Aupuni, Hale Hookolokolo, kahi e loaa ai na hoakaka hou aku.
J. F. BROWN,
Agena o na Aina Aupuni.
2576-tf
OLELO HOOLAHA
Ma ka mana i haawiia in Komisina o na Aina Aupuni malalo o ke "kanawai Aina, 1895," ua hookohuia keia poe Kanaka i poe Hope Agena no na Aina Akupuni, o ua mau hookohu la e hoomaka ana ia mai Novemaba 1, 1895 mai.
Mr. Charles Williams, no ka Apana Aina Aupuni Elua, Hawaii.
Mr. J. Karlemakule, no ka Apana Aina Aupuni Ekolu, Hawaii.
J F. BROWN,
Agena no na Aina Aupuni,
Keena o na Aina Aupuni, Honolulu, Dekemaba 4, 1895
2576-4t
Kuai o na Aina Aupuni ma
ka Apana o Puna, Hawaii.
Ma ka Poaono, Ianuari 11, 1896, ma ka hora 12 o ke awakea, ma ke alo iho o ka Hale Hookolokolo, e kuai kudala akea ia aku ai he elima (5) mau Apana Aina ma Keekee a me Kamaile, Puna, Hawaii.
Helu, Eka. Lilo Kumukua
Ana. Oi.
1 50 $27.50 $150
2 150 82.50 450
3 150 82.50 450
4 150 82.50 450
5 50 27.50 150
Aole ae ia kahi kanaka e kuai a oi aku mamua o hookahi apana aina.
He kuike ke dala ke kuai ana, a i ole, e like me ka makemake o ka mea kuai, hookahi hapaha o ke kumukuai he kuike, a o ke koena, ma na hookaa huina like ana iloko o hookahi. elua me ekolu makahiki, me ka ukupanee e hookaa mua ia ana i kela a me keia hapalua makahiki ma ka uku o ehiku pa-keneta no ka makahiki.
E hoomaka kela a me keia me a i lilo ai ka aina, i ka mahi ana ame ka hoomaemae ana i kona apana, iloko o ka makahiki mua. a e hoomau aku ia mahi ana iloko o na makahiki hope aku elua.
Ma ka hope o ke kolu o ka makahiki ina e hookoia ua kumu aelike a pau e ka mea kuai, e loaa no iaia ka Palapala Sila Kuleana Alodio.
O ka hiki ole ana ke hooko i na kumuaelike i hoike ia ae la, he mea ia e nele ai i ke kuleana iloko o ka aina.
Ina noi e ha'i ana keia aelike, a kuai ia ka aina e ke Aupuni, a ma ia kuai ana ua loaa mai la he hookaa mua ana e like no me ke kumukuai mua, e loaa auanei i ka mea i lilo mua ai ka aina, mailoko mai o keia huina hou, na huina dala ana i hookaa ai i ke Aupuni, ma ka helu o kana kuai ana, me ka ukupanee ole, a he mahele pro rata (ma ka averika) iloko o ia huina i hookaa e ia mai elike me ka nui o na huina ana i hooaa mai ai. Aina hoi ma ia kuai ana, ua hoaa mai he kumukuai mua, o ka huina o kana mau hookaa ana i hoihoi ia aku iaia e kakiia no ma ka huina pro rata (ma ka averika) o ia emi ana, elike hoi me ka huina o kane mau hookaa ana.
E kakauinoaia e kela a me keia mea kuai he Aelike me ke Aupuni, e komo ana keia mau kumu a pau, a o ka hooliloia ana aku o ua mau aelike ia ia hoi, ho mea ia ae hoi ai keia aelike.
E paa ana ke Aupuni i ke kuleana makekahi apana he 60 kapuai ke ekou ma ma keia mau apana ina e lawe ia ana ia no ka hookaaa hou ana ae i ke Alanui Aupuni maloko o Puna, o ua wahi la, e lawe ia ana no ia me ke kumukuai ole, ina mailoko mai o ka aina i mahi ole ia.
E ike ia no ka Palapala Aina mailoko o ke Keena on Aina Aupuni, Honolulu, a i ole, ma ke Keena o E. D. Baldwin, Hilo, Hawaii, malaila e loaa ai na olelo hoakaka.
J. F. BROWN,
Agena o na Aina Aupuni.
2576-3t
HOOLAHA HUI.
Maka Hana no ka Hoopau ana i ka Hui Hoolako Pahana a na Poe Mahiai, he Ahahui Hawaii i Hoohuila.
Oiai, ua waiho ma nei ka Hui Hoolako Paahana a na Poe Mahiai, he hui i hoohuiia malalo o na Kanawai o ko Hawaii Pae Aina, i kulike ai me ke Kanawai ma ia mau mea , iloko o ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina, he noi no ka hoopau ana i ua hui la, me kekahi palapala hoike i hoopili pu ia aku me ia, elike me ke kauoha a ke Kanawai.
Nolaila, ma keia ke haawiia aku nei ka lohe i na kauaka a pau i loaa na kuleana ma kekahi ano iloko o ua Hui la, e waiho ia mai na kue ana no ka ae ia ana aku o ua noi la, ma ke Keena o ka mea nona ka ino malalo iho nei, ma ka Poalua a mamua ae paha o ia la, oia ka la 18 o Feberuari, 1895, a o kela a me keia mea makemake e loheia kona manao no keia hana, e hele kino mai ma ke Keena o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, maloko o ka Hale Oihana Hooko, ma Honolulu ma ka hora 10 a.m (kakahiaka) o ua la la, e hoike mai i ke kumu e ae ole ia ai ke noi.
J.A. KING,
Kuihina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dekemaba 18, 1895.
2576-10
Na Rula Hooponopono a ka
Papa Ola.
Pauka 1. Ua papa loa ia ka lawaia ana i ka i'a unahi, na opihi, pupu a me na mea a pau o ke kai, a o ka wai paha mai kekahi wahi mai, kuono a mana wai paha o ke awa o Honolulu, a mai kekahi kahawai mai e komo aku ana iloko o ua awa la i oleloia ae nei, a maloko hoi o hookahi haneri kapuai e holo ana iuka o ka aina, mai kela a me keia wahi mai o uka o ka aina nei i hele mai ai ke kai a haaleale, a maloko hoi o ka laina e holo ana mai ka lae ae o Iwilei, e kokoke la i ka Hale Pe pehi Puaa a hoea i ke keena oihana ma kahi hoomalu, alaila, holo i ka boe pahu hao (can bouy], a mai ka boe pahu hao mai a hoea ae i ka palekai pohaku komohana, o ka pa pohaku puna e hoopuni ana i kahi hoopihaia in ma Kakaako,.
Pauku 2 O ka maauauwa ana i ka i'a a me na mea apau noloko mai o ke kai maloko o ka apana o Honolulu, ua papai, koe wale no ma ka Hale Makeke Hon, a mana wahi e ae i ae ia a ma ia mau wahi e waihoia ai na i'a unahi [scale fish] ame na mea a pua mailoko mri o ka wai, e kuaiia aku ai, malalo o ka nanaia ana e na Luna Nana i kohoia e ka Papa Ola.
Pauku 3 He mana ko ua poe Luna na na la e hopu, e hoahewa, a e kiola [destroy] i kekahi i'a a mea paha mailoko mai o ke kai i waihoia ae no ke kuai, a i lawe ia mai paha i ka Makeke, ka mea hoi a lakou i manaoio ai, ua lawe ia mai ia mailoko mai o na wahi i papaia e keia mau rula, a i ole, ua ike ia aole i kupono no ka ai ana.
Pauku 3 Ma keia, ua hoopauia na Rula ka Papa Ola e pili ana i ka lawe ana ame ke kuai o ka i'a, hoolahaia ma ka la 12 o Novemaba, 1895.
Ma ke kauoha o ka Papa Ola.
J. T. WATERHOUSE, Peresidena.
Dekemaba 12, 1895
2576-3
Hooiaha Keena Kalaiaina.
O ka poe apau he mau koi ka lakou i keia Keena, a o kona mau Buro paha, ke kauohaia aku nei e waiho mai ia mau koi, ma o ia mau keena la, mamua ae o ka Poaha, Ianuari , 1895, oiai e pani ia ana puka o keia Keena, no ka makahiki e pau ana i Dekemaba 31, 895, ma ia la.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina, Dekemaba 12, 1895.
2576-3t
OIHANA WAIWAI.
Malalo o ka Pauku 35, Mahele 1 o ke Kumukanawai, ua kanohaia kela ame keia hoa o Aha Kuhina e waiho-mai i hoike no na hana o loko o kona Keena iho, iloko o ka makahiki e pau ana ma Dekemaba 31.
Ke kauoha aku nei ke Kuhina Waiwai i ka poe a pan he mau koi ka lakou i ke Aupuni ma na mea pili dala, e waiho mai i keia Keena, ma o na Keena Oihana la komo ai ia mau koi, aole mahope aku o ka hora 12 o ka Poalua, Ianuari 14, 1896 oiai, mahope aku o ia la, e peni ia no na buke a keia Keena.
O na poe a pau he mau dala ka lakou o paa nei ma ko lakou man lima, no ke Aupuni, ke kanohaia aku nei e hookaa koke mai me ka uleu, i ole ai e ulolohi ka manawa hookaulike i na Buke Hoike Waiwai, no ka makahiki e pau ana ma Dekemaba 31, 1895.
S. M. DAMON,
Kuhina Waiwai,
Keena Waiwai, Honolulu, Dek 9, 1895.
2576-4t
Kuai o na Hoolimalima o na
Apana Aina Aupuni
a Aina Hou, Honolulu Oahu.
Ma ka Poaha, Ianuari 9, 1896, ma ka hora 12 awakea, ma ka puka ma ke alo o ka Hale Oihana Hooko, e kuai kudala akelike aku ai na hoolimalima o keia mau apana aina aupuni, ma Aina Hou, Honolulu, Oahu.
Apana Helu 62 me 63, kumukuai oi, $730 no ka makahiki.
Apana Helu 64, Kumukuai oi, $360 no ka makahiki.
Apana Helu 65, Kumukuai oi, $360 no ka makahiki.
Apana Helu 54, Kumukuai oi, $360 no ka makahiki.
Apana Helu 55, Kumukuai oi, $360 no ka makahiki.
Manawa: He 10 makahiki hoolimalima. Hookaa mua ia ka uku hoolimalima i kel a me keia hapalua makahiki.
E loaa no na Palapala Aina o na Apana Aina ame na olelo hoakaka a pau ke nonoi ae ma ke Keena Kalaiaina, Keena Aina.
J. A. KING
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dek. 6, 1895
2573-3.
NUPEPA KUOKOA
Ko Hawaii Paeaina i Huiia
O Ka Makahiki $2 00
No Eono ahina 1.00
Kuike ha Rula.
PUKA 1 2 3 4 5 6
ANA Pule Pule Pule Pule Pule Pule
iniha $1.50 $2.00 $2.50 $3.00 $3.50 $4.00
2 Iniha 2.00 2.75 3.50 4.00 4.00 5.00
3 Iniha 2.50 3.50 4.50 5.00 5.50 6.00
4 Iniha 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.50
5 Iniha 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00 9.00
Iniha 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 10.00
O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ia.
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO
GEO H. PARIS, Luna Nui.
No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.
Poaono Dekemaba 21, 1895
E HELUHELU I KEIA.
Ke kokoke loa mai nei e pau keia makahiki a hehi aku kakou i ka makahiki e hoea mai ana, nolaila, o ka poe makemake i ka Nupepa Kuokoa no keia makahiki ae, e pono e hawai mai i na kauoha i keia wa, e hoouna pololei mai i na kauoha oia ano i ka Luna Nui o ka pepa, oia o MR. GEORGE H. PARIS, i hiki ai ke hoomakaukau ia ka Papa Inoa o ka poe lawe i keia wa no keia makahiki ae. E hoouna mai i na kauoha pepa me ka uku pu mai o ka pepa no ka eono (6) mahina paha, a hookkahi (1) makahiki paha.
O na leta kauoha nupepa, e kakau pololei mai ia ia MR. GEORGE H. PARIS, aole i kahi mea e ae. Pela no me na hoouna dala ana mai.
O na palapala hoi e hoounaia mai ana no ka hookomoia ana maloko o ka Nupepa Kuokoa, e pono e kakau mawaho o ka wa-ha i ka ino "Nupepa Kuokoa," a ma ka aoao hema o ka wa-hi leta, e kakau iho i keia huaolelo me ka maopopo, Communication. O ke kumu o keia, i ole ai e huikau na palapala no na manao i makemakeia e komo ma ka nupepa me na palapala kauoha nupepa a pili uku nupepa paha.
Ma ka helu mua o keia makahiki ae e hoikeia aku ai ka Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa nei; aka, aole nae ia he mea e hoololiia ae ai na kuhikuhi i hoikeia ae la maluna nei.
Ke Kulana Oni Paa o ka Repubalika o Hawaii.
Mamuli o ka hoomaopopo ana i ke kulana e ku nei ka Repubalika o Hawaii i keia mau la, ma kona mau iauna kuwaho ana me na Aupuni e ae o ka honua nei, a pela pu hoi me kona kulana kuloko eia oia ma ke kuiana oni paa, e hiki ole ai ka mana lima kahi o Peresidena Kalivalena ke hoohiolo, a e hiki pu ole ole ai hoi i na hana hooulu ikaika mawaena ponoi ae o kakou ke lanakiia. Ke ku nei ke Aupuni me ka makaukau pono i na haawina o ka o ka makaaia, no na hana houpuupu hoohalua-kuwaho a kuloko - e aea ae ana ko lakou mau po hookalakupua. O kela ame keia mau kanaka-keokeo, ulaula, eleele a melemele paha-e hoao ana e hooulu ae i na ohumu ino ana e kipi i ke Aupuni, e loaa e ana ka lohe i ke kikowaena o ko ke Aupuni mana hoomalu, no ua mau ohumu ia, a oia no ka wa "e ou ia ai ka maka o ka wauke oi opiopio." E@a ke Aupuni ke lawe nei i ka hana a Kamehameha I., ma ke kiu ana ma o a maanei o ka aina, no ka ea ame ka hookaiakupua e aia ae ana no ka hoohiolo i ke Aupuni, wawahi hoi i ka maluhia o ka nohona oluoiu a palekana o ke kanaka Hawaii maluna o kona aina ponoi iho, ame ko na lahui e ae. "Aohe kipi e lanakila," oia ka makia e paa nei ma ka palieumauma o ka mana kiai a hoomalu o ke Aupuni. O keia kulana makaala o ke Aupuni, oia no ka mea e hoomau aku ana i ka Pono a Kamehameha I., i haawi mai ai no kona lahui, oia hoi, "E hele ka elemakule, ka luahine ame ke keiki a moe i ke aia." O keia no hoi ka Pono ana i kaena a i keha ai me ka haaheo nui, "E na'i wale no oukou i ka Pono a'u i imi ai, aole e pau." He oiaio, he Pono keia i makia ia a paa ma na Kumukanawai o kela ama keia Aupuni i pohaia e ka malamalama o ka Oihana Karistiano.
Ua kulike loa ka manao o ke Kuokoa me ko ka nupepa Pacific Commericial Advertiser o ka Poakahi nei, Dek. 16, iaia i olelo ae ai: "Ua kuene iho la ke Aupuni i nei wa no ka noho paa ana a hiki i ke ko ana o ka hopena i makemakeia ai ia no hana ana'ku, a na'i aku hoi ia i ko kakou palekana pili Aupuni ma o ka hoohui ana ia kakou me na Mokuaina Huiia o Amerika. E hoea io mai ana no keia hopena maluna o Hawaii nei me ka moakaka loa, elike no me ke kaa ana o ka poepoe honua, ma kona alahele e poai puni ana i ka la."
O ke alahele hookahi wale no keia a ke Aupuni e nee aku nei imua, a ke motio nei oia iloko o na ale kupikipikio a na onou makani pa puhili ame na kuaua koikoi o na hoao ana e hooholo-a-ia iaia iloko o ka opu lipolipo hohonu o ka moana, aka, ua like ia me ka halelana a Noa i kapili ai, e alo ana i ka ehuehu a ka ino, a kau me ka palekana ma ke kuahiwi o Ararata, pela auanei ka nee ana o ke Aupuni Hawaii a kau maluna o ke kuahiwi o ka Hoohui Aina me ka Repubalika Pookela o ke ao nei.
Ka Hoohui Aina a Kamehameha
III. i hana ai.
E ike ana ko makou poe heluhelu ma kakehi o na kolamu o ko makou pepa o keia la i kekahi mau mea hoike no ke keehina hoohui aina a Kauikeaouli i hana ai ma na makahiki 1851 a nee mai ma ia hope mai. Nolaila, o keia kumuhana e noonoo nui ia nei i keia wa, no ka hoohui ana ia Hawaii nei me na Mokuaina o Hulia o Amerika, aole ia he hana ano wale ae nei no i ikeia ai, a i hoomaka ia ai paha. Aka, ua moe kahiko ka anoano o keia kumuhana iloko o ka lepo ou e Hawaii,, aneane kanaha makahiki a oi o ke kawawo ana o keia kumuhana maluna o ka umauma ou e Hawaii. Ua haawi mua o Kaleiopapa Kauikeaouli Kamehmeha III. ia Hawaii nei ia Amerika.
Nolaila, ua nee mai la keia kumuhana mai ka wa mai o Kamehameha III., e kokolo malie ana ma na la o Liholiho Kamehameha IV., a onioni no ma ke au o Kamehameha V., a pioo ae la ma ke au pokole o Lunalilo I., a ika hou ia knoa liko ana i ke au o Kalakaua I., a hoea loa mai i keia la. No ia mea, o ka poe e kakoo nei i ke kumuhana hoohui aina i keia la, o lakou no ka poe i kakoo i ke kumuhana a ke Alii naauao a lokomaikai hoi, oia o Kauikeaouli. O ka poe hoohui aina i keia la, aole lakou he poe Aloha Alii ole, aka he poe aloha alii lakou, ke hooia nei ko lakou aloha alii io ana i ke kokua ana i ke kumuhana holomua a Kamehameha III. i hoolala ai aneane kanaha makahiki a oi i kaa hope ae nei.
E nana i ka nee lanakila ana o kumuhana mai ia wa mai a hoea i keia la a kakou e ku nei. Hookumuia kela hana ma ke au o Kauikeaouli, a makaukau no oia e haawii ka aina ame ka mana o na mea a pau ia Amerika, a ma ka la 21 o Iune 1851, hooholo na Hale elua o ka Ahaolelo o Hawaii nei, he Olelo Hooholo Hui, e hoomana ana i ke Alii Kauikeauouli no ka waiho ana aku i ke Aupuni Hawaii nei malalo o ka hoomalu ana a kekahi Aupuni hoaloha, me olelo pakui maloko oia Olelo Hooholo Hui, ina e komohia ke Aupuni iloko o ke kuiana pilikia loa mamuli o na haunaele kuwaho e poipu mai ana, alaila, o ka mea a Kauikeaouli e hana ai no ka hoomalu aupuni ana a hoohui aupuni paha, E PAA NO IA MALUNA O KA LAHUI. Kakauia keia Olelo Hooholo Hui e W. Lee, ka Lunahoomalu o ka Hale o na Lunamakaainana ame Keoni Ana, Peresidena o ka Hale o na 'Lii. Nolaila, e lilo keia I mea hoike maopopo, no ka haawiia ana o na Pae Aina o Hawaii nei ia Amerika.
Alaila, nee mai a loaa mai na Moi mahope mai o Kauikeaouli, mau on ka moe ana o kela kumuhana, a no ia ike o na poe kalaiaina naauao ia mea, hoomau no lakou i ka hoonioni ana i ua kumuhana 'la, a hiki loa mai i ke oo ana o ke kumu holookoa o ua kumuhana "la i keia la, oia ke ku ana he Kumukanawai hoohui aina me na mokuaina Huiia o Amerika. Nolaila, ke nee nei keia kumuhana imua me ka lanakila. Ke ku nei ke Aupuni o Hawaii ma ke kulana hoohui a noho launa pili kokoke loa ia Amerika, a o ka poe i kue i keia kumuhana, aole lakou.
Nolaila, o ka poe i hoohiki i ke Kumukanawai o ke Aupuni e ku nei, ua ku lakou maluna o ke kahua oni paa i hehiia e ke Alii ka Moi Kamehameha III. ame na 'Lii Hawaii a pau i akoakoa iloko o ka Ahaolelo ma ka la 21 o Iune 1851, oia paha o H. Kalama ma, Nakeha ma, Piikoi ma, Kapena ma, Kanoa ma, Kapaakea ma, Kaeo ma, a pela aku. He hana Aloha Alii a malama i ka leo Alii ka oukou i hana ai e ka poe i hoohiki malalo o ke kumukanawai e ku nei a i haawi ai i ka oukou mau kakoo ana.
Ka Uwea Telegarapa Moe Moana
hoea i Hawaii nei, he Kumu
Hoolaupai Waiwai ia i ka Aina.
O ka Iini o ke Kuokoa, oia ka hoea ana mai o ka la ma ua Pae Aina o Hawaii nei, e hoomahuahua loa ia aku ai ka laupai ana o na hana hoowaiwai i ka aina. Na hana hoi e hoolaulaha mai ana i ka holo ana o ke dala ma kela ame keia auwaha o na hana e ike nui ia nei mawaena o kakou i keia wa, ma keia mau mua aku paha. He mea oiaio, e hiki ole ai ia kakou ke kanalua iho , o ke komo nui ana mai o na poe waiwai o waho iloko nei o ka aina, e mea ia e hoopomaikai mai ana i na poe mikiala hana mawaena o kakou. Pela nohoi ke ku nui ana mai o na moku Kalepa o na aina e ame na mokukaua he lehulehu loa e maau hele nei ma na kai hikina o Asia a maloko nohoi o ka moana Pakipika, ma ko kakou mau aekai nei. O keia mau mea apau, ke hoea mai lakou ma ko kakou mau kaiaulu nei,he mau mea hali pomaikai mai ia iloko nei o ka aina. Loaa ke ola i na poe paahana ma na pipa uwao, ppela no me na keeiki hoehoe waapa, na poe ike hana lima mawaena o na Hawaii, ame na poe mikiala hana no apau.
I keia wa e nee nei kakou, o na mea maa no i ikea e kakou i na wa e hala ae nei, oia no ia e kaalo mai nei imua o kakou, oiai oia mau mea maa mau e like me ia ke auo, ua hoonee ia e ka ikaika o ke ko ana o na hana e ku ana i keia wa maloko nei o kakou, e hiki ole ai ke pale ia ae a hoea ana mai oia mau mea maa mau a kakou e iko nei i keia wa.
Aka, ina mamuli o ka loaa ana mai ia kakou o ka uwea telegarapa mai Amerika mai, a mai Auseteralia mai paha, ka mea e hiki ai ke laweia mai na lono kuwaho iloko nei o kaeou iloko o ka wa pokole loa, oia auanei ka mea e koi aku ai i na moku malihini he lehulehu loa e kipa mai ana ma Hawaii nei, a ma ia mea ua loaa i kahi poe o ka kou he kumu hoowaiwai. E ike ana keia mau moku mamuli o ko lakou kipa ana mai i o kakou nei, e hiki ana ia lakou ke launa meko lakou peo haku e noho ana ma na aina e iloko o ka wa pokole. Pela no me na poe waiwai he nui o ko na aina e, mamuli o ko kakou hoolakoia ana me keia mea he telegarapa moana, e hiki ai ke kono nui ia aku lakou e hele mai io kakou nei, no ka hooluolu ana paha a hana e ae paha, me ka hopohopo ole no ka lakou mau hana ponoi iho e waiho ana mawaho aku nei o kakou, oiai, i ko lakou hiki ana ma Hawaii nei, ua hiki no ia lakou ke launa olelo me ka lakou mau hana i ku mamao mai ai nei aku, mamuli o na hoonee olelo ana ma ka uwe telegarapa. O ka hoea ana o na kanaka haahele he nui ma ko kakou mau kaiaulu nei, he kumu hoowaiwai no ia ia loko nei o ka aina.
E hoomahuahua nui ia mai ana keia mau kumu hoolaupai waiwai iloko o kakou nei, mamuli o ka loaa ana ia kakou he Uwea Telegrapa moana, a o ko ke aupuni haawi ana i na kokua ma ka haawina dala uku hoomau, elike me ia e kokua nei i laina mokuahi, a i ole, he keehiua hana e ae paha e loaa io ai keia Uwea Olelo ia Hawaii nei, he mau dala waiwai ia i hooliloia aku no kekahi pomaikai akea a lauia e loaa mai ana ia kakou.
He Moku Kuna Malihini.
Ma ka huli hoi ana mai a ka mokuahi Eleu ma ka po Poalua nei, mai kana huakai alualu moku hoopahaohao iloko o na pule elua i hala ae ne, ua lehau koke a e la na pipa uwapo i ka nui o na kanaka o keia a me keia ano, me he mea la o ka hapalua okoa no o na kanaka o Honolulu nei kai hoea aku ilaila, ka hele a lei Kohala i nuku na kanaka. Ua nui ka pioo o na kanaka i ka wa o Eleu i komo mai ai me ke kakaiapolia loihi e kolo ana i kekahi moku mahope ona. Ua hooho ae la kekahi poe, "Wi ka niho o ke kolohe," o kekahi poe hoi, "A-ha-ha-na loaa pono ke pai opiana,." a pela wale aka. Oiai ka mokuahi Eleu iwaho lilo loa, ua @ ia e kekahi poe, ua loaa ka "pilikua" nana e hookalakupua nei na aekai o Hawaii, nei aka, hela ana mai o ka Eleu a komo pono loa iloko nei o ka awa, ua ike maopopo loa ia aku la ke kulana o kahi moku ana i kolo mai ai, he kulana o ke keiki hipa, a ano hoi o ka manu nunu.
Eia ka auanei o kahi moku Misionari "Robert W. Logan," no na mokupuni o Karolina. Ua haalele aku oia ia Kapalakiko ma ka la 19 o Novemaba. Ma ke "kaao" i olelo ia no a, ua loaa oia i ka pohu ma na pea Akua aku nei o Oahu, noiailo, ua lula iho la ia mawaho aku nei o Waianae, a ike ia ai oia e ka mokuahi Eleu, a haia ia aku ai ia. He 29 la o kona holo ana mai Kapalakiko mai.
He mau buke Baibala ka @ luna ona. O ua uhane ola maluna ona , oia o Kapena I. Bray o ka moku Misionari "Hokuao" mamua ame kana wahine; o G. I. Foster ka malamamoku mua, ame kanawahine; Hanale Gilman o Bosetona ame Hugo Fischer, he kanaka kakau no Kapaiakiko.
E holo ana keia moku no Ruka mokupuni, ma ka Oihana Misionari.
Ke Keaka Lio.
He ku i ka maikai ame ka nani o ke Keaka Loi e hoikeikeia nei ma ke kihi Waikiki, aoao mauka o ka huina o na Alanui Beritania ame Papu. Ua hiki i ka wahine haole ke ku maluna o ke kua o ka lio e holo ana me ka ikaika, a elua e ekolu lio i kahi wa ana e hookele ai, me ia ku no iluna. Ua hiki i kekahi wahine ke hana i na hana kuwalawala maluna o ka lio, oiai e holo ana. He nui aku na mea kamahao i hanaia e ke akamai, ka noeau o ke kanaka, ame ka wiwo ole a maka'u ole hoi. Ho keaha, aole hiki i ke kanaka Hawaii ke ao i keia mau hana? Ua kaulana ae he "Hawaii Imi Loa."
Ko'u Manao no ka Nupepa.
O ka nupepa oia kekahi ipu kukui malamalama iwaena o ka noho ohana ana ma na home, a i waena no hoi o ka lahui. Malaila nohoi e ikeia ai na moolelo, na kaao, na Nu hou Kuwaho, na Nu hou Kuloko, na olelo hoolaha, na olelo hoeueu apela aku a nui wale.
Ma na aina naauao, ua hillinai nui ia ka nupepa me ka manao kanalua ole iho no ka nui o ke dala no ka makahiki, ua kanalua ia nae, ua lohi apa ia a nui ka luhi o na luna lawe pepa. Nolaila, he ekolu wale no helu i koe, o ka loaa no ia ia kakou o ka makahiki 1896. "I luna no ka aa wehe e ke puulu olalo." E liuliu e makaukau no ka wehe ae i na hipuu i ike i ka papa konane o "Huaipau."
S. H. P. KALAWAIAOPUNA.
Ma keia mau mua aku, ua manao lana loa ia e ku mau mai ana ka mokuahi Malulani no Honolulu nei ma ke kakahiaka, aole hoi i ke ahiahi elike me ko keia wa.
Ma ka Aha Mele i haawi ia ai ma ka'po Poaono aku nei maloko o ka luakini o Haumakapili no ka pomaikei o na mai lepera ma Kalawao, ua loaa he $200, aka, aole i pau mai na loaa o na palapala komo i kuai ia aku.
Ua hoonohoia aku nei o Mr. L. Kekumano ma kahi o Henry Kaia i hala aku no ke ala hoi ole mai, a o Mr. J. Lewai ma ko Mr. Kekumano wohi, maloko o na hana o ka Hale Leta.
Mamuli o ka oluolu o ka Luna Leta Nui, ua loaa mai la ia makou ka papa hoike no na manawa ku mai a holo aku o na mokuahi mai na aina e mai. Ua lawa keia papa hoike no ka makahiki hookahi.
He hale hana papale ko na Kepani ma Alanui Nuuanu. Na ka mikini e humuhumu i ka ie a paa ka papale. He mea pono na wahine Hawaii ke hele ae e nana i keia nana noeua, malia o lana ae ka manao i hookahi wai o ka like.
Ma ka auina ia Poakahi nei, ua loohia iho la ka wahine a Kauka Makalena a me ka laua kaikamahine i ka poino, mamuli o ka ulia ana o ka poino o ke kaa a laua e kau ana ma ka hookuiia ana mai e ke kaa akana o kekahi Pake. Puiwa ka @o o ko laua kaa, a holo aku ia me ka puahi nui a hookui me ka pale pohaku o ke alanui a haule ae Ia laua ilaio, aka hoomau no o Mrs. Makalena i ka paa ana i na kaula kaoni o ka lio, me ka manao aia no la kana kaikamahine iluna o ke kaa. Ua loohia laua i na palapu kukonukonu loa.